Psychologie van het ouder worden en verlengen van de zelfstandige maatschappelijke participatie van ouderen
|
|
- Anita Verbeek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Psychologie van het ouder worden en verlengen van de zelfstandige maatschappelijke participatie van ouderen Prof dr W.H. Brouwer, bijzonder hoogleraar verkeersgeneeskunde en neuropsychologie - UMCG afdeling Neurologie - RUG vakgroep Psychologie
2 Mobiliteit en Veiligheid Zelfstandige verkeersdeelname is erg belangrijk om onafhankelijk te leven alternatieven voor de auto zijn vaak problematisch voor ouderen Gemiddeld gaat bij het ouder worden de gezondheid achteruit, leidend tot functieafname lichamelijke kwetsbaarheid neemt toe beperkingen van de informatieverwerking 2
3 Uit Demos, 17, jan (AH de Jong, CBS) 3
4 Lichamelijke kwetsbaarheid als functie van leeftijd (naar R.J. Davidse, 2000) Kwetsbaarheidsindex ( per 100 gewonden) Leeftijd in jaren
5 Verkeersrelevante functiebeperkingen van de informatieverwerking Traagheid Moeite met het verdelen van de aandacht tussen verschillende taken 5
6 Belangrijke begrippen cognitieve psychologie van de veroudering Gekristalliseerde en vloeibare intelligentie (Horn & Catell, 1967; Raven P.M. test) Algemene vertragings hypothese (Salthouse) Leeftijd X complexiteits effect (Brinley plots) Signaal/Ruis verhouding in het zenuwstelsel (Welford, 1981: Signal, noise, performance and age. Human Factors, 23, p ) Relatie met verminderde zintuigfuncties 6
7 Beslissingstijd in sec. in een invoegtaak op de openbare weg voor de allersnelste, gemidd. en traagste proefpers. (Van Wolffelaar et al, 1989) minimum gemiddeld maximum 20-40jr 60-80jr 7
8 Instructie: rijdt zo recht mogelijk in het midden van de rechter weghelft en reageer zo snel en nauwkeurig mogelijk op de stippenplaatjes; bij 9 stippen linker claxon knop, bij 8 of 10 stippen rechter Stippentaak in eigen tempo Individueel aangepaste **** windsterkte * * * * * **** * * * ** *** *** *** * Dubbeltaak Naar Ponds et al,
9 Verdeelde aandachtskosten bij het combineren van visuele analyse en koershouden voor 4 leeftijden Percentage toename t.o.v. de enkeltaak Uit het door NWO-MW gesubsidieerde promotieonderzoek van Mark Dekker (2009; prom.: R.de Jong en W.H.Brouwer) % toename leeftijdgroepen Sturen Vis. RT 9
10 Perceptual speed: Threshold times for the identification of object details as a function of eccentricity and age From the NWO- MW funded doctoral dissertation of Tanja Coeckelbergh (2002) presentation time eccentricity (degrees) young (22-28) older (58-78) AFOV test 10
11 Steekproefselectie erg belangrijk Meestal vrijwilligers die zich gezond voelen en nog zelfstandig wonen. Controle voor (subtielere) effecten van ziekten en aandoeningen is vaak zeer beperkt, b.v. dementie en.het hebben doorgemaakt van een ernstige neurologische aandoening zijn vaak exclusiecriteria. Controle voor (subtielere) effecten van zintuigelijke achteruitgang in gehoor en gezichtsvermogen is vaak zeer beperkt, b.v. gecorrigeerde visus van 1 vereist. Vrijwilligheid pakt anders uit bij oudere steekproeven 11
12 De verhouding tussen in juridische zin schuldige en onschuldige bestuurders naar leeftijd bij linksen rechtsafslaan Naar R.J. Davidse (2000) Ouderen achter het stuur (Nederl. cijfers ) verhoudingsgetal leeftijd links af rechts af 12
13 De automobilisten die bij de rijbewijskeuring door de huisarts verdacht werden van cognitieve achteruitgang ondergingen een testrit van hun praktische rijgeschiktheid, afgenomen door een CBR expert: Uit de dissertatie van Frederiec Withaar, 2000 Zelfs van degenen onder hen die volgens de expert nog voldoende rijgeschiktheid hadden was de gemiddelde score minder dan voldoende voor de volgende aspecten: kijken en scannen interactie met andere verkeersdeelnemers linksaf slaan een voorrangsweg op invoegen in een snel rijdende verkeersstroom 13
14 Zelfstandig wonen van ouderen Aantal mensen boven de 80 in 2005: Geschat aantal dat in verpleeg- of verzorgingshuis woont: Zelfstandig wonend dus: Toekomst: percentagegewijze steeds minder ouderen naar verpleeg- of verzorgingshuizen; absoluut wel stabilisatie door vergrijzing 14
15 De beste 5 voorspellers van subjectief welzijn van ouderen (Rybash, Roodin &Hoyer, 1995) Inkomen Gezondheid Mate van sociale interactie Onafhankelijk wonen Beschikbaarheid van vervoer 15
