JJI in getal Mei 2013

Transcriptie

1 JJI in getal Mei 2013

2 Pagina 2 van 56

3 Colofon Directie Afdeling Adresgegevens Contactpersoon Directie Bestuursondersteuning Analyse, Strategie & Kennis Schedeldoekshaven EM Den Haag Postbus GC Den Haag Hans Valstar T j.valstar@dji.minjus.nl Auteurs Hans Valstar Theo Afman Pagina 3 van 56

4 Pagina 4 van 56

5 Voorwoord Deze publicatie JJI in getal geeft in kort bestek inzicht in de achtergronden en cijfers over de jongeren die in een JJI zijn opgevangen en behandeld. De publicatie is bedoeld voor personen werkzaam in het veld van de JJI s, beleidsmakers, onderzoekers en andere geïnteresseerden. Deze publicatie JJI in getal bevat informatie over jeugdigen die in de periode in een Justitiële Jeugd Inrichting (JJI) verbleven. In deze publicatie wordt ingegaan op de ontwikkeling van de capaciteit en de bezetting in de afgelopen vijf jaren. De gegevens hebben betrekking op strafrechtelijk geplaatste jeugdigen en op Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV ers). Tevens verschaft de cijfermatige informatie inzicht in de verscheidenheid aan insluitingstitels en delicten waarvoor jeugdigen worden opgenomen. Daarnaast biedt de publicatie inzicht in persoonskenmerken van jeugdigen, zoals geslacht, leeftijd en geboorteland. Ook vindt de lezer antwoord op vragen als: hoe vaak komen ontvluchtingen, onttrekkingen en suïcides voor? Het stroomschema op pagina 13 geeft in één oogopslag inzicht in de instroom, doorstroom en uitstroom in de de JJI s in Tijdens het opstellen van deze publicatie is het Masterplan DJI aan de Tweede Kamer aangeboden. Het Masterplan brengt de financiële taakstelling van DJI in beeld, schetst de uitgangspunten die zijn gehanteerd bij de invulling van de taakstelling en biedt inzicht in de concrete uitwerking van de maatregelen en hun effecten op het personeel en de capaciteit. Belangrijke elementen uit het Masterplan voor de JJI s zijn o.a. het definitief afstoten van reeds buiten gebruik gestelde capaciteit, het buiten gebruik stellen van één thans operationele JJI en het intensiveren van elektronische controle bij minderjarigen. De effecten van de te nemen maatregelen op de capaciteit en de inrichting hiervan zullen pas in de publicaties van de komende jaren zichtbaar worden. Deze publicatie is één van de vier rapporten met kwantitatieve informatie over de justitiabelen die in de periode onder de verantwoordelijkheid vielen van de vier sectoren van de Dienst Justitiële inrichtingen. Naast de Directie Justitiële Jeugdinrichtingen zijn dit de Directie Forensische Zorg, de Directie Bijzondere Voorzieningen (vreemdelingenbewaring) en de Directie Gevangeniswezen. Alle publicaties zijn ook te vinden op internet: Dienst Justitiële Inrichtingen, Directie Bestuursondersteuning, Afdeling Analyse, Strategie en Kennis (ASK) Jacqueline Kuyvenhoven Hoofd ASK Pagina 5 van 56

6 Pagina 6 van 56

7 Inhoud Colofon 3 Voorwoord Inleiding 9 Doel van deze publicatie Opdracht van de Justitiële Jeugdinrichtingen Wettelijk kader: straffen en maatregelen Civielrechtelijke jeugdigen 10 De JJI s naar bestemming Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen Instroom, titelwijziging en uitstroom in Leeswijzer 14 2 Gemiddelde capaciteit 17 3 Instroom van jeugdigen in de Justitiële Jeugdinrichtingen Instroom naar categorie, bestemming en verblijfstitel Instroom naar persoonskenmerken Gestarte nachtdetenties Onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen Overplaatsingen van kort- naar langverblijf 30 4 De populatie ultimo september Populatie naar verblijfstitel en bestemming Populatie naar persoonskenmerken Populatie Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen Populatie naar gepleegd delictsoort Lopende en gestarte stp s/proefverloven Lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen 38 5 Incidenten tijdens verblijf in JJI s Ontvluchtingen en onttrekkingen Overlijdensgevallen 43 6 Gemiddelde verblijfsduur en uitstroom Gemiddelde verblijfsduur bij uitstroom naar verblijfstitel Uitstroom naar verblijfstitel 47 Bijlage 1 Algemene recidive Bijlage 2 Begrippenlijst 51 Pagina 7 van 56

8 Pagina 8 van 56

9 1 Inleiding 1.1 Doel van deze publicatie Het doel van deze publicatie is om beleidsmakers en het management van de JJI s te informeren over de belangrijkste cijfermatige ontwikkelingen in de capaciteit en bezetting van de JJI s. Tevens dient deze publicatie als naslagwerk voor andere geïnteresseerden. Per hoofdstuk wordt een korte beschrijving per thema gegeven en worden de cijfers door middel van tabellen en grafieken gepresenteerd. 1.2 Opdracht van de Justitiële Jeugdinrichtingen De Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI s) dienen te zorgen voor een veilige, doelmatige en menswaardige tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen binnen een wettelijk, politiek, beleidsmatig en bestuurlijk kader. Bij de tenuitvoerlegging staan de opvoeding en behandeling van de jeugdige centraal, mede gericht op de voorbereiding van de jeugdige op zijn terugkeer in de maatschappij. Opvoeding en behandeling zijn van belang, omdat veel van de jeugdigen die in een JJI worden opgenomen met ernstige problemen kampen zoals: ontwikkelingsstoornissen, verslaving, een gebrekkige opvoeding, problemen met opleiding of werk en het ontbreken van een toekomstperspectief. De jeugdige wordt voorbereid op zijn terugkeer in de maatschappij door aandacht te besteden aan onder andere sociale vaardigheden en aan algemeen vormend beroepsonderwijs en beroepsgerichte opleidingen en door deel te nemen aan Scholings- en Trainingsprogramma s. Nazorg, in de regio van herkomst, op het gebied van wonen, werk, onderwijs en dergelijke heeft tot doel om recidive te voorkomen. De feitelijke verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de (jeugd)reclassering. 1.3 Wettelijk kader: straffen en maatregelen In de Justitiële Jeugdinrichtingen worden de vrijheidsbenemende straffen en maatregelen van het jeugdstrafrecht ten uitvoer gelegd. Dit impliceert dat de jeugdigen die in de inrichtingen verblijven in beginsel tussen 12 en 18 jaar oud zijn. Hogere leeftijden komen ook voor. Zo kan het jeugdstrafrecht worden toegepast op jeugdigen tot 21 jaar van wie de rechter vindt dat zij verstandelijk of emotioneel nog onvoldoende ontwikkeld zijn. Verder kan een straf of maatregel voortduren tot na het 17e levensjaar van de betrokken jeugdige. Immers, een PIJ kan worden verlengd tot maximaal zeven jaar, wat maakt dat de populatie PIJ-ers over het geheel genomen ouder is dan 18 jaar. Op dit moment is er een wetsvoorstel adolescentenstrafrecht in de maak, waarbij de leeftijd verhoogd kan worden tot 23 jaar. Sinds de inwerkingtreding van een nieuw jeugdstrafrecht in september 1995 is er één straf die in een jeugdinrichting ten uitvoer wordt gelegd: jeugddetentie. De maximumduur van de jeugddetentie bedraagt één jaar voor jeugdigen die ten tijde van het plegen van het delict tussen de 12 en 15 jaar oud zijn. Jeugdigen van 16 jaar en ouder kunnen worden veroordeeld tot maximaal twee jaar jeugddetentie. De vrijheidsbenemende strafrechtelijke maatregel die het jeugdstrafrecht sinds 1995 kent, is de maatregel plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ). Voor het opleggen van de maatregel dient aan drie voorwaarden te zijn voldaan: Pagina 9 van 56

