Dankwoord door Diana Kerr 11. Dankwoord bij de vertaling 13. Voorwoord Inleiding Wat is een verstandelijke beperking? 23.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Dankwoord door Diana Kerr 11. Dankwoord bij de vertaling 13. Voorwoord 15. 0 Inleiding 17. 1. Wat is een verstandelijke beperking? 23."

Transcriptie

1 Inhoud Dankwoord door Diana Kerr 11 Dankwoord bij de vertaling 13 Voorwoord 15 0 Inleiding Wat is een verstandelijke beperking? Genetische oorzaken van verstandelijke beperking Syndroom van Down Fragiele-X-syndroom Prader-Willi-syndroom Aandoeningen die soms gepaard gaan met een verstandelijke beperking Autisme Syndroom van Asperger Hersenverlamming Epilepsie Verandering in houding en praktijk Samenvatting Wat is dementie? Soorten dementie 33

2 6 INHOUD Alzheimerdementie Vasculaire dementie Lewy-body-dementie De hersenen en hun functies Temporale kwab Pariëtale kwab Frontale kwab Het limbisch systeem Cerebellum Hypothalamus Hersenfuncties Dementie en personen met een verstandelijke beperking Samenvatting Het verkrijgen van een diagnose Differentiële diagnostiek Endocriene of metabole stoornis Toxiciteit Hart- en vaatziektes Botbreuken Constipatie Slechte voeding Uitdroging Gebrek aan slaap Visuele beperkingen en slechthorendheid Verandering van omgeving Verdriet Pijn Multidisciplinair onderzoek Depressie Vertraagde doorverwijzing voor diagnose Problemen met de vroege signalering Gebrek aan ervaring en kennis bij sommige hulpverleners Stijging in het aantal compenserende aanwijzingen die niet worden opgemerkt door de hulpverleners Ontkenning Angst voor de gevolgen van de diagnose 56

3 INHOUD Basismeting en diagnose Het belang van het bewaren van gegevens Magnetic Resonance Imaging (MRI) scan Samenvatting Werken met verschillende realiteiten Gebruik van realiteitsoriëntatie Gebruik van validationtechnieken Liegen Verwijdering van stimuli Samenvatting Goede communicatie behouden Lichamelijk contact Muziek Zaken die goede verbale communicatie ondersteunen Samenvatting Therapeutische interventies Ontwikkeling van failure free activiteiten Reminiscentie Opzetten van een reminiscentiegroep Werken met levensverhalen Ontwikkelen van levensboeken en levensdozen Mogelijke problemen Tips voor het werken met levensverhalen Muziek Lichamelijk contact Aromatherapie Samenvatting Moeilijk hanteerbaar gedrag Het gebruik van ABC-schema s Persoonlijke reacties op gedrag 104

4 8 INHOUD 7.3. De behoefte om te wandelen en te dwalen Gestoord dag-nachtritme Het gebruik van medicatie Samenvatting Inspelen op de pijnbeleving van mensen met dementie en een verstandelijke beperking Diagnostische overschaduwing Een focus van het team op moeilijk hanteerbaar gedrag Communicatiemoeilijkheden door dementie Invloed van voorgeschiedenis op de beoordeling van gedrag Misverstanden over pijndrempels Het gebruik van medicatie die indien nodig moet worden ingenomen Professionele bewustwording van de impact van ouder worden op mensen met een verstandelijke beperking Niet-farmacologische interventies voor pijnverlichting Samenvatting De ervaringen en behoeftes van lotgenoten Samenvatting Mensen begeleiden om goed te eten Hoe dementie het vermogen om te eten en drinken beïnvloedt Gebitsproblemen Oor- en gehoorproblemen Urineweginfecties Constipatie Problemen met het kortetermijngeheugen Aangepast voedsel en routines Het ontwikkelen van goede sociale, emotionele en fysieke omgevingen om eten en drinken te vergemakkelijken Richtlijnen om mensen te helpen goed te eten Samenvatting 145

