PUBLIC LIMITE L RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 20 mei 2011 (25.05) (OR. en) 10126/11. Interinstitutioneel dossier: 2009/0157 (COD) LIMITE

Transcriptie

1 eil UE RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 20 mei 2011 (25.05) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2009/0157 (COD) PUBLIC 10126/11 LIMITE JUSTCIV 127 CODEC 812 OTA van: het voorzitterschap aan: het Comité van permanente vertegenwoordigers nr. vorig doc.: 9677/11 JUSTCIV 117 CODEC 741 nr. Comv.: 14722/09 JUSTCIV 210 CODEC 1209 Betreft: Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen en authentieke akten op het gebied van erfopvolging en betreffende de instelling van een Europese erfrechtverklaring - Politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden I. I LEIDI G 1. De Commissie heeft op 16 oktober 2009 bij de Raad een voorstel ingediend voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen en authentieke akten op het gebied van erfopvolging en betreffende de instelling van een Europese erfrechtverklaring. 2. Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hebben niet, overeenkomstig artikel 3 van het Protocol betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland ten aanzien van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, te kennen gegeven dat zij wensen deel te nemen aan de aanneming en toepassing van deze verordening /11 sav/yen/mv 1 DG H 2A LIMITE L

2 3. Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van het Protocol betreffende de positie van Denemarken, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, neemt Denemarken niet deel aan de aanneming van deze verordening, die derhalve niet bindend is voor, noch van toepassing is in Denemarken. 4. De Groep burgerlijk recht (erfrecht) heeft op geregelde tijdstippen sedert de indiening over het verordeningsvoorstel vergaderd. 5. Het voorstel is onderworpen aan de gewone wetgevingsprocedure. De tijd is nog niet rijp om met het Europees Parlement formeel te gaan onderhandelen over een akkoord in eerste lezing, maar informeel hebben informatieve contacten plaatsgevonden. 6. Enkele problemen zijn voorgelegd aan de Raad (Justitie en Binnenlandse Zaken) tijdens de zitting van 3 en 4 juni De Raad heeft bij die gelegenheid politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden goedgekeurd In het licht van de besprekingen die sinds juni 2010, en met name over een aantal thema's in de tweede helft van 2010 en de eerste helft van 2011, zijn gevoerd, vindt het voorzitterschap dat het dossier nogmaals naar de Raad moet worden verwezen, die op enkele belangrijke punten politieke instructies dient te geven, zodat er schot in de zaak komt. 8. Het voorzitterschap stelt daarom enkele politieke richtsnoeren voor, die het Coreper als een compromispakket zou moeten behandelen, waarna zij in juni aan de Raad JBZ zullen worden voorgelegd. 1 Document 9703/1/09 REV 1 JUSTCIV 94 CODEC /11 sav/yen/mv 2 DG H 2A LIMITE L

3 II. DOOR HET COREPER TE BESPREKE O TWERP VA POLITIEKE RICHTS OERE 9. In het ontwerp, dat als compromispakket in bijlage dezes is vervat, wordt een beperkt aantal belangrijke problemen behandeld. Het voorzitterschap is namelijk van mening dat deze problemen politiek nauw samenhangen, en dat zij noodzakelijkerwijs als één geheel moeten worden opgelost. 10. In de bijlage staan alleen de punten vermeld waarvoor in dit stadium een standpunt op politiek niveau moet worden bepaald. Kwesties waaromtrent een ruime consensus bestaat, zoals de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen, komen niet aan de orde. 11. Elementen op grond waarvan het Verenigd Koninkrijk en Ierland eventueel zouden kunnen laten weten dat zij conform artikel 4 van het protocol over hun positie niet gebonden wensen te zijn door de verordening, komen evenmin ter sprake. Het voorzitterschap wijst erop dat de delegaties van het Verenigd Koninkrijk en van Ierland actief deelnemen aan het debat in de groep en daarbij grote belangstelling tonen voor de toekomstige verordening. In hoeverre de tekst aan hun verwachtingen kan voldoen, zal later moeten blijken 1. III. CO CLUSIE 12. Het Coreper wordt verzocht: a) het bijgaande ontwerp van politieke richtsnoeren te bespreken, b) de politieke richtsnoeren als compromispakket ter goedkeuring voor te leggen aan de Raad (Justitie en Binnenlandse Zaken), tijdens de zitting van 9 en 10 juni Hun verwachtingen worden tot op zekere hoogte gedeeld door Cyprus /11 sav/yen/mv 3 DG H 2A LIMITE L

