Het debat als onderwijsmethode op uw school

Transcriptie

1 Het debat als onderwijsmethode op uw school

2 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 VOORWOORD INLEIDING AANLEIDING ACHTERGROND MOGELIJKHEDEN VOOR HET DEBATONDERWIJS DEELNAME AAN TOERNOOIEN DOCENTENTRAINING DEBATTRAINING VOOR LEERLINGEN BEKNOPT OVERZICHT DEBATLESSTOF WAT IS EEN DEBAT? OVERTUIGINGSKRACHT PRESENTATIE STRUCTUUR ARGUMENTATIE DEBAT- EN SPREEKVORMEN INDIVIDUELE VORMEN GROTE GROEPSDEBATTEN TEAMDEBATTEN LESOPBOUW PER KLAS DEBATVORMEN VOOR ELKE KLAS EN NIVEAU HET DEBAT ALS EXAMENMETHODE BIJLAGE DE ACHTERGROND VAN ONZE CURSUSSEN HET NEDERLANDS DEBAT INSTITUUT LITERATUURLIJST WAT DOET HET NEDERLANDS DEBAT INSTITUUT? Het debat als onderwijsmethode op uw school

3 2009 Nederlands Debat Instituut Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. Nederlands Debat Instituut holding BV is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de in artikel 17, lid2, Auteursrecht 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) bedoelde vergoeding te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de Nederlands Debat Instituut Holding BV te wenden. Update versie januari 2009 Nederlands Debat Instituut Holding BV Gijsbrecht van Amstelstraat 2a 1213 CK Hilversum Het debat als onderwijsmethode op uw school

4 Voorwoord Beste docenten, In Nederland neemt de belangstelling voor het debat en de kunst van het spreken nog steeds toe. Dit is merkbaar in zowel het bedrijfsleven, het onderwijs als de politiek. In het bedrijfsleven zien we dat steeds meer managers, juristen en adviseurs het belang inzien van een cursus die de verbale vaardigheid vergroot. Dit komt van pas bij vergaderingen, onderhandelingen, producten of diensten verkopen en natuurlijk in elke situatie waarbij u zich zelf presenteert. In het onderwijs zien we ook steeds meer enthousiasme voor het debat als middel om beter te spreken, te luisteren en om maatschappelijke onderwerpen van verschillende kanten te bekijken. Wij organiseren jaarlijks debattoernooien in het kader van postacademisch en universitair onderwijs, VWO, HBO, MBO, VMBO en zelfs basisscholen. In de politiek is het belang van een goede debatvaardigheid evident. In de hectische maatschappij en de mediacratie waarin wij momenteel leven, bepalen de presentatie en reacties van een politicus zijn of haar succes. In de Griekse en Romeinse oudheid was het ondenkbaar dat iemand een academische opleiding kon afronden zonder gedegen kennis en beoefening van de retorica. Na een tijdlang op het Europese vasteland bijna verdwenen te zijn, is de retorica en het debatonderwijs gelukkig weer terug en volop in de belangstelling. Graag laten wij u op een praktische manier kennis maken met de belangrijkste beginselen van de retorica en het debatonderwijs. Wij zijn ervan overtuigd dat dit document voor u een bruikbaar naslagwerk vormt. Namens al onze trainers en medewerkers wensen wij u veel succes en plezier bij het verzorgen van uw debatlessen. Mr. Roderik van Grieken Directeur Nederlands Debat Instituut 4 Het debat als onderwijsmethode op uw school

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Het debat als oefenmiddel bij het onderwijs is in opkomst. Veel Nederlanders kijken met bewondering naar het debatonderwijs in de Angelsaksische landen. Amerikanen en Engelsen hebben een voorsprong als het gaat om de verbale vaardigheid. Van jongs af aan zijn zij getraind in het spreken voor groepen en het kritisch luisteren. Europeanen op het vaste land hebben op dat gebied nog een inhaalslag te maken. Na een periode waarin schrijfvaardigheid in hoger aanzien stond en verbale vaardigheid gelijk werd gesteld met holle retoriek is het belang en nut van debatonderwijs voor de meeste docenten duidelijk. Debatonderwijs roept vele vragen op. Er zijn verschillende mogelijkheden om debatonderwijs op uw school te introduceren of uit te breiden. Hieronder ziet u een overzicht van de mogelijkheden. 1.2 Achtergrond Het Nederlands Debat Instituut heeft direct na zijn oprichting in 1998 het Nederlands Kampioenschap Debatteren voor Middelbare Scholieren geïnitieerd. Voor zelfstandige gymnasia organiseert het Debatinstituut het Intergymnasiaal debattoernooi. Inmiddels hebben duizenden leerlingen kennisgemaakt met het debatteren. Tijdens de trainingen leren de leerlingen hoe zij zichzelf goed kunnen presenteren en een sterk verhaal kunnen opbouwen. Inmiddels organiseren wij jaarlijks toernooien voor basisscholen, VMBO, MBO, middelbare scholen en HBO. 5 Het debat als onderwijsmethode op uw school