5 INHOUD Creëren van een goede materiële omgeving Rust en zo weinig mogelijk stress Voorspelbaarheid en logica Herkenbaarheid Voldoende stimulans Veiligheid Tuinen voor mensen met dementie Omheiningen Paden Rustplekken Tuinmeubilair en -decoratie Planten en bloemen Samenvatting De rol van (nieuwe) technologie Veiligheid en beveiliging Geheugensteuntjes Locatiebepaling en dwaaldetectiesystemen Zorghulp Samenvatting Zorg rondom het levenseinde Welke ondersteuning en behandeling zijn nodig? Samenvatting Aandachtspunten bij de begeleiding van familieleden Samenvatting Medicatie Het gebruik van neuroleptische (antipsychotische) medicatie Methoden om medicijnen toe te dienen Acetylcholinesteraseremmers Samenvatting 182

6 10 INHOUD 16. Zorgmodellen Thuis ouder worden Doorschuiven naar een (gespecialiseerde) woonafdeling 'Doorverwijzing' 'Outreach' Verhuizing naar een andere setting Samenvatting Een pleidooi voor de toekomst 193 Referenties 195

Parkinson en Dementie

Parkinson en Dementie Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie

Nadere informatie

Geschiedenis van de gehandicaptenzorg en voorzieningen. 3.3 Zorgprofielen voor mensen met een beperking

Geschiedenis van de gehandicaptenzorg en voorzieningen. 3.3 Zorgprofielen voor mensen met een beperking Traject V&V; Gehandicaptenzorg niveau 4 TB Inhoudsopgave (concept) 30-03-2017 THEMA 1 De gehandicaptenzorg Hoofdstuk 1 Hoofdstuk Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Zorgvragers in de gehandicaptenzorg 1.1 Inleiding

Nadere informatie

Thema s voor het Alzheimer Café. Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek

Thema s voor het Alzheimer Café. Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek Thema s voor het Alzheimer Café Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek Medische aspecten Wat is dementie? Medische aspecten Verschillende

Nadere informatie

Rapport vragenlijst PAIC symposium

Rapport vragenlijst PAIC symposium Rapport vragenlijst PAIC symposium Vragenlijst PAIC symposium 18 januari October 6th 2017, 2:49 pm CEST Richtlijn - 2. Kent u de richtlijnen over pijn van de verschillende beroepsverenigingen? (Multidisciplinaire

Nadere informatie

18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie

18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Gera ter Meulen adoc@fsw.leidenuniv.nl Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Een goede voorbereiding van adoptieouders

Nadere informatie

Dementie in de palliatieve fase

Dementie in de palliatieve fase Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.

Nadere informatie

Inhoud Dementie: Symptomen en vroegsignalering

Inhoud Dementie: Symptomen en vroegsignalering Inhoud Dementie: Symptomen en vroegsignalering Marian Maaskant Stg. Pergamijn Universiteit Maastricht / GKC Rianne Meeusen Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen Marian Maaskant Casus Wat is

Nadere informatie

Kenniscentrum Palliatieve Zorg Stichting Prisma

Kenniscentrum Palliatieve Zorg Stichting Prisma Kenniscentrum Palliatieve Zorg Stichting Prisma In deze presentatie Kenmerken van dementie Kenmerken van mensen met een verstandelijke beperking (VB) Kenmerken van dementie bij mensen met een VB Herkennen

Nadere informatie

Dement of gewoon bijzonder gedrag?

Dement of gewoon bijzonder gedrag? Dement of gewoon bijzonder gedrag? 80 jarige mevrouw vrijwillig opgenomen op opnameafdeling Gerontopsychiatrie vanwege: Slechte zelfzorg Tot niets komen Vermagering Opsluiten in huis Paranoïde wanen: buren

Nadere informatie

Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie.

Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie. Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie. Inleiding 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit 1. Wat is veranderend gedrag Ook

Nadere informatie

Dementie bij mensen met een verstandelijke handicap

Dementie bij mensen met een verstandelijke handicap Dementie bij mensen met een verstandelijke handicap Een werkplaats op het Kennisplein Gehandicaptensector maart 2012, uitgevoerd door: - Marian Maaskant Stichting Pergamijn Maastricht University / Gouverneur

Nadere informatie

Gezond ouder met een verstandelijke beperking: veranderde visie na het GOUD-onderzoek

Gezond ouder met een verstandelijke beperking: veranderde visie na het GOUD-onderzoek Gezond ouder met een verstandelijke beperking: veranderde visie na het GOUD-onderzoek Prof Dr Heleen Evenhuis Geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten Afd Huisartsgeneeskunde Erasmus MC Rotterdam Inleiding