10 Er moet sprake zijn van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan. De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen eist het opleggen van de maatregel. De maatregel dient in het belang te zijn van een zo gunstig mogelijke ontwikkeling van de jeugdige. De rechter is verplicht om de oplegging gepaard te laten gaan met een advies van tenminste twee gedragsdeskundigen. Tot de inwerkingtreding van de gewijzigde Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) medio 2011 was het zo dat de maatregel gold voor de duur van twee jaar. Verlenging met twee jaar was mogelijk als een misdrijf is begaan dat gericht is tegen, of gevaar veroorzaakt voor, de onaantastbaarheid van het lichaam van één of meer personen. Bij een verlenging is het advies van één gedragsdeskundige noodzakelijk. Een tweede verlenging met nog eens twee jaar is mogelijk indien bij de verdachte tijdens het begaan van het feit een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestesvermogens bestond. In dat geval moet één van de eerder genoemde gedragsdeskundigen een psychiater zijn. De maximale looptijd van de maatregel was dus zes jaar. Onder de gewijzigde BJJ is de duur van de PIJ-maatregel verlengd. De PIJ wordt nu opgelegd voor de duur van drie jaar en kan verlengd worden tot maximaal vijf jaar ingeval van een geweldsdelict en zeven jaar bij een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis. Het laatste jaar is steeds voorwaardelijk, wat de verplichte nazorg ten goede komt. Als de maatregel wordt opgelegd op het moment dat een jeugdige al 17 jaar is, en de maatregel wordt twee maal verlengd, zal de maatregel dus pas op zijn laatst op 24-jarige leeftijd worden beëindigd. Wanneer een jeugdige zich tijdens de PIJ onttrekt, wordt deze tijdelijk stopgezet. Wordt hij of zij vervolgens weer aangehouden, gaat de PIJ vanaf dat moment weer verder. Het is derhalve mogelijk dat iemand zelfs tot na z n 24e jaar in een JJI verblijft. 1.4 Civielrechtelijke jeugdigen Met ingang van 1 januari 2010 mogen er geen jeugdigen meer in een JJI verblijven met een civielrechtelijke titel. Vanaf medio 2009 werden er al geen civielrechtelijke jeugdigen meer in de JJI s geplaatst. Sinds die datum worden jeugdigen met een Machtiging Gesloten Jeugdzorg geplaatst bij instellingen die vallen onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Deze ontwikkeling, die reeds in 2008 is ingezet, heeft er mede toe geleid dat er in de periode zoals beschreven in deze publicatie, een sterke daling is waar te nemen in het aantal plaatsen en in de bezetting van de JJI s. Omdat in 2010 alle civielrechtelijke jeugdigen uit de cijfers zijn verdwenen, is ervoor gekozen om in deze publicatie alleen in te gaan op de ontwikkelingen met betrekking tot strafrechtelijk geplaatste jeugdigen, alsmede de instroom en bezetting van Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV ers). Voor de beschrijving van de capaciteit(-sontwikkeling) ligt dit een stuk gecompliceerder. Immers, de capaciteit van de JJI s is niet geoormerkt naar strafrecht, civielrecht of vreemdelingenbewaring. Op een opvangplek kon namelijk een strafrechtelijke jeugdige, een civielrechtelijke jeugdige of een AMV er geplaatst worden, op een behandelplek kon een PIJ-er of een civielrechtelijke jeugdige geplaatst worden. Dit maakt dat het niet goed mogelijk is om de capaciteit naar strafrecht, civielrecht of naar AMV te beschrijven. Pagina 10 van 56

11 1.5 De JJI s naar bestemming De Justitiële Jeugdinrichtingen konden tot 1 juli 2011 worden onderscheiden in twee hoofdbestemmingen: opvanginrichtingen en behandelinrichtingen. De opvanginrichtingen waren bestemd voor: Voorlopig gehechten (strafrechtelijk). Veroordeelden tot een vrijheidsstraf (strafrechtelijk). Tijdelijke opvang van veroordeelden tot een maatregel (zogenoemde passanten die wachten op opname in een behandelinrichting, strafrechtelijk). Vreemdelingenbewaring van jeugdige vreemdelingen die naar hun land van herkomst worden teruggestuurd. Het betreft hier de AMV ers. Tot 1 januari 2010 konden ook jeugdigen met een civielrechtelijke titel ondertoezichtstelling (OTS) of voogdij op basis van een daartoe strekkende machtiging van de kinderrechter in een JJI worden geplaatst. Plaatsing van jeugdigen met een OTS- of voogdijmaatregel in een opvanginrichting werd aangeduid met de term crisisopvang. De behandelinrichtingen waren bestemd voor: Veroordeelden tot een maatregel (strafrechtelijk). Onder toezicht gestelden (civielrechtelijk- tot 1/1/2010). Voogdij (civielrechtelijk - tot 1/1/2010). Voortgezette vrijwillige hulpverlening voor meerderjarigen, na beëindiging van een kinderbeschermingsmaatregel. Dit was op beperkte schaal mogelijk op eigen verzoek van de jeugdige, in overleg met de inrichting en na toestemming van de minister van Justitie. Het verblijf in een JJI op basis van voortgezette vrijwillige hulpverlening is in 2008 stopgezet. Begin 2010 zijn alle groepen binnen de JJI s verkleind. Dit was één van de maatregelen in reactie op inspectierapporten en het onderzoek van de Algemene Rekenkamer (2007) waaruit naar voren kwam dat de kwaliteit van begeleiding en behandeling in de JJI s onder de maat was. De opvanggroepen zijn verkleind tot tien plaatsen, de behandelgroepen zijn verkleind tot acht plaatsen. Een aantal bijzondere groepen kent een groepsgrootte van vijf of zes plaatsen. Op 1 juli 2011 is de gewijzigde Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) in werking getreden. Een van de consequenties hiervan was dat het onderscheid tussen opvang- en behandelinrichtingen kwam te vervallen. Hiervoor in de plaats werd een scheiding aangebracht op grond van verblijfsduur: kort- en langverblijf. Alle jeugdigen die in een JJI worden geplaatst, stromen met de inwerkingtreding van de gewijzigde BJJ in op een kortverblijf groep van maximaal tien jeugdigen. Na gemiddeld drie maanden volgt overplaatsing naar een langverblijf groep van maximaal acht jeugdigen, ongeacht de verblijfstitel. Deze fasering in het verblijf sluit aan bij de basismethodiek YOUTURN en leidt ertoe dat de heropvoeding en/of behandeling van jeugdigen sneller ter hand kan worden genomen en bewerkstelligt een betere spreiding van de capaciteit. Alle inrichtingen bieden heropvoeding en behandeling (met uitzondering van zeer specifieke behandelingen c.q. landelijke bestemmingen). Door de aanwezigheid van behandeldeskundigen kan gedrags- of psychiatrische problematiek snel en tijdig worden herkend bij jeugdigen die in voorlopige hechtenis zijn genomen of een (vervangende) jeugddetentie uitzitten. Pagina 11 van 56