16 Trends in de mobiliteit van ouderen Toenemend belang auto vooral ten koste van OV Meer vrouwen als autobestuurder en op de fiets Meer van reizen afhankelijke levensstijl 16
17 Succesvol ouder worden: Selectieve optimalisering met compensatie (Baltes & Baltes, 1990) Selectie: beperking van je repertoire Optimalisatie: beheers je beperkte repertoire goed Compensatie: gebruik van trucs of hulpmiddelen om niet verder te optimaliseren onderdelen te vervangen of hun belang te verminderen 17
18 Oudere bestuurders maken minder gebruik van telefoon en audioapp. tijdens het rijden en vermijden gemiddeld meer dan jongere bestuurders andere activiteiten tijdens het rijden (Brouwer et al., 1992). 18
19 Compensatie via de hierarchische taakstructuur Drie niveau s : strategisch, tactisch en operationeel Tijdsdruk in het bijzonder op het operationele niveau: het koershouden en ontwijken van ander verkeer Keuzen op strategisch en tactisch niveau kunnen tijdsdruk op het operationele niveau reduceren 19
20 Sterke punten van oudere bestuurders die zijn te verwezenlijken door de hierarchische taak structuur Strategisch: gemiddeld meer vrijheid om reistijd en -route te kiezen Strategisch en tactisch: gemiddeld lagere spanningsbehoefte Tactisch: gemiddeld meer rijervaring waardoor betere anticipatie mogelijk is 20
21 Het verkeer is een dynamisch systeem met interactie tussen de verschillende componenten De systeemcomponenten: infra-structuur voertuig bestuurder Onderlinge afhankelijkheid van de systeemcomponenten: goed ontworpen infra-structuur en voertuigen kunnen compenseren voor bestuurdersbeperkingen 21
22 Gerontologisch te argumenteren eigenschappen van de infrastructuur: Voorspelbaarheid moet hoog zijn Extern opgelegde tijdsdruk moet worden vermeden Complexe kruisingen moeten worden vereenvoudigd Speciale aandacht voor veilige oversteek van fietsers 22
23 Voorbeeld uit de Raven progressive matrices test 23
24 Ruwe scores Raven en leeftijd (naar Heron & Chown, 1967) 24
25 Vloeibare vs gekristalliseerde intelligentie Voorbeelden uit publicaties van Salthouse jaar 65 jaar 75 jaar Beginner Expert 25
26 Tijd nodig per boodschap (seconden) voor de eerste 10 boodschappen jr jr e 2e 3e 4e 5e 6e 7e 8e 9e 10e Uit met een metafoor van oor tot oor, doctoraalscriptie van Matthijs Dicke, RUG A&O Psychologie, december
27 Gerontologisch te argumenteren eigenschappen van voertuigen: Letselbeperkende maatregelen, ook ten aanzien van voetgangers en fietsers Vereenvoudigde motorische coördinatieeisen automatische bak, ABS etc. Botsingvermijdingssystemen en intelligente codriver-systemen Bij voorkeur geen nieuwe taken maar vergemakkelijking van bestaande taken Systemen kunnen elkaar aanvullen: lane deviation warning kan aandachtsbeperking door gebruik navigatiesysteem compenseren 27
28 Gerontologisch te argumenteren ontwikkelingen ten aanzien van eisen aan bestuurders: Handhaven snelheidsbeperkingen Verkeersdeelnemers gelegenheid geven hun verkeerskennis en -vaardigheden geregeld te laten beoordelen en zo nodig verkeerseducatie te volgen Bij het verkeersgedrag explicieter rekening houden met veiligheid ( b.v. dragen van een valhelm op de fiets) Handhaving van voorspelbaar verkeersgedrag van alle weggebruikers What about shared space? 28
29 Rijgeschiktheidskeuring van oudere automobilisten: slechts beperkt toepasbaar! Het onevenwichtige basisniveau: Veel meer geschikte dan ongeschikte oudere automobilisten! Algemene toepassing selectieinstrumenten wordt afgeraden vanwege te verwachten grote aantallen onterecht afgekeurden Selectieinstrumenten dus alleen in risicogroepen met meer gebalanceerde basisniveau s. Algemene keuring is dan een screening op deeluitmaking van risicogroepen Vervolgens richting revalidatie en trainingen 29
30 Vaardigheden: testritprestaties bij zeer lichte en lichte dementie van het Alzheimer type (Brown, Ott, Papandonatos et al, 2005) Gezond CDR 0,5 CDR 1 voldoende twijfelachtig onvoldoende Percentage deelnemers met beoordeling voldoende, twijfelachtig en onvoldoende gegeven door professionele rijinstructeur 30
31 Testritprestaties van 254 PD patienten 1. Devos, Vandenberghe, Nieuwboer, Tant, Baten & De Weerdt, 2007 (B) 2. Amick, Grace & Ott, 2007 (RI USA) 3. Singh, Pentland, Hunter and Provan, 2007 (Scotland) 4. Radford, Lincoln & Lennox, 2004 (Engeland) 5. Heikkila, Turkka, Koppelainen, Kallanranta & Summala, 1998 (Finland) voldoende twijfelachtig onvoldoende (n=40) 2 (n=25) 3 (n=118) 4 (n=51)_ 5 (n=20) Percentage deelnemers met beoordeling voldoende, twijfelachtig en onvoldoende gegeven door professionele rijinstructeur 31
