PUBLIC 9703/1/10 REV 1

Transcriptie

1 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 18 mei 2010 (19.05) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2009/0157 (COD) PUBLIC 9703/1/10 REV 1 LIMITE JUSTCIV 94 CODEC 425 NOTA van: het voorzitterschap aan: het Coreper / de Raad nr. vorig doc.: 9239/10 JUSTCIV 84 CODEC 376 nr. Comv.: 14722/09 JUSTCIV 210 CODEC 1209 Betreft : Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen en authentieke akten op het gebied van erfopvolging en betreffende de instelling van een Europese erfrechtverklaring - Politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden I. INLEIDING 1. De Commissie heeft op 16 oktober 2009 bij de Raad een voorstel ingediend voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen en authentieke akten op het gebied van erfopvolging en betreffende de instelling van een Europese erfrechtverklaring. 2. Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van het Protocol betreffende de positie van Denemarken, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, neemt Denemarken niet deel aan de aanneming van deze verordening, die derhalve niet bindend is voor, noch van toepassing is in Denemarken. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 1

2 3. Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hebben niet, overeenkomstig artikel 3 van het Protocol betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland ten aanzien van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, te kennen gegeven dat zij wensen deel te nemen aan de aanneming en toepassing van deze verordening. 4. De Groep burgerlijk recht (erfrecht) heeft het voorstel eind 2009 tijdens het Zweedse voorzitterschap tweemaal besproken, en er in de eerste helft van 2010, tijdens het Spaanse voorzitterschap, veertien vergaderdagen aan gewijd. 5. Omdat het voorzitterschap ervan overtuigd is dat de voorgestelde verordening de burgers in de gehele Europese Unie tot voordeel zal strekken, geeft het dit dossier een hoge prioriteit. In de groep is op bepaalde punten vooruitgang geboekt, maar omdat diverse onderdelen van het voorstel met elkaar vervlochten zijn, kan nog geen definitief standpunt worden bepaald. Het voorzitterschap denkt echter dat de tijd rijp is om de Raad om enkele politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden te vragen. II. VOORGESTELDE POLITIEKE RICHTSNOEREN A. Eén alomvattende wettekst 6. Volgens het Commissievoorstel wordt de verordening een wettekst die alles omvat wat met erfopvolging in grensoverschrijdende situaties te maken heeft, met uitzondering van fiscale, douane- en bestuursrechtelijke zaken. In de verordening worden bevoegdheids- en collisieregels vastgelegd, en wordt bepaald volgens welke procedures rechterlijke beslissingen, authentieke akten en gerechtelijke schikkingen worden erkend en ten uitvoer gelegd. Daarnaast voorziet de verordening in de invoering van een Europese erfrechtverklaring, die de afhandeling van een nalatenschap in grensoverschrijdend verband moet vergemakkelijken. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 2

3 7. Uit de besprekingen in de Groep burgerlijk recht (erfrecht) is gebleken dat er algemene steun is voor het idee van één wettekst die alle contentieuze en niet-contentieuze procedures omvat, ook die waarin een notaris met de afhandeling van de nalatenschap is belast. Wel moet nog worden bepaald wat het toepassingsgebied zal zijn van de verschillende onderdelen van de verordening, en hoe deze zullen worden geformaliseerd. 8. Het voorzitterschap stelt voor dat de Raad het idee van één alomvattende wettekst onderschrijft. B. Eén erfopvolging 9. Een van de doelstellingen van de voorgestelde verordening is dat erfopvolging in internationaal verband sneller en goedkoper haar beslag kan krijgen. Nu is het vaak nodig een erfopvolgingsprocedure in meerdere lidstaten te openen. Dit is niet alleen tijdrovend, maar ook duur. Daarom geldt in de voorgestelde verordening als algemeen beginsel dat de vererving van de gehele nalatenschap door het gerecht of de bevoegde autoriteit van één lidstaat wordt afgehandeld, ook als de boedelbestanddelen zich in meer dan één staat bevinden. 10. Blijkens de tot dusver in de groep gevoerde besprekingen vindt dit algemene beginsel brede steun, maar moet een aantal aspecten nog nader worden onderzocht. Met name moet worden bekeken hoe erfrecht en vermogensrecht kunnen blijven concorderen; het vermogensrecht valt immers als zodanig buiten het toepassingsgebied van de voorgestelde verordening. 11. Het voorzitterschap stelt voor dat de Raad ernaar blijft streven om het idee van één erfopvolging als algemeen beginsel te vestigen. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 3