12 In verband met de gekozen periode in deze publicatie lopen opvang en behandel alsmede kort- en langverblijf door elkaar heen. Voor de (getalsmatige) overzichtelijkheid en continuïteit zal de bestemming opvang worden gelijkgesteld met kortverblijf en de bestemming behandel met langverblijf. Derhalve zal in deze publicatie alleen worden gesproken over kort- en langverblijf. 1.6 Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen Binnen kortverblijf is capaciteit gereserveerd voor AMV ers 1. Dit zijn minderjarige vreemdelingen die zonder ouders of wettelijk voogd naar Nederland zijn gekomen. Tot najaar 2006 vond plaatsing in verschillende inrichtingen plaats, 16 en 17 jarige AMV ers werden geplaatst in PI Tilburg (Gevangeniswezen). Vanaf najaar 2006 tot eind 2008 werden de AMV ers geplaatst in PI Zwaag. Vanaf 2009 tot maart 2011 waren er 40 plaatsen gereserveerd in JJI De Hunnerberg, locatie Maasberg. Vanaf maart 2011 is, als gevolg van een aanscherping van het beleid, de benodigde capaciteit verminderd tot 10 plaatsen in JJI de Hunnerberg, locatie Nijmegen. Deze plaatsen zijn per 15 april 2013 verhuisd naar Het Keerpunt in Cadier en Keer. Een minderjarige vreemdeling kon tot maart 2011 alleen in vreemdelingenbewaring worden gesteld als er voldaan was aan de volgende voorwaarden: Het is nodig in het belang van: a. De nationale veiligheid; b. De openbare orde; Er moet zicht zijn op uitzetting; Het moet gerechtvaardigd zijn. Hierbij is van belang op te merken dat vreemdelingenbewaring uitsluitend als ultimum remedium werd gebruikt, dat er bij de inbewaringstelling sprake was van een individuele toets en dat daarbij ook werd onderzocht of gebruik kon worden gemaakt van een lichter middel (bijv. meldplicht). Vanaf maart 2011 is het beleid aangescherpt ten aanzien van de inbewaringstelling van AMV ers: er verblijven alleen nog AMV ers in een JJI die strafrechtelijke antecedenten hebben en AMV ers die zich eerder aan een vrijheidsbeperkende maatregel hebben onttrokken danwel zijn weggelopen uit een opvanglocatie of een vrijheidsbeperkende locatie van het COA. 1.7 Instroom, titelwijziging en uitstroom in 2012 Het schema op de volgende bladzijde illustreert de omvang van de hoofdstromen in de JJI s in het jaar 2012 ten aanzien van de strafrechtelijke geplaatste jeugdigen. De twee verticale pijlen in het bovenste deel van het schema hebben betrekking op de instroom, de horizontale pijlen in het middelste blok geven de titelwijzigingen tijdens het verblijf in een JJI aan en de drie verticale pijlen in het onderste blok verbeelden de verschillende uitstroomcategorieën in De aantallen sluiten niet precies op elkaar aan, omdat ingestroomde jeugdigen na 2012 kunnen uitstromen en uitgestroomde jeugdigen al vóór 2012 kunnen zijn ingestroomd. 1 Het betreft hier alleen AMV-jongens. Er zijn te weinig AMV-meisjes om capaciteit voor te oormerken. AMV-meisjes worden op reguliere meisjesgroepen geplaatst. Pagina 12 van 56

13 Voorlopig gehechten In 2012 zijn jeugdigen ingesloten in een JJI na een bevel tot voorlopige hechtenis (VH). Er stromen jeugdigen uit omdat hun voorlopige hechtenis is geschorst voor onbepaalde tijd of beëindigd vóór de terechtzitting, of omdat direct na de uitspraak een bevel tot onmiddellijke invrijheidstelling door het Openbaar Ministerie (OM) naar de inrichting is verzonden. In dit soort zaken legt de rechter veelal een vrijheidsstraf korter of gelijk aan het voorarrest op of een andere sanctie dan een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel. Vrijspraak leidt ook tot een bevel tot onmiddellijke invrijheidstelling. DJI verleent de jeugdige in deze gevallen alleen ontslag als er geen openstaande vrijheidsstraffen of vrijheidsbenemende maatregelen van eerdere zaken op de plank liggen. Als er wel sprake is van vervolgvonnissen of als de rechter een vrijheidsstraf heeft opgelegd die langer is dan het voorarrest, dan wordt de detentie verlengd. Als de officier van justitie en de jeugdige vervolgens niet in hoger beroep gaan, wordt de straf twee weken na de uitspraak onherroepelijk. In 2012 hebben 158 jeugdigen op deze wijze tijdens hun detentie een titelwijziging van voorlopige gehechte naar onherroepelijk veroordeelde ondergaan (met jeugddetentie of een maatregel tot Plaatsing in een Justitiële Jeugd Inrichting PIJ - als straf/maatregel). In 22 gevallen volgt wel hoger beroep na het vonnis in eerste aanleg (eventueel gevolgd door cassatie) en is de voorlopige hechtenis verlengd. Vervolgens treden dezelfde mechanismen in werking als in de eerste fase van de voorlopige hechtenis. Dat betekent dus schorsing of beëindiging nog voordat het gerechtshof arrest heeft gewezen of een onmiddellijke invrijheidsstelling als het Pagina 13 van 56