Nadere informatie

Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking

Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking In deze presentatie Kenmerken van mensen met een verstandelijke beperking (VB) Kenmerken van dementie bij mensen met een VB Herkennen van dementie bij

Nadere informatie

14 april 2016 Dr. M. Burin

14 april 2016 Dr. M. Burin 14 april 2016 Dr. M. Burin https://www.youtube.com/watch?v=9pfdtcl jezo https://www.youtube.com/watch?v=xakocii LlwY Ondergediagnosticeerd Onderbehandeld Zelden gebruik van aangepaste pijnschaal Discrepantie

Nadere informatie

Kenniscafe ouder wordende bewoner 16 februari Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink

Kenniscafe ouder wordende bewoner 16 februari Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink Kenniscafe ouder wordende bewoner 16 februari 2017 Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink Welkom Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink

Nadere informatie

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59 Inhoud 1 Introductie 15 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 16 1.1.1 Vroeger en later 18 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 18 1.1.3 Een uniek individu met unieke ervaringen 20 1.2 Opbouw van het boek 21 1.3

Nadere informatie

Happy Weight stippenplan voor mensen met een beperking & gewichtsproblemen Workshop Vilans, 6 maart 2012

Happy Weight stippenplan voor mensen met een beperking & gewichtsproblemen Workshop Vilans, 6 maart 2012 Happy Weight stippenplan voor mensen met een beperking & gewichtsproblemen Workshop Vilans, 6 maart 2012 José Veen-Roelofs, kinderdiëtist/diëtist VG Happy Weight Stippenplan een programma ontwikkeld door

Nadere informatie

#Naam? Persoonlijke gegevens naam #Naam? voornaam: #Naam? geslacht: #Na. #Naam? geboortedatum. telefoon #Naam? tel werk: #Naam? gsm: #Naam? #Naam?

#Naam? Persoonlijke gegevens naam #Naam? voornaam: #Naam? geslacht: #Na. #Naam? geboortedatum. telefoon #Naam? tel werk: #Naam? gsm: #Naam? #Naam? Persoonlijke gegevens naam voornaam: geslacht: #Na geboortedatum telefoon tel werk: gsm: noodtel wie: adres e-mailadres handicap geen fysieke handicap verstandelijke handicap visueel auditief louter psychische

Nadere informatie

Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende

Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende Inleiding Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende ziektes. Dementie uit zich bij iedereen anders. Dit komt mede doordat dementie altijd een combinatie is van geheugenproblematiek, gedrags-

Nadere informatie

(!) (!) (!) (!) (!) Diagnostiek en behandeling van ouderen met een autismespectrumstoornis (ASS)

(!) (!) (!) (!) (!) Diagnostiek en behandeling van ouderen met een autismespectrumstoornis (ASS) Diagnostiek en behandeling van ouderen met een autismespectrumstoornis (ASS) Ouderen onderzoeken op autisme: Nooit te laat of Frédérique Geven, GZ-psycholoog tem.geven@ggze.nl na de maaitijd... Autisme:

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Dementie

Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Groepsrevalidatie Parkinson

Patiënteninformatie. Groepsrevalidatie Parkinson Patiënteninformatie Groepsrevalidatie Parkinson Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Algemene informatie... 3 Waarom multidisciplinaire revalidatie?... 4 Inhoud van het revalidatieprogramma... 4 Opbouw van

Nadere informatie

Dementie bij personen met een verstandelijke beperking

Dementie bij personen met een verstandelijke beperking Dementie bij personen met een verstandelijke beperking Diana Kerr Centre for Research on Families and Relationships University of Edinburgh Het goede nieuws Personen met een verstandelijke beperking leven,

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Stereotypieën. www.kinderneurologie.eu

Kinderneurologie.eu. Stereotypieën. www.kinderneurologie.eu Stereotypieën Wat zijn stereotypieën? Stereotypieën zijn onbedoelde vaak wat ritmische bewegingen die vaak terugkomen en een telkens er min of meer hetzelfde uitzien. Hoe worden stereotypieën ook genoemd?

