VERSLAG Bopz-arts studiebijeenkomst voorjaar 2019 dag 2

Transcriptie

1 VERSLAG Bopz-arts studiebijeenkomst voorjaar 2019 dag 2 Datum : 2019 Tijd Locatie Spreker Verslaglegging : 10:00-16:00 uur : Regardz De Eenhoorn, Amersfoort : de heer mr. drs. R. (Robert) Helle : P.P. (Peggy) van der Bildt Inleiding. Voor deze studiedag hebben de deelnemers een voorbereidingsopdracht ontvangen, waarbij ze werd gevraagd om na te denken over de volgende vragen: 1. Op welke wijze zijn uw bevoegdheden als Bopz-arts vastgelegd binnen uw organisatie voor wat betreft: beslissingen tot het toepassen van dwang; het verlengen van IBS/RM; het geven van verlof; vrijheidsbeperkingen volgens artikel 40; het geven van aanwijzingen voor wat betreft de uitvoering van de Bopz (aan wie); toegang tot relevante informatie. 2. Welke samenwerkingsafspraken hebben u en de RvB gemaakt zoals: vaste agendapunten voor het reguliere overleg; de wijze van informeren/rapporteren; het analyseren van het gebruik/terugdringen van dwang; het afhandelen van calamiteiten; contacten met de IGJ; doelstellingen voor het komend jaar. 3. Welke taken/bevoegdheden (zie het model taakomschrijving op de website van Verenso: heeft u overgedragen aan een andere medewerker. Geef daarbij kort aan hoe u dat heeft vastgelegd m.b.t. de procedure, mondelinge afspraken of anders. Betekent het dat de andere werknemer verantwoordelijk is voor de concrete uitvoering en u alleen voor de keuze om dit aan deze medewerker toe te wijzen, of blijft u verantwoordelijk voor de concrete uitvoering en kunt u een beslissing terugdraaien? 4. Op welke wijze draagt u zorg voor de kwaliteitsbewaking ten aanzien van de uitvoering van de Bopz of op welke wijze wilt u dit gaan regelen? Denk hierbij o.a. aan: voldoende deskundigheid/competenties; risicoanalyse; audits; het implementeren van nieuwe ontwikkelingen, zoals de cliënt of vertegenwoordiger actief betrekken bij de evaluatie van het toepassen van dwang, gebruikmakend van externe consultaties etcetera. Spreker. De heer mr. drs. R. (Robert) Helle studeerde zowel geneeskunde aan de Vu, alsmede Nederlands recht aan de UvA, met als aandachtsgebied gezondheidsrecht. Momenteel is Robert werkzaam als Specialist Ouderengeneeskunde en eerste geneeskundige bij de Stichting ViVa! Zorggroep. Daarnaast is Robert Helle lid van de maatschap Medeso (Medisch expertisecentrum specialisten ouderengeneeskunde). Medeso stelt medische verklaringen op. Verder geeft Robert Helle juridisch- en medisch advies voor praktijkgerichte hulp bij gezondheidsrechtelijke vragen vanuit Helle juridisch/medisch advies. De heer Robert Helle is door Medilex, als ervaren Specialist Ouderengeneeskunde en vanwege zijn expertise op het gebied van gezondheidsrecht, gevraagd om de tweede interactieve studiedag van de 8-daagse opleiding Bopz-arts te verzorgen. Robert zal vandaag aandacht besteden aan: De rollen van de Wzd-arts bij de toepassing van de Wzd.

