Uitspraak van de Arbiter Bodembeweging van 22 december 2017

Transcriptie

1 uitspraak ARBITER BODEMBEWEGING Zaaknummer: 17/0104 Meldingsnummer: [] Uitspraak van de Arbiter Bodembeweging van 22 december 2017 inzake [naam], wonende te Pieterburen, eigenaar van het pand aan de [adres] te Pieterburen (hierna: het pand), hierna ook te noemen: de eigenaar, tegen de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid DE NEDERLANDSE AARDOLIE MAATSCHAPPIJ B.V., statutair gevestigd te Den Haag, vertegenwoordigd door het Centrum Veilig Wonen (het CVW), hierna ook te noemen: de NAM. Het verloop van de geschilbeslechtingsprocedure Het verloop van de procedure blijkt uit: - het aanmeldingsformulieren van de eigenaar met stukken; - het nader onderzoeksrapport van Archipunt van 23 oktober 2017, - de oplegnotitie van 23 oktober 2017, - de schouw en zitting van 6 november 2017, waarvan verslag is gemaakt. Vervolgens is uitspraak bepaald op heden. De feiten In deze procedure kan worden uitgegaan van de volgende vaststaande feiten. Het bouwjaar van het pand is Sedert 2003 is het pand in eigendom van de eigenaar, tevens bewoner van het pand. Het pand is in 1857 ingrijpend verbouwd. In 1979 is een deel van het dak, de achtergevel en de hoek van de linkerzijmuur vernieuwd. Tevens is in 1865 een schuur aangebouwd die in 1970 weer is afgebroken. De eigenaar heeft op 21 september 2015 bij het CVW schade aan het pand door aardbevingen gemeld. Op 12 oktober 2015 heeft een schade-expert van Groninger Taxatiebureau BV (hierna: eerstelijnsexpert) in opdracht van de NAM het pand onderzocht. De bevindingen hiervan zijn neergelegd in een rapport van 29 oktober In dit rapport zijn de schadenummers 1 t/m 36 als C-schades aangemerkt (schade die niet zelfstandig in verband gebracht kan worden met aardbevingen).

2 zaaknummer: 17/ Omdat de eigenaar het niet eens was met de bevindingen van de eerstelijnsexpert, heeft hij door een schade-expert van Tandem vormgeving & bouwadvies (hierna: contra-expert) een contra-expertise aan het pand laten uitvoeren. De contra-expert heeft hierover op 23 maart 2016 gerapporteerd. In het rapport van de contra-expert zijn de schadenummers 1 t/m 10, 13 t/m 17, 19 en 23 als B-schade (schade, reeds aanwezig voor, maar verergerd ten gevolge van aardbeving(en)) en de schades genummerd 11, 12, 18, 20 t/m 22 en 27 t/m 32 als C-schade aangemerkt, en de schades genummerd 24 t/m 26 en 33 t/m 36 als B/C-schade. Op 7 december 2016 hebben een vertegenwoordiger van de eerstelijnsexpert en een vertegenwoordiger van de contra-expert een combi-akte opgesteld en ondertekend. In dit schriftelijke stuk is verklaard dat er een akkoord is bereikt over de schades genummerd 11, 12, 18, 20 t/m 22 en 27 t/m 31 en een disakkoord is bereikt over de schadenummers 1 t/m 10, 13 t/m 17, 19 en 23 t/m 26. De schades genummerd 32 t/m 36 zijn hier niet in neergelegd. De eigenaar heeft ter gelegenheid van de schouw verklaard zich neer te leggen bij de C- kwalificatie van beide deskundigen. Voorafgaand aan deze melding is een Acuut Onveilige Situatie (hierna: AOS) melding gedaan, met meldingsnummer , met betrekking tot schadenummer 20 uit het onderhavige eerstelijnsrapport, aan de rechter zijgevel van de woning. Nader onderzoeksrapport In opdracht van de NAM heeft een schade-expert van Archipunt vervolgens een nader onderzoek uitgevoerd aan het pand. De schade-expert heeft zijn bevindingen neergelegd in een onderzoeksrapport van 23 oktober Dit schriftelijke stuk is als bijlage bij de oplegnotitie ingediend, op 23 oktober Het geschil De arbiter constateert dat de eigenaar met betrekking tot de schades genummerd 11, 12, 18, 20 t/m 22 en 27 t/m 31 heeft verklaard zich neer te leggen bij de C-kwalificatie van beide deskundigen. Deze schades zijn derhalve geen onderdeel meer van geschil. De arbiter zal de nog resterende schades bespreken en daarover een beslissing nemen. De eigenaar betwist de juistheid van de bevindingen van de eerstelijnsexpert wat