14 gerechtshof een straf oplegt gelijk aan de tijd dat de persoon tot dat moment in voorarrest heeft gezeten, een andere straf (dan vrijheidsbeneming) oplegt of vrijspreekt. Een extra ontslagvariant in de fase van hoger beroep is de onmiddellijke invrijheidstelling zodra de duur van het voorarrest gelijk is geworden aan de duur van de opgelegde straf in eerste aanleg. Dit vindt dan dus plaats nog voordat de zaak op een zitting van een gerechtshof is behandeld. Al deze ontslagvarianten komen in 2012 in totaal zeven maal voor. Uiteindelijk zijn in 2012 in totaal 15 jeugdigen door het gerechtshof (eventueel na cassatie) veroordeeld tot een onherroepelijke straf, die langer is dan het tot dan toe uitgezeten aantal dagen in voorarrest. Dit kan een jeugddetentie betreffen, maar ook het opleggen van een PIJ-maatregel zijn. Veroordeelden ingestroomd vanuit de maatschappij en politiebureau Personen die niet (meer) in voorlopige hechtenis verblijven maar in vrijheid een uitspraak in hun strafzaak afwachten, kunnen alsnog veroordeeld worden tot een jeugddetentie en/of PIJ-maatregel. Daarnaast kan er sprake zijn van een voorwaardelijke straf die alsnog ten uitvoer wordt gelegd. Ruwweg is hierbij een tweetal groepen te onderscheiden: Zelfmelders. Deze groep (in principe met een bekend woonadres) krijgt een oproep om zich te melden bij een JJI voor de ten uitvoer legging van de detentie of maatregel (PIJ). Arrestanten. Deze veroordeelden met een lopend vonnis moeten door de politie worden gearresteerd, omdat ze niet zijn ingegaan op het voorstel van zelfmelden of omdat geen vast adres bekend is. Teneinde bovenstaand stroomschema niet te gecompliceerd te maken, is het wel goed om te vermelden dat er nog een aantal bewegingen denkbaar is: Tijdens de detentie wordt iemand verdacht van een ander, nieuw gepleegd delict en daarvoor in verzekering gesteld. Iemand wordt in de leeftijd onder de 18 jaar als verdachte aangehouden en vervolgens geschorst. Als 18-plusser kan iemand, onder bepaalde condities, zijn of haar detentie in een penitentiaire inrichting voor volwassenen ondergaan. Tijdens het verblijf in een JJI kan iemand ontvluchten of zich aan het verblijf onttrekken. Bij aanhouding stroomt deze dan in als arrestant. Voor wat betreft de instroom van de 53 PIJ ers dient vermeld te worden dat voor 32 PIJ ers de maatregel daadwerkelijk een begin heeft bij instroom; het gaat hierbij in de meeste gevallen om voorwaardelijke PIJ-maatregelen die door overtreding van de voorwaarden alsnog ten uitvoer worden gelegd. De overige 21 zijn weer opgenomen na een ontvluchting of bijvoorbeeld na een verblijf in een justitiële inrichting voor volwassenen, waarbij de PIJ bij opname in een JJI gecontinueerd wordt. 1.8 Leeswijzer In de hierna volgende hoofdstukken komen de volgende onderwerpen aan bod: Hoofdstuk 2 brengt de ontwikkeling van de capaciteit van 2008 tot en met 2012 in beeld. Hoofdstuk 3 zoomt in op de instroom van jeugdigen naar categorie, bestemming en verblijfstitel en geeft een aantal achtergrondkenmerken: leeftijd, geslacht, nationaliteit en geboorteland. Ook komt het aantal gestarte nachtdetenties, het Pagina 14 van 56

15 aantal onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen en de overplaatsingen van kort- naar langverblijf aan bod. In hoofdstuk 4 komen dezelfde kenmerken terug. Nu hebben ze betrekking op de aanwezige populatie op 30 september in de periode In aanvulling hierop worden ook het aantal AMV ers, het delicttype, het aantal lopende en gestarte stp s/proefverloven en het aantal lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen beschreven. Hoofdstuk 5 biedt inzicht in incidenten: het aantal ontvluchtingen, onttrekkingen aan detentie en het aantal overlijdensgevallen. Het laatste hoofdstuk beschrijft de uitstroom naar verblijfstitel en de gemiddelde verblijfsduur. De publicatie bevat twee bijlagen: Bijlage 1 bevat cijfers aangaande de algemene recidive JJI. Bijlage 2 geeft een lijst met definities van de gebruikte begrippen in deze publicatie. Pagina 15 van 56

16 Pagina 16 van 56

17 2 Gemiddelde capaciteit In dit hoofdstuk worden respectievelijk de ontwikkeling van de gemiddelde capaciteit 2 per jaar alsmede de capaciteit van de JJI-bestemmingen kort- en langverblijf besproken. In hoofdstuk 1 is aangegeven dat er tot medio 2011 sprake was van een indeling op basis van opvang- en behandel. Met de inwerkingtreding van de nieuwe BJJ is er vanaf juli 2011 sprake van kort- en langverblijf. Voor de overzichtelijkheid zal kortverblijf worden aangehouden als synoniem voor opvang en langverblijf als synoniem voor behandel. Grafiek 2.1 Gemiddelde capaciteit Totaal w.v Direct inzetbaar w.v. Reserve In het kader van de scheiding straf-civiel is JJI-capaciteit in drie tranches overgedragen aan Jeugd en Gezin/Ministerie van VWS. In de eerste tranche, die plaatsvond op 1 januari 2008 zijn de JJI OGH en delen van het Keerpunt, Poortje, Harreveld en Rentray overgedragen (totaal 536 plaatsen). In 2009 ging de tweede tranche over (de JJI s Lindenhorst en Den Engh: 246 plaatsen). In de derde tranche is de locatie Wapenveld van JJI Avenier (voorheen de Sprengen; 60 plaatsen) overgedragen. Verder zijn voor de duur van twee jaar de locaties Overberg en Harreveld t Anker verhuurd aan het Ministerie van VWS om te voorzien in de behoefte aan plaatsen in gesloten jeugdzorgcapaciteit. De teruggang in de capaciteit laat zich als volgt verklaren: Vanaf 2010 verblijven er geen civielrechtelijke jeugdigen meer in een JJI. Een andere beweging die een rol 2 - In 2010 zijn er gemiddeld 13 plaatsen definitief buiten gebruik gesteld maar nog niet afgestoten (in stand te houden capaciteit). In 2011 waren dit er gemiddeld 336 en in Deze capaciteit werd slechts zeer beperkt gefinancierd (onder andere voor de kosten van huurcontracten). De plaatsen zijn niet meegeteld in grafiek 2.1. In de publlicatie was dat wel het geval. - Arrestantenplaatsen op politiebureaus waarover de Directie Jeugd op contractbasis kan beschikken, zijn niet meegeteld. Pagina 17 van 56