32 1-2-drive Om sterke punten van testritten en neuropsychologisch onderzoek te combineren voegden we een onderzoek in de rijsimulator toe: Het 1-2-drive protocol 1: screenend neuropsychologisch onderzoek dat 1 uur duurt: bij heel goed of heel slecht resultaat is het hiermee afgelopen. 2: uitgebreider neuropsychologisch onderzoek dat 2 uur duurt Drive: rijsimulatoronderzoek dat ½ uur duurt Beschreven in: Brouwer, W.H. (2006) Rijgeschiktheid van ouderen met neuropsychologische functiebeperkingen. Tijdschrift Voor Neuropsychologie, 2, p
33 Voorbeeld van een PD patiënt wiens rijbewijs door de politie was gevorderd na een ongeval door slecht sturen / 33
34 Conclusies Zelfstandige verkeerdeelname is erg belangrijk voor de onafhankelijkheid van ouderen Kernproblemen zijn lichamelijke kwetsbaarheid, mentale snelheid en verdeelde aandacht De cognitieve structuur van de verkeerstaak laat aanzienlijke compensatie voor stoornissen toe Technologie en training kunnen de mogelijkheden voor compensatie uitbreiden mits ergonomische en gerontologische kennis worden toegepast Het keuren van oudere chauffeurs is niet het antwoord, behalve in risicopopulaties 34
Workshop Rijgeschiktheid en dementie. Hoe bepaalt men of iemand met dementie nog mag autorijden?
Workshop Rijgeschiktheid en dementie Hoe bepaalt men of iemand met dementie nog mag autorijden? Indeling workshop Ragnhild Davidse (SWOV): Onderzoek naar rijgeschiktheid en dementie Wiebo Brouwer (RUG/UMCG):
Nadere informatieVia nieuwe normmens naar inclusiviteit Van nul verkeersslachtoffers een punt maken voor alle verkeersdeelnemers
Via nieuwe normmens naar inclusiviteit Van nul verkeersslachtoffers een punt maken voor alle verkeersdeelnemers Ragnhild Davidse Den Haag donderdag 1 maart 2018 De Nieuwe Normmens Er is te lang ontworpen
Nadere informatieDe beoordeling van de rijgeschiktheid van ouderen
De beoordeling van de rijgeschiktheid van ouderen Samenvatting Om rijgeschikt te zijn moet iemand geen ziekten en functiebeperkingen hebben die zo ernstig zijn dat ze het verkrijgen of toepassen van de
Nadere informatieAutO-Mobiliteit: Veilig en verantwoord autorijden met maculadegeneratie
AutO-Mobiliteit: Veilig en verantwoord autorijden met maculadegeneratie Macula Dag, 6 april 2019, Nieuwegein Bart Melis-Dankers, klinisch fysicus Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en
Nadere informatieMogelijkheden en beperkingen van ouderen en de rol van geavanceerde ondersteuningssystemen
Mogelijkheden en beperkingen van ouderen en de rol van geavanceerde ondersteuningssystemen Elektronica in de auto voor een veiligere mobiliteit van oudere automobilisten Samenvatting Oudere automobilisten
Nadere informatieGedragsonderzoek als hulp bij het wegbeheer
Gedragsonderzoek als hulp bij het wegbeheer Heidelblog.net Chris Dijksterhuis Rijksuniversiteit Groningen Sjef Moerdijk Rijkswaterstaat 4 april 2013 www.trafficpsychologygroningen.info Slide 1 of 26 Omschrijving
Nadere informatieMultidisciplinaire benadering van veilige mobiliteit bij ouderen. Themadag Bijzondere Weggebruiker Dr. Mark Lutin 19 december 2016
Multidisciplinaire benadering van veilige mobiliteit bij ouderen Themadag Bijzondere Weggebruiker Dr. Mark Lutin 19 december 2016 Autorijden : een universeel toegankelijke vaardigheid Autorijden : een
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Dit proefschrift gaat over de mogelijkheden die infrastructurele aanpassingen en bestuurdersondersteuningssystemen bieden om de veilige en onafhankelijke mobiliteit van ouderen
Nadere informatieOudere Weggebruikers. Kennisdag ROV Oost NL. Alex Oosterveen en Reinoud Nägele 10 december 2015 Dia 1
Oudere Weggebruikers Kennisdag ROV Oost NL Alex Oosterveen en Reinoud Nägele 10 december 2015 Dia 1 Omvang probleem Het aantal verkeersongelukken waarbij ouderen betrokken zijn, neemt toe. ANP Dia 2 Verdubbeling
Nadere informatieCBR en rijgeschiktheid
CBR en rijgeschiktheid Helmut van der Smitte Deskundige Praktische Rijgeschiktheid Breda, 5 februari 2015 Onderwerpen 1. Het CBR kerntaken 2. Rijgeschiktheid mobiliteit: wet- en regelgeving en praktische
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan?