betreft deze schades en stelt dat de door hem gemelde schades door aardbevingen zijn veroorzaakt/dan wel verergerd. De eigenaar houdt de NAM aansprakelijk voor de in het eerstelijnsrapport geconstateerde schades en vordert vergoeding en/of herstel daarvan. - Dit betreft de schades genummerd 1 t/m 10, 13 t/m 17, 19, 23 t/m 26 en 32 t/m 36. De NAM voert verweer, samengevat inhoudende dat geen sprake is van door aardbeving(en) veroorzaakte dan wel verergerde schade aan het pand. De beoordeling Gelet op de inhoud van het dossier, alsmede op hetgeen besproken en waargenomen is tijdens de schouw en zitting, overweegt de arbiter als volgt. Het bewijsvermoeden Bij fysieke schade aan gebouwen en werken, die naar haar aard redelijkerwijs schade door

3 zaaknummer: 17/ beweging van de bodem als gevolg van de exploitatie van een mijnbouwwerk ten behoeve van het winnen van gas uit het Groningenveld zou kunnen zijn, wordt in gevolge het thans geldende artikel 6:177a lid 1 BW vermoed dat die schade veroorzaakt is door de exploitatie van dat mijnbouwwerk. De aardbevingen in de provincie Groningen veroorzaken veel voorkomende en vaak gelijksoortige schade, zoals scheuren in het metselwerk en de afwerkingen van gevels, binnen wanden en plafonds van woningen. Dit soort schade kan naar het oordeel van de arbiter in ieder geval worden aangemerkt als fysieke schade die naar haar aard redelijkerwijs schade door beweging van de bodem door gaswinning zou kunnen zijn. De arbiter is dan ook van oordeel dat de schades waarover nog geschil bestaat, bestaande uit scheurvorming in binnenwanden en gevels, schade betreft die naar haar aard redelijkerwijs schade door bodembeweging als gevolg van mijnbouwwerkzaamheden kan zijn. De arbiter hanteert dit bewijsvermoeden in elk geval voor de provincie Groningen omdat in art. 6:177a BW is opgenomen dat het dient te gaan om schade als gevolg van gaswinning uit het Groningenveld en thans niet vaststaat hoe ver de effecten van gaswinningsactiviteiten uit het Groningenveld reiken. De arbiter wijst in dit verband op het gegeven dat de NAM in het verleden aan een groot aantal eigenaren van woningen in de gehele provincie Groningen vergoedingen van schade als gevolg van aardbevingen heeft toegekend. Een meer beperkte afbakening, zonder dat daar voldoende harde criteria voor bestaan, doet willekeurig aan en kan er toe leiden dat het wettelijk bewijsvermoeden geen toepassing zou vinden, hetgeen de arbiter zonder een deugdelijke onderbouwing onredelijk voorkomt. Nu het pand is gelegen in Pieterburen, is de arbiter van oordeel dat de schade is ontstaan in het gebied waar zich bodembeweging kan voordoen als gevolg van gaswinning uit het Groningenveld. De arbiter past het bewijsvermoeden van art. 6:177a lid 1 BW toe. Het is aan de NAM om dit bewijsvermoeden te weerleggen voor wat betreft schades. Ter beoordeling ligt thans voor of de NAM daarin is geslaagd. De eerstelijnsexpert stelt namens de NAM dat er geen oorzakelijk aangetroffen [is] tussen de [ ] schade en de bevingen. Hij stelt dat het oude scheuren ontstaan door verzakking en zetting betreft. In het nader onderzoeksrapport stelt de deskundige dat het gebouw door drie oorzaken is beschadigd: ongelijke zettingen, het onvoldoende op kunnen vangen van horizontale krachten (spatkrachten uit de kapconstructie) en de kapconstructie van het woning en schuurdeel hangt achterover. In het nader onderzoeksrapport stelt de deskundige dat het pand doordat het een gemetselde fundering heeft, ongelijke zetting in de ondergrond moeilijk kan opnemen. Uit lintvoegmetingen blijkt dat er verschilzettingen zijn opgetreden die de grenswaarde van 1:100 (NEN 1997) overschrijden. Bij 3 van de 4 gevels zijn de plaatselijke verticale vervormingen groter dan de norm. Hier tegenover heeft de aannemer van de eigenaar gesteld dat het een onjuiste aanname is dat het originele metselwerk waterpas zou zijn; zijns inziens werden boerderijen vroeger nooit waterpas gebouwd en liep de