18 speelt in de teruggang aan capaciteit heeft te maken met de steeds verder teruglopende bezetting, ook van strafrechtelijke jeugdigen. Dit kan verklaard worden door een algemene afname van de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jeugdigen en het vaker toepassen van alternatieve afdoeningen zoals taakstraffen en schorsing onder voorwaarden. De capaciteit (inclusief reserve) is vanaf 2008 tot en met 2012 met 57% gedaald. Als reactie op de sterk gedaalde bezetting is in de afgelopen jaren een aantal capaciteitsmaatregelen genomen: Ingehuurde GW plaatsen zijn afgestoten en een aantal inrichtingen is (tijdelijk) overgedragen aan het Ministerie van VWS; Vanaf 2010 werd onder de noemer in stand te houden capaciteit capaciteit buiten gebruik gesteld. In 2010 zijn er gemiddeld 13 plaatsen in stand gehouden. In 2011 waren er dit gemiddeld 336 en in Deze in stand te houden capaciteit is tegen een lagere kostprijs gefinancierd (alleen de strikt noodzakelijke kosten zoals de kosten van huisvesting en beveiliging). De plaatsen zijn niet meer meegeteld in grafiek ; Een derde maatregel betreft het introduceren van reservecapaciteit. Dit zijn plaatsen binnen een JJI die fysiek aanwezig zijn, maar waarvoor geen personeel beschikbaar is. Er kunnen daarom geen jeugdigen op de reservecapaciteit geplaatst worden. Door het aantrekken van extra personeel is het mogelijk om deze capaciteit binnen vier maanden weer in te zetten, bijvoorbeeld om (tijdelijk) extra (seizoens)aanbod van de in te sluiten justitiabelen te kunnen opvangen. De kostprijs van de reservecapaciteit is weliswaar hoger dan de kostprijs van de eerder genoemde in stand te houden capaciteit, maar ligt wel beduidend lager dan de kostprijs van de direct inzetbare capaciteit. Met het aanwijzen van reservecapaciteit is in 2011 gestart met gemiddeld 150 plaatsen. In 2012 bedraagt de gemiddelde reservecapaciteit ook 150 plaatsen. Het gefaseerd afbouwen van capaciteit en het omzetten van een groot aantal plaatsen naar reservecapaciteit en in stand te houden capaciteit in 2011 en 2012 heeft een sterke daling van de bezettingsgraad voorkomen. De bezettingsgraad was in % en in %. 3 In de publlicatie is het aantal nog wel meegeteld bij de gemiddelde direct inzetbare capaciteit van 2010 en Pagina 18 van 56

19 Grafiek 2.2 Gemiddelde capaciteit kort- en langverblijf * Langverblijf Kortverblijf * ivm verhuur deel nieuwbouw Teylingereind aan VWS is de gem. capaciteit lager geweest dan 800. Het verschil is gelijk verdeeld tussen kort en lang omdat deze cap zowel als kort als als langverblijf ingezet kan worden Vanaf 2008 is de gemiddelde direct inzetbare capaciteit ieder jaar verder afgenomen, van zowel kort- als langverblijf, zoals terug te zien is in grafiek 2.2. Hierbij dient, wellicht ten overvloede, vermeld te worden dat de grote behoefte aan plaatsen mede ingegeven werd door de aanwezigheid van civielrechtelijk geplaatste jeugdigen in een JJI. Omdat de capaciteit niet geoormerkt werd naar strafrechtelijk en civielrechtelijk, is het niet mogelijk om in deze publicatie de capaciteit te scheiden. Pagina 19 van 56

20

21 3 Instroom van jeugdigen in de Justitiële Jeugdinrichtingen De tabellen en grafieken in hoofdstuk 3 laten de ontwikkeling zien van de instroom van jeugdigen in de JJI s, afkomstig vanuit de vrije maatschappij. De volgende thema s komen aan bod: instroom naar categorie, instroom naar bestemming en verblijfstitel. Daarna volgt de instroom naar verschillende persoonskenmerken zoals: geslacht, leeftijd, geboorteland en nationaliteit. Ten slotte volgt een overzicht van het aantal gestarte nachtdetenties en het aantal opgelegde strafrechtelijke jeugdmaatregelen. 3.1 Instroom naar categorie, bestemming en verblijfstitel Grafiek 3.1 Instroom naar categorie Strafrechtelijk Vreemdeling (AMV) De instroom van strafrechtelijke jeugdigen is de afgelopen vijf jaar afgenomen van bijna in 2008 tot rond de in 2012; een daling van ruim 23%. De afname van het aantal strafrechtelijke jeugdigen wordt voor een (groot) deel verklaard door de afname van de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jeugdigen in het algemeen en het vaker toepassen van alternatieve afdoeningen zoals taakstraffen en schorsing onder voorwaarden. Onder strafrechtelijk wordt verstaan die jeugdigen die in voorlopige hechtenis zijn genomen, jeugdigen bij wie een jeugddetentie ten uitvoer gelegd wordt alsmede de jeugdigen die een PIJ-maatregel opgelegd hebben gekregen (en waarbij deze in het betreffende jaar ten uitvoer wordt gelegd). Het lijkt er overigens wel op dat de afgelopen twee jaren de instroom van strafrechtelijke jeugdigen min of meer is gestabiliseerd (1.846 in 2011 en in 2012). In 2009 wordt ten aanzien van de instroom van AMV ers een piek bereikt: 296 minderjarige vreemdelingen worden in een JJI opgenomen. In 2010 is dit gedaald tot 219, daarna gaat het hard: 92 AMV ers in 2011 en nog maar 49 in Deze daling is te verklaren. In 2011 laat het kabinet in een schrijven aan de Tweede Kamer weten dat alleenstaande illegale vreemdelingen onder de 18 jaar niet meer in vreemdelingenbewaring in een justitiële jeugdinrichting terecht komen. In plaats daarvan komen zij onder voogdij te staan en krijgen zij voorlopig huisvesting in Pagina 21 van 56

22 speciale voorzieningen van het COA voor alleenstaande jongeren. Alleen in uitzonderlijke situaties komen AMV ers nog in een jeugdinrichting; welke gevallen dit betreft is reeds in paragraaf 1.6 aan de orde geweest. Grafiek 3.2 Instroom strafrecht en AMV naar bestemming Totaal Kortverblijf Langverblijf In grafiek 3.2 wordt ingegaan op de ontwikkeling van het aantal opgenomen jeugdigen in een JJI voor kort- of langverblijf in de periode 2008 tot en met Het gaat hierbij om instroom vanuit de vrije maatschappij en niet om overplaatsingen tussen de verschillende inrichtingen en binnen de inrichtingen. De instroom zoals getoond in grafiek 3.2 betreft de instroom van strafrechtelijke jeugdigen en AMV ers. Hoewel er speciaal geoormerkte (kortverblijf) plekken voor AMV ers zijn, wordt gemakshalve alle instroom op kortverblijf bij elkaar genomen. De instroom in kortverblijf is in de periode van 2008 tot en met 2012 met 27% gedaald. In absoluut aantal is er een teruggang van in totaal bijna 700 ingestroomde jeugdigen. Het aantal jeugdigen dat direct in langverblijf instroomt is te verwaarlozen. Tabel 3.1 Instroom naar verblijfstitel Verblijfstitel Preventieve hechtenis Jeugddetentie PIJ Subtotaal strafrechtelijk Vreemdeling Anders/onbekend Totaal De dalende instroom tussen 2008 en 2012 is ook terug te zien in tabel 3.1. Het aantal ingestroomde jeugdigen is bij de titel preventieve hechtenis tussen 2008 en 2012 met bijna 22% afgenomen. Bij jeugddetentie is dit ruim 40%. Het betreft hier jeugdigen die ingesloten worden als zelfmelders/arrestanten. Jeugdigen die na hun Pagina 22 van 56