6 2 Mogelijkheden voor het debatonderwijs Het debat is met een opmars bezig. Grote maatschappelijke debatten zoals jaren geleden over de oorlog tegen Irak en over de Europese Grondwet laten de verschillen van inzichten tussen mensen zien. Het debat is een middel om informatie te krijgen en om een afweging of beslissing te maken. Het debat is ook het middel om in een democratie een machtsstrijd uit te vechten met de bijbehorende retoriek. Van de burgers van nu wordt verwacht dat zij mondig zijn en dat ze argumenten en retoriek op hun waarde kunnen schatten en trucjes en drogredenen kunnen doorzien. Ook voor het onderwijs zien steeds meer docenten de meerwaarde van het debatonderwijs als intensieve en interactieve methode. In plaats van alleen nadruk te leggen op de schriftelijke vaardigheden van leerlingen, krijgen nu ook de mondelinge vaardigheden meer aandacht. Het inzicht is doorgebroken dat deze tijd vraagt om het snel en kritisch verwerken van informatie en dat de juiste combinatie van presentatie en argumentatie de doorslag kan geven bij beslissingen. Het speldebat is een uitstekend middel om deze vaardigheden eigen te maken. Een goede argumentatie, een mooie opbouw van het betoog en een zelfverzekerde presentatie worden spelenderwijs aangeleerd. Snel reageren, improviseren en kritisch luisteren worden getraind in wedstrijdvorm. Veel docenten hebben al ondervonden dat leerlingen die vaker gedebatteerd hebben meer zelfvertrouwen hebben, zich krachtiger uitdrukken en informatie kritischer kunnen beoordelen. De meeste docenten erkennen de meerwaarde van debatvaardigheden in het onderwijs. Toch zijn sommige docenten huiverig om het debatonderwijs in te voeren. Zij denken dat het noodzakelijk is om de debatkunst zelf volledig te beheersen en weten niet hoe de verschillende onderdelen van debatvaardigheid stapsgewijs het best kunnen worden aangeleerd. Hieronder leest u op welke wijze het Nederlands Debat Instituut u kan helpen bij het invoeren van het debatonderwijs op uw school. 2.1 Deelname aan toernooien Een goede start voor de invoering van debatonderwijs is deelname aan een debattoernooi in het najaar of in het voorjaar. Indien uw school deelneemt aan een toernooi van het Nederlands Debat Instituut krijgen uw leerlingen een debattraining van drie uur van een professionele trainer van het Nederlands Debat Instituut op uw school. Ook krijgen uw leerlingen lesmateriaal tot hun beschikking en de kans zich te meten met andere scholieren uit Nederland. Er zijn verschillende mogelijkheden om een hele klas of school bij de voorbereiding, eventueel een interne competitie en het toernooi te betrekken. Het debatonderwijs krijgt voor de leerlingen een duidelijk doel. Een groot voordeel is dat u voor deelname inclusief de training één gereduceerd tarief betaald. Alle informatie over deze toernooien kunt u vinden via de website Docententraining Deze syllabus is onderdeel van de docententraining. Als u wilt weten hoe het debat als didactisch instrument kan worden ingezet, is de docententraining aan te bevelen. Bij deze training wordt getoond hoe de leerstof in duidelijke elementen uiteen kan worden gezet en kan worden aangeleerd. Het debat kan naast spreekvaardigheidtraining ook als middel worden ingezet om een vreemde taal te leren en om onderwerpen uit de lesstof te bespreken. De opzet voor een goed betoog die is aangeleerd bij het vak Nederlands kan dan bijvoorbeeld gebruikt worden bij een mondelinge presentatie bij het vak Engels. De opbouw van een goede argumentatie kan gebruikt worden bij de analyse van een maatschappelijk probleem bij 6 Het debat als onderwijsmethode op uw school