schuur altijd af naar achteren. Daarnaast stelt de eerstelijnsexpert dat de verschillende funderingstypen en de maatvoering van de fundering de zettingsschadegevoeligheid versterken. Daarentegen stelt de deskundige dat de bodemopbouw, bestaande uit zanderige klei en fijn zand, als weinig zettingsgevoelig is aan te merken. Namens de NAM is door de deskundige aangevoerd dat uit meetgegevens van het KNMI met toepassing van de GMPE-formule van Dost et al (2004) en tevens met de SBR Richtlijn A blijkt dat er geen beving is geweest met een dermate grote kracht dat er schade aan het pand zou kunnen zijn ontstaan. De beving met de grootste invloed is de beving geweest in

4 zaaknummer: 17/ Huizinge op 16 augustus 2012 (op 17,3 km afstand), met een magnitude van 3,6 en met een karakteristieke trillingssnelheid voor deze locatie van ca. 4,8 mm/s. Op basis van de SBR Richtlijn A is de waarschijnlijkheid dat de berekende grondsnelheden tot gebouwschade hebben kunnen leiden verwaarloosbaar klein, zo stelt de deskundige. Per schadegroep heeft hij in zijn rapport neergelegd of de bevingen invloed hebben gehad op de schades. Hij stelt dat de 1% schadegrens volgens de SBR trillingsrichtlijn deel A voor een deel van de schades niet is overschreden nu de grenswaarde van trillingen waarboven schade aan gebouwonderdelen verwacht kan worden in dit geval 5mm/sec. is (categorie 2, goede staat, metselwerk), zo stelt de NAM in haar zienswijze. Voorts is de NAM in haar zienswijze de mening toegedaan dat de invloed van trillingen (bevingen & afstand) volgens de SBRrichtlijn A in casu niet van dien aard is dat het de grenswaarden heeft overschreden en dat er daardoor causaal verband zou kunnen bestaan tussen de schades en de aardbevingen. Wat betreft de scheurvorming in het oorspronkelijke woongedeelte van de boerderij, stelt de deskundige dat de constructie de spatkrachten van kapconstructie niet kan opvangen, te zien aan de uitbuiging van beide gevels, resulterende in scheurvorming. Deze situatie is voor 2003 ontstaan. Voor dit gedeelte van de schade is de 1% schadegrens wel overschreden, maar de deskundige stelt dat deze schade reeds aanwezig was en niet is verergerd sinds het aanbrengen van de goten, voor Dat de uitbuiging niet van recente datum is, is tevens te zien aan de variërende breedtes van de plafonds onder gootconstructie, waaruit blijkt dat dit is aangepast op de reeds aanwezige uitbuiging. De scheurvorming is eveneens beïnvloedt door het achterover hangen van de complete kapconstructie van de woonboerderij, dat door de lintvoegmeting duidelijk is geworden. Hierbij dient te worden opgemerkt dat in 1979 tijdens een sneeuwstorm een deel van het dak en een deel van het metselwerk (rechter zijgevel en achtergevel) zwaar is beschadigd, waarna een deel van dit metselwerk en het dak is vervangen. Sinds 1979 is de oorspronkelijke muur niet verder uitgebogen, hetgeen blijkt uit de aanhechting van het oude en nieuwe metselwerk die is nog intact. Rond 2004 heeft de eigenaar een staalconstructie aangebracht die de stabiliteit waarborgt. De contra-expert deelt de mening van de eerstelijnsexpert dat er schade is ontstaan door ongelijke zetting en zakkingen, en dat er meerdere schades al reeds aanwezig waren in het pand. Dit is eveneens verklaard door de eigenaar. De contra-expert stelt echter, dat gelet op het feit dat na de beving van Huizinge in 2012 nieuwe en tevens verergerde schades zijn ontdekt, alsmede het feit dat bij naastgelegen en omringende woningen bevingsschade is erkend, het niet uit te sluiten is dat er een relatie bestaat tussen de schade en aardbevingen als gevolg van gaswinningen. Overigens heeft de aannemer van de eigenaar er eveneens op gewezen dat de grondwaterhuishouding hier is gezakt, waardoor de fundering en de grond inklinkt. Doordat de kelder dieper is gefundeerd dan de woning zakt deze minder, waardoor er spanning ontstaat. Hij stelt dat bevingen dit proces verergeren. De eigenaar alsmede de contra-expert