Nadere informatie

Studiedag HoGent 17 mei 2013 GENT. www.kareldecorte.be

Studiedag HoGent 17 mei 2013 GENT. www.kareldecorte.be 1 Studiedag HoGent 17 mei 2013 GENT 2 LEVENSVERWACHTING 1929: 9 jaar (Penrose, 1949) 1949: 12 jaar (Penrose, 1949) 1963: 30 jaar (Collman & Stoller, 1963) 1986: 45 jaar (Dupont, e.a., 1986) 2010: + 50j

Nadere informatie

Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro

Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord

Nadere informatie

VOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI?

VOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI? PALLI De PALLI is een vragenlijst die zorgverleners helpt om te bepalen of en in welke mate een cliënt met verstandelijke beperkingen achteruit is gegaan in gezondheid. Voor cliënten die achteruit zijn

Nadere informatie

Wat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze workshop? Wat zou deze workshop nuttig maken voor jullie? Wat gaan we doen?

Wat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze workshop? Wat zou deze workshop nuttig maken voor jullie? Wat gaan we doen? Omgaan met en kijken naar probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie Arianne Uijl, Orthopedagoog-Generalist/Gz-psycholoog, ASVZ Wat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze

Nadere informatie

AANMELDINGSFICHE. Aanmeldingsfiche Naam kind:

AANMELDINGSFICHE. Aanmeldingsfiche Naam kind: AANMELDINGSFICHE Aanmeldingsfiche Naam kind: Inhoud: Persoonlijke gegevens. Medische gegevens. Medicatie. Verzorging. Interesses en vaardigheden. Communicatie en omgang. Speelplein Bartje pagina 1 van

Nadere informatie

ACUUT CORONAIR SYNDROOM

ACUUT CORONAIR SYNDROOM ACUUT CORONAIR SYNDROOM Doelen ACS pathofysiologie begrijpen Risicofactoren voor ACS kunnen herkennen Diagnostische stappen kunnen volgen 12 februari 2015 Esther de Haan, verpleegkundig specialist cardiologie

Nadere informatie

Workshop dementie. 27 november 2014. Marlon v.d. Wetering en Karen v.d. Weijer

Workshop dementie. 27 november 2014. Marlon v.d. Wetering en Karen v.d. Weijer Workshop dementie 27 november 2014 Marlon v.d. Wetering en Karen v.d. Weijer Bram Bram is 53 jaar, heeft een matig verstandelijke beperking en het syndroom van Down. Sinds 10 jaar woont hij in een woonvoorziening

Nadere informatie

Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut

Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut 1 Autisme? AutismeSpectrumStoornis (ASS) Een andere manier van informatie verwerken We spreken niet meer van

Nadere informatie

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr)

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr) AANGEBOREN EN NIET-AANGEBOREN HERSENBESCHADIGING HET DIENT ALGEMEEN BEKEND TE ZIJN DAT DE BRON VAN ONS PLEZIER, ONZEVREUGDE, GELACH EN VERMAAK, ALS VAN ONZE SMART, PIJN, ANGST EN TRANEN, GEEN ANDERE IS

Nadere informatie

Pedagogisch spreekuur. Afdeling Kindergeneeskunde

Pedagogisch spreekuur. Afdeling Kindergeneeskunde Pedagogisch spreekuur Afdeling Kindergeneeskunde U bent door de medisch specialist doorverwezen naar het pedagogisch spreekuur. Het pedagogisch spreekuur is voor ouders met een pedagogische (opvoedkundige)

Nadere informatie

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress

Nadere informatie

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress

Nadere informatie

Rosalien Wilting Klinisch psycholoog en psychotherapeut bij GGZ Eindhoven. NVA Congres 2013

Rosalien Wilting Klinisch psycholoog en psychotherapeut bij GGZ Eindhoven. NVA Congres 2013 Rosalien Wilting Klinisch psycholoog en psychotherapeut bij GGZ Eindhoven NVA Congres 2013 Autismespectrumstoornissen bij ouderen Rosalien Wilting klinisch psycholoog-psychotherapeut 2 3 Inhoud van mijn

Nadere informatie

Hoe herken je pijn bij een cliënt? Rhodee van Herk 26-05-2008

Hoe herken je pijn bij een cliënt? Rhodee van Herk 26-05-2008 Hoe herken je pijn bij een cliënt? Rhodee van Herk 26-05-2008 Pijn bij verstandelijk gehandicapten 110.000 mensen met een verstandelijke handicap (VH) Ruim de helft ernstig Veel bijkomende stoornissen,

Nadere informatie

Cursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers

Cursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers Cursus en Thema 2015 voor mantelzorgers en vrijwilligers VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 4 In vier bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse

Nadere informatie

"Een goede oude dag, zo doen wij dat..."