7 maatschappijleer of geschiedenis. Bij biologie of natuurkunde kan het debat worden ingezet om verschillende wetenschappelijke opvattingen ten aanzien van een onderwerp duidelijk te maken. In de training wordt een globale leerlijn uiteengezet van de eerste tot en met de laatste klassen. Indien u dat wenst kunt u ook voor een specifiek leerjaar tips meekrijgen. Met behulp van het geleerde kunt u uw leerplan naar eigen inzicht verder invullen. De cursus gaat in op de verschillende debatvormen die in het onderwijs mogelijk zijn en de verschillende leerdoelen die daarmee bereikt kunnen worden. Er is ook ruime aandacht voor de verschillende manieren van beoordeling van debatterende leerlingen aan de hand van een voorbeelddebat op video en flowcharts. Als u vooral geïnteresseerd bent in het debat als wedstrijdvorm, kan de training hierop worden toegespitst. Na afloop van de cursus hebt u de middelen om voor leerlingen de vele verschillende facetten van mondelinge communicatie uiteen te zetten. U kunt het debat inzetten binnen het curriculum en daarin met zeer inspirerende middelen oefenen. Ook kunt u beter onderscheid maken tussen argumentatie en presentatie en de waarde van de verschillende gehanteerde argumenten voor het debat beoordelen. De cursus wordt aangeboden aan kleine groepen, zodat er voldoende mogelijkheid is de verschillende debatvormen ook zelf te oefenen. 2.3 Debattraining voor leerlingen Naast of in plaats van deelname aan het toernooi kunt u het Nederlands Debat Instituut inschakelen voor het verzorgen van een training voor een groep van maximaal 30 leerlingen. Een belangrijk onderdeel van doel van de training is om de leerlingen enthousiast te maken voor het debat. U kunt de training gebruiken om uw leerlingen de belangrijkste beginselen van het debat en debatvaardigheid bij te brengen. Na de training kunnen de leerlingen samen met de docent de geleerde beginselen middels oefeningen verder verbeteren, bijvoorbeeld in de aanloop naar een toets of het examen. De exacte inhoud van de training wordt in overleg met onze trainers vastgesteld. Neemt u voor de exacte invulling gerust contact met ons op. Ook als u andere ideeën heeft over de inzet van het debat op uw school. Wij denken graag met u mee. 7 Het debat als onderwijsmethode op uw school

8 3 Beknopt overzicht debatlesstof Voor een uitgebreide beschrijving van de lesstof en debatvormen verwijzen we naar de lesboekjes op de bibliotheek van onze website Wat is een debat? Hoeveel personen zijn minimaal nodig voor een zuiver debat? Vaak wordt gedacht aan 2 mensen. Maar dit zijn minimaal drie personen: een voorstander, een tegenstander en een beslisser. Wat is het doel van een debat? Er zijn 3 doelen te onderscheiden: Maatschappelijk doel: De beste beslissing met de sterkste argumenten; waarheid, wijsheid Persoonlijk doel: Winnen om het winnen: rechtszaak, verkiezing of wedstrijd Didactisch doel: Leren spreken, kritisch denken, analyseren, lesstof verwerken Het doel is dus afhankelijk van het soort debat: rechtszaak, verkiezingsdebat of wedstrijddebat Een zuiver en duidelijk debat heeft drie opeenvolgende fasen: - Opzet (Duidelijkheid) - Verweer (Reactie) en - Conclusie (Samenvatting). Een debat met een didactisch doel kan beoordeeld worden op presentatie, structuur, argumentatie of een combinatie daarvan. Bij een jurysport zit altijd een subjectief element. Elk onderdeel heeft zijn valkuilen. Idealiter is het betoog een vloeiend verhaal dat niet schools klinkt. De hamvraag is steeds; klinkt het voor een neutrale jury overtuigend? Docenten moeten ervoor waken al te kritisch te zijn. Zelfs debatkampioenen doen niet alles volgens het boekje. Zowel de presentatie, betoogopbouw als argumentatie perfect doen is praktisch bijna onmogelijk. 3.2 Overtuigingskracht Overtuigingskracht bestaat globaal uit drie elementen. Dit zijn de presentatie, betoogopbouw en argumentatie. In het debatonderwijs worden deze drie elementen geoefend. In de klassieke retorica werd onderscheid gemaakt tussen de elementen ethos, pathos en logos. Ethos stond voor het (betrouwbare) karakter en charisma van de spreker, pathos voor de emotie in het verhaal en logos voor de argumentatie. 3.3 Presentatie Voor een goede presentatie kan op de volgende vier onderdelen worden gelet: - Kijkrichting - Houding - Gebaren - Stemgebruik 8 Het debat als onderwijsmethode op uw school