4 COMPROMISPAKKET BIJLAGE Ontwerp van politieke richtsnoeren voor de verdere werkzaamheden A. Erfrecht / vermogensrecht 1. In de verordening zullen erfrecht en vermogensrecht onderling worden afgebakend door een duidelijke uitsluiting, in artikel 1, van de vermogensrechtelijke aspecten. Deze aspecten zijn: a) de aard van de zakelijke rechten;b) de voorwaarden voor registratie van een recht, plus de controle op de naleving ervan;c) de rechtsgevolgen van de registratie van een recht, of van een gelijkwaardige vorm van openbaarmaking. i) De aard van de zakelijke rechten 2. In een overweging komt te staan dat door de uitsluiting van de aard van de zakelijke rechten, van een lidstaat niet zal kunnen worden verlangd dat hij een zakelijk recht op een goed dat in die lidstaat moet worden geregistreerd, erkent, als dat zakelijk recht in zijn vermogensrecht onbekend is. 3. In de verordening zal duidelijk worden bepaald dat de lidstaten, voor zover mogelijk, een dergelijk onbekend recht gelijkstellen met de meest verwante eigen rechtsfiguur. Elke lidstaat zal zelf moeten bepalen welke instantie over die gelijkstelling beslist. De lidstaten waar nog geen enkele vorm van gelijkstelling bestaat, zullen in een overweging worden geïnstrueerd. Voorzien zal worden in samenwerking tussen de autoriteiten van de betrokken lidstaten (die van de erfopvolgingsprocedure en die van de registratieprocedure) in de gevallen waarin de aard en de inhoud van het onbekende zakelijk recht moeten worden verduidelijkt /11 sav/yen/mv 4

5 ii) Voorwaarden inzake de registratie van recht 4. De voorwaarden inzake de registratie van een recht dat voor registratie in aanmerking komt zullen buiten het toepassingsgebied vallen. Wat die voorwaarden zijn, hoe wordt geregistreerd, en welke autoriteiten nagaan of aan alle voorwaarden is voldaan en dat de aangeboden akten voldoen, wordt dus bepaald door het recht van de lidstaat waar het register wordt gehouden. 5. Van essentieel belang is dat de akten, die in een andere lidstaat door de bevoegde autoriteiten zijn opgemaakt en overeenkomstig de verordening vrij zullen kunnen circuleren, door de registererende overheid worden aanvaard. Wel zal die overheid kunnen verlangen dat, in overeenstemming met haar wetgeving, aanvullende stukken worden overgelegd. 6. Informatiebladen waarin staat vermeld welke documenten of informatie normaliter in elke lidstaat wordt vereist, zullen ervoor moeten zorgen dat de door de verzoeker overgelegde stukken uit een andere lidstaat in de grootst mogelijke mate alle voor de registratie vereiste gegevens bevatten. De bladen zullen alleen ter informatie, en uitsluitend met betrekking tot onroerende goederen dienen. iii) De rechtsgevolgen van de registratie van een recht of van een gelijkwaardige vorm van openbaarmaking 7. De verordening zal niet van toepassing zijn op de rechtsgevolgen van registratie van een recht of van een gelijkwaardige vorm van openbaarmaking; deze zullen worden bepaald door de wet van de staat waar de registratie plaatsvindt /11 sav/yen/mv 5