23 preventieve hechtenis jeugddetentie opgelegd krijgen, zijn niet terug te vinden onder de titel jeugddetentie; zijn stromen namelijk niet in, maar blijven in een JJI. In tabel 3.1 wordt immers aangegeven wat de titel is bij opname (=instroom) en niet welke titelwijziging er plaatsvindt tijdens het verblijf in de JJI. De instroom van PIJ ers betreft deels de tenuitvoerlegging van een voorwaardelijke PIJ. Voor 2012 gaat het hierbij om 32 van de 53 gevallen. Daarnaast is een deel van de PIJ ers dat instroomt afkomstig uit een penitentiaire inrichting voor volwassenen, alwaar ze in het kader van een andere straf gedetineerd hebben gezeten. Een ander deel van de genoemde PIJ ers komt weer terug na een onttrekking. 3.2 Instroom naar persoonskenmerken Grafiek 3.3 Instroom kortverblijf naar geslacht in procenten jongens meisjes In grafiek 3.3 is voor de periode 2008 tot en met 2012 aangegeven hoe de procentuele verdeling is geweest tussen opgenomen jongens en meisjes in een inrichting met bestemming kortverblijf die op strafrechtelijke titel of als AMV in een JJI zijn ingestroomd. In 2008 en 2009 was 7% van de opgenomen jeugdigen een meisje, in %, in 2011 bedroeg het aandeel meisjes 5% en in 2012 nog 4%. De instroom van meisjes in kortverblijf is over de afgelopen vijf jaar gedaald van 7% naar 4%. In absolute aantallen betekent dit dat er in 2008 bijna jongens zijn ingestroomd en bijna 240 meisjes, in 2011 waren dit er respectievelijk ruim en ruim 80. Pagina 23 van 56

24 In de periode 2008 tot en met 2012 kan over de instroom rechtstreeks in langverblijf naar geslacht worden gesteld dat het om zeer kleine aantallen gaat. Zo zijn er in 2012 slechts 26 jongens en drie meisjes direct na opname in langverblijf ingestroomd. Grafiek 3.4 Instroom kortverblijf naar leeftijd in procenten Tot en met 13 jaar 14 en 15 jaar 16 en 17 jaar 18 jaar en ouder Grafiek 3.4 geeft een beeld weer van de leeftijdsklassen van de jeugdigen die in de jaren in kortverblijf werden opgenomen. In absolute zin gaat het in totaal om ingestroomde jeugdigen in 2008 en om jeugdigen in De gemiddelde leeftijd van de instroom in kortverblijf is 16,4 jaar. Het aandeel jeugdigen tot en met 13 jaar blijft over de periode beperkt: 2 á 3% van de totale instroom. Opvallend is dat er de afgelopen jaren (procentueel gezien) een lichte daling is opgetreden voor wat betreft jeugdigen die in de leeftijd tot en met 15 jaar werden opgenomen (van 25% in 2008 tot 21% in 2012), terwijl het aandeel van jeugdigen in de leeftijdsklasse 16 en 17 jaar vanaf 2008 licht is gestegen (van 65% in 2008 naar 67% in 2012). De categorie 18 jaar en ouder bestaat in bijna alle gevallen uit jongens waarbij een jeugddetentie of PIJ ten uitvoer wordt gelegd. Pagina 24 van 56

25 Grafiek 3.5 Instroom langverblijf naar leeftijd in procenten Tot en met 13 jaar 14 en 15 jaar 16 en 17 jaar 18 jaar en ouder In de periode 2008 tot en met 2012 variëren de instroomaantallen in absolute zin tussen de acht en 29 jeugdigen. De gemiddelde leeftijd van de instroom in langverblijf is 19,1 jaar. Het feit dat de instroomaantallen zeer beperkt zijn, leidt ertoe dat het beeld tamelijk grillig is. Het zwaartepunt van langverblijf ligt bij de groep van 18 jaar en ouder, die in 2012 bijna twee derde van de instroom vormt (64%). Tabel 3.2 Instroom naar geboorteland top 5 in procenten * Land % Land % Land % Nederland 69,0 Nederland 77,0 Nederland 78,0 Afghanistan 3,3 Ned Antillen 2,8 Ned Antillen 2,7 Ned. Antillen 3,1 Marokko 2,4 Marokko 2,5 Marokko 2,7 Afghanistan 2,1 Afghanistan 1,9 Irak 2,3 Suriname 1,1 Suriname 1,1 Totaal top 5 80,3 Totaal top 5 85,4 Totaal top 5 86,1 Overig 16,8 Overig 13,0 Overig 12,3 Onbekend 3,0 Onbekend 1,7 Onbekend 1,6 totaal 100 totaal 100 totaal 100 * percentages zijn inclusief AMV ers. Tabel 3.2 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de instroom naar geboorteland in procenten voor de jaren 2010, 2011 en Om de leesbaarheid te bevorderen, zijn de jaren 2008 en 2009 weggelaten. Van alle ingestroomde jeugdigen in 2012 is ruim drie kwart in Nederland geboren. De Nederlandse Antillen, Marokko en Afghanistan staan in alle genoemde jaren in de top vijf. Het beeld van 2012 komt nagenoeg overeen met dat van Hoewel de Nederlandse Antillen officieel opgehouden zijn te bestaan per 10/10/10, wordt in deze publicatie in verband met consistentie naar eerdere jaren de naam Nederlandse Antillen aangehouden. Pagina 25 van 56

26 In 2010 neemt de geboorteland top 5 circa 80% en in 2011 en 2012 meer dan 85% van alle instroom voor z n rekening (resp. 85,4% en 86,1%). In grafiek 3.6 wordt voor de top 5 van geboortelanden, zoals deze er in 2012 uitziet, teruggekeken tot Nederland als geboorteland wordt hierbij buiten beschouwing gelaten. Grafiek 3.6 Instroom (abs.) naar geboorteland (niet Nederland) top * Ned Antillen Marokko Afghanistan Irak Turkije * aantallen zijn inclusief AMV ers Hoewel er over de gehele linie een daling in de instroom is, valt in grafiek 3.6 in 2012 met name de relatieve stabiliteit in de aantallen op: voor wat betreft 2012 zijn er namelijk geen grote verschuivingen te zien ten opzichte van het jaar ervoor. Het meest opvallende is dat in 2009 het aantal Afghanen sterk is gestegen en dat er na 2009 weer een daling is ingezet. De stijging in 2009 was geheel te wijten aan een sterke toename van het aantal AMV ers in dat jaar. Bij grafiek 3.6 moet overigens voor de volledigheid vermeld worden dat cijfers over het geboorteland van de ouders niet zijn meegenomen. Pagina 26 van 56