Diabetesbijeenkomst Wetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan? Diabetesbijeenkomst Wat doet diabetes type 1 met het brein? Drs. Eelco van Duinkerken Cognitieve klachten http://www.youtube.com/watch?v=rgwbxe8zdc4&feature=related
Nadere informatieInhoud. Van Autorijden tot Zware Hypo s. Advies Gezondheidsraad Samenvatting advies GR. Richtlijn 2009/113/EG. Samenvatting advies GR
Inhoud Van Autorijden tot Zware Hypo s Overzicht regelgeving Overzicht criteria Overige aspecten 24 juni 2010 EADV Kennisdag Nascholing Diabetes Dr. David J. Bruinvels Criteria bij keuringen van diabetespatiënten
Nadere informatieOuderen veilig in het verkeer
Ouderen veilig in het verkeer Hélène de Bruine Masterclass 20 september 2018 15 november 2018 2 Vergrijzing in Nederlandse gemeenten 2012-2040 2012 2040 2 juni 2017 3 Ernstige verkeersongevallen in de
Nadere informatieVerkeer en Verkeersveiligheid. Herziening dorpsplan - Dorpsstraat Eric van Berkum
Verkeer en Verkeersveiligheid Herziening dorpsplan - Dorpsstraat Eric van Berkum Inhoud 1. Dorpsplan - terugblik 2. Situatie Dorpsstraat meningen & metingen 3. Identificatie probleem 4. Uitgangspunten
Nadere informatieGeachte leden van de Vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu,
Geachte leden van de Vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu, Als arts die werkzaam is bij 26 thuiszorginstellingen met een totaal ledenbestand van circa 950.000, maak ik mij ernstig zorgen over
Nadere informatieAutorijden na een CVA of een TIA
Autorijden na een CVA of een TIA AUTORIJDEN NA EEN CVA OF TIA Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen van
Nadere informatieAutisme in het verkeer. Veerle Ross
Autisme in het verkeer Veerle Ross Vandaag Autisme? Autorijden en autonomie Autorijden is complex en doelgericht Beïnvloedende factoren van autorijden ASS in het verkeer Yes I Drive Voorwaarden Toekomst
Nadere informatieFocusthema: met de auto Rijvaardigheid
Focusthema: met de auto Rijvaardigheid Dra. Ariane Cuenen Instituut voor Mobiliteit (IMOB) Universiteit Hasselt Maandag 4 mei 2015 Mobiliteitsacademie Themadag: Mobiliteit, seniorproof? VSV, Mechelen Rijvaardigheid
Nadere informatieverkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig
flexibiliteit genoeg geraken gezondheid goed goede goedkoop grote BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT Grafische voorstelling open antwoorden andere belangrijke zaken bij verplaatsingen aankomen aansluiting
Nadere informatieRijgeschiktheid. Domus Medica 27 mei 2013 Ruud Bredewoud
Rijgeschiktheid Domus Medica 27 mei 2013 Ruud Bredewoud Wettelijk kader WVW94 Reglement rijbewijzen REG2000 Driehoek verkeersveiligheid Rijgeschiktheid Rijvaardigheid Verkeersveiligheid Rijgedrag Rijgeschiktheid
Nadere informatieHet besturen van een voertuig na een TIA of beroerte
Het besturen van een voertuig na een TIA of beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Neurologie februari 2012 pavo 0594 Inleiding U heeft een TIA of een beroerte gehad. Waarschijnlijk wilt u weer
Nadere informatieCURRICULUM PRAKTIJKOPLEIDING CATEGORIE B
CURRICULUM PRAKTIJKOPLEIDING CATEGORIE B INLEIDING Het Curriculum Praktijkopleiding Categorie B bundelt de essentiële kennis, vaardigheden en gedragsaspecten die een leerling tijdens de praktijkopleiding
Nadere informatieLEZING VOOR DE THEMA-AVOND VAN DE MULTIPLE SCLEROSE VERENIGING NEDERLAND, REGIO ZUID-HOLLAND-NOORD.
MS en COGNITIE LEZING VOOR DE THEMA-AVOND VAN DE MULTIPLE SCLEROSE VERENIGING NEDERLAND, REGIO ZUID-HOLLAND-NOORD. WOENSDAG 12 OKTOBER 2011, DIACONESSENHUIS, LEIDEN. Mw. drs. M.W. Pleket Gz-/neuropsycholoog
Nadere informatieAutorijden na uw zeventigste?