6 Indien de registratie van een goed in een lidstaat een declaratoire werking heeft, geldt dit verder voor de registratie van elk erfgoed dat zich in die lidstaat bevindt. Hetzelfde geldt, mutatis mutandis, voor een registratie met constitutieve werking. Indien rechtsovergang pas kan plaatsvinden door registratie volgens de wet van de staat waar het goed zich bevindt, wordt het tijdstip van de overgang dus door die wet bepaald. In geval van registratie met declaratieve werking wordt de registratie van de overdracht beheerst door de wet van de staat waar het goed zich bevindt. iv) Verdeling van de nalatenschap. 8. De verdeling van de nalatenschap moet binnen de werkingssfeer van het toepasselijke recht vallen (artikel 19). B. Gewone verblijfplaats en toepasselijk recht 9. De gewone verblijfplaats van de erflater op het tijdstip van overlijden geldt als algemeen aanknopingspunt voor het bepalen van de bevoegdheid krachtens hoofdstuk II en voor het bepalen van het toepasselijke recht krachtens hoofdstuk III. 10. In de verordening worden twee overwegingen opgenomen met instructie voor autoriteiten die worden aangezocht om deze verblijfplaats te bepalen /11 sav/yen/mv 6

7 De eerste overweging luidt als volgt: "In deze verordening geldt als aanknopingspunt voor het bepalen, zowel van de bevoegdheid als van het toepasselijke recht, de gewone verblijfplaats van de erflater op het tijdstip van zijn overlijden. Om de gewone verblijfplaats te bepalen, dient de aangezochte autoriteit zich een oordeel te vormen over alle aspecten die het leven van de erflater in de jaren voor zijn overlijden en op het moment van overlijden hebben gekenmerkt, en daarbij alle relevante feitelijke elementen in beschouwing te nemen, met name de duur en de regelmatigheid van de aanwezigheid van de erflater in de betrokken staat, alsook de omstandigheden van en de redenen voor die aanwezigheid. De aldus vastgestelde gewone verblijfplaats moet, uit het oogpunt van de specifieke doelstellingen van deze verordening, duiden op een hechte en duurzame band met de betrokken staat." De tweede overweging zal enkele ingewikkelde voorbeelden bevatten, en als volgt luiden: "In sommige gevallen zou het complex kunnen blijken om te bepalen waar de gewone verblijfplaats van de overledene gelegen was. Dat zou het geval kunnen zijn wanneer de betrokkene om professionele redenen, en soms voor een langere tijd, in een andere lidstaat is gaan wonen, zoals een gedetacheerde werknemer, met het voornemen na afloop van de detachering terug te keren naar zijn staat van herkomst waarmee hij nauwe banden heeft onderhouden. In een dergelijk geval zou de erflater, naar gelang van de omstandigheden van de zaak, geacht worden zijn gewone verblijfplaats nog in zijn land van oorsprong te hebben. Andere complexe gevallen zouden zich kunnen voordoen wanneer de overledene afwisselend in verschillende lidstaten heeft gewoond of van staat naar staat is gereisd zonder zich voor langere tijd in een staat te vestigen. Indien de erflater een onderdaan van een van deze staten was of in een van deze staten al zijn voornaamste bezittingen had, kan de nationaliteit of de plaats waar deze bezittingen zich bevinden, een factor van groot gewicht zijn in de globale beoordeling van alle feitelijke omstandigheden." 11. Krachtens een ontsnappingsclausule in artikel 16 zal in uitzonderlijke gevallen de wet kunnen worden toegepast van de staat waarmee de erfopvolging het nauwst verbonden is. Het uitzonderingskarakter van de clausule zal in een verordening worden toegelicht /11 sav/yen/mv 7

8 C. otarissen en de toepassing van hoofdstuk II 12. Het voorzitterschap stelt voor in hoofdstuk I te bepalen dat de verordening niet van invloed is op de huidige interne organisatie in de lidstaten met betrekking tot de vraag welke instanties de erfopvolging behandelen. In lidstaten waar momenteel niet-justitiële autoriteiten (bijvoorbeeld notarissen) bevoegd zijn de erfopvolging te behandelen, verandert dit niet. Evenzo blijft in de lidstaten met een justitieel stelsel, dit stelsel van kracht. 13. De bevoegdheidsregels van hoofdstuk II zullen van toepassing zijn op de rechtbanken. Zij zullen tevens van toepassing zijn op andere autoriteiten en personen die justitiële functies bekleden, dan wel handelen op machtiging van of controle door de rechter. Al deze autoriteiten en personen zullen moeten voldoen aan de voorwaarden die zijn vastgelegd in de definitie van het begrip "gerecht" in artikel 2, lid 2, van Verordening (EG) nr. 4/2009 (onderhoudsverplichtingen). 14. Wanneer zij op grond van artikel 46 de vereiste informatie over hun wetgeving en procedures ter beschikking stellen, moeten de lidstaten, ten behoeve van de transparantie en van de rechtspraktijk in verband met de toekomstige verordening, daar informatie over de bij erfopvolging bevoegde autoriteiten bijvoegen. 15. Voor de gevallen waarin de erflater een rechtskeuze heeft gedaan, zal in de verordening, met het oog op de coördinatie tussen de verschillende bevoegde autoriteiten van de lidstaten, het volgende komen te staan: a) Een nieuwe regel in hoofdstuk II, op grond waarvan de partijen bij overeenkomst kunnen kiezen voor de rechtbanken van de lidstaat welks recht de erflater heeft gekozen. De gerechten van die lidstaat kunnen vervolgens door de partijen op basis van die forumkeuzeovereenkomst worden aangezocht, en zij kunnen op die grond hun bevoegdheid uitoefenen /11 sav/yen/mv 8