Een goede oude dag, zo doen wij dat... Slechter zien en slechter horen; kijk en luister naar de cliënt een goede oude dag, zo doen wij dat Conny van den Brand, logopediste Sara Clappers, gedragsdeskundige Inhoud Voorstellen Visus: - Visuele

Nadere informatie

Leven met een psychotische stoornis

Leven met een psychotische stoornis Leven met een psychotische stoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de

Nadere informatie

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen 1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl

Nadere informatie

Behandeling van ouderen in de eerste lijn

Behandeling van ouderen in de eerste lijn Behandeling van ouderen in de eerste lijn Lucinda Meihuizen, GZ psycholoog Bestuurslid sectie ouderenpsychologen NIP Zorgpartners Midden-Holland en Samenwerkende psychologen Alphen a/d Rijn Agenda workshop

Nadere informatie

Dementie. Havenziekenhuis

Dementie. Havenziekenhuis Dementie Uw arts heeft met u en uw naasten besproken dat er (waarschijnlijk) sprake is van dementie. Mogelijk bent u hiervan geschrokken. Het kan ook zijn dat u of uw omgeving hier al op voorbereid was.

Nadere informatie

Medische Psychologie

Medische Psychologie Medische Psychologie Inleiding U bent door één van de medisch specialisten hier in het ziekenhuis verwezen naar onze afdeling. Op onze afdeling vindt diagnostiek en behandeling plaats (van kinderen, volwassenen

Nadere informatie

De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid

De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%

Nadere informatie

Omgaan met chronische verm index:omgaan met chronische verm index :39 Pagina. Voorwoord 13

Omgaan met chronische verm index:omgaan met chronische verm index :39 Pagina. Voorwoord 13 Inhoud Voorwoord 13 1 Wat is er aan de hand? 17 Twee typerende voorbeelden 17 Vermoeidheid 19 Vermoeidheid als een nuttig signaal 19 Vermoeidheid en stress 20 Vermoeidheid bij een ziekte 20 Vermoeidheid

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Stemmen horen bij kinderen

Kinderneurologie.eu.  Stemmen horen bij kinderen Stemmen horen bij kinderen Wat houdt stemmen horen in? Met stemmen horen wordt bedoeld dat kinderen in hun hoofd een vreemde stem of meerdere vreemde stemmen horen die geluid maken of iets zeggen. Hoe

Nadere informatie

Training & themabijeenkomsten 2017

Training & themabijeenkomsten 2017 Training & themabijeenkomsten 2017 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 10 11 Trainingen en themabijeenkomsten voor uw ontwikkeling Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers

Nadere informatie

Antonius College: Dementie

Antonius College: Dementie Antonius College: Dementie Sprekers Karel van Wieringen internist ouderengeneeskunde Doetie Visser verpleegkundig specialist geriatrie Polikliniek Klinische Geriatrie Specifiek gericht op ouderen, maar

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere

Nadere informatie

TOPICS Short Form Follow-up - versie juni Project - ziekenhuis ID: Volgnummer: Naam zorgverlener: VRAGENLIJST.

TOPICS Short Form Follow-up - versie juni Project - ziekenhuis ID: Volgnummer: Naam zorgverlener: VRAGENLIJST. Project - ziekenhuis ID: Volgnummer: Naam zorgverlener: VRAGENLIJST Zorgvrager 1 UW ERVARINGEN ZIJN WAARDEVOL In deze lijst staan vragen over uw lichamelijke en geestelijke gezondheid en kwaliteit van

Nadere informatie

HERSENEN EN DEMENTIE. Van hersenlagen tot omgangsvragen STUDIE ARENA Ronald Geelen

HERSENEN EN DEMENTIE. Van hersenlagen tot omgangsvragen STUDIE ARENA Ronald Geelen HERSENEN EN DEMENTIE STUDIE ARENA Ronald Geelen 1 2 Van hersenlagen tot omgangsvragen 3 4 Frontale cortex Cortex Limbisch systeem Middenhersenen Hersenstam 6 1 HERSENLAAG & BEINVLOEDING Socratisch motiveren