Autorijden na uw zeventigste? Uitleg over de verplichte keuring Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ook nu u wat ouder wordt, wilt u actief blijven. U doet blijven
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek
Neuropsychologisch onderzoek Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is neuropsychologie?... 1 Mogelijke gevolgen van hersenproblematiek... 1 Wat is een neuropsychologisch onderzoek?... 2 Voorbeelden van neuropsychologisch
Nadere informatieAutorijden na een CVA of een TIA
Autorijden na een CVA of een TIA AUTORIJDEN NA EEN CVA OF TIA Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen van uw
Nadere informatieRevalidatie Autorijden
Revalidatie Autorijden Inleiding Deze informatie is bestemd voor revalidanten (en familie) die meer willen weten over het zelf weer gaan autorijden na ziekte of handicap. Meer informatie kunt u lezen in
Nadere informatieNeuropsychologie en neuropsychologisch onderzoek
Neuropsychologie en neuropsychologisch onderzoek Inleiding Neuropsychologie is het vakgebied dat de relatie bestudeert tussen gedrag en de werking van de hersenen. De neuropsycholoog stelt met een psychologisch
Nadere informatieITS EN VERKEERSVEILIGHEID Ei van Columbus of Zwaard van Damocles? 21 april 2016
ITS EN VERKEERSVEILIGHEID Ei van Columbus of Zwaard van Damocles? 21 april 2016 ITS EN VERKEERSVEILIGHEID Ei van Columbus of Zwaard van Damocles? Ei van Columbus of Zwaard van Damocles? Doel van de workshop:
Nadere informatieKijktechniek wegrijden / stoppen:
Kijktechniek wegrijden / stoppen: Wegrijden positie rechts (vrijwillig). Bijvoorbeeld ergens wegrijden na het kopen van een bloemetje. Rechts dode hoek / rechter spiegel / voor / linker spiegel / links
Nadere informatieKijktechniek wegrijden / stoppen:
Kijktechniek wegrijden / stoppen: Wegrijden positie rechts (vrijwillig). Bijvoorbeeld ergens wegrijden na het kopen van een bloemetje. Rechts dode hoek / rechter spiegel / voor / linker spiegel / links
Nadere informatieOnderweg naar een veilige mobiliteit voor senioren Link Peer-reviewed author version
Onderweg naar een veilige mobiliteit voor senioren Link Peer-reviewed author version Made available by Hasselt University Library in Document Server@UHasselt Reference (Published version): Urlings, Judith;
Nadere informatieITS, Gedrag en Modellen: Strategische, tactische en operationele gedragsadaptaties Dr. R. (Raymond) G. Hoogendoorn
ITS, Gedrag en Modellen: Strategische, tactische en operationele gedragsadaptaties Dr. R. (Raymond) G. Hoogendoorn MuConsult BV Postbus 2054 3800 CB Amersfoort T +31 (0) 33 465 50 54 www.muconsult.nl 1
Nadere informatieH.264339.0715. Autorijden na een beroerte (CVA) of een TIA
H.264339.0715 Autorijden na een beroerte (CVA) of een TIA Inleiding Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen
Nadere informatieRijvaardigheid met of na een hersentumor
Rijvaardigheid met of na een hersentumor Inleiding Een aandoening aan de hersenen kan gevolgen hebben voor uw rijvaardigheid. Deze folder is bestemd voor patiënten die een hersentumor hebben (gehad) en
Nadere informatieAntwoorden Kennisvragenlijst voorrangsvoertuigen
Antwoorden Kennisvragenlijst voorrangsvoertuigen Wet- en regelgeving 1. Wanneer ben je bestuurder van een voorrangsvoertuig? (bron: artikel 29 RVV 1990) a. als je optische én geluidssignalen voert b. als
Nadere informatieAutorijden na ziekte of met een handicap
Autorijden na ziekte of met een handicap 1 Inhoud Inleiding 3 Is mijn rijbewijs nog geldig? 4 Rijvaardigheid 4 Eigen verklaring 4 Verandering gezondheid 4 Wie beslist of ik weer mag autorijden? 5 Wat is
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen
Nadere informatieLichamelijke en cognitieve bekwaamheden onder de loep SAMEN VEILIG MOBIEL: 26 MOBILITEIT
Lichamelijke en cognitieve bekwaamheden onder de loep SAMEN VEILIG MOBIEL: EVALUATIECENTRUM 26 Autorijden is essentieel voor ieders mobiliteit. Ook voor senioren, die steeds langer leven en bijgevolg ook
Nadere informatieNeuropsychologische zorg Voor volwassen met NAH Dr. A.A. Duits Klinisch neuropsycholoog
Neuropsychologische zorg Voor volwassen met NAH Dr. A.A. Duits Klinisch neuropsycholoog epilepsie dementie beroerte NAH hersentrauma infecties tumoren MS Parkinsonisme intoxicatie Traumatisch Niet- Traumatisch
Nadere informatieUniversity of Groningen. Fitness to drive of older drivers with cognitive impairments Piersma, Dafne
University of Groningen Fitness to drive of older drivers with cognitive impairments Piersma, Dafne IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen
Nadere informatieKruispunten met de borden
Auteursrechtinformatie Dit document is bedoeld voor eigen gebruik. In het algemeen geldt dat enig ander gebruik, daaronder begrepen het verveelvoudigen, verspreiden, verzenden, herpubliceren, vertonen
Nadere informatieal onze leerlingen hebben hun eigen verhaal... Rijbewijs B / aangepaste opleiding
al onze leerlingen hebben hun eigen verhaal... Rijbewijs B / aangepaste opleiding Aangepaste rijopleiding Rijschool Mercator heeft zich door de jaren heen ook gespecialiseerd in het geven van rijlessen
Nadere informatieMEDICIJNEN IN HET VERKEER
MEDICIJNEN IN HET VERKEER MINDER GOED RIJDEN MET MEDICIJNEN MAG IK RIJDEN MET MIJN MEDICIJN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN BEOORDELING RIJGESCHIKTHEID BIJ MEDICIJNGEBRUIK ADVIEZEN OM VEILIG TE RIJDEN
Nadere informatieBrondocument theorie-examen HAP-chauffeur
Brondocument theorie-examen HAP-chauffeur Regelgeving 1. De kandidaat kan de inhoud van de volgende op het moment van examen geldende regelgeving beschrijven en op voorbeeldsituaties toepassen die specifieke
Nadere informatieKijktechniek wegrijden / stoppen:
Kijktechniek wegrijden / stoppen: Wegrijden positie rechts (vrijwillig). Bijvoorbeeld ergens wegrijden na het kopen van een bloemetje. Voor / linker spiegel / rechter spiegel / linker spiegel / richting
Nadere informatieAutorijden na een neurologische aandoening
Neurologie en Neurochirurgie Autorijden na een neurologische aandoening www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl NEU014 / Autorijden na een neurologische
Nadere informatieAutorijden. na een ziekte of met een handicap
Autorijden na een ziekte of met een handicap Deze folder is bestemd voor revalidanten (en hun familie) die meer willen weten over het zelf weer gaan autorijden na een ziekte of met een handicap. Is mijn
Nadere informatieAan jaren geen gebrek!