2 Introductie. Bij een Bopz-arts is geen sprake van een doktersfunctie an sich, maar van een bestuurdersfunctie. Als je dit omzet in de praktijk betekent dit: niet alles zelf doen, zaken goed borgen en weten wat er speelt. Echter de functie an sich moet wel door een dokter worden ingevuld. Dit zorgt voor nogal wat vragen, juist rondom de rol van de Bopz-arts. Robert wil vandaag dan ook met name aandacht besteden aan die bewuste rol om inzichtelijk te maken wat een Bopz-arts wel en niet aan anderen kan/mag overlaten, maar ook hoe een Bopz-arts zich het beste kan organiseren. Aan de hand van casuïstiek kan, met behulp van intercollegiale consultatie, getracht worden inzicht te krijgen in en rondom zaken waar een Bopz-arts in de praktijk tegen aanloopt. Casus: Opname. De eerste casus betreft een opname conform artikel 60, waarbij de cliënt bij binnenkomst aangeeft dat hij bedrogen is en naar huis wil. Wie neemt de beslissing? Stel dat er besloten wordt tot een IBS, wie vult dan de medische verklaring in en wie ondertekend deze? En wat nu als er na twee weken sprake is van verzet tegen het verblijf. Wie beslist dan of het een IBS of een RM wordt, wie vult de geneeskundige verklaring in en wie ondertekent deze? Met andere woorden, hoe is het geregeld en wie hakt de knoop door? De Bopz-arts, de (vervangend) SO of de behandelend arts? Met andere woorden, wie heeft welke verantwoordelijkheden en wat zijn de bevoegdheden? Een aantal uitspraken en conclusies naar aanleiding van de zaaldiscussie: - Geeft de cliënt toestemming (informed consent) voor een opname dan is er geen sprake van een artikel 60, maar van vrijwillige opname. Nota Bene: Als iemand met een artikel 60 direct voor de opname aangeeft dat zij/hij niet opgenomen wil worden dan moet je jezelf afvragen of deze cliënt niet naar huis moet worden gestuurd. Wellicht is er dan sprake van een andere juridische status waarmee een opname, indien nodig, alsnog gerealiseerd kan worden. - Als een dergelijke situatie (zoals hierboven in de casus omschreven: de cliënt wil meteen weg) een aantal keren per jaar voorkomt waarbij telkens weer dezelfde vragen naar voren komen, dan moet de Bopz-arts (die ook beleidsmaker is) zich afvragen of zij/hij de ketenzorg goed heeft georganiseerd dan wel of daar voldoende op is geanticipeerd. Zorg dat (juist als dit maar weinig voorkomt) er op voorhand een beleid is voor wat betreft de afspraken hierover. Deze afspraken kun je opnemen in een draaiboek (het beleid), waarin aangegeven waar de SO-arts op moet letten. In de Bopz wordt dit niet voorgeschreven, echter de Bopzarts draagt zorg voor de juiste uitvoering van de Bopz waarbij een beleid geadviseerd is. De expliciete taak van de Bopz-arts is er voor te zorgen dat het beleid goed geregeld is. - Een SO mag de IBS aanzwengelen en daarvoor een geneeskundige verklaring opstellen. Het opstellen van een medische verklaring bij een IBS moet bij voorkeur gebeuren door een medical expert die niet bij de behandeling betrokken is geweest. - Artikel 21 van de Bopz vermeldt de volgorde van voorkeur: het liefst een niet bij de behandeling betrokken deskundige, is deze er niet is/kan deze niet komen: een andere nietbehandelend arts en anders toch maar de behandelend arts. Als een niet-psychiater of niet- SO het onderzoek heeft gedaan, dan moet het onderzoek na opname binnen 24 uur gecontroleerd worden. (Zie verderop bij de term Varbanov verklaring.) - Op het moment dat er sprake is van een opname op een Bopz-afdeling, dan zijn zowel de instelling als de betrokken medewerkers er verantwoordelijk voor dat gedurende het verblijf de juridische status van de cliënt correct is. Duidelijk moet zijn hoe dit is georganiseerd, wie wat moet en mag doen. De Bopz-arts is er verantwoordelijk voor dat dit goed georganiseerd is. Geeft die persoon zelf geen toestemming voor opname, dan kan er alleen