Praktische opdracht Aardrijkskunde Etna

Transcriptie

1 Praktische opdracht Aardrijkskunde Etna Praktische-opdracht door een scholier 3214 woorden 22 april ,8 112 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave Inleiding en verantwoording Vraagstelling en deelvragen Hoofdstuk 1: De Etna en zijn uitbarstingen 1.1 Ligging en gegevens 1.2 De begroeiing 1.3 De bewoners nu 1.4 De eerste bewoners 1.5 Gevaren voor de mens Hoofdstuk 2: Positieve gevolgen 2.1 De vruchtbare grond 2.2 Het toerisme Hoofdstuk 3: Negatieve gevolgen 3.1 De schade voor de mens 3.2 De schade voor de natuur Hoofdstuk 4: Hoe gaat de lokale bevolking om met de uitbarstingen 4.1 Verschillen in denken 4.2 Opbouwen van een nieuw bestaan Hoofdstuk 5: De gevolgen voor de rest van de wereld Hoofdstuk 4: De bestrijding van vulkaanuitbarstingen 4.1 Onderzoek in Europa 4.2 Onderzoek in de rest van de wereld Pagina 1 van 10

2 Logboek Conclusies Inleiding en verantwoording De Etna is lange tijd in het nieuws geweest. Deze vulkaan is de meest actieve van Europa. Gevolgen van aantastingen van de natuur door aardbevingen, vulkanen, orkanen, e.d. waarbij het bestaan van de mens bedreigd werd, hebben me altijd al geboeid. De Etna is hier een goed voorbeeld van en daarom heb ik hiervoor gekozen. De lokale bevolking kent voor een deel de gevaren en gevolgen. Ik ben benieuwd in hoeverre hun beeldvorming veranderd is naarmate ze er langer wonen. Omdat de Etna constant in beweging is, is het moeilijk te voorspellen welke impact het de komende tijd zal hebben op de bevolking, de regeringen, en de hulporganisaties. Ik wil onderzoeken welke gevolgen de uitbarstingen van de Etna hebben gehad voor de wereld en welke gevolgen en problemen zich in de toekomst nog kunnen voordoen. Bovendien wil ik te weten komen hoe het noodbeleid in zijn werk gaat bij uitbarstingen. Vraagstelling: Wat zijn de gevolgen van de uitbarstingen van de Etna? Deelvragen: 1. Wat zijn de positieve en de negatieve gevolgen voor: - de bewoners - de economie - Italië, Europa en de rest van de wereld 2. Is er verschil in denken over de uitbarstingen: - vroeger en nu - bij jong en oud Hoofdstuk 1 De Etna en zijn uitbarstingen Bronnen: Titel: Sicilië Schrijver: Christine Hamel Uitgever: Polyglott Ligging en gegevens De Etna bepaalt het landschap aan de oostkust van Sicilië en heeft een doorsnede van 42 km en een Pagina 2 van 10