Aan jaren geen gebrek! Autorijden ondanks fysieke beperkingen Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ook nu u wat ouder wordt, wilt u actief blijven. U doet bood- Ouder
Nadere informatieProgramma Minisymposium Transportgeneeskunde. Dinsdag 16 april 2019
Programma Minisymposium Transportgeneeskunde Dinsdag 16 april 2019 9:30 Opening door de dagvoorzitter van het minisymposium Transportgeneeskunde over Breinstoring: hersenaandoeningen en hun impact op functioneren
Nadere informatieVeilige infrastructuur van levensbelang voor de fietser
Veilige infrastructuur van levensbelang voor de fietser Over eisen, principes en maatregelen Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid Voor het juiste perspectief Al grote veiligheidswinst
Nadere informatieDutch summary. (Nederlandse samenvatting)
Dutch summary (Nederlandse samenvatting) 151 152 1. Inleiding Rijden onder invloed van alcohol en/of drugs is een belangrijke oorzaak van verkeersongelukken. Al is alcohol de belangrijkste veroorzaker
Nadere informatieOudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie
Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement
Nadere informatieNationale Platoontest. Evaluatie van de testrit met semi-zelfrijdende auto s op de A2
Evaluatie van de testrit met semi-zelfrijdende auto s op de A2 Aanleiding Opzet Aon Risk Solutions heeft in nauwe samenwerking met Business Lease, Royal HaskoningDHV en Prodrive Training op 16 maart 2016
Nadere informatieZelfstandig van A naar B met een visuele beperking. 5 de Themadag Oog en Werk, 8 maart 2013, Amersfoort Else Havik
Zelfstandig van A naar B met een visuele beperking 5 de Themadag Oog en Werk, 8 maart 2013, Amersfoort Else Havik Waarom is zelfstandige verplaatsing met een beperkte visus zo lastig? Verschil met normaal
Nadere informatieGedragsbeinvloeding In-car advies. Marieke Martens (Universiteit Twente en TNO)
Gedragsbeinvloeding In-car advies Marieke Martens (Universiteit Twente en TNO) Verkeer op Nederlandse wegen Congestie: 2 miljard Euro 42 miljoen VVUs Vraag neemt naar verwachting nog toe Hoe beter gebruik
Nadere informatieHet neuropsychologisch onderzoek. Informatie voor de patiënt en verwijzer
Het neuropsychologisch onderzoek Informatie voor de patiënt en verwijzer Wat is neuropsychologie en wat is een neuropsycholoog? De neuropsychologie is het vakgebied dat de relatie bestudeert tussen het
Nadere informatieDe psychologische aspecten van de autonome auto
De psychologische aspecten van de autonome auto Willem Vlakveld Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen Natuurkundig Gezelschap Middelburg 1780 Twee belangrijke onderwerpen Hoe verloopt de interactie
Nadere informatieUitkomsten enquête - Verkeer in de Stad - Denk en Doe Mee-panel
Uitkomsten enquête - Verkeer in de Stad - Denk en Doe Mee-panel 2 Onderzoek Het is te druk op de fietspaden in de grote steden. Oorzaak? Steeds meer fietsers en snelheidsverschillen door de komst van e-bikes,
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties Informatie voor verwijzers Zie jij wat ik zie? Kinderen met CVI Visuele problemen en beperkingen in het dagelijks
Nadere informatiewegrijden in het verkeer / stoppen buiten het verkeer
Inleiding: wegrijden in het verkeer In de vorige lesonderwerpen zijn alle basishandelingen die nodig zijn voor het rijden met een auto behandeld. Vanaf dit lesonderwerp, het wegrijden in het verkeer, wordt
Nadere informatieErvaringsgerichte aanpak voor snelheidsovertreders Sta even stil bij snelheid. Ivo Van Aken Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid
Ervaringsgerichte aanpak voor snelheidsovertreders Sta even stil bij snelheid Ivo Van Aken Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid 0 Vrijwillige leermaatregel Sta even stil bij snelheid Module Gerechtelijk
Nadere informatieVoor wie een time-out?