sprake van een opname zijn als de cliënt beschikt over de juiste juridische status (IBS, RM of een artikel 60). - Robert Helle adviseert om de afweging voor een aanvraag IBS neer te leggen bij de Bopz-arts. Die kent het beleid en zal meer ervaren zijn in het indienen en de afhandeling daarvan. - Bij een aanvraag (V)RM moet sprake zijn van een geneeskundige verklaring, opgesteld door een niet behandeld psychiater of SO, en die door de Bopz-arts van de organisatie (waar de cliënt verblijft) wordt mede ondertekend. Strikt genomen mag de Bopz-arts, die zelf behandeld arts is, ook mee ondertekenen (mag dus niet het onderzoek doen). De belangrijkste garantie is dat de inhoud primair door een niet bij de behandeling betrokken psychiater of SO is verricht, waarbij de behandelend Bopz-arts vervolgens toetst of het onderzoek goed is verlopen en of er aan de criteria is voldaan. 2

3 De geneeskundige verklaring. Wie vult de geneeskundige verklaring in als de cliënt bij binnenkomst aangeeft niet te willen worden opgenomen. De psychiater? De behandelend arts? Op basis van psychiatrisch onderzoek kan een geneeskundige verklaring worden afgegeven op grond van symptomen, gedragingen of feiten en dan kan er (mogelijk) een diagnose worden gesteld. Voor het psychiatrische onderzoek is van belang: Wat heb je zelf onderzocht/waargenomen, wat is er door anderen meegedeeld (ook dossier) en door wie? Voor een beschrijving van het gevaar is van belang dat duidelijk wordt welk gedrag (welk) gevaar oplevert en ook of dit is geconstateerd vanuit zelfwaarneming of van derden (en zo ja door wie dan). Ten aanzien van afwenden is van belang dat er antwoord wordt gegeven op vragen wat er is gedaan om het gevaar af te wenden en als dit niet is gelukt waarom niet. Ook hier geldt weer dat het bij een geneeskundige verklaring van belang is goed uit elkaar te houden wie de medische verklaring invult en wie deze ondertekent! Als er sprake is van een psychogeriatrische patiënt dan mag dus ook een SO het onderzoek verrichten, dan wel de verklaring invullen en als onderzoeker ondertekenen. Let wel: De Bopz-arts moet bij een RM, als de cliënt al op een Bopz-afdeling verblijft, de verklaring mede ondertekenen, ook als een (externe) psychiater de verklaring heeft ingevuld en getekend. Er komen dan dus altijd twee handtekeningen op de verklaring. Varbanov verklaring. Als om welke reden dan ook bij een IBS een geneeskundige verklaring is afgegeven door een arts, niet zijnde onafhankelijk medical expert (voor psychiatrische patiënten de psychiater en voor patiënten met een psychogeriatrische aandoening de SO of psychiater), dan moet een onafhankelijk medical expert alsnog, binnen 24 uur na de opname, komen om de betrokkene te onderzoeken. Naar aanleiding van een gerechtelijke uitspraak wordt de brief, waarin de medical expert aangeeft wat de conclusie is, een Varbanov verklaring genoemd. Dit is een schriftelijke verklaring van een psychiater/so waarin deze verklaart de betrokkene te hebben onderzocht en dat de bevindingen wel of niet overeenstemmen met de eerdere bevindingen van de arts, niet zijnde de medical expert. De SO moet het onderzoek binnen 24 uur uitvoeren (dat loopt vanaf het moment dat de cliënt is opgenomen). Als het niet alleen om psychogeriatrische problematiek gaat dan is de SO niet bevoegd en dient binnen 24 uur een psychiater als medical expert de patiënt te beoordelen). De onafhankelijke vuistregel is: één jaar lang niet betrokken geweest zijn bij de behandeling. Een kuurtje met antibiotica in het kader van een eenmalig (spoed)consult valt niet persé onder een behandeling, maar omschrijf/neem dit mee in de verklaring. Verlof. Artikel 46a maakt duidelijk: Voor zover en voor zo lang het verantwoord is. In principe moet verlof altijd worden verleend en hoeft niet te worden gemeld aan de IGJ of de OvJ. Het maakt niet uit of