Nadere informatie

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis

Nadere informatie

Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015

Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Vijf symptomen > 2 weken Ten minste één van de eerste twee Verandering in functioneren Angst kan symptoom zijn van depressie Verschil rouw

Nadere informatie

Functionele anamnese op basis van de ICF

Functionele anamnese op basis van de ICF Functionele anamnese op basis van de ICF Een herstelgerichte benadering vraagt om een herstelgerichte anamnese. Hiervoor is het van belang om niet alleen psychische kwetsbaarheden in kaart te brengen maar

Nadere informatie

06.10.2015 1. Welkom. Organisatoren: Partners: Groningen

06.10.2015 1. Welkom. Organisatoren: Partners: Groningen 06.10.2015 1 Welkom Organisatoren: Groningen Partners: Wie zijn wij? 06.10.2015 2 v.l.n.r. Alain Dekker (UMCG) Saskia Niewold (De Zijlen) Peter Paul De Deyn (UMCG) Marie-José van Dreumel (NOVO) Sandra

Nadere informatie

27/10/2015. Pijn bij mensen met dementie Veerle De Bou. Pijn. Onderbehandeling. Ziekte van Alzheimer en pijn

27/10/2015. Pijn bij mensen met dementie Veerle De Bou. Pijn. Onderbehandeling. Ziekte van Alzheimer en pijn Pijn bij mensen met dementie Veerle De Bou Pijn Misverstanden: Ouderdom en pijn gaan samen Ouderen voelen minder pijn Angst voor belastende onderzoeken, durven/mogen niet klagen Ouderen verdragen geen

Nadere informatie

Dementie. Ilse Masselis regionaal expertisecentrum dementie Sophia Kortrijk

Dementie. Ilse Masselis regionaal expertisecentrum dementie Sophia Kortrijk Dementie Ilse Masselis regionaal expertisecentrum dementie Sophia Kortrijk Expertisecentra dementie Vlaanderen Visie Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de negen regionale expertisecentra dementie

Nadere informatie

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis De grote impact van het kleine gebaar Liselotte Van Ooteghem Mia Vervaeck Studiedag Kronkels - 27 november 2014 Wie we zijn en waarom we hier staan Inleiding

Nadere informatie

21-01- 13. Dementie bij VB, fysieke gevolgen. dementie, fysieke gevolgen. wat gebeurt bij veroudering 1. wat is veroudering

21-01- 13. Dementie bij VB, fysieke gevolgen. dementie, fysieke gevolgen. wat gebeurt bij veroudering 1. wat is veroudering 21-01- 13 dementie bij VB, fysieke gevolgen waar gaat het over? veroudering veroudering bij mensen met een vb dementie dementie bij mensen met een vb Dementie bij VB, fysieke gevolgen palliatieve zorg

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19

Inhoud. Voorwoord 11. 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13. 2. Epidemiologie 19 VGV OVER HOOFDPIJN-MIGRAINE_BSL_148 x 210 2-2 14-12-11 09:38 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1. Verschillende soorten hoofdpijn 13 Hoe kan de patiënt met chronische hoofdpijn het beste worden benaderd? 13

Nadere informatie

INFORMATIE VOOR VERWIJZERS

INFORMATIE VOOR VERWIJZERS INFORMATIE VOOR VERWIJZERS Men kan in het centrum voor ambulante revalidatie terecht voor multidisciplinaire diagnostiek en behandeling. Het onderzoek is bedoeld in geval er ook geanticipeerd wordt op

Nadere informatie

De mantelzorg DER LIEFDE

De mantelzorg DER LIEFDE De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers

Nadere informatie

Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro

Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Actief in Noord en

Nadere informatie

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest. Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met

Nadere informatie

FAQs tijdens intakes op de polikliniek kinderpsychiatrie Spreekuur: het jonge kind

FAQs tijdens intakes op de polikliniek kinderpsychiatrie Spreekuur: het jonge kind FAQs tijdens intakes op de polikliniek kinderpsychiatrie Spreekuur: het jonge kind Elemi Breetvelt, kinderpsychiater UMC Utrecht, The Netherlands University Health Network, Toronto, Canada Overzicht presentatie