9 b) De overdracht van een zaak aan een andere rechtbank overeenkomstig het bepaalde in artikel 5 van de ontwerptekst 1, blijft behouden. c) Op grond van een nieuwe bepaling in hoofdstuk II kan het gerecht dat de zaak ambtshalve behandelt, op verzoek van ten minste een der partijen en met instemming van alle andere partijen, de procedure beëindigen, zodat de partijen de nalatenschap bij een notaris in de lidstaat van rechtskeuze kunnen afwikkelen. In die gevallen kan een notaris niet, tenzij hij daartoe tijdens de procedure is aangezocht, optreden zolang het ambtshalve bevoegde gerecht de procedure niet beëindigd heeft. D. Formele geldigheid van uiterste wilsbeschikkingen 16. In de verordening zal een bepaling over de formele geldigheid van alle vormen van uiterste wilsbeschikking (testamenten, gezamenlijke testamenten, overeenkomsten betreffende de erfopvolging) worden opgenomen. 17. De toepasselijke aanknopingspunten zullen worden overgenomen uit het Haags Verdrag van 1961 inzake de wetsconflicten betreffende de vorm van testamentaire beschikkingen. 18. Lidstaten die partij zijn bij het Haags Verdrag zullen dat verdrag verder kunnen toepassen, op grond van een bepaling die in artikel 45 wordt opgenomen. Wel dienen zij de intrekking te overwegen van voorbehouden die zij in voorkomend geval in het kader van dat verdrag hebben gemaakt. 1 Zie document 18096/10 JUSTICIV 238 CODEC 1560 EJUSTICE /11 sav/yen/mv 9

10 E. Het beheer van de nalatenschap 19. Alle aspecten van het beheer van de nalatenschap zullen onder de verordening vallen. Zij zullen in beginsel worden beheerst door het recht dat krachtens artikel 19 op de erfopvolging van toepassing is. Wel moet verder worden nagedacht over mogelijke uitzonderingen op dat beginsel. F. Overige aspecten van het toepasselijke recht i) Openbare orde 20. Een lidstaat zal kunnen weigeren een bepaling van het met betrekking tot de erfopvolging aangewezen recht toe te passen, als dit kennelijk strijdig zou zijn met zijn openbare orde. Lid 2 van artikel 27 over de openbare orde wordt geschrapt. ii) Staten met meer dan één rechtssysteem 21. In de verordening wordt bepaald dat in het geval van een lidstaat met meerdere territoriale eenheden, die elk hun eigen rechtsstelsel of regels betreffende erfopvolging hebben, de interne collisieregels van die lidstaat bepalen van welke territoriale eenheid het rechtsstelsel of de regels de erfopvolging beheersen. G. Authentieke akten 22. De in een lidstaat verleden authentieke akten ter zake van erfopvolging zullen in een andere lidstaat worden aanvaard, tenzij dit kennelijk strijdig is met de openbare orde van die lidstaat /11 sav/yen/mv 10