27 Tabel 3.3 Instroom naar nationaliteit top 5 in procenten * Land % Land % Land % Nederland 73,3 Nederland 72,9 Nederland 64,8 Marokko 9,2 Marokko 11,5 Marokko 13,5 Afghanistan 2,6 Afghanistan 1,8 Afghanistan 1,4 Turkije 1,5 Turkije 1,5 Turkije 1,4 Somalië 1,3 Somalia/Suriname 0,6 Roemenië/Irak 0,7 Totaal top 5 88,0 Totaal top 5 88,9 Totaal top 5 82,4 Overig 10,0 Overig 8,2 Overig 9,2 Onbekend 2,1 Onbekend 3,0 Onbekend 8,4 Totaal 100 Totaal 100 Totaal 100 * percentages zijn inclusief AMV ers. * in de cijfers is geen rekening gehouden met dubbele nationaliteiten Tabel 3.3 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de instroom naar nationaliteit in procenten weer over de jaren 2010 tot en met Om de leesbaarheid te bevorderen zijn de jaren 2008 en 2009 weggelaten. Het aandeel jeugdigen met de Nederlandse nationaliteit is in de jaren 2010 en 2011 stabiel gebleven op circa drie kwart van de instroom. In 2012 is een flinke daling opgetreden: bijna twee derde van de ingestroomde jeugdigen heeft de Nederlandse nationaliteit. Het aandeel jeugdigen met de Marokkaanse nationaliteit neemt toe van ruim 9% in 2010 tot 13,5% in Hierbij moet vermeld worden dat jeugdigen in een aantal gevallen een dubbele nationaliteit kunnen hebben. Dit komt niet tot uitdrukking in bovenstaande tabel. De nationaliteit top 5 tezamen is gedaald van 88% in 2010 tot 82,4% in Dit hangt vooral samen met een toename van de categorie onbekend. Het is vooralsnog onduidelijk waarom deze categorie zo is toegenomen. In 2011 deelden Somalie en Suriname de vijfde plaats, in 2012 stonden Roemenie en Irak op een gedeelde vijfde plaats. In grafiek 3.7 wordt de top vijf van nationaliteiten gepresenteerd zoals deze in 2012 eruit zag, waarbij voor deze vijf wordt teruggekeken tot Nederland als nationaliteit wordt buiten beschouwing gelaten. Pagina 27 van 56

28 Grafiek 3.7 Instroom (abs.) naar nationaliteit (niet Nederland) top * * aantallen zijn inclusief AMV ers Marokko Afghanistan Turkije Roemenië Irak * in de cijfers is geen rekening gehouden met dubbele nationaliteiten Het aantal jeugdigen met de Turkse nationaliteit is de afgelopen vijf jaar redelijk constant gebleven. Het aantal Roemeense jeugdigen schommelt tussen de twee en 21, Afghanistan kent meer schommelingen: In 2009 stroomden er aanzienlijk meer jeugdigen met een Afghaanse nationaliteit in een JJI in. Daarna daalde de instroom weer. Deze groep betrof vooral illegale minderjarige vreemdelingen. Irak is vanaf 2008 (licht) aan het dalen, met in 2012 een kleine toename (van 9 naar 13 jeugdigen). Jeugdigen met een Marokkaanse nationaliteit laten een groei zien van ruim 220 in 2011 tot bijna 260 in In tabel 3.2 en in grafiek 3.6 is ingegaan op het geboorteland van de ingestroomde jeugdigen. In tabel 3.3 en grafiek 3.7 is ingegaan op de nationaliteit. De etniciteit wordt buiten beschouwing gelaten. Bij etniciteit wordt ook het geboorteland van de ouders meegenomen. Er is voor gekozen om in deze publicatie alleen in te gaan op het geboorteland en de nationaliteit van de ingestroomde jeugdigen. Pagina 28 van 56

29 3.3 Gestarte nachtdetenties Nachtdetentie bij jeugdigen is een bijzondere vorm van voorlopige hechtenis voor minderjarigen, waarbij de jeugdige overdag naar school of werk gaat en s avonds en in het weekend in een JJI verblijft. Het doel van nachtdetentie is het beperken van de schadelijke effecten van voorlopige hechtenis en het behouden c.q. versterken van de positieve banden met de samenleving. Grafiek 3.8 Aantal gestarte nachtdetenties In 2008 waren er 123 gestarte nachtdetenties. In 2010 was het aantal gestarte nachtdetenties afgenomen met 44% tot 98. In 2012 is een stijging waarneembaar tot 140 gestarte nachtdetenties. Dit is een stijging met 36% ten opzichte van het jaar ervoor. Pagina 29 van 56

30 3.4 Onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen Grafiek 3.9 laat het aantal jeugdigen zien aan wie een onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregel van Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen is opgelegd (PIJ) en waarbij de maatregel in het betreffende jaar is gestart in een JJI. Grafiek 3.9 Aantal onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen (PIJ) In de periode 2008 tot en met 2010 is er een daling te zien van het aantal opgelegde en gestarte maatregelen. In 2008 gingen nog 94 nieuwe PIJ-maatregelen van start in een JJI, in 2010 nog maar 77. Dit is een daling van 18%. In 2011 en 2012 is er weer een (lichte) stijging te zien, tot het niveau van Ter vergelijking: in 2005 werd de PIJ nog 216 maal opgelegd. De achtergrond van de daling (ten opzichte van de jaren voor 2008) lijkt te zijn dat de PIJ-maatregel in soortgelijke situaties minder vaak wordt opgelegd en dat er gebruik wordt gemaakt van alternatieven zoals de gedragsbeïnvloedende maatregel of combinaties van (voorwaardelijke en onvoorwaardelijke) sancties. Ook het negatieve imago van de JJI s naar aanleiding van onderzoeken van de gezamenlijke inspecties in 2007 lijkt een rol te spelen (Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen: opdracht met risico s, sept. 2007), al dan niet in combinatie met de beschikbaarheid van gesloten jeugdzorg. Tot slot lijkt de afname van het aantal onvoorwaardelijke PIJmaatregelen samen te hangen met de daling in de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jongeren. 3.5 Overplaatsingen van kort- naar langverblijf In dit hoofdstuk is overwegend ingegaan op de instroom vanuit de vrije maatschappij. In de regel komt een jeugdige daarbij op een kortverblijfplek terecht en verlaat hij of zij de JJI na enige tijd vanwege schorsing van de voorlopige hechtenis, of omdat de detentie uitgezeten is. Een aantal jeugdigen wordt doorgeplaatst van kort- naar langverblijf (van opvang naar behandeling). In tabel 3.4 is te zien hoe vaak dit de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Pagina 30 van 56

