RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 19 september /02 JUSTCIV 133

Transcriptie

1 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 19 september /02 JUSTCIV 133 INGEKOMEN DOCUMENT van: Dr. B.R. Bot, Permanent Vertegenwoordiger ingekomen: 30 juli 2002 aan: Javier Solana, secretaris-generaal/hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie Betreft: Voorstel voor een herziening van de Verordening (EG) Nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijk bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, inzonderheid op artikel 61, onder c) en artikel 67 lid 1, zendt de Nederlandse regering u hierbij een initiatief-voorstel tot wijziging van artikel 20 van de verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen van 16 januari 2001 onder nummer L 12/1, met het verzoek de behandeling daarvan op korte termijn te doen aanvangen. De Permanent Vertegenwoordiger, Dr. B.R. Bot 12055/02 FPP/mv 1

2 Voorstel voor een herziening van de Verordening (EG) Nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. De Verordening 44/2001 (hierna: Brussel-I Verordening) is op 1 maart 2002 in werking getreden. Al vrij spoedig na deze inwerkingtreding werd duidelijk dat, althans in de Nederlandse situatie maar waarschijnlijk niet alleen daar, artikel 20, eerste lid, van de Verordening een te restrictieve bepaling is, omdat zij in haar huidige bewoording negatief uitwerkt op haar doelstelling, de verdergaande bescherming van de werknemers in een internationaal arbeidsgeschil. Ook lijkt zij een belangrijke doelstelling van de interne markt, het vrije verkeer van werknemers, te belemmeren. Artikel 20 van de Verordening bepaalt: 1. De vordering van de werkgever kan slechts worden gebracht voor de gerechten van de lidstaat op het grondgebied waarvan de werknemer woonplaats heeft. 2. Deze afdeling laat het recht om een tegenvordering in te stellen bij het gerecht waarvoor met inachtneming van deze afdeling de oorspronkelijke vordering is gebracht, onverlet. De in artikel 20 gegeven bijzondere bevoegdheid van de rechter van de woonplaats van de werknemer wordt aangevuld met het bepaalde in artikel 21, luidend: Van deze afdeling kan slechts worden afgeweken door overeenkomsten 1) gesloten na het ontstaan van het geschil, of 2) die aan de werknemer de mogelijkheid geven de zaak bij andere gerechten dan de in deze afdeling genoemde aanhangig te maken /02 FPP/mv 2

3 Deze regeling is van toepassing zowel met betrekking tot geschillen omtrent de beëindiging van de arbeidsovereenkomst als met betrekking tot geschillen die niet samenhangen met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst, zoals de nakoming van een niet-concurrentiebeding. De beëindiging van de arbeidsovereenkomst zal doorgaans plaatsvinden door ontslag door de werkgever, waarna de werknemer die dit ontslag wil betwisten op grond van artikel 19 van de Verordening zijn werkgever dient te dagvaarden voor het gerecht van diens woonplaats, dan wel voor het gerecht van de plaats waar de werknemer gewoonlijk werkt of gewoonlijk heeft gewerkt, of als een dergelijke plaats niet is aan te wijzen, voor het gerecht van de plaats van de vestiging die de werknemer in dienst genomen heeft. Naar Nederlands arbeidsrecht, en evenzo naar het arbeidsrecht van althans enkele andere lidstaten, heeft de werkgever ook de mogelijkheid om in plaats van over te gaan tot ontslag van de werknemer de rechter te verzoeken de arbeidsovereenkomst gerechtelijk te ontbinden. De rechterlijke ontbinding van de arbeidsovereenkomst heeft in het algemeen voordelen, zowel voor de werkgever als voor de werknemer. Voor de werkgever omdat de procedure korter is dan die bij ontslag, en voor de werknemer omdat de rechter hem dan een passende schadeloosstelling kan toekennen. In een beperkt aantal gevallen heeft de werkgever, die de arbeidsrelatie wil beëindigen naar Nederlands recht, en ook naar het recht van enkele andere lidstaten, niet de keuze tussen ontslag en de rechterlijke ontbinding. Hem staat dan alleen rechterlijke ontbinding ter beschikking. Dit betreft in het Nederlandse recht onder andere het ontslag van werknemers die (kandidaat-)lid van de ondernemingsraad zijn, werknemers die ziek zijn en werknemers met een tijdelijk contract /02 FPP/mv 3