3 omtrek van 212 km. De totale oppervlakte is 1750 km ². Op de berg zijn nu vier kraters: de centrale krater, de west-krater, de noordoost-krater en de zuidoost-krater die afwisselend en soms ook tegelijk voor indrukwekkende natuurverschijnselen zorgen. Verder liggen er aan de zijkanten nog 200 kleinere kraters. Regelmatige uitbarstingen, die twee tot drie keer per jaar voorkomen, brengen instortingen en ophopingen teweeg en daardoor verandert de hoogte van de kegel steeds. Gemiddeld is deze 3340 m hoog. De grootste uitbarstingen ontstaan als door de druk van het Afrikaanse en het Europese vasteland, de druk op de gloeiende massa in de aarde zo groot wordt dat het magma (vloeibare lava) omhoog wordt geperst. Zo ontstaan enorme krachten. Duizenden tonnen lava en as spuiten hoog de lucht in. De lava heeft een temperatuur van 800 tot 1200 C. Deze lava stroomt niet sneller dan 1 à 2 km per uur het dal in. Een echte bedreiging ontstaat er pas als de vele nevenkraters plotseling openbarsten, want dan kan er een dorp bedolven worden. Het is moeilijk te voorspellen wanneer er een uitbarsting komt en hoe lang die zal duren. Wel zijn er enkele aanwijzingen waar de mensen nu op kunnen vertrouwen: - Witte rook is vrij onschuldig (er zit veel water bij) - Donkere rook wijst op explosies van binnen. Blijf op veilige afstand! - De duur van de explosies zijn onvoorspelbaar, dus altijd blijven opletten. 1.2 De begroeiing De lava koelt na enkele jaren af. Het duurt minstens 200 jaar voor de lava in vruchtbare aarde is veranderd. Tot op een hoogte van 500 meter heerst een subtropisch klimaat, waar zuidvruchten, olijven en groenten, op deze vruchtbare lava grond worden verbouwd. Tot 1000 meter groeit de Etna -wijn. Tot 1300 meter groeit er veel fruit zoals appels, peren, kersen, pruimen en abrikozen. In de eiken en kastanjebossen groeien heerlijke paddestoelen. De boomgrens ligt bij ongeveer 1800 meter. Kom je hoger dan groeit er steeds minder. Daar groeien in de berm prachtige bloemen. Hogerop alleen nog wat lage gewassen (grassen en mossen). Daarna is de bodem alleen bedekt met de grijs-zwarte lava. Het doet dan denken aan een maanlandschap. 1.3 De bewoners nu Jongeren proberen over het algemeen weer snel hun geluk op te zoeken na een uitbarsting. Het zijn de eersten die weg willen trekken uit het gebied om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Anderen denken vooral aan het stimuleren van het toerisme: Twee wegen aan de noordzijde ( de sneeuwzekere kant) brengen je op 1900 meter; een grote parkeerplaats. Hier zijn veel restaurants, souvenirwinkels maar ook skischolen, skiverhuur en skiwinkels. Dus ook in de winter is er volop toerisme. Met een jeep kun je tot 3000 meter komen. Aan de zuidzijde loopt een weg tot Rifugio Sapienza. Daar kun je met een kabelbaan tot 2600 meter hoogte. Met speciale bussen stijg je tot 2917 meter. Daarna kun je nog te voet in 20 minuten naar een uitkijkpost waar je waterdampen kunt zien opstijgen. De eigenlijke top is te gevaarlijk. Die is allen toegankelijk met speciale gidsen. De hele tocht kost de toerist al gauw 35 euro. Een aardige bron van inkomsten nu. Pagina 3 van 10

4 1.4 De eerste bewoners De Etna is een miljoen jaar geleden ontstaan. In de oude mythologie was de Etna de wereld van Vulcanus, de god van het vernietigende vuur. Een uitbarsting werd gezien als de wil van God. Misschien was het een straf! De eerste uitbarsting van Etna die door de mens opgetekend is, was in 1500 v. Chr. De meest verwoestende uitbarstingen vonden plaats in 475 voor Chr., 396 voor Chr., en 36 voor Christus. Verder ook in 1329, 1669 (Catania), 1928 (Mascali), 1983 (Nicolosi), 1991/ 92 (Zafferano Etnea) De bewoners van de Etna waren vaak arm. Door de slechte omstandigheden waarin de mensen leefden waren ze niet veel bezig met de vulkaan. Ze geloofden dat God hen op het juiste moment de lava terug zou trekken; en anders was het de wil van God. De grootgrondbezitters dachten meer na over de vulkaan. Een vruchtbare grond was nodig. Hij zorgde dat hij op tijd weg was bij uitbarstingen, om later terug te keren, en zijn mensen op het extra nieuwe land te verbouwen. 1.5 Gevaren voor de mens Gemiddeld om de 150 jaar wordt een plaatsje bedolven. Een voorspelling is een lange tijd van tevoren moeilijk te voorspellen. Er worden weinig voorzorgsmaatregelen genomen. Pas op het moment dat de Etna voor groot gevaar kan gaan zorgen, worden er drastische maatregelen genomen. De gevolgen van de ramp zijn: - Een langzame lavastroom loopt naar beneden, die nauwelijks te stoppen is. - (Lichte) aardbevingen in een wijde omgeving - Vrijkomen van giftige dampen - Instortingsgevaar met alle mogelijke gevolgen Hoofdstuk 2 Positieve gevolgen 2.1 De vruchtbare grond Bronnen: De grond die de Etna veroorzaakt door haar uitbarstingen maakt haar zeer vruchtbaar. De boeren hoeven hierdoor minder kunstmest te gebruiken, de grond is al vruchtbaar genoeg. Hierdoor besparen de boeren, waardoor ze vaak hun volledige oogst met winst kunnen verkopen. De Etna wordt niet voor niets ook wel "Mongibello" (mooie berg) genoemd. De Sicilianen hebben veel respect voor deze vulkaan en een bekend gezegde is hier dan ook wel: "Hij neemt leven maar hij geeft ook leven". (Lava zorgt voor vruchtbare grond). Pagina 4 van 10