4 C. Eén toepasselijk recht 12. Een andere doelstelling van de voorgestelde verordening is dat één rechtsstelsel van toepassing moet zijn op de vererving van de gehele nalatenschap (geen splitsing meer). Een dergelijke eenheid is thans onbestaande. Welk recht op een gegeven bestanddeel van de nalatenschap van toepassing is, wordt vaak bepaald door de aard van dat bestanddeel en de plaats waar het zich bevindt. Dit heeft tot gevolg dat procedures tijd- en geldrovend zijn. De betrokken partijen zouden er dus baat bij hebben dat de gehele nalatenschap volgens hetzelfde recht kan worden afgehandeld. 13. De besprekingen hierover in de Groep burgerlijk recht (erfrecht) zijn nog niet ten einde; er is nog geen definitieve consensus. Er wordt gediscussieerd over specifieke, beperkte uitzonderingen. Wel is er een grote algemene bereidheid om te komen tot de toepasselijkheid van één rechtsstelsel. 14. Het voorzitterschap stelt voor dat de Raad bevestigt op de ingeslagen weg te willen doorgaan. D. Gewone verblijfplaats als aanknopingsfactor voor bevoegdheid 15. De verordening zal een hoofdstuk met bevoegdheidsregels bevatten (hoofdstuk II). Een algemene regel zal luiden dat de gerechten van de lidstaat waar de erflater op het tijdstip van overlijden zijn gewone verblijfplaats had, bevoegd is om uitspraak te doen over de gehele nalatenschap. De reden hiervoor is dat deze plaats waarschijnlijk het centrum van zijn voornaamste belangen vormde. 16. Wel moet nog worden besproken hoe men de gewone verblijfplaats precies zal hanteren als aanknopingsfactor voor de algemene bevoegdheid in het kader van de verordening; de discussie in de groep hieromtrent is dus nog niet voltooid. Niet uit te sluiten valt dat, om een akkoord over de collisieregels te kunnen bereiken, de bevoegdheidsregels opnieuw zullen moeten worden bekeken. Er is echter een algemene bereidheid om het beoogde resultaat in een voor iedereen aanvaardbare vorm te gieten. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 4

5 17. Het voorzitterschap stelt voor dat ook de Raad de gewone verblijfplaats als aanknopingsfactor voor de algemene bevoegdheid aanvaardt, met dien verstande dat er nog verder moet worden beraadslaagd. E. Bevoegdheidsregels 18. Naast de algemene regel dat het gerecht van de laatste gewone verblijfplaats van de erflater bevoegd is, zal de verordening de bepaling bevatten dat het algemeen bevoegde gerecht een erfopvolgingszaak kan verwijzen naar de gerechten van de lidstaat waarvan de erflater de nationaliteit had. Voorwaarde voor de verwijzing is dat de erflater bij uiterste wilsbeschikking voor het recht van die lidstaat heeft geopteerd. De voornaamste reden waarom deze verwijzing wordt toegestaan, is dat het gerecht dat de erfopvolging behandelt dan het eigen recht kan toepassen. 19. De besprekingen in de groep hebben uitgewezen dat het verwijzingsbeginsel brede steun geniet, maar op bepaalde punten verder moet worden behandeld. 20. Voorts zullen in een bepaling enkele geharmoniseerde regels over subsidiaire bevoegdheid worden vastgelegd, inhoudende dat een gerecht van een lidstaat zich in bepaalde gevallen bevoegd kan verklaren ter zake van de erfopvolging, ook al had de erflater op het tijdstip van overlijden zijn gewone verblijfplaats niet in die lidstaat. Doel van deze subsidiaire bevoegdheidsregels is te voorkomen dat exorbitante nationale regels worden toegepast, en toegang tot de rechter op voet van gelijkheid te garanderen. 21. De groep is het ruimschoots eens over het beginsel dat in subsidiaire bevoegdheid zal worden voorzien, maar moet de desbetreffende regels nog invullen. Voorts moet nog worden uitgemaakt of er een regel inzake het forum necessitatis nodig is. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 5

6 22. Het voorzitterschap stelt voor dat de Raad met betrekking tot de bevoegdheid de hierboven aangegeven lijn volgt, maar de zaak wel nog verder bespreekt. F. Rechtskeuze 23. Volgens de voorgestelde verordening genieten de burgers van de EU een zekere partijautonomie op erfrechtelijk gebied, omdat zij bij uiterste wilsbeschikking zullen kunnen bepalen welk recht zij op hun nalatenschap toegepast willen zien. Dit zal van groot nut zijn voor eenieder die zijn nalatenschap ruim van tevoren grondig wil regelen. Deze keuze is echter niet onbeperkt. Volgens het Commissievoorstel kan alleen het recht worden gekozen van een staat waarvan de betrokkene op het tijdstip van de rechtskeuze onderdaan is, en moet worden voorkomen dat hij het recht van een willekeurige staat kiest, met als enige doel de rechtsvoorschriften die anders van toepassing waren geweest, te omzeilen. 24. De groep is het idee van een beperkte partijautonomie genegen, maar moet nog tot een definitieve consensus komen omtrent de keuze die zal worden toegestaan. 25. Het voorzitterschap stelt voor dat de Raad instemt met het beginsel dat in erfrechtzaken een beperkte mate van partijautonomie wordt toegestaan. III. CONCLUSIE 26. Het Coreper / de Raad wordt verzocht het in punt II bepaalde goed te keuren als politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden inzake de voorgestelde verordening. 9703/1/10 REV 1 sav/bar/dm 6