stellen dat aangezien het dus een verzwakte woning is, het extra gevoelig voor aardbevingen is. Ter gelegenheid van de schouw heeft de eigenaar verklaard de schade in de kelder die als B- schade is gekwalificeerd door de contra-expert (schade 26), onlangs te hebben dichtgestuct i.v.m. muizen. Tevens is ter gelegenheid van de schouw door de arbiter geconstateerd dat er een soortgelijke schade aan de andere zijde zit die niet is gemeld door de eigenaar. Door de eerstelijnsexpert is aangevoerd dat hij geen verschil kan zien tussen schade 26 en 27, terwijl de kwalificatie door de contra-expert wel verschilt. De contra-expert heeft verklaard dat hij wel degelijk verschillen ziet tussen de schades, en wel ouderdomskenmerken en het feit dat schade 27 veel verder open staat. De schades op zolder, schadenummers 33 t/m 36, zijn door

5 zaaknummer: 17/ de contra-expert als B/C-schade gekwalificeerd. Tijdens de schouw en zitting heeft de aannemer van de eigenaar gesteld dat schade 34, betreffende de schade aan de zijkanten waar de trekijzers los zitten, dat deze ankers waarschijnlijk al veel langer los zitten dan een half jaar geleden toen hij de schade aantrof, en heeft gesteld dat deze schade waarschijnlijk niet bevingsgerelateerd is. Tevens heeft de contra-expert gesteld dat hij zijn twijfels heeft over het feit of deze schades wel bevingsgerelateerd zijn. De contra-expert heeft overigens wat betreft de andere schades op zolder (33, 35 en 36) gesteld dat dit oude scheuren betreffen maar dat deze fors zijn verergerd sinds Zowel de contra-expert als de aannemer stellen dat deze schades zijn verergerd door bevingen. De arbiter overweegt aldus dat vaststaat dat de schades oorspronkelijk is ontstaan als gevolg van andere oorzaken dan door aardbevingen ten gevolge van gaswinning. Daarentegen kan, mede met het oog op het feit dat er aardbevingen zijn geweest in relatieve nabijheid van het pand en er tevens bevingsschade is erkend bij buren, niet worden uitgesloten dat de schades als gevolg van aardbevingen zijn verergerd. Dat vaststaat tussen partijen dat de schades primair een andere oorzaak hebben dan aardbevingen, staat voor de toepassing van het bewijsvermoeden niet in de weg, nu er ook bij verergering sprake is van schade die ontstaan kan zijn door bodembeweging als gevolg van gaswinning. Met betrekking tot de stelling dat de invloed van trillingen (bevingen en afstand) in casu niet van dien aard is dat de grenswaarden dusdanig zijn overschreden en dat er daardoor geen causaal verband zou bestaan tussen de schades en de aardbevingen, overweegt de arbiter het volgende. Uit het Validatieonderzoek van de TU Delft (2016) blijkt dat de conclusie uit eerder onderzoek, dat de kans op schade door aardbevingen aan gebouwen aan de rand van het Groningenveld nihil is, te stellig en onvoldoende onderbouwd is. In dit onderzoek van de TU Delft is tevens de conclusie getrokken dat voorzichtigheid geboden is bij de toepassing van de criteria uit de SBR Richtlijn, en dat er tevens nog weinig kennis is over de schadelijke invloed van (herhaald) kortdurende lichte trillingen op kwetsbare constructies op de bodem. Tot op heden is derhalve onduidelijk hoeveel waarde kan worden toegekend aan deze meetgegevens zoals aangedragen door de NAM, nu er nog teveel onduidelijkheid bestaat over wat het effect is van de aardbevingen op verschillende grondsoorten en op verschillende panden, alsmede de slingereffecten die ontstaan door de verschillende ondergronden. Naar het oordeel van de arbiter wordt hier in het betoog van de NAM te weinig rekening mee gehouden. Tevens is nog onduidelijk in hoeverre op basis van de meetgegevens ten aanzien van individuele panden conclusies kunnen worden getrokken. Gelet op het hiervoor overwogene is de arbiter van oordeel dat de NAM tevens met haar beroep op de meetgegevens niet het benodigde tegenbewijs heeft geleverd om het bewijsvermoeden als weerlegd te kunnen beschouwen. De arbiter overweegt dat op basis