er sprake is van een RM, IBS of een artikel 60. Verlof van een week vergt wel een andere aanpak dan verlof van een uur of een dag en ook elke patiënt kent een andere benadering in het kader van verlof. De reden voor opname met een artikel 60, IBS of RM was nu juist dat het CIZ heeft vastgesteld dat iemand zich in de thuissituatie niet meer kon handhaven. Om te kunnen spreken over verantwoord verlof, moet je goed nadenken over zaken zoals het waarborgen van de veiligheid als iemand tijdelijk weg gaat uit de veilige instelling. Een week buitenland kan, mits een familielid de zorg goed regelt. Er moet dan wel sprake zijn van een goed vertegenwoordiger die niet zomaar en zonder reden in de familierelaties treedt. De inhoud van de beoordeling voor verlof hangt samen met: a. Cliëntgebonden problematiek (diagnose/beperkingen), reden van noodzaak tot opname/nu een andere problematiek? Bijkomende somatische problematiek. (Bijvoorbeeld diabetes.) b. Wijze/mogelijkheid van begeleiding/ondersteuning. (Opnemen in het zorgplan!) c. Omstandigheden/duur. (Verlof is een bestuursrechtelijk beslissing en moet, een basisprincipe bij het bestuursrecht, schriftelijk en gemotiveerd zijn. Is er sprake van overeenstemming tussen cliënt, vertegen-woordiger en het multidisciplinaire team, dan is het belangrijk dat dit wordt opgenomen in het zorgplan. 3

4 Neem verlof op in de spelregels van de organisatie waarbij aangegeven kan worden dat, als er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, verlof automatisch door de Bopz-arts wordt verleend. (zonder tussenkomst van de Bopz-arts.). Is er geen overeenstemming (de moeilijke gevallen) dan kan de Bopz-arts ingrijpen. Hanteer hiervoor de volgende spelregels: - Hoor/wederhoor: Cliënt/behandelaar/MD-team/vertegenw./familie/overige betrokkenen. - Motivatie: Concreet beschrijven wat de norm is van (on)verantwoord en waarom er sprake is van onverantwoord verlof. Beredeneer deze beslissing. - Bezwaar: Informeer de betrokkene(n) over de mogelijkheid om in bezwaar te gaan. Ontslag RM/IBS/Artikel 60. Is de stoornis/het gevaar verdwenen/af te wenden, dan verleent de Bopz-arts ontslag. Voor de RM/IBS is dat geregeld in de Bopz zelf. Van belang is dat er voorafgaand overleg is met de belanghebbenden/betrokkenen (curator/mentor/echtgenote/hulpverleners/huisarts). Breng de inspecteur op de hoogte en meldt eens per maand het ontslag bij de IGJ en de OvJ (artikel 58). Nota Bene: Vergeet niet ook van tevoren de partner, de wettelijk vertegenwoordiger en de naaste familie van de patiënt op de hoogte te brengen. Ontslag bij verblijf op basis van artikel 60 is niet geregeld in de Bopz, maar bijvoorbeeld wel mogelijk als de stoornis is veranderd. - Hanteer bij ontslag artikel 60 dezelfde criteria als voor ontslag uit een RM of IBS, te weten naar analogie RM/IBS: (cliënt, vertegenwoordiger, behandelaar). - Is er sprake van overeenstemming: beredeneer dit en documenteer dit in het dossier. - Is er geen sprake van overeenstemming: dan ligt de beslissing bij de Bopz-arts. - Benoem zo nodig bij een RM/IBS procedure een externe mentor. Ongeoorloofd verlof RM/IBS/Artikel 60. Bij RM/IBS geldt dat ongeoorloofd verlof direct gemeld moet worden aan de IGJ en de OvJ (artikel 58 lid 4), ook als de cliënt uiteindelijk weer is teruggekeerd. Daarna is het advies om de voorwaarden van het verlof te heroverwegen. Kijk of ongeoorloofd verlof is opgenomen in de algemene procedure interne vermissing of stel anders een dergelijke procedure in! Nota Bene: Artikel 60 kent geen specifieke regeling in de Bopz. Gebruik je verstand, heroverweeg de voorwaarden en stel ook hier een algemene interne procedure vermissing in. - Wanneer de cliënt zelf aangeeft niet terug te willen, overweeg dan een IBS. - Als een ander de cliënt niet terugbrengt, vraag je dan af of er misschien sprake was van ontvoering, oudermishandeling