9 Soms presenteert iemand netjes volgens het boekje en is het toch niet overtuigend. Een ander hakkelt en wiebelt maar klinkt wel geloofwaardig en overtuigend. Een goed begrip van wat overtuigend overkomt en doelgericht en doelbewust spreken laat de presentatie-elementen meestal vanzelf op z n plek vallen. Iemand die zich vooral concentreert op het overtuigen en bereiken van het publiek hoeft niet na te denken over houding en gebaren. Iemand die zich alleen concentreert op netjes stilstaan en het goed vertellen van een voorbereid verhaaltje lijdt aan het ik-houd-mijnspreekbeurt-over-het-konijn-syndroom. 3.4 Structuur De vaste structuur die spreker en toeschouwer houvast geeft, is als volgt: Inleiding; - aandachtstrekker, - kernboodschap, - aankondiging met gelabelde argumenten/onderdelen Uitwerking van de argumenten/onderdelen. Ezelsbruggetje is hierbij A.U.B. d.w.z. Argument, Uitleg, Bijvoorbeeld A. Argument, kort noemen U. Uitleg, de redenering toelichten B. Bijvoorbeeld, een voorbeeld of anekdote ter illustratie Eventueel aan het eind kort een mogelijk tegenargument van de andere partij noemen en zelf direct weer overtuigend weerleggen. Contra-argumentatie weerleggen is soms onverstandig omdat het de tegenstander op een idee brengt. Voor didactische doeleinden kan het verplicht worden gesteld. Conclusie; - Herhaling labels of parafrase van de belangrijkste behandelde onderdelen, - Herhaling kernboodschap of stelling en - Uitsmijter. Stijlfiguren; verfraaien en verhelderen de boodschap; meer zeggen met minder woorden 3.5 Argumentatie De zogenaamde standaardgeschilpunten zijn een handig hulpmiddel bij het uit elkaar trekken van argumenten. Het kan gebruikt worden door voor- en tegenstanders om argumenten te verzinnen en te onderbouwen en een strategie te bedenken. Ook zijn de standaardgeschilpunten geschikt om te kijken wie een debat op argumentatietechnische gronden heeft gewonnen: - Probleem, - Oorzaak, - Oplossing - Doeltreffend - Uitvoerbaar - Voor en nadelen In het boekje Leren debatteren worden deze geschilpunten uitgelegd. Voor verdere verdieping kan Effectief debatteren van professor Braet worden gelezen. 9 Het debat als onderwijsmethode op uw school