5 2.2 Het toerisme Het toerisme wordt positief gestimuleerd door het natuurschoon. Veel mensen willen ook komen kijken naar de vulkaan. Een reis naar Sicilië zorgt voor inkomen op het hele eiland. Het betekent dus dat de economie ook positief werkt. Er komt veel geld binnen van ook buitenlandse toeristen. Veel mensen hebben ook werk in de toeristenindustrie. (zie ook 1.1) Hoofdstuk 3 De negatieve gevolgen De schade voor de mens Mensen kunnen gezondheidsproblemen krijgen. De Etna spuwt hoge roetzwarte wolken de lucht in en zijn een bedreiging voor de volksgezondheid. Mensen krijgen problemen met ademhalen. Als de noodtoestand wordt uitgeroepen, moet er met man en macht gestreden worden voor goede opvang van alle getroffenen. Bij een uitbarsting wordt er veel vernietigd. De bebouwde grond wordt verwoest. De oogst is dan verloren. Ook veel van de gebouwen hebben dan schade. Er ontstaan grote scheuren in de muren. Sommige huizen worden zelfs compleet vernietigd. Als hun landbouwgrond wordt verwoest, kunnen ze moeilijk opnieuw veel investeren om weer nieuwe producten te laten groeien. Omdat ze al zeer weinig geld hebben, bijna al het geld wat ze hebben moet aan een nieuw huis besteed worden. Er kan nog minder geproduceerd worden omdat mensen niet meer de kracht hebben hard op het land te werken, het land wat ze voorheen nog wel konden betalen. Ontwikkelde gebieden, zoals bijv. skipistes en toeristencomplexen kampen met dreigend gevaar. Dit is niet altijd te voorkomen. In 2001 is dit nog voorgekomen. Skiliften zijn toen vernield. Bij een uitbarsting is het niet precies te voorspellen hoe groot die is en wat er voor bedreigingen zijn. Vaak komen er bij een uitbarsting verscheidene aardschokken voor. Er moet dus snel gehandeld worden om ervoor te zorgen dat gevaren beperkt worden. Mensen moet geëvacueerd worden. Veel moeten gewaarschuwd worden. Dit alles moet goed georganiseerd worden. De rampenplannen moeten toegepast worden. Om de lavastroom te sturen naar een onbewoond gebied moeten er veel dammen gebouwd worden. Veel mensen zijn hiermee bezig. Er moet dus berekend worden in welke richting de lavastroom zal gaan stromen.dit alles kost veel overleg,onderzoek en arbeidskracht wat allemaal bekostigd moet worden. 3.2 De schade voor de natuur Pagina 5 van 10