Voor wie een time-out? Problemen met gedrag in een buitengewone context Inhoud Korte introductie ICF-CY Toepassing op doelgroep praktijkboek Gebruik binnen een handelingsgericht diagnostisch traject maar
Nadere informatieFacts & Figures Dementie
Facts & Figures Dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek
Neuropsychologisch onderzoek Inhoudsopgave Wat is neuropsychologie? 3 Wat doet de neuropsycholoog? 3 Hersenletsel 3 Waarom een neuropsychologisch onderzoek? 4 Neuropsychologisch onderzoek 5 Wat gebeurt
Nadere informatie3e Landelijke Congres Voorrangsvoertuigen 1
3e Landelijke Congres Voorrangsvoertuigen 1 Het gebruik van rijsimulatoren in rijopleidingen ir. Jorrit Kuipers Directeur Green Dino BV Coördinator/onderzoeker 3e Landelijke Congres Voorrangsvoertuigen
Nadere informatieAnalyse verkeersongevallen
Analyse verkeersongevallen Voorwoord De verkeerspolitie stemt haar verkeersveiligheidsbeleid al jaren af op basis van objectieve gegevens. Zij heeft hiervoor de beschikking over een jaarlijks groeiende
Nadere informatieDossier : snelheid 1
Dossier : snelheid 1 Overdreven of onaangepaste snelheid verhoogt het risico op en de ernst van verkeersongevallen aanzienlijk. Niets nieuws, aangezien het om een basisgegeven van de verkeersveiligheid
Nadere informatieManoeuvres en bewegingen, struikelblok bij theoretisch proefexamen op www.vabrijbewijs.be
Manoeuvres en bewegingen, struikelblok bij theoretisch proefexamen op www.vabrijbewijs.be Dit is de belangrijkste conclusie van VAB-Rijschool die de resultaten evalueert van de 5000 laatst afgelegde proefexamens
Nadere informatieDoel. Programma. NAH symposium workshop balans. Plaats van balans binnen de ICF. Meetinstrument: CTSIB 10-11-2015
NAH symposium workshop balans Doel Ilse Oosterom & Myrthe Schwartz 13 oktober 2015 Bewustwording van complexiteit van balansproblemen bij jongeren met NAH en de gevolgen middels ervaren en casuïstiek Programma
Nadere informatieHersentumoren en rijbewijs. Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum
Hersentumoren en rijbewijs Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum Gezondheidsproblemen kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden. Hiervoor zijn twee redenen: 1. Het vermogen om
Nadere informatieCijfers over dementie
Cijfers over dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieBinnenstad Tienen wordt zone 30
Binnenstad Tienen wordt zone 30 Na de paasvakantie wordt de hele binnenstad van Tienen een zone 30. Een zone 30 is een gebied waar je nergens sneller mag rijden dan 30 km/uur. Waarom gaan we voor deze
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel Informatie voor verwijzers Mijn ogen zijn goed, maar ik zie de stoeprand niet Meer dan 50% van de mensen met niet-aangeboren
Nadere informatieCognitieve revalidatie
Cognitieve revalidatie Dennis Felling, MSc. Gz-psycholoog Klimmendaal locatie Zutphen Overzicht Wat is cognitieve revalidatie? Diagnostiek Behandeling Casus Vragen? Zometeen en straks! Wat is cognitieve
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatie-Je moet stoppen, ook afslaan mag niet. (denk aan: niet tegen de armen rijden)
Superfietser 2015 Belangrijkste regels -Volg de aanwijzingen van de politie. -Iedereen moet stoppen. -Je moet stoppen, ook afslaan mag niet. (denk aan: niet tegen de armen rijden) -Je mag doorrijden. -STOP
Nadere informatieOm(_)scholen naar veilig haal en brenggedrag
Om(_)scholen naar veilig haal en brenggedrag Keuze- en rijgedrag van ouders die hun kinderen per auto naar de basisschool brengen: analyse en aanbevelingen Martijn van de Lindeloof - Grontmij Inhoud 1.Introductie
Nadere informatie1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie
18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek
Nadere informatieElmo@work. Veiligheid elektrische fiets Brussel, 5 mei 2014 Philip Vaneerdewegh
Elmo@work Veiligheid elektrische fiets Brussel, 5 mei 2014 Philip Vaneerdewegh OVERZICHT 1. Wat is een elektrische fiets 2. Algemene veiligheidsproblemen fiets 3. Veiligheidsproblemen elektrische fiets
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Autorijden na TIA of CVA. rkz.nl
Patiënteninformatie Autorijden na TIA of CVA rkz.nl Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed. Het betekent namelijk mobiliteit en vooral zelfstandigheid. Onlangs heeft u een (lichte) beroerte
Nadere informatievideosurveillance minder doden en gewonden
videosurveillance Een groep automobilisten en motorrijders rijdt véél te hard op de Nederlandse wegen. Daar blijft het vaak niet bij. Ze maken zich vaak ook schuldig aan bumperkleven, agressief rijden,
Nadere informatieHet Mobiliteitsplan Vlaanderen De strategische doelstelling verkeersveiligheid. A. Carpentier, M. Govaerts & G. Wets
Het Mobiliteitsplan Vlaanderen De strategische doelstelling verkeersveiligheid A. Carpentier, M. Govaerts & G. Wets Inhoud Achtergrond Strategische doelstelling verkeersveiligheid Operationele doelstellingen
Nadere informatieEinde Autosnelweg. Woonerf
Autosnelweg min 60 - max 130 km/u Einde Autosnelweg max 80 km/u Autoweg min 50 - max 100 km/u Einde Autoweg min 50 - max 100 km/u Woonerf max 15 km/u - stapvoets Woonerf met snelheidsbeperking Einde woonerf
Nadere informatieDementie in het verkeer
Dementie in het verkeer Hartelijk welkom Ruud Bredewoud arts Hoofd Medische Zaken CBR Eric Lakenman Verkeersadviseur Politie Tanja Zevenbergen Casemanager Dementie Geriant 23 september 2013 Dementie in
Nadere informatieToetsmatrijs LZV. Opgesteld door:
Opgesteld door: CCV Categoriecode: LZV : ondeling () (theoriegedeelte) en praktijk () Totaal aantal vragen: Dekkingsgraad toetstermen: 80% Cesuur: ijzonderheden: Toelichting op tabel met afbakening = onomiecode
Nadere informatie6. Als fietser veilig in het verkeer
6. Als fietser veilig in het verkeer A. oversteken met een gemachtigd opzichter 1 Aan welke kant moet je fietsen op het fietspad? A rechts 2 Wat moet je doen als je als fietser de oversteekplaats nadert?