10 4 Debat- en spreekvormen 4.1 Individuele vormen Verkiezing Een drietal of vijftal mensen presenteren achtereenvolgens een verkiesbaar personage of een politieke partij. Soms hebben ze nog een kans om op de andere partijen te reageren. Bijvoorbeeld een zelf verzonnen politieke partij. Wie wordt de nieuwe directeur van onze school? Of Wie krijgt twee miljoen euro voor een liefdadigheidsproject. Deze vorm is geschikt om te leren begrijpen dat het publiek en niet de tegenstander overtuigd moet worden. Ook wordt duidelijk hoe publiek het meest beïnvloed wordt. Doublespeech Bij deze vorm krijgt een spreker een woord waarover iets verteld moet worden. Precies 45 seconden later krijgt de spreker een tweede woord dat in een verhaal aan elkaar verteld wordt. Deze vorm is geschikt om te leren improviseren en al pratend te denken. De clou is om twee totaal verschillende woorden op logische manier bij elkaar te brengen. Deze vorm staat beschreven in het boekje Oreren voor het Intergymnasiaal debattoernooi Lofrede of hekeldicht Bij de lofrede krijgen een aantal sprekers een onderwerp waarover euforisch gesproken moet worden met de kop-romp-staart structuur. Doordat een paar betogen over hetzelfde onderwerp achter elkaar worden gepresenteerd, zijn de betogen mooi vergelijkbaar. Hetzelfde mechanisme geldt bij een hekeldicht. Bij een hekeldicht wordt ironisch, negatief of schertsend over het onderwerp gesproken. Bijvoorbeeld: Nederland of democratie. Deze vorm staat beschreven in het boekje Oreren voor het Intergymnasiaal debattoernooi. Tegenspraak Bij de tegenspraak krijgt elke spreker dezelfde tekst, bijvoorbeeld een column of kort betoog. De opdracht luidt: Houd een betoog en ga tegen de tekst of een belangrijk onderdeel van de tekst in. Laat zien hoe de tekst in elkaar zit, wat er niet in klopt en waarom. Gebruik de kop-romp-staart structuur. Deze vorm staat beschreven in het boekje Oreren voor het Intergymnasiaal debattoernooi. 4.2 Grote groepsdebatten Ballondebat Bij een ballondebat zitten er 5 personages (vaak beroemdheden, politici of weldoeners) in een luchtballon die dreigt neer te storten ze kunnen alleen overleven als er 4 overboord springen en er een achterblijft. De ballon daalt dan zacht genoeg neer. In twee rondes wordt door de toeschouwers bepaald wie als enige in de ballon mag blijven. Deze vorm is evenals de verkiezing geschikt om te leren begrijpen dat het publiek en niet de tegenstander overtuigd moet worden. Ook wordt duidelijk hoe publiek het meest beïnvloed wordt. Crossbech debat Bij dit debat zijn er twee groepen (voor- en tegenstanders van een stelling) die mensen uit de andere partij proberen over te halen bij hun groep te komen zitten op basis van argumenten. 10 Het debat als onderwijsmethode op uw school

11 Carrouseldebat Bij het carrouseldebat draaien voor-, tegenstanders en beslissers telkens een vak door. De beslissers kiezen op basis van hun eigen mening. 4.3 Teamdebatten Amerikaans Parlementair Twee teams van 2 of drie personen proberen een jury te overtuigen op basis van vooraf gestelde criteria. Bijvoorbeeld alleen presentatie, alleen argumentatie of een combinatie hiervan. Brits Parlementair beleidsdebat Vier teams debatteren met elkaar. Het tweede voor- en tegenstandersteam debatteren over een specifiek aspect, verdieping van het hoofdonderwerp. Eén van de vier teams wint het debat op basis van sprekerspunten aan de hand van een juryformulier. Triasdebat (3 teams) Bij deze debatvorm krijgt na een debat dat lijkt op de Amerikaans Parlementaire vorm, het rechtersteam 15 minuten de tijd om een objectief rechtersoordeel te vellen op basis van de argumentatie van de debaters. Het rechtersoordeel duurt 3 minuten en bevat een analyse, een afweging en een onderbouwd oordeel. De jury bepaalt op basis van juryformulieren wie van de 3 teams winnaar is. Deze vorm staat beschreven in het boekje Oreren voor het Intergymnasiaal debattoernooi. 11 Het debat als onderwijsmethode op uw school

12 5 Lesopbouw per klas Brugklassers zijn over het algemeen nog onbevangen. Leerpunten: Durven presenteren, durven staan, begrijpen dat elk standpunt pro en contra-argumenten heeft. Plezier krijgen in het spel, zien dat iedereen het lastig vindt en dat het niet erg is om een foutje te maken of even stil te zijn en na te denken zijn belangrijk als basis. Tweedeklassers willen bij een groep horen en krijgen soms hevige schaamtegevoelens. Leerpunten: Debatteren in groepen en zien hoe je verschillende posities kunt verdedigen als je je best doet. Idem: Plezier krijgen in het spel, zien dat iedereen het lastig vindt en dat het niet erg is om een foutje te maken of even stil te zijn en na te denken. De structuur van een debat en het tellen en labellen van argumenten geeft houvast. Plezier in het debat en het wedstrijdelement motiveren. Derdeklassers voelen zich al wat zekerder en kunnen gaan denken aan de vorm van het betoog Leerpunten: het gieten van de boodschap in een overtuigende vorm met inleiding, kern en conclusie. Er wordt een begin gemaakt met het bedenken van pakkende openingszinnen en afsluiters. Vierdeklassers zijn al aardig wereldwijs. De debatten moeten nu nog meer inhoud Idem: Plezier krijgen in het spel, zien dat iedereen het lastig vindt en dat het niet erg is gaan krijgen. De standaardgeschilpunten geven het denken van argumenten pro en contra een systematiek mee. De vijfdeklas werkt richting het eindexamen toe en zal moeten overtuigen. Men tracht alle drie de onderdelen zo goed mogelijk toe te passen. De zesdeklas probeert het overzicht te bewaren, afwegingen te maken en het debat te beoordelen. Deze klas kan zich verder gaan verdiepen in het jureren: het zo objectief mogelijk beoordelen van de verschillende onderdelen van de retorica en het oordeel zo geloofwaardig mogelijk te presenteren. Klas 1 Nadruk op presentatie 2 Nadruk op presentatie+structuur (argumenten tellen en benoemen) 3 Nadruk op structuur (Inleiding, uitwerking, conclusie) 4 Nadruk op argumentatie (standaardgeschilpunten) 5 Nadruk op de combinatie van presentatie, structuur en argumentatie 6 Nadruk op goed jureren en beoordelen van debatten 12 Het debat als onderwijsmethode op uw school