e.d. Daar passen acties bij zoals overleg met Veilig Thuis. De website van Movisie heeft hiervoor als hulpmiddel een stappenplan ontwikkeld te weten: CASUS: Dwang en artikel 38, 39 en 40. Er is sprake van een opname artikel 60. Na een half jaar is de patiënt somberder, heeft wisselende buien, is soms behulpzaam, wat dan weer irritatie oproept bij medepatiënten, is soms boos en geeft dan een duw. Wil geen medicatie en wil met rust gelaten worden. Vraag is: Wat is hier de rol van de Bopz-arts bij de besluitvorming als er sprake is van een Bopz-behandeling? - Formeel mag pas met een dwangbehandeling worden gestart nadat de Bopz-arts akkoord is (en melding heeft gedaan), aangezien de Bopz-arts de noodzaak hiervan moet toetsen. Met andere woorden: De SO meldt de noodzaak voor een dwangbehandeling mondeling (desnoods telefonisch) bij de Bopz-arts en na akkoord kan de Bopz-arts (een dag later, alhoewel dit formeel voor de start moet gebeuren) de schriftelijke melding doen aan de IGJ (artikel 38). - Is er sprake van een noodsituatie dan is artikel 39 (de spoedprocedure) van toepassing, welke maximaal 7 dagen mag worden toegepast en binnen die termijn ook moet zijn opgenomen in het zorgplan. Ook hierbij geldt dat er melding gemaakt moet worden aan het IGJ met betrekking tot de noodzaak en reden. - In de discussie over een tekort aan personeel wordt duidelijk dat, naast het feit dat dit geen enkel excuus is om over te gaan tot een dwangbehandeling. - Een Bopz-arts neemt uiteindelijk de beslissing. Bij de artikelen 38 en 39 is dit strak geregeld, bij artikel 40 moeten maatregelen alleen gemeld worden aan de Bopz-arts. Is er sprake van een bewegingsbeperking dan valt dat ook vaak onder artikel 40. Tip: Alles wat heel dicht bij het lichaam gebeurd valt onder artikel 38 (bijvoorbeeld fixatie), ordemaatregelen vallen onder artikel 40. 4

5 Register. Voor een verpleeghuis geldt een zeer beperkte verplichting v.w.b. het register. In artikel 57 wordt de verplichting tot het bijhouden van (dwang)maatregelen conform artikel 39 benoemd. Dit wordt nader uitgewerkt in de Regeling kennisgeving en toepassing dwangbehandeling en Middelen of Maatregelen en registratie Middelen of Maatregelen Bopz. Deze registratie bevat: afschriften van meldingen met de omschrijving van de onverwachte behandeling. Bijvoorbeeld bij de noodzaak om iemand direct iets toe te dienen. Dat is iets anders dan een dwangbehandeling. Verplichte registraties bij vbm s of gebruik van psychofarmaca zijn niet verplicht op basis van de Bopz, maar worden of op basis van eigen keuzes, voor wat betreft het kwaliteitsbeleid, of op verzoek van externe instanties zoals de Inspectie, bijgehouden. Bij de Wzd komen er nieuwe, ruimere verplichtingen! Toezicht door- en melden bij de Inspectie. De IGJ heeft op haar website een tabel opgenomen op basis van welke wetsartikelen Bopzaangemerkte instellingen verplicht zijn om melding te doen. Meer informatie hierover, en ook digitale meldingsformulieren, zijn te vinden op: Artikel Wet Bopz Verplichte meldingen Sector Art. 14g lid 3 Beslissing van de behandelaar op verzoek om schriftelijke verklaring van einde voorwaardelijke machtiging. Art. 34 lid 2 Zelfbindingsverklaring. GGZ Art. 38 en 38c lid 5 Dwangbehandeling (aanvang en beëindiging). GGZ, GZ, V&V Art. 39 lid 3 Middel of maatregel (aanvang en beëindiging). GGZ, GZ, V&V Art. 43 lid 3 Afwijzing overplaatsingsverzoek. GGZ, GZ, V&V Art. 49 lid 2 Beslissing op ontslagverzoek. GGZ, GZ, V&V Art. 58 lid 1 en 3 Art. 58 lid 4 Maandlijst van patiëntnamen bij wie sprake is van: - Dwangopname; - Verlof langer dan 60 uur + eventuele voorschriften; - Voorwaardelijk verlof + voorwaarden; - Intrekking verlof en voorwaardelijk verlof; - Voorwaardelijk ontslag + voorwaarden; - Intrekking voorwaardelijk ontslag; - Ontslag; - Overlijden + doodsoorzaak. - Beëindigde inbewaringstelling + verslag. Ongeoorloofde afwezigheid en terugkeer na ongeoorloofde afwezigheid. Art. 58a Beëindiging voorwaardelijke machtiging. GGZ GGZ GGZ, GZ, *V&V (* geldt niet voor cliënten met een art. 60-opname.) GGZ, GZ, V&V Overdragen aan een ander. In het bestuursrecht spreekt men van bestuursorganen. Dit zijn overheid of burgemeester, de zogeheten a-organen. Een Bopz-arts is ook een bestuursorgaan, een zogeheten b-orgaan. Dit b-orgaan is een persoon met enig openbaar gezag bekleed. In de praktijk betekent dit dat een Bopz-arts de bevoegdheid heeft om eenzijdig rechten en plichten voor een ander in het leven te roepen of bindend vast te stellen. Bijvoorbeeld het stopzetten van een RM of de verplichting tot het instellen van een dwangbehandeling. Net als de overheid heeft de Bopz-arts dus het recht beslissingen te nemen die bij de wet zijn geregeld en waarbij er sprake is van een officiële rol. Deze bevoegdheid wordt dus niet door de werkgever gegeven. Deze ontvangt de Bopz-arts op grond van de wet. De werkgever bepaalt alleen wie als Bopz-arts wordt benoemd. Bij mandatering neemt een ander namens de Bopz-arts een besluit, echter de Bopz-arts neemt formeel het besluit. De algemene regel in het bestuursrecht is dat mandatering altijd mag, tenzij de aard van de bevoegdheid zich hier tegen verzet. 5

6 Dat wil zeggen, dat wat tot de kern van de functie van de Bopz-arts behoort niet overgedragen kan worden. In ieder geval kan ook niet worden overgedragen: de beslissing rondom ontslag, dwang en verlof. Ook de ondertekening van medische verklaringen mag niet gemandateerd worden (dit betreft een keuze inherent aan de Bopz-arts/functie). Dat geldt uiteraard wel voor alle administratieve handelingen die hieraan ten grondslag liggen. Nota Bene: Waarneming is geen mandatering maar gewoon waarneming waarbij je Bopz-taken tijdelijk, bijvoorbeeld bij een vakantie, wordt overgenomen. Delegatie (het deels overdragen van je bevoegdheid, de ander kan dan zelfstandig beslissen) mag niet. Zorgdragen voor.. De Bopz-arts moet de werkwijze van de zorg en behandelaars zo organiseren: dat aan verschillende eisen wordt voldaan. Dat impliceert niet dat een Bopz-arts zelf behandelplannen moet opstellen of maandelijkse vooruitgang moet noteren, maar zij/hij dient er voor te zorgen dat deze taken worden uitgevoerd. Een besturend, controlerende en geen uitvoerende taak dus. De aandachtspunten voor de bestuurder. - Is eindverantwoordelijk en op de hoogte van (beheerst) de risico s van de patiëntenzorg. - Gebruikt de BoZ-Governancecode[2], het pas toe of leg uit principe. (Meer informatie over governance in de zorg: - Hanteert een helder besturings- en besluitvormingsmodel, waarin taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd. - Vraagt, ontvangt en analyseert de resultaten van patiëntenzorg en stuurt (zichtbaar) aan op (kwaliteits)verbeteringen. - Grijpt tijdig in als dat voor de borging van kwaliteit of de veiligheid van zorg noodzakelijk is. - Heeft zicht op het functioneren en mogelijk disfunctioneren van de professionals. Een Bopz-arts is een medebestuurder, maar wat is nu je rol daarin. Om je rol als bestuurder waar te kunnen maken, moet je beschikken over informatie die van invloed kan zijn op de organisatie, bijvoorbeeld ontslag of verlof, maar ook moet je invloed kunnen hebben op personeelsbezetting, het jaarplan voor scholing en/of de organisatie van de zorgverlening. Met andere woorden, de Bopz-rol brengt een aantal juridische verplichtingen met zich mee. Zorg er voor dat je tijdig over alle gegevens beschikt om in te kunnen grijpen en tot slot: zorg voor een goede taakverdeling met de Raad van Bestuur/het management! Tot slot besteedt Robert in het laatste deel van deze dag aandacht aan een stukje Wzd. (Met name t.a.v. de verantwoordelijkheidsverdeling van de bevoegdheden van de WZD-arts) - De zorgverlener is