4 In internationale arbeidsrelaties zal een rechterlijke ontbinding op grond van het geciteerde artikel 20 van de Brussel-I Verordening meebrengen, dat de werkgever aan de rechter van de woonplaats van de werknemer zal moeten vragen de arbeidsovereenkomst te ontbinden, tenzij partijen overeenkomstig het bepaalde in artikel 21 van de Verordening na het ontstaan van het geschil ervoor kiezen de zaak aan een andere rechter voor te leggen, waarbij de rechter van de plaats waar de werknemer zijn arbeid gewoonlijk verricht veelal als eerste in aanmerking komt. Die situatie is, in het bijzonder als het grensarbeid betreft, dus bij arbeid waarin de werknemer in een ander grensland woont dan de plaats waar hij dagelijks zijn werk verricht, niet gunstig, noch voor de werkgever, noch voor de werknemer. In het algemeen kan worden gesteld, dat voor beide partijen geldt dat het gerecht van de plaats waar de arbeid gewoonlijk wordt verricht het meest geschikt is om de geschillen te beslechten waartoe de arbeidsovereenkomst aanleiding kan geven. Hij is door het feit dat er tussen het geschil en de oordelende rechter een bijzonder nauwe band bestaat, in staat tot een betere rechtsbedeling en een vlottere rechtsgang. Doorgaans zal op de arbeidsovereenkomst het recht van de plaats waar het werk gewoonlijk wordt verricht van toepasselijk zijn, als ook het met de beëindiging van de overeenkomst samenhangende sociale zekerheidsrecht van die plaats. Bovendien is hij het best geïnformeerd over de sociaal-economische situatie en andere feitelijke omstandigheden waarin het bedrijf van de werkgever zich bevindt. Een en ander brengt in zijn algemeenheid mee, dat zowel de werkgever als de werknemer in een zo gunstig mogelijke positie gebracht worden indien zij hun grensoverschrijdende geschillen niet alleen kunnen voorleggen aan de rechter van de woonplaats of vestigiingsplaats van de wederpartij, maar ook aan de rechter van de plaats waar de werknemer gewoonlijk zijn werk verricht. Een procedure voor de rechter van de buitenlandse woonplaats van de werknemer heeft deze voordelen niet. De rechter zal zich door deskundigen moeten laten informeren over de inhoud van het op de overeenkomst toepasselijke arbeidsrecht, dat doorgaans niet het arbeidsrecht van zijn land is. Ook zal hij, zo hij zich al bevoegd acht om te oordelen over vragen van buitenlands sociaal zekerheidsrecht, en op welke bevoegdheid de Brussel-I Verordening niet van toepassing is, met betrekking tot die vragen deskundigenhulp moeten inroepen /02 FPP/mv 4

5 Bovendien zullen zich bij een procedure in een ander land dan dat van de werkplaats vaak grote taalproblemen voordoen. Documenten zullen vertaald moeten worden, gesprekken zullen getolkt moeten worden. Dit zijn kostbare aktiviteiten. Deze bijzondere kosten zullen althans voor een deel door de werkgever moeten worden voorgeschoten en zullen vervolgens door de rechter geheel of gedeeltelijk kunnen worden toegewezen aan de in het ongelijk gestelde persoon, zulks afhankelijk van het arbeidsprocesrecht van de aangesproken rechter. Ook de werknemer loopt dus het risico deze kosten te moeten dragen. Een en ander zal ertoe leiden dat de werkgever, die de arbeidsovereenkomst met een in het buitenland wonende werknemer wil beëindigen in de gevallen waarin hij de keuze heeft tussen de beëindiging van de arbeidsovereenkomst door ontslag of door rechterlijke ontbinding, vanwege de genoemde complicaties niet voor een gerechtelijke ontbinding zal kiezen, maar de werknemer zal ontslaan en zal afwachten of de werknemer dit ontslag voor de rechter van de werkplaats zal aanvechten. Tenzij de beide partijen met elkaar overeenkomen dat de rechter van de werkplaats bevoegd is. In de gevallen waarin naar Nederlands of naar een ander toepasselijk arbeidsrecht de overeenkomst alleen door een rechterlijke beslissing kan worden ontbonden, zal de werkgever met een buitenlandse werknemer gedwongen zijn te procederen voor de rechter van de woonplaats van deze werknemer, indien hij er niet in slaagt met de werknemer overeen te komen dat een andere rechter, en wel die van de plaats waar het werk gewoonlijk wordt verricht, bevoegd zal zijn over de ontbinding te oordelen. Dat is, zoals gezegd, niet in het belang van de werkgever, noch in het belang van de werknemer. Een voorziening in artikel 20 van de Brussel-I Verordening, die in deze gevallen toestaat dat de procedure voor de rechter van de plaats waar gewoonlijk het werk wordt verricht, is dan ook in het belang van met name de werknemer die grensarbeid verricht /02 FPP/mv 5