13 6 Debatvormen voor elke klas en niveau Debatvormen per klas Eerste klas Luchtige, absurde en ludieke stellingen Tweede klas Nog helemaal geen stellingen op grond van eigen mening of die te dicht bijstaan. Combinatie van serieuze en ludieke beleidsstellingen los van de eigen mening. Derde klas Serieuze en ludieke debatstellingen los van eigen mening telkens met duidelijke structuur gepresenteerd. Vierde klas Serieuze debatstellingen los van eigen mening zijn geschikt voor wedstrijden en het uitdiepen van argumentatie. Een debat op grond van eigen mening is soms mogelijk Vijfde klas Serieuze debatstellingen los van eigen mening zijn geschikt voor wedstrijden en het uitdiepen van argumentatie. Een debat op grond van eigen mening is soms mogelijk Zesde klas Debat op grond van de eigen mening is mogelijk als de debatspelregels en debatprincipes eerder goed zijn aangeleerd. Debatoefeningen per vak Nederlands Lofrede of hekeldicht houden omtrent een boek. Ballondebat tussen verschillende schrijvers of literaire stromingen. Alle soorten debatoefeningen, stijlfiguren, drogredenen. Engels, Duits, Frans Ballondebat om de taalvaardigheid te oefenen. Lofrede of hekeldicht houden omtrent een boek. Geschiedenis, Maatschappijleer en Verzorging Lofrede of hekeldicht houden omtrent een boek. Ballondebat tussen lijsttrekkers van verschillende politieke partijen. Debatten over actuele onderwerpen, in beginsel los van de eigen mening. Biologie, Natuurkunde Ballondebat tussen twee rivaliserende geleerden. Debat over een wetenschappelijke opvatting. Latijn, Grieks Retoricabeginselen uit de Oudheid Stijlfiguren en drogredenen uit de Oudheid 13 Het debat als onderwijsmethode op uw school

14 7 Het debat als examenmethode Het debat is een uitstekende manier om de spreekvaardigheid te trainen. Anders dan bij een spreekbeurt of groepsdiscussie is het effect van de bijdrage direct merkbaar. Bij een spreekbeurt staat vaak het houden van een verhaaltje centraal, bij een discussie is de bijdrage lastig meetbaar als iemand zich beperkt heeft tot een aantal losse opmerkingen. Bij een debatwedstrijd die bestaat uit teams van 2 tegen 2 of 3 tegen 3 is dit overzichtelijker en duidelijk. De kernvraag is klonk het betoog overtuigend. De elementen presentatie, betoogopbouw en argumentatie spelen daarbij een rol. Let op! Er is een groot verschil tussen het beoordelen wie het debat als argumentatiestrijd heeft gewonnen en wie het debat met beste en mooiste volgens de vooraf afgesproken beoordelingspunten heeft gedaan. Strikt genomen kan een debatteam winnen met een paar mooie one-liners en een paar slimme redeneringen maar toch weinig punten krijgen op de onderdelen presentatie, betoogopbouw en argumentatie. Meestal gaat dit gelijk op maar soms ook niet. Voor de beoordeling als examen kunt u gebruik maken van het formulier dat wij gebruiken bij het NK scholieren. Door te werken met een vijfpuntsschaal bestaande uit onvoldoende, matig, voldoende, goed en zeer goed maakt u het zich zelf makkelijker. Tegelijkertijd teveel verschillende categorieën beoordelen is zelfs voor ervaren debaters onmogelijk, Breng daarom het aantal categorieën terug. De praktijk wijst uit dat het gevoelsmatige cijfer voor presentatie even hoog uitkomt als het gemiddelde van de 4 onderdelen kijken, houding, gebaren en stemgebruik. Idem voor betoogopbouw en argumentatie. Het juryformulier voor het NK debatteren voor Middelbare scholieren is een voorbeeld van een beoordelingsformulier. Op onze website kunt u verschillende voorbeeldfilmpjes bekijken. 14 Het debat als onderwijsmethode op uw school