31 Tabel 3.4 overplaatsingen strafrechtelijk van kort- naar langverblijf Jaar van inschrijving Aantal Tot en met 2010 was het uitgangspunt dat voorlopige hechtenis, jeugddetentie en AMV in kortverblijf (opvang) bleven, ongeacht de duur van de desbetreffende titel. Op het moment dat iemand een PIJ-maatregel opgelegd kreeg, was het de bedoeling dat een jeugdige werd overgeplaatst naar langverblijf (behandeling). Vanaf (juli) 2011 is niet meer de verblijfstitel leidend, maar de verblijfsduur. In principe zit iedereen de eerste drie maanden in een kortverblijfafdeling, ongeacht de verblijfstitel, na circa 3 maanden vindt overplaatsing plaats naar een langverblijfafdeling. AMV ers vormen hierop een uitzondering De stijging van het aantal overplaatsingen in 2011 hangt nauw samen met deze nieuwe werkwijze. Andere stromen die kunnen plaatsvinden, behalve de overgang van kort- naar langverblijf, zijn van kortverblijf naar STP, van langverblijf naar STP, terugplaatsing van lang naar kort (ivm herselectie, (tijdelijke) correctie, ed). In paragraaf 4.5 komt STP aan de orde, vanwege de geringe aantallen zullen andere stromen buiten beschouwing blijven. Pagina 31 van 56

32 Pagina 32 van 56

33 4 De populatie ultimo september Dit hoofdstuk laat de kenmerken van de populatie zien op een vast peilmoment: eind september van ieder jaar in de periode Aan bod komt de populatie naar verblijfstitel en bestemming. Daarna volgen persoonskenmerken van de populatie, zoals geslacht en leeftijd. Ook de bezetting door AMV ers komt aan bod. Ten slotte volgt een overzicht van de populatie naar delictsoort, het gemiddeld aantal lopende en nieuw gestarte STP s, alsmede het aantal lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen. Voor laatstgenoemde groep wordt, in tegenstelling tot de andere kenmerken, eind december als meetmoment aangehouden. In hoofdstuk 3 is ingegaan op de instroom van jeugdigen in de JJI s in de periode In dit hoofdstuk wordt ingegaan op (ontwikkelingen in) de bezetting in de jaren 2008 tot en met 2012 op het peilmoment eind september. Op onderdelen kunnen tabellen en grafieken met betrekking tot de bezetting een ander beeld laten zien dan je op grond van de in hoofdstuk drie weergegeven instroomaantallen zou verwachten. Bijvoorbeeld: in 2012 bestond de strafrechtelijke instroom in kortverblijf voor bijna 85% uit preventief gehechte jeugdigen (tabel 3.1). Bij de bezetting ultimo september 2012 echter bestaat de strafrechtelijke populatie voor ruim 40% uit voorlopig gehechten en is ruim de helft van de aanwezigen PIJ'er. Dit verschil hangt nauw samen met het feit dat preventief gehechten gemiddeld kort verblijven terwijl PIJ'ers beduidend langer verblijven. Hierdoor drukken ze een zwaarder stempel op de aanwezigheid tijdens een peilmoment. 4.1 Populatie naar verblijfstitel en bestemming Tabel 4.1 Populatie naar verblijfstitel ultimo september Verblijfstitel Preventieve hechtenis Jeugddetentie PIJ Subtotaal strafrechtelijk Vreemdeling Totaal Voor de volledigheid is het noodzakelijk om aan te geven dat de aantallen zoals genoemd in tabel 4.1 exclusief jeugdigen zijn die met STP/Proefverlof zijn, maar inclusief jeugdigen met een PIJ-maatregel die zich op een inkoopplaats in een jeugd-ggz of LVB-instelling bevinden. Het betreft onder andere plaatsen in Hoeve Boschoord, Catamaran en Emaus. In laatstgenoemde inrichtingen bevinden zich eind september 2012 in totaal 21 jeugdigen. In de periode 2008 tot en met 2012 is de strafrechtelijke bezetting in de JJI s met ruim 31% afgenomen van 793 tot 545 jeugdigen. Het aantal AMV ers bedroeg in de periode 2008 tot en met 2010 circa 30 jeugdigen, als gevolg van het gewijzigde beleid ten aanzien van AMV ers is dit in 2012 teruggelopen tot 8. In paragraaf 3.1 is al ingegaan op verklaringen voor deze daling. Pagina 33 van 56

34 Grafiek 4.1 Populatie naar bestemming In de periode 2008 tot en met 2012 (op meetmoment eind september) is de bezetting in de JJI s van strafrechtelijk geplaatsten en AMV ers met ruim 32% afgenomen van 815 tot 553: in kortverblijf -39%, in langverblijf -25%. De bezetting in kortverblijf is daarmee procentueel gezien sneller gedaald dan in langverblijf. Let wel: het gaat om één meting per jaar op eind september in de periode 2008 tot en met 2012 en niet om jaargemiddeldes. 4.2 Populatie naar persoonskenmerken Totaal Langverblijf Kortverblijf Grafiek 4.2 Populatie kortverblijf naar geslacht in procenten Jongens Meisjes In kortverblijf is het aandeel in de bezetting van meisjes de afgelopen vijf jaar procentueel gezien redelijk constant gebleven, met uitzondering van 2009: in de Pagina 34 van 56

35 jaren 2008 en 2010 tot en met à 3%, in 2009 bedroeg het aandeel 5% (in absolute zin: in 2012 waren er ultimo september 18 meisjes en 535 jongens). Grafiek 4.3 Populatie langverblijf naar geslacht in procenten Jongens Meisjes In de jaren (september) 2008 tot en met 2012 is de verhouding tussen jongens en meisjes die in langverblijf aanwezig zijn, vrijwel onveranderd: 5% meisjes, 95% jongens (in 2008 waren er 22 meisjes, in 2012 waren er 14 meisjes). Grafiek 4.4 Populatie kortverblijf naar leeftijd in procenten Tot en met 13 jaar 14 en 15 jaar 16 en 17 jaar 18 jaar en ouder Pagina 35 van 56

36 In de jaren 2008 tot en met 2012 (eind september) is de groep 16- en 17-jarigen de grootste op de kortverblijf: meer dan de helft van de op dat moment aanwezige jeugdigen is 16 of 17 jaar. De groep 18-plussers bestaat vooral uit PIJ ers in afwachting van plaatsing in langverblijf en jeugdigen die een jeugddetentie ten uitvoer gelegd krijgen; ofwel een kortdurende jeugddetentie ofwel een lange jeugddetentie waarbij ze in afwachting zijn van plaatsing in langverblijf. Immers, met de inwerkingtreding van de nieuwe BJJ is het de bedoeling dat ook jeugdigen in voorlopige hechtenis of met een lange jeugddetentie naar langverblijf gaan, weliswaar met als uitgangspunt verblijf langer dan drie maanden. Grafiek 4.5 Populatie langverblijf eind september naar leeftijd in procenten Tot en met 13 jaar 14 en 15 jaar 16 en 17 jaar 18 jaar en ouder In de jaren 2008 tot en met 2012 (per ultimo september) is de groep 18-plussers veruit de grootste in langverblijf. Dit is logisch gelet op het feit dat de meeste PIJmaatregelen worden opgelegd als de jeugdigen 16 en vooral 17 jaar zijn en dat de PIJ-maatregel doorgaans enkele jaren duurt. Pagina 36 van 56