11 23. Een authentieke akte zal in een andere lidstaat de rechtsgevolgen hebben die daaraan worden verbonden in de lidstaat waar zij is verleden, of althans de daarmee meest vergelijkbare rechtsgevolgen. 24. Wat de voorwaarden inzake de aanvaarding van een authentieke akte in een andere lidstaat betreft, moet een onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds de in de akte vervatte rechtshandelingen of andere rechtsbetrekkingen, en anderzijds de vorm van de akte en andere daarin ambtelijk vastgelegde gegevens. In het ene geval gaat het om de "inhoud" van de akte, die, voor zover zij betrekking heeft op de daarin vervatte rechtshandeling of op de erfrechtelijke betrekkingen die door de notaris officieel zijn vastgesteld, wordt beheerst door het op de erfopvolging toepasselijke recht. De voorwaarden waaraan anderzijds de akte met betrekking tot de vorm en de ambtelijk vastgelegde gegevens moet voldoen om als "authentiek" te gelden, worden beheerst door het recht dat op het beroep van de betrokken notaris van toepassing is. 25. De "authenticiteit" kan uitsluitend worden aangevochten voor de bevoegde autoriteit in de lidstaat van herkomst, volgens de in die lidstaat geldende procedures. De "inhoud" van de akte zal bestreden moeten worden voor de krachtens hoofdstuk II bevoegde rechter. Elke andere rechter zal zich evenwel, op incidentele vordering in een andere zaak, over de geldigheid van de akte kunnen uitspreken. 26. In de verordening zal een bepaling tot harmonisatie van de rechtsgevolgen van het bestrijden van een authentieke akte worden opgenomen: een authentieke akte die wordt bestreden kan geen extraterritoriale werking hebben zolang de bevoegde rechter of autoriteit zich in de desbetreffende procedure nog niet heeft uitgesproken /11 sav/yen/mv 11

12 27. Ten behoeve van de rechtspraktijk in de lidstaat waar een authentieke akte wordt aangeboden, met name in die lidstaten waar ter zake van erfopvolging niet met authentieke akten wordt gewerkt, zal worden voorzien in een informatieformulier dat vrijblijvend bij de akte wordt gevoegd. Op dit standaardformulier, dat wordt ingevuld door de autoriteit die de authentieke akte heeft opgemaakt, zal worden vermeld welke rechtsgevolgen de akte normaliter in de lidstaat van herkomst heeft. 28. Een in de lidstaat van herkomst uitvoerbare authentieke akte zal in een andere lidstaat uitvoerbaar worden verklaard volgens de daartoe in de verordening vast te stellen procedure. De uitvoerbaarverklaring zal alleen geweigerd of ingetrokken kunnen worden als de tenuitvoerlegging kennelijk strijdig zou zijn met de openbare orde van de lidstaat waar de akte wordt aangeboden. H. De Europese erfrechtverklaring 29. Bij de verordening zal een Europese erfrechtverklaring worden ingevoerd. 30. Dit zal een eigensoortige officiële akte met identieke rechtsgevolgen in alle lidstaten zijn. 31. De erfrechtverklaring zal worden afgegeven in de lidstaat waar zich krachtens hoofdstuk II de instantie bevindt die bevoegd is om de nalatenschap af te wikkelen overeenkomstig het krachtens hoofdstuk III op de erfopvolging toepasselijke recht. Elke lidstaat zal zelf, volgens het nationale recht, bepalen welke autoriteit bevoegd is om de verklaring af te geven, maar die autoriteit zal een aantal belangrijke procedurele garanties in acht moeten nemen, die in de verordening worden vastgelegd /11 sav/yen/mv 12

13 32. De persoon die in de verklaring als erfgenaam, legataris, executeur of beheerder is aangewezen, zal de rechten en verplichtingen hebben welke volgens het op de erfopvolging toepasselijke recht gelden, en in de verklaring worden vermeld. 33. Eenieder die te goeder trouw op basis van de met de verklaring geattesteerde informatie handelt, zal worden geacht, naar gelang van het geval, van zijn verplichtingen te zijn ontheven of een goed te hebben verkregen van iemand die het recht had erover te beschikken. 34. De verklaring zal een rechtsgeldig document zijn aan de hand waarvan goederen geregistreerd kunnen worden in de lidstaat waar zij zich bevinden. Als de informatie in de verklaring onvolledig is, zal de bevoegde autoriteit de persoon die om registratie verzoekt kunnen meedelen hoe de ontbrekende gegevens kunnen worden verstrekt /11 sav/yen/mv 13