15 8 Bijlage 8.1 De achtergrond van onze cursussen De opleidingen van het Nederlands Debat Instituut zijn een theoretische vervlechting van klassieke retorica en moderne, Angelsaksische debattechnieken. De praktische toepassing in uiteenlopende communicatieve settings staat hierin centraal. De door de oude Grieken ontwikkelde en door de Romeinen uitgewerkte retoricaleer geldt tot op de dag van vandaag als het meest zuivere en basale uitgangspunt voor elke vorm van mondelinge communicatie. Bestudering, verinnerlijking en toepassing van kernbegrippen als ethos, logos, pathos en aptum is noodzakelijk in het streven naar heldere, gestructureerde en overtuigende communicatie. Een van de waarden van de debatmethode als praktische toepassing is gelegen in het feit dat de methode op competitieve en interactieve wijze aanspraak maakt op alle elementaire aspecten van de mondelinge communicatie. Presentatie, argumentatie, luistervaardigheid en analyse, assertiviteit en overtuigingskracht worden afzonderlijk en in onderlinge samenhang geoefend. Regelmatig verzorgt het Nederlands Debat Instituut maatwerktrainingen voor specifieke beroepsgroepen zoals politici, advocaten, journalisten, adviseurs en beleidsmakers. Docenten van het Nederlands Debat Instituut hebben een academische achtergrond en kunnen bogen op jarenlange ervaring binnen het internationale wedstrijddebatcircuit. De theorie wordt dan ook verlevendigd met praktijkvoorbeelden van een docent-debater die van zijn hobby zijn werk heeft gemaakt. 8.2 Het Nederlands Debat Instituut Het Nederlands Debat Instituut is een organisatie die is gespecialiseerd in het vertalen van de klassieke principes van het debat naar breed toepasbare en resultaatgerichte debatconcepten in de overtuiging dat in het (spel)debat alle elementen van heldere, constructieve en effectieve mondelinge communicatie worden samengebracht. Ieder mens dat zich de vaardigheden van het debatteren eigen maakt, beschikt over een compleet instrumentarium waaruit in uiteenlopende communicatieve settings succesvol kan worden geput. Meer informatie over het Instituut vindt u op onze uitgebreide website: 15 Het debat als onderwijsmethode op uw school

16 9 Literatuurlijst Als u meer wilt lezen over bepaalde onderwerpen kunt u de volgende boeken raadplegen of de bibliotheek op onze website bekijken. Argumenten Argumentatie. F.H. van Eemeren, R. Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans. Wolters-Noordhoff, Groningen (1995) Effectief debatteren. A. Braet en L. Schouw. Wolters-Noordhoff, Groningen (1998) Handboek Argumentatietheorie. F.H. van Eemeren, R, Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans (e.a.) Martinus Nijhoff, Groningen (1996) Klassieke retorica, Haar inhoud, functie en stijl. A.D. Leeman en A.C. Braet. Wolters- Noordhoff, Groningen (1987) Stijlfiguren Argumentatie. F.H. van Eemeren, R. Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans. Wolters-Noordhoff, Groningen (1995) De juiste woorden. Demetrius. Historische Uitgeverij, Groningen (2000) Klassieke retorica, Haar inhoud, functie en stijl. A.D. Leeman en A.C. Braet. Wolters- Noordhoff, Groningen (1987) Drogredenen Argumentatie. F.H. van Eemeren, R. Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans. Wolters-Noordhoff, Groningen (1995) Effectief debatteren. A. Braet en L. Schouw. Wolters-Noordhoff, Groningen (1998) Handboek Argumentatietheorie. F.H. van Eemeren, R, Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans (e.a.) Martinus Nijhoff, Groningen (1996) Klassieke retorica, Haar inhoud, functie en stijl. A.D. Leeman en A.C. Braet. Wolters- Noordhoff, Groningen (1987) Verdieping De opleiding tot redenaar. Quintillianus, vert./inl. Piet Gerbrandy. Historische Uitgeverij, Groningen (2001) Drie gesprekken over redenaarskunst. Cicero, vert. H.W.A. van Rooijen en A.D. Leeman. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam (1989) Historic speeches. Red. B. MacArthur. Penguin, London (1996) I have a dream red M. Fogteloo. Utrecht (1998) Latijnse citaten en gezegden. G.J.M. Bartelink. Het Spectrum. Utrecht (2002) Lend me your ears, great speeches in history. Red. W. Safire. W.W. Norton & Company, New York (1997) Schokkende redevoeringen. red. J.P. Guépin. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam (1990) Sokrates verdediging. Kriton, Faidon, Plato, vert. G. Koolschijn. Athenaeum-Polak & Van Gennip, Amsterdam (1995) Tegen het verval van de retorica, Tacitus, vert. V. Hunink, inl. P. Gerbrandy. Historische Uitgeverij, Groningen (2003) The speeches of Winston Churchill. Red. D. Cannadine. Penguin, London (1989) 16 Het debat als onderwijsmethode op uw school