Nadere informatie

Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016

Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland

Nadere informatie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie

Nadere informatie

Congenitaal perisylvian syndroom

Congenitaal perisylvian syndroom Congenitaal perisylvian syndroom Wat is het congenitaal perisylvian syndroom? Het congenitaal perisylvian syndroom is een aangeboren aandoening waarbij het deel van de hersenen wat betrokken is bij het

Nadere informatie

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,

Nadere informatie

WIJZER OVER GEHEUGEN. over hersenen, vergeten & dementie GEORGIE DOM

WIJZER OVER GEHEUGEN. over hersenen, vergeten & dementie GEORGIE DOM WIJZER OVER GEHEUGEN over hersenen, vergeten & dementie GEORGIE DOM Wijzer over geheugen GEORGIE DOM WIJZER OVER GEHEUGEN 1 e druk, september 2013 2013 Consumentenbond en Alzheimer Nederland Auteursrechten

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:

Nadere informatie

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) ndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,

Nadere informatie

Studiedag Downsyndroom en dementie Antwerpen 20 maart 2010

Studiedag Downsyndroom en dementie Antwerpen 20 maart 2010 Studiedag Downsyndroom en dementie Antwerpen 20 maart 2010 KAREL DE CORTE Diepestraat 18 Orthopedagoog GSM 0479 91 88 47 9860 Balegem info@kareldecorte.be www.kareldecorte.be VOORAF CLICHE grappig, spontaan,

Nadere informatie

Mondgezondheid en Voeding betekent. iets met Eten en Drinken?!

Mondgezondheid en Voeding betekent. iets met Eten en Drinken?! Mondgezondheid en Voeding betekent. iets met Eten en Drinken?! José Veen kinderdietist en dietist VG 20-11-2015 Even voorstellen.. José Veen Roots in Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht Later gespecialiseerd

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. CAMTA1 syndroom.

Kinderneurologie.eu. CAMTA1 syndroom. CAMTA1 syndroom Wat is het CAMTA1-syndroom? Het CAMTA1 syndroom is een aangeboren aandoening waarbij kinderen problemen hebben met hun evenwicht al dan niet in combinatie met een ontwikkelingsachterstand.

Nadere informatie

Welkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring

Welkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring Welkom Algemene informatieavonden GGZ Noord- Holland-Noord in samenwerking met Stichting Deuvel Voorstellen Mieke Bellinga & Mariëlle Witteveen Programma Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak

Nadere informatie

Koppeling kennisbundel, keuzedeel en competentieprofiel Ouderen met een verstandelijke beperking

Koppeling kennisbundel, keuzedeel en competentieprofiel Ouderen met een verstandelijke beperking Koppeling kennisbundel, keuzedeel en competentieprofiel Ouderen met een verstandelijke beperking In de onderstaande tabel is de koppeling tussen de hoofdstukken en onderwerpen van de kennisbundel Ouderen

Nadere informatie

De Veste. Gerontopsychiatrische consultatiedienst. Joke Vanhauwere Klinisch psychologe 30/05/2017

De Veste. Gerontopsychiatrische consultatiedienst. Joke Vanhauwere Klinisch psychologe 30/05/2017 De Veste Gerontopsychiatrische consultatiedienst Joke Vanhauwere Klinisch psychologe 30/05/2017 Situering binnen VZW Sint- Annendael PZ Sint-Annendael WZC Sint-Augustinus Diest WZC Ster Der Zee Scherpenheuvel

Nadere informatie

Slaapproblemen bij neurologische aandoeningen

Slaapproblemen bij neurologische aandoeningen Slaapproblemen bij neurologische aandoeningen Definitie slaap Terugkerende toestand Van verminderd bewustzijn En tot rust komen van het lichaam Waaruit men vlot gewekt kan worden Representation of consciousness

Nadere informatie

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Bio (EEG) feedback Reflecties vanuit de klinische praktijk Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Neurofeedback -Een vraag uit de spreekkamer- Minimaal 1500 Literatuur 2008 literatuur search

Nadere informatie

Instructies. Oefen Stelling. Stelling 1. Stelling 3. Stelling 2. Waar. Niet Waar. Niet verlegen zijn!