van de door de NAM aangevoerde stellingen en naar voren gebrachte verweren, geenszins kan worden uitgesloten dat de schades zijn verergerd dan wel veroorzaakt door aardbevingen ten gevolge van gaswinning. Het feit dat de experts van mening zijn dat veel schades als gevolg van zetting zijn ontstaan, en dat het een kwetsbaar pand betreft gezien de ouderdom ervan en gezien de gemetselde fundering, maakt niet dat het uitgesloten is dat bodembeweging als gevolg van gaswinning de schades heeft verergerd. Hierbij merkt de arbiter op, dat het feit dat er uit de lintvoegmetingen is gebleken dat er verschilzettingen zijn opgetreden, nog niet volgt dat bevingen geen invloed op de zettingsscheuren kunnen hebben. Gezien de kwetsbare fundering is het pand juist extra kwetsbaar voor schade ten gevolge van aardbevingen. Daarnaast volgt de arbiter de deskundige van de NAM niet in zijn standpunt dat uit het feit dat de aanhechting tussen het

6 zaaknummer: 17/ oude en nieuwe gedeelte nog intact is, automatisch volgt dat bevingen geen invloed kunnen hebben gehad op de schades. Ditzelfde geldt voor de schade bij de gootconstructie. Vlak bij deze aanhechting zijn immers wel schades zichtbaar en het is van tevoren niet te voorspellen waar een schade als gevolg van bevingen zich openbaart. De arbiter is dan ook van oordeel dat het bewijsvermoeden ten aanzien van de verergering van de reeds bestaande scheurvorming, niet is weerlegd. De arbiter dient ervan overtuigd te zijn dat het vereiste tegenbewijs tegen het wettelijke bewijsvermoeden is geleverd, en dat dus naar zijn oordeel voldoende is komen vast te staan dat de schade niet het gevolg is (of kan zijn) van aardbevingen ten gevolge van gaswinning. Hierbij heeft de arbiter in zijn overweging meegenomen dat er bij buren eveneens aardbevingsschade is erkend. Verergering van de schade Ten aanzien van B-schades, stelt de NAM in haar oplegnotitie dat een B-kwalificatie van de schade impliceert dat er in alle gevallen een primair andere bouwkundige oorzaak is van de schade, die significant is verergerd ten gevolge van aardbevingen. De arbiter maakt hierbij de kanttekening, dat dit verweer niet altijd opgaat. Indien er sprake is van een eventuele bouw- /constructiefout van het bouwwerk dan wel spanning in het pand die niet eerder tot uiting is gekomen, waarbij na een beving schade aan het pand ontstaat, er primaire andere oorzaken ten grondslag kunnen liggen aan de schade maar dit geen belemmering hoeft te zijn voor volledige aansprakelijkheid voor de ontstane schade. Zonder een aardbeving als gevolg van gaswinning, zou de scheurvorming niet op dat moment zijn ontstaan. De NAM is aansprakelijk voor de door de gaswinning veroorzaakte schade, ook wanneer die schade mede voortvloeit uit een bepaalde latente kwetsbaarheid van de woning. De NAM moet de slachtoffers en de aan hen toebehorende onroerende goederen nemen zoals deze zijn (Rechtbank Noord Nederland, 5 oktober 2016; ECLI:RBNNE:2016:4402). De B-kwalificatie heeft echter tevens betrekking op schade die zich reeds voorafgaand aan de aardbevingen al heeft gemanifesteerd, en die verergerd is door bevingen ten gevolge van gaswinning. In dat geval is er sprake van schade die in eerste instantie is opgetreden zonder enige invloed van aardbevingen. Indien er vervolgens in de relatieve nabijheid van het pand waar die schade reeds aanwezig is, aardbevingen plaatsvinden waardoor deze bestaande scheurvorming verergert (een verbreding, verlenging dan wel vergroting) dan is er sprake van een verergering van die schade. Voor wat betreft deze schade, is de NAM slechts aansprakelijk voor dat deel van de schade dat de verergering betreft. Uit de ingebrachte stukken en tevens uit de verklaringen van de eigenaar kan worden geconstateerd dat met betrekking tot de schades vaststaat dat deze reeds aanwezig waren voorafgaande aan de bevingen en deze schades slechts zijn verergerd ten gevolge van aardbevingen ten gevolge van gaswinning. De arbiter is aldus