17 10 Wat doet het Nederlands Debat Instituut? Uit meningsverschillen ontspringt de waarheid'. In deze woorden ligt de kern van het klassieke debat en tevens het adagium van het Nederlands Debat Instituut vervat. Het instituut is gespecialiseerd in het vertalen van de klassieke principes van het debat naar breed toepasbare en resultaatgerichte debatconcepten. Het debat biedt in de visie van het Nederlands Debat Instituut een positieve, krachtige impuls aan de democratie en aan interculturele communicatie. De snelle groei van het aantal communicatiemiddelen in de laatste decennia heeft niet kunnen verhelpen dat mondelinge interactie tussen mensen te allen tijde de meest vooraanstaande positie inneemt. Aan mondeling communiceren -of dat nu in de vorm van vergaderen, onderhandelen, presenteren, interviewen, lobbyen, adviseren of pleiten is - stelt de huidige samenleving zelfs steeds hogere eisen. Het Nederlands Debat Instituut kiest het debat als instrument om de communicatie te verbeteren en doet dit vanuit de overtuiging dat in het debat alle elementen van heldere en effectieve mondelinge communicatie worden samengebracht. Er wordt geen beroep op slechts één, maar op alle technieken gedaan: presenteren, argumenteren, kritisch luisteren, snel reageren en anticiperen, strategisch en analytisch denken en overtuigen. Iedereen die zich de vaardigheid van het debatteren eigen maakt, beschikt over een compleet instrumentarium waaruit in uiteenlopende communicatieve settings succesvol kan worden geput. Gijsbrecht van Amstelstraat 2a 1213 CK Hilversum T (035) F (035) info@debatinstituut.nl In de wijze waarop het Nederlands Debat Instituut het debat inzet, is debatteren geen doel op zich, maar een middel. Het debat is evenmin, zoals soms ten onrechte wordt verondersteld, een reeks trucs om gelijk te krijgen. Debatteren is vooral bedoeld om standpunten te verhelderen, om alle argumenten tegen het meest kritische licht te houden om zodoende tot betere beslissingen te komen. Debatteren verhoogt de geestelijke souplesse en brengt talenten van mensen naar boven die anders verborgen blijven. De trainers van het Nederlands Debat Instituut kunnen bogen op jarenlange debat- en trainingservaring. Naast vaste medewerkers zijn aan het instituut freelance trainers verbonden die allen tijdens hun studietijd de debatsport op hoog niveau beoefenden en tegenwoordig diverse maatschappelijke en zakelijke posities bekleden. Het instituut organiseert debatbijeenkomsten, -toernooien en -forums en verzorgt opleidingen en trainingen voor politici, ambtenaren, juristen, journalisten, managers en ondernemers. Het Nederlands Debat Instituut is als opleidingsinstituut erkend door de Nederlandse Orde van Advocaten, verzorgt opleidingen voor de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs, ministeries en politieke partijen en postdoctorale opleidingen voor een aantal universiteiten. Het instituut draagt bij aan de bewustwording van en het creëren van draagvlak voor veranderingsprocessen in organisaties. Het Nederlands Debat Instituut beschikt tevens over een uitgebreid bestand van debaters en sprekers voor congressen, forumbijeenkomsten en radio- en televisieprogramma's. 17 Het debat als onderwijsmethode op uw school