6 zoekwoord Etna Omdat het mogelijk is dat de Etna een hele lange tijd lava en rookwolken uitspuwt, kan het gebeuren dat dit invloed heeft op het klimaat. Als de schadelijke gassen en het fijne stof tot een grotere hoogte dan 15 km komen kan dit jaren in de atmosfeer blijven hangen. Dit heeft dan invloed op het klimaat in de hele wereld. Het gaat dan rond de aarde cirkelen. Het vulkaanstof blijft hangen omdat er op die hoogte geen neerslag valt. Het stof kan zich over de hele wereld verspreiden. Door de stofwolk, die bestaat uit onder meer zwavelzuur en kooldioxide, neemt de stralingssterkte van de zon af, waardoor de temperatuur voor een langere tijd kan dalen. Hoofdstuk 4 Hoe gaat de lokale bevolking om met uitbarstingen zoekwoord Etna 4.1 Verschillen in denken. De bodem wordt vruchtbaar door de voedingsstoffen in de lapali (as) die de vulkaan tijdens haar uitbarstingen tot op vele kilometers afstand uitstrooit. De oudere generaties zijn aan die streek gebonden, daar hebben ze altijd geleefd en gewerkt en een toekomst opgebouwd: dat verbreek je niet zomaar. Het regionale beeld bij de ouderen is dat ze hopen ze hier hun bestaan weer op kunnen bouwen. Ze zijn hier geboren en getogen. Jongeren daarentegen willen wel wegtrekken: - om elders een nieuw bestaan op te bouwen omdat ze geen zin hebben in het ploeteren in de gaarden voor een karig loon, zoals hun ouders en voorouders deden - omdat ze gestudeerd hebben of een vak geleerd, waardoor ze in de industriesteden hun werk kunnen vinden. Toch kunnen vulkanische uitbarstingen ook seizoenswerk opleveren in het toerisme. Soms blijkt dat ook jongeren deze keuze nemen. Er zijn ook mensen die steun zoeken in hun geloof. Bij de laatste uitbarsting kwamen 5000 mensen bij elkaar om te bidden. Zij hoopten door hun gebed dat de stad Nicolosi gespaard zou blijven. Deze groep mensen vertrouwt erop dat door hun gebed een ramp bespaard blijft. Er zijn ook mensen die al hun koffers gaan pakken om klaar te staan als er geëvacueerd moet worden. Dit is een heel andere benadering. Het grootste deel van de bevolking onderschat de perceptie van het gevaar. Zij willen niet geloven dat de reusachtige vulkaan snel uitbarst. Alleen snel na zo n uitbarsting is er even de angst. Een vulkaan is altijd gevaarlijk als je er in de buurt bij woont. Veel gebouwen storten in door de schokken daarbij raken veel mensen gewond of raken hun huis kwijt of nog erger, er vallen doden. Als je in een Pagina 6 van 10