bevoegd tot het toepassen van vrijheidsbeperkingen. - De zorgverantwoordelijke stelt het zorgplan op en is in algemene zin verantwoordelijk voor zorg aan een cliënt. De zorgverantwoordelijke moet een terzakekundig arts zijn, of degene die behoort tot een bij regeling van Onze Minister aangewezen categorie van deskundigen. Deze regeling maakt het mogelijk dat ook iemand anders dan een deskundige arts als zorgverantwoordelijke aangewezen kan worden (een verpleegkundige of huisarts). Hiervoor geldt dan wel dat de aangewezen zorgverantwoordelijke moet kunnen aantonen dat zij/hij terzakekundig is. De definitie van zorgverantwoordelijke in de Wzd is een arts met een aantal bevoegdheden. Binnen de Wzd is nog wel een discussie over de beroepsgroepen/personen die de rol van zorgverantwoordelijke mogen vervullen (orthopedagoog, psycholoog). - De zorgaanbieder bepaalt wie zorgverantwoordelijke is en wie als zorgverlener optreedt. Vervolgens zorgt de zorgaanbieder er voor dat de Wzd-arts haar/zijn taken goed kan uitvoeren, waarborgt de onafhankelijkheid bij de uitvoering van die wettelijke taken en geeft geen aanwijzingen met betrekking tot dienst taakuitvoering op grond van deze wet. - De WZD-arts is een terzakekundige arts die, al dan niet in dienst van de zorgaanbieder, door de zorgaanbieder aangewezen om toe te zien op de inzet van de minst ingrijpende vorm van onvrijwillige zorg en de mogelijke afbouw daarvan en verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken op het terrein van het verlenen van onvrijwillige zorg. Met andere woorden, De Wzd-arts is verantwoordelijk voor de praktische toepassing van onvrijwillige zorg en moet er voor zorgdragen dat dit goed geregeld is. 6

7 Daarmee wordt onvrijwillige zorg niet uitgesloten, echter er moet in eerste instantie sprake zijn van het goed aanbieden van vrijwillige zorg. Kortom, als goede vrijwillige zorg niet meer lukt, wat een voorwaarde is voor goede zorg, kan overwogen worden om onvrijwillige zorg toe te passen. Wat dus verdwenen is uit de Wzd is het medebestuurderschap, echter de Wzdarts heeft wel een zelfstandige positie en beschikt over een door de bestuurder aangewezen takenpakket waar de Wzd-arts verantwoordelijk voor is. Een Wzd arts is dan ook een interne kwaliteitsbewaker en heeft een medische managementtaak voor de goede uitvoering van de Wzd en het beperken van onvrijwillige zorg. Bij deze managementtaak past dat je dit organiseert en deeltaken uitbesteedt aan een beleidsmedewerker, die dit uiteraard doet op aanwijzingen van de Wzd-arts. Tip: Zorg dat je duidelijkheid krijgt van het bestuur voor wat betreft jouw verantwoordelijkheden als Wzd-arts. - De wijze van aanstelling van de Wzd-arts is geregeld in artikel 2b (bij gedwongen opnames of het verlenen van onvrijwillige zorg). Bij de aanstelling moet advies gevraagd worden aan de cliëntenraad. Verder moet de zorgaanbieder er voor zorgen dat de Wzd-arts haar/zijn taken goed kan uitvoeren, dat de onafhankelijkheid van de Wzd-arts is gewaarborgd bij de uitvoering van haar/zijn wettelijke taken en verder geeft de zorgaanbieder geen aanwijzingen met betrekking tot diens taakuitvoering op grond van de wet. Zorgplan In een zorgplan definieer je problemen, je stelt doelen vast en koppelt daar acties en evaluaties aan. Een zorgplan is dus bedoeld om sturing te geven aan de behandeling. Juist bij de complexe zorgvragen binnen de ouderengeneeskunde is deze systematiek noodzakelijk. De zorgverantwoordelijke stelt het zorgplan vast en spant zich in om instemming te krijgen. Er wordt alleen zorg uitgevoerd op basis van dat zorgplan. De eerste evaluatie moet plaatvinden binnen 4 weken nadat het zorgplan is opgesteld en daarna elk halfjaar. Is er geen zorgplan, dan is zorg alleen mogelijk met instemming van cliënt/vertegenwoordiger. Is er geen vertegenwoordiger aanwezig, dan mag zorg alleen worden