6 Het ontbreken van een passende bevoegdheidsregel in geval van beëindiging van de overeenkomst heeft ook een nadelige invloed op de algemene politiek van de Europese Gemeenschap, en in het bijzonder op de begunstiging van de interne markt. Indien de werkgever verplicht blijft om in arbeidsgeschillen, en in het bijzonder bij de beëindiging van de arbeidsovereenkomst, te procederen voor de rechter van de woonplaats van de buitenlandse werknemer, zal hij minder geneigd zijn om buitenlandse werknemers in dienst te nemen. Artikel 20 van de Brussel-I Verordening werkt in zijn huidige tekst derhalve negatief op het beginsel van vrij verkeer van werknemers. Tijdens de vergadering van het Comité Burgerlijk Recht van de Raad, gehouden op 5 april 2002, heeft de Nederlandse delegatie in dat Comité door middel van een Roomdocument aandacht gevraagd voor de hierboven geschetste problematiek. In dat document werd het volgende voorstel gedaan. REVISION of Article 20 of Regulation 44/2001 After para. 1 and before the actual para. 2 ( which will be renumbered in 3.), a new paragraph will be added, reading: 2. In a claim for the dissolution of a labour contract an employee domiciled in a Member State may, in another Member State, be sued in the courts for the place where he habitually carries out his work or, if he does not habitually carry out his work in any country, in the courts for the place where the business which engaged him is or was situated, if - the law of that court is applicable to the contract, and - if in the case concerned, that law only provides for dissolution of the contract by court decision /02 FPP/mv 6

7 Dit voorstel was erop gericht aan te geven welke wijziging van artikel 20 van de Verordening in ieder geval noodzakelijk is om een antwoord te kunnen geven op de geschetste problemen. Tijdens de presentatie van dit voorstel in het genoemde Comité en in gesprekken nadien is gebleken, dat een iets ruimere bepaling in een nieuw tweede lid van artikel 20 van de Brussel-I Verordening geen afbreuk doet aan de begunstiging van de werknemer die met dit wijzigingsvoorstel wordt beoogd na te streven. De voor de werknemer geschetste voordelen blijven ook bij een ruimere formulering bestaan. Bovendien werd de verwijzing naar het op de overeenkomst toepasselijke recht ook al is deze beperkt van aard ongewenst geacht omdat zij de rechter dwingt zich reeds bij de bepaling van de bevoegdheid uit te laten over vragen van materieel internationaal privaatrecht en van materieel burgerlijk recht. Deze overwegingen in acht genomen stelt de Nederlandse regering thans de volgende wijziging voor van de Verordening (EG) Nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. VOORSTEL tot herziening van artikel 20 van de Verordening Nr 44/2001 In artikel 20 wordt het huidige lid 2 vernummerd tot lid 3, en wordt een nieuw lid ingevoerd, luidende: 2. De vordering van de werkgever tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst kan tevens worden gebracht voor het gerecht van de plaats waar de werknemer gewoonlijk werkt of, indien de werknemer niet in eenzelfde land gewoonlijk werkt, voor het gerecht van de plaats waar zich de vestiging bevindt die de werknemer in dienst heeft genomen /02 FPP/mv 7