7 dorpje onder een vulkaan woont is het nog gevaarlijker dan heb je de kans om verrast te worden door lawines en lava. Zelfs als er alleen stof uit de vulkaan komt is het nog vervelend want door het gebrek aan zonlicht dat niet door die rook heen komt mislukt de oogst. Een paar maanden geleden was er vlakbij de Antillen op een Spaans eiland een vulkaan die op uitbarsten stond en de mensen weigerden gered te worden omdat ze niet wilde dat hun spullen achter bleven. Maar dat is natuurlijk vreselijk gevaarlijk. Want als die vulkaan uitbarst ben je dood. Bovendien bestond dat eiland alleen maar uit die vulkaan, dus een uitbarsting is vreselijk gevaarlijk voor mensen als ze bij een vulkaan in de buurt wonen. Mensen kunnen moeilijk wegvluchten, als de vulkaan zo hard tekeer gaat, moeten ze een boot nemen om weg te vluchten. 4.2 Opbouwen van een nieuw bestaan Op het moment dat mensen hun leefplaats moeten verlaten zijn er verschillende dingen die mensen kunnen doen. Wat ze kiezen hangt van de mensen zelf af. De mensen worden beïnvloed door de volgende dingen: - Ze horen van andere mensen (bewoners in de dichte omgeving) dat het gevaar niet zo groot is. - Ze verzachten het beeld van het gevaar. (Ze praten zichzelf aan dat de ramp niet zo groot is, of dat de ramp niet vaak voorkomt) - Als andere mensen (deskundigen) zeggen dat ze beter weg kunnen trekken, luisteren ze daar niet naar, ze creëren een eigen beeld, waarin ze alleen opvangen wat ze zelf willen horen. Zo ontstaat een stereotype beeld. - Hoe meer mensen zeggen dat ze moeten wegtrekken, hoe minder ze zichzelf er van aantrekken. Ze voelen zichzelf verslagen, dat andere mensen tegen hun zijn. Ze zien het als een aanval van anderen op hun eigen persoon, maar in werkelijkheid is dat alleen om te helpen. De personen hebben niet de intentie de bewuste persoon pijn te doen. - Mensen willen alleen maar reacties horen van andere mensen. De tips van anderen (andere reacties, die niet in hun beeld passen) slaan ze in de wind. - Mensen kunnen in een depressie raken. Ze willen blijven geloven dat hun beeld het beeld is wat de werkelijkheid is. - Mensen willen niet geloven dat hun beeld onjuist is. Het domino-effect slaat toe. Mensen blijven in de stroom zitten van dat beeld, en bouwen een figuurlijke muur om zich heen. Ze negeren adviezen van anderen, en gaan ook niet meer geloven wat andere mensen zeggen. Maar ze kunnen ook anders reageren. Ze kunnen geloven wat de experts zeggen. Dat is eigenlijk de meest logische reactie, maar omdat aanwezigen in het gebied met elkaar erover praten, en hetzelfde beeld hebben, worden ze erin gesterkt het beeld te blijven creëren dat er niets aan de hand is. Als dat het geval is trekken de mensen niet weg. De oorzaken dat mensen een negatief beeld creëren kunnen liggen aan: - De foute analyses van het probleem door anderen - Hun eigen overtuiging dat niet het probleem dat gepresenteerd wordt door experts het juiste is, maar Pagina 7 van 10

8 hun eigen beeld Het gevolg is dat mensen blijven wonen in het gebied. Het hangt van de angst en van de wilskracht af of er wel of niet iets gedaan wordt als beveiliging tegen het gebied. Die beveiligingen kunnen o.a. dammen zijn. De oorzaken dat mensen een positief beeld creëren: - Mensen geloven wel in de analyses van experts. - Hun eigen overtuiging dat het gepresenteerde beeld van experts wel juist is. Ze geloven dat het (juiste) gepresenteerde beeld ook inderdaad juist is. Hoofdstuk 5 De gevolgen voor de rest van de wereld? Verschuivingen van de aardplaten hebben te maken met vulkanische uitbarstingen. Als de Etna uitbarst, ontstaan er verschuivingen in de aardplaten. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het gebied bij de Etna. Het kan gevolgen hebben voor ook andere plekken op de wereld. Er kunnen overal aardverschuivingen ontstaan. Op de hele plaatrand tussen Italië en het gedeelte aan de overkant van de zee kan de vulkaan aardbevingen tot gevolg hebben. De Europese plaat en de Afrikaanse plaat drukken tegen elkaar. Het kan best zo zijn dat door de vulkaanuitbarsting en de aardbevingen die op Sicilië voorkwamen, ervoor hebben gezorgd dat de spanning in de rest van de aardkorst wat veranderde en een aardbeving in midden Italië in gang zette. Hoofdstuk 6 De bestrijding van vulkaanuitbarstingen 6.1 Onderzoek in Europa Er wordt tegenwoordig internationaal samengewerkt om de gevaren van de natuur beter te kunnen voorzien en/of te bestijden. Veel satellieten draaien om de aarde heen voor meerdere waarnemingen. Zo is er o.a. de satelliet Envisat.(Environmental satellite) De Envisat is in 2002 gelanceerd. Hij draait op 800 kilometer hoogte en geeft gegevens die moeten zorgen voor een betere bescherming van onze planeet. Hij heeft een massa van 8200 kg. In de baan om de aarde heeft hij een spanwijdte van 25 meter. Hij draait in 101 minuten 1 keer om de aarde. De hele aarde wordt door deze satelliet zo gecontroleerd. 6.2 Onderzoek in de rest van de wereld Pagina 8 van 10