van oordeel dat op basis van het hiervoor overwogene, vaststaat dat deze schades reeds voorafgaand aan de bevingen aanwezig waren en aldus niet in het geheel door aardbevingen zijn ontstaan. Verdeelsleutel schadevergoeding Degene die schade heeft geleden door een ander heeft er recht op om teruggebracht te worden in de situatie zoals deze was voorafgaand aan de schadeveroorzakende gebeurtenis, in dit geval de aardbevingen als gevolg van de gaswinning. De NAM is in dit geval slechts aansprakelijk voor herstel/vergoeding voor dat gedeelte van de schade waaruit de verergering bestaat. Met inachtneming van al hetgeen is voorgelegd in deze zaak, is de arbiter van oordeel dat de NAM niet de gehele in het geschil zijnde schade aan het pand door haar mijnbouwwerkzaamheden kan hebben veroorzaakt en dientengevolge niet aansprakelijk is voor vergoeding van de gehele schade. Nu echter niet concreet begroot kan en hoeft te

7 zaaknummer: 17/ worden (het gaat immers om zaakschade) waaruit die schade bestaat, begroot de arbiter de kosten van de herstel van de betreffende schade, op de wijze die het meest met de aard in overeenstemming is. Aangezien de omvang van die schade niet nauwkeurig vastgesteld kan worden, schat de arbiter deze op 33% van de te begroten totale kosten van herstel van de betreffende schades. Bij deze afweging heeft de arbiter in zijn overweging meegenomen dat ter gelegenheid van de zitting de contra-expert en de eigenaar hebben verklaard deze verdeling reëel en rechtvaardig te achten. Dit betreft de schades genummerd 1 t/m 10, 13 t/m 17, 19, 23 t/m 25 en 32, 33, 35 en 36. De NAM is dan ook voor 33% aansprakelijk voor vergoeding van deze schades. Schadenummers 26 en 34 De arbiter constateert dat in de kelder schadenummer 26 gemeld is en dichtgestuct is door de eigenaar, en dat er tegenover liggende, soortgelijke schade, niet gemeld is. De eigenaar heeft geen verklaring gegeven voor deze contradictie. Daarnaast wijst de arbiter op het feit dat een vergelijkbare scheur als C-schade is gekwalificeerd. De arbiter overweegt dat hij op grond hiervan, ervan overtuigd is geraakt dat deze schade niet bevingsgerelateerde schade betreft en aldus van oordeel is dat de NAM geslaagd is in het weerleggen van het bewijsvermoeden. Tevens overweegt de arbiter dat er gemotiveerd is gesteld dat er bouwkundige oorzaken ten grondslag liggen aan schade 34 op de zolder. Zo is door de aannemer van de eigenaar gesteld dat de trekijzers hoogstwaarschijnlijk al langere tijd los zaten, en heeft zowel de aannemer van de eigenaar, de contra-expert als de eerstelijnsexpert gesteld dat deze schade waarschijnlijk niet-bevingsgerelateerd is. Op grond van het hierboven gestelde is de arbiter ervan overtuigd geraakt dat deze schade door bouwkundige oorzaken is veroorzaakt. De arbiter is derhalve van oordeel dat de NAM erin geslaagd is het bewijsvermoeden ten aanzien van deze schade te weerleggen. Dit heeft als consequentie dat het aan de eigenaar is om het causaal verband tussen deze twee schades en aardbevingen aan te tonen en naar het oordeel van de arbiter is de eigenaar daar niet in geslaagd. De enkele stelling dat de schades recent, na de aardbevingen, zijn verergerd is onvoldoende onderbouwd dan wel gemotiveerd om tot het oordeel te komen dat deze schades door bodembeweging als gevolg van gaswinning is ontstaan. De arbiter zal dan ook de vorderingen met betrekking tot deze schades afwijzen. De beslissing De arbiter: - stelt vast dat de NAM voor 33% aansprakelijk is voor vergoeding van de schadenummers 1 t/m 10, 13 t/m 17, 19, 23 t/m 25 en 32, 33, 35 en 36; - stelt vast dat de NAM niet aansprakelijk is voor vergoeding c.q. herstel van schadenummers 26 en 34; - wijst af het meer of anders gevorderde. Aldus beslist door mr. J. van der Hulst, Arbiter Bodembeweging op 22 december 2017, bijgestaan door mr. M.J.A. van Binsbergen, secretaris. Bij afwezigheid ondertekend door mr. P.J. van Steen, Arbiter Bodembeweging. secretaris arbiter