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. (Dutch Summary)
Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) Het aantal oudere mensen in onze maatschappij groeit en de komende jaren zal dit alleen nog maar meer toenemen. De verwachting is dat het aantal mensen dat 65 jaar
Nadere informatieMemo. Inleiding. Onderwerp: Memo doorstroming rotonde Parklaan Zandlaan - Horalaan
Memo Onderwerp: Memo doorstroming rotonde Parklaan Zandlaan - Horalaan Kampen, Projectomschrijving: 30 november 2018 Simulatie rotonde Parklaan Zandlaan Horalaan. Van: BonoTraffics bv, Opgesteld door:
Nadere informatieWaarnemen en beslissen in gevaarsituaties
Waarnemen en beslissen in gevaarsituaties De ntwikkeling van een gevaarherkenningstest vr Belgische autmbilisten Dr. Ann Lavrysen Prf. Jan Pauwels Prf. Werner Helsen Onderzeksplatfrm BIVV - 19 december
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek bij ouderen
Neuropsychologisch onderzoek bij ouderen Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is neuropsychologie en wat is een neuropsycholoog... 1 Mogelijke gevolgen van een hersenbeschadiging... 1 Wat is een neuropsychologisch
Nadere informatieEEN STREEPJE VOOR... De betekenis van verkeerstekens op het wegdek. Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland. Platform en Kenniscentrum
EEN STREEPJE VOOR... De betekenis van verkeerstekens op het wegdek Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland Platform en Kenniscentrum Wat betekenen al die strepen toch? In Gelderland verplaatsen
Nadere informatieHERKENNEN VAN KRUISPUNTEN
HERKENNEN VAN KRUISPUNTEN Kruispunten zijn op veel verschillende manieren te herkennen, ik zal hier een uitleg geven en duidelijk maken waar we kruispunten aan kunnen herkennen. Allereerst gaan we eens
Nadere informatieVerkeerslichten op groen voor Jaguar Land Rover
13 november 2018, 09:00 (CET) Verkeerslichten op groen voor Jaguar Land Rover Jaguar Land Rover beproeft in Engeland nieuwe technologie die afremmen of stoppen voor rode verkeerlichten flink moet reduceren.
Nadere informatie10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen
10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen Trends (VWS, 2011) Demografische verandering: steeds
Nadere informatieGezichtsscherpte en nieuwe eisen voor het rijbewijs
prof.dr. Aart Kooijman em. Videologie, Koninklijke Visio Oogheelkunde, UMC Groningen Tijdens deze presentatie laat ik zien welke wijzigingen er zijn opgetreden in de eisen aan de gezichtsscherpte voor
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek Afdeling medische psychologie.
Neuropsychologisch onderzoek Afdeling medische psychologie www.nwz.nl Inhoud Neuropsychologisch onderzoek 3 Wat is een neuropsychologisch onderzoek? 3 Stoornissen door een hersenbeschadiging 3 Het onderzoek
Nadere informatieKwetsbare ouderen in het ziekenhuis. Sophia de Rooij
Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Sophia de Rooij 2 Mw C. Bundel-Katz 3 Mw C. Bundel-Katz 4 Mw C. Bundel-Katz 5 Mw C. Bundel-Katz 6 Mw C. Bundel-Katz Voelt zich na een korte wandeling in haar tuin niet
Nadere informatieElke dag opnieuw een gevecht
Ergotherapie bij personen met de Ziekte van Parkinson Studiedag 16 oktober 2014 Hilde Vandevyvere en Nadine Praet Elke dag opnieuw een gevecht https://www.youtube.com/watch?v=g8z04kqzmp4 Commercial Parkinson
Nadere informatie