9 Allerlei instrumenten onderzoeken de atmosfeer, de oceaan, het land, het ijs e.d. Hierdoor kan de mens klimaatveranderingen registreren om milieuvraagstukken goed op te kunnen lossen. Men kan opsporen: - olievlekken - veranderingen van de plantengroei - veranderingen aan het aardoppervlak door vulkaanuitbarstingen en - aardbevingen. Door zulke metingen kan er snel ingegrepen worden bij plotselinge uitbarstingen. De regeringen kunnen snel informatie uitwisselen met elkaar, om zo gezamenlijk tot een oplossing te komen. Zo kan er van tevoren snel ingegrepen worden waardoor er minder snel paniek uitbreekt. In paniek doen mensen vaak verkeerde dingen. Seismologen doen onderzoek naar de gevolgen van aardbevingen, die gevolg kunnen zijn van vulkaanuitbarstingen. Op het moment dat vulkanen uitbarsten, zijn er vaak aardschokken te voelen. De sterkte van de aardschokken wordt berekend d.m.v. de schaal van Richter. De schaal van Richter geeft de energie aan die in de vorm van seismische trillingen wordt uitgestraald. Dit meet men met behulp van seismometers. De sterkte van een aardbeving wordt met een getal opgegeven, bijvoorbeeld: 7,5. Men zegt dan: "De beving had een sterkte van 7 komma 5 op de schaal van Richter". Een geoloog houdt zich bezig met onderzoek naar de aardkorst. Het spreekt voor zich dat een geoloog ook onderzoek doet naar de verschuivingen van aardplaten en de gevolgen van vulkanen en aardbevingen. Internationaal overleg is nodig om gezamenlijk problemen te kunnen aanpakken. Ook andere landen kunnen ingeschakeld worden zowel bij de hulpverlening als bij het zoeken naar oplossingen van gevolgen die niet alleen te maken hebben met het land zelf (klimaatsveranderingen) Uitbarstingen zijn niet te voorkomen. Wel kunnen we steeds beter uitbarstingen voorspellen zodat alle maatregelen kunnen worden genomen om de schade te beperken. De deskundigen proberen de voortekenen van een uitbarstingen op tijd te signaleren. De specialisten in Europa hebben als doel om samen met wetenschappers uit andere landen gegevens uit te wisselen waardoor een gezamenlijke aanpak wordt gestimuleerd. Logboek Les 1 (4 febr.) Informatie gezocht Weinig gevonden Les 2 (11 febr.) Informatie verzameld Wat betere informatie overgehouden Les 3 (18 febr.) Informatie geordend Bruikbare informatie geselecteerd (9 t/m 11 maart) Verslag schrijven Alles ordenen en samenstellen Conclusies Pagina 9 van 10

10 De uitbarstingen van de Etna zijn ook nu nog nauwelijks te voorspellen en zeker niet te voorkomen. Wel weten we nu veel meer over de oorzaken van de uitbarstingen. Daarom kunnen we er ook beter mee omgaan. We kunnen al op veel vragen een antwoord geven door veel onderzoek van allerlei specialisten ( vulkanologen, seismologen, geologen). De allereerste bewoners waren overgeleverd aan de wil van de natuur en konden alleen bidden, vluchten en hopen dat hun leven gespaard bleef. De mensen nu gaan er wat bewuster en anders mee om. Natuurrampen blijven een zorg voor de mensen. Internationale samenwerking is noodzakelijk voor onderzoek en ook voor de hulpverlening. Hierdoor kunnen grote aantallen slachtoffers worden voorkomen. De uitbarstingen van de Etna hebben ook positieve gevolgen gehad en nu nog steeds. De lavastroom blijkt na verloop van veel jaren erg vruchtbaar te worden waardoor er veel verschillende soorten gewassen verbouwd kunnen worden. Dit gaf de mensen een middel van bestaan. Sinds de opkomst van het toerisme blijkt de Etna een geliefd vakantiegebied te zijn geworden. Zowel in de winter als in de zomer komen er veel toeristen. Dit doet de economie veel goed. Pagina 10 van 10