verleend waarvoor redelijkerwijs instemming bestaat en waartegen geen duidelijk verzet is, of er moet sprake zijn van een noodsituatie. De Wzd-arts toetst de onvrijwillige zorg aan uitgangspunten. Als daar niet aan voldaan is, dan geeft de Wzd-arts een aanwijzing aan de zorgverantwoordelijke om e.e.a. aan te passen. Ook wordt de Wzd-arts door de zorgverantwoordelijke geïnformeerd over een evaluatie van het zorgplan als bedoeld in artikel 11, vierde lid. (= voortzetten onvrijwillige zorg cf advies externe deskundige). Samengevat moet de Wzd-arts dus eerst goedkeuring geven aan het opnemen van onvrijwillige zorg/of de aanpassing daarvan, voordat dit definitief in het zorgplan mag worden opgenomen (en dus uitgevoerd mag worden). Het zorgplan vermeldt in elk geval de wijze waarop de zorgaanbieder en de Wzd-arts de kwaliteit van de onvrijwillige zorg bewaken en toezicht houden op de uitvoering van de onvrijwillige zorg (lid 4). Een van de taken van de Wzd-arts is het beoordelen van de onvrijwillige zorg als dit in het zorgplan (artikel 11a) wordt opgenomen. De zorgaanbieder moet (conform artikel 19) een beleidsplan opstellen met daarin onder andere opgenomen de visie van de instelling t.a.v. het voorkomen van onvrijwillige zorg, hoe de instelling omgaat met het toepassen daarvan mocht dat uiteindelijk toch nodig zijn, de afbouw van onvrijwillige zorg en de wijze van intern toezicht bij de uitvoering daarvan. Artikel 18 geeft aan dat er eens per zes maanden digitaal een analyse moet plaatsvinden over de verplichte onvrijwillige zorg welke aan de IGJ gezonden moet worden. Daarin moet zijn opgenomen: a. de vorm van de aan de cliënt verleende onvrijwillige zorg; b. de zorgverantwoordelijke; c. de noodzaak voor de onvrijwillige zorg; d. een schriftelijke beslissing als bedoeld in artikel 3, tweede lid; e. het zorgplan of een schriftelijke beslissing als bedoeld in artikel 15, eerste of vijfde lid, die legitimeert tot de vorm van onvrijwillige zorg; a. het besluit tot opname en verblijf, etcetera. 7

8 Resumerend sluit Robert af met de mededeling dat er een aantal zaken gaan veranderen, maar dat de essentie van de taak van de Bopz-arts in grote lijnen hetzelfde blijft en belegd wordt bij de Wzd-arts. Aan het eind van deze cursus (dag 8) komt Robert uitgebreider terug op de nieuwe Wet zorg en dwang. De ingebrachte casuïstiek zal dan telkens zowel vanuit de Bopz als vanuit de Wzd besproken worden. De voornaamste afkortingen gebruikt in de opleidingsdagen: AMvB : Algemene Maatregelen Van Bestuur. AVG : Arts voor Verstandelijke Gehandicapten. Bopz : Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. BOZ : Branche Organisatie Zorg. CIZ : Centrum Indicatiestelling Zorg. CVP : Cliënten Vertrouwens Persoon. ECD : Elektronisch Cliënten Dossier. EPD : Elektronisch Patiënten Dossier. GZ : Gezondheidszorg. GGZ : Geestelijke Gezondheidszorg. IBS : Inbewaringstelling. IGJ : Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. MD-team : Multidisciplinair team M&M : Middelen & Maatregelen. MVV : Machtiging tot Voortgezet Verblijf. OvJ : Officier van Justitie. PG : Psychogeriatrie. RM : Rechterlijke Machtiging. RvB : Raad van Bestuur RvT : Raad van Toezicht. SO : Specialist Ouderengeneeskunde. TM : Team Manager UvA : Universiteit van Amsterdam VG : Verstandelijke Gehandicaptenzorg. Vgz : Volksgezondheidszorg. VBM : Vrijheidsbeperkende maatregel. VRM : Voorlopige Rechtelijke Machtiging. V&V : Verpleegkundigen & Verzorgenden VVT : Verzorging, Verpleging en Thuiszorg. VWS : Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Wgbo : Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst. WLZ : Wet Langdurige Zorg Wzd : Wet zorg en dwang. Wvggz : Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg. De PowerPoint presentaties van deze cursusdag zijn te vinden bij Medilex onder het kopje documenten van deze cursusdag. 8