Instructies. Oefen Stelling. Stelling 1. Stelling 3. Stelling 2. Waar. Niet Waar. Niet verlegen zijn! Instructies NIK Themadag Sterke schouders: De mens achter de professional = = Waar Niet Waar drs. Leonie Hoijtink dr. Hans te Brake dr. Michel Dückers 22 april 2010, Ede Niet verlegen zijn! Oefen Stelling

Nadere informatie

Parkinson en Psychoses

Parkinson en Psychoses Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm

Nadere informatie

Mensen met een niet zichtbare beperking

Mensen met een niet zichtbare beperking Mensen met een niet zichtbare beperking MEE in het kort 1. Onafhankelijke cliëntondersteuning aan mensen met een kwetsbaarheid of beperking *, en hun omgeving, met als doel hen in hun eigen kracht te versterken.

Nadere informatie

Delier voor de patiënt. Inhoud presentatie delier. Delier. Symptomen. Diagnose delier 21-6-2012. n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt

Delier voor de patiënt. Inhoud presentatie delier. Delier. Symptomen. Diagnose delier 21-6-2012. n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt Delier voor de patiënt n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt angstdroom nachtmerrie Inhoud presentatie delier Wat is een delier Wat zijn de gevolgen van een delier Wat zijn risicoverhogende en

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik

Nadere informatie

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij Dichterbij

Palliatieve zorg bij Dichterbij Palliatieve zorg bij Dichterbij Film Consulent palliatieve zorg https://youtu.be/zfz0iykscn0 Definitie palliatieve zorg Palliatieve zorg verbetert de kwaliteit van leven van cliënten en hun naasten die

Nadere informatie

Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2009. Bijlage 2. Grondslagen

Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2009. Bijlage 2. Grondslagen 2009 Versie 1 januari 2009 Inhoudsopgave 1 Algemeen 3 2 Aandachtspunten 4 2.1 en functies 4 2.2 Vaststellen grondslag 4 2.3 Eén of meerdere grondslag(en) 5 3 De 6 grondslagen 6 3.1 Somatische aandoening

Nadere informatie

Dementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde

Dementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde Dementie, regeren is vooruit zien R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde Dementie Dementie is een dodelijke hersenziekte Dementie = zijn geest verliezen 10 % van de bevolking ouder dan 65 jaar heeft

Nadere informatie

Epilepsie. Wat de docent moet weten.

Epilepsie. Wat de docent moet weten. Epilepsie Wat de docent moet weten. Sommige epileptische aandoeningen zijn moeilijker onder controle te brengen dan andere, maar de kans is groot dat de voorgeschreven medicijnen goed werken. Epilepsie

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

oud en kwetsbaar Psychiatrische ziektebeelden bij ouderen met een verstandelijke beperking

oud en kwetsbaar Psychiatrische ziektebeelden bij ouderen met een verstandelijke beperking oud en kwetsbaar Psychiatrische ziektebeelden bij ouderen met een verstandelijke beperking Rianne Meeusen, Gezondheidszorgpsycholoog/orthopedagoog Çonny van Outheusden, PIT-verpleegkundige 27-09-2013 inleiding

Nadere informatie

ook bij u thuis! Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing

ook bij u thuis! Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing ook bij u thuis! Viattence Vitaal Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing Inhoudsopgave Viattence Vitaal Viattence Vitaal 3 Fysiotherapeut 4 Ergotherapeut 5 Logopedist 6 Specialist ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Centrum voor diagnostiek van slechthorendheid bij kinderen

Centrum voor diagnostiek van slechthorendheid bij kinderen Centrum voor diagnostiek van slechthorendheid bij kinderen Sinds juni 2006 is in Nederland de gehoorscreening bij pasgeboren kinderen ingevoerd. Een vroege opsporing van gehoorverlies maakt het vroeg starten

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische

Nadere informatie

Een goede oude dag, zo doen we dat! ! Schijn een lichtje op de volgende tips en informatie.

Een goede oude dag, zo doen we dat! ! Schijn een lichtje op de volgende tips en informatie. Een goede oude dag, zo doen we dat Schijn een lichtje op de volgende tips en informatie. Dichterbij_Congres Ouderen 2018_A6 Waaier_05.indd 1 20-02-18 11:54 Een goede oude dag, zo doen we dat Het goed inspelen

Nadere informatie