Weerbaarheid. Geïnteresseerd? Meldt u dan aan voor deze studiedag! Afstand en adoptie: tussen kwetsbaarheid en kracht

Transcriptie

1 Geïnteresseerd? Meldt u dan aan voor deze studiedag! Kosten De kosten voor deelname aan de studiedag bedragen 95,00 per persoon (incl. lunch en consumpties). Aanmelden De voorkeur gaat uit naar aanmelden via internet: Bij aanmelding dient u gelijktijdig 95,00 per persoon over te maken op giro ten name van Stichting Adoptievoorzieningen, Utrecht, onder vermelding van Studiedag U kunt zich ook inschrijven door het bijgaande formulier te retourneren aan: Stichting Adoptievoorzieningen, t.a.v. Irene Heskes, Postbus 290, 3500 AG Utrecht Wanneer u bij aanmelding uw adres vermeldt, ontvangt u een bevestiging van inschrijving. Vermeldt u uw adres niet, dan krijgt u alleen bericht wanneer u niet geplaatst bent. Annuleren van deelname met restitutie van het inschrijfgeld is mogelijk (schriftelijk) tot en met donderdag 27 september Bij grote belangstelling hanteren wij de volgorde van aanmelding en betaling. Weerbaarheid Afstand en adoptie: tussen kwetsbaarheid en kracht Inlichtingen Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met Irene Heskes (maandag, dinsdag, donderdag ), telefoon , i.heskes@adoptie.nl Wij zien u graag op vrijdag 12 oktober in Nieuwegein! Van 9.45 tot Nieuwegein's Business Center (NBC) te Nieuwegein (op slechts 10 min van Utrecht CS) Deze studiedag is georganiseerd door Stichting Adoptievoorzieningen in samenwerking met het AdoptieDriehoekOnderzoeksCentrum. Studiedag vrijdag 12 oktober 2007

2 S T U D I E D A G Weerbaarheid Afstand en adoptie: tussen kwetsbaarheid en kracht Programma Vrijdag 12 oktober 2007 In het beeld dat van afstand en adoptie wordt geschetst, overheerst vaak de problematische kant. Dat adoptiekinderen kwetsbare kinderen zijn, dat veel afstandsmoeders hun geheim nog steeds niet durven openbaren en dat adoptieouders de druk voelen om heel goede ouders te zijn, zijn zelden neutrale mededelingen. Vaak worden deze begrepen als illustratie van hoe moeilijk het allemaal is. Afstandsmoeders, adoptiekinderen en -ouders hebben lang niet altijd de kans om vooral gewone mensen te zijn. Gewone mensen met een bijzondere achtergrond. Hun achtergrond en de manier waarop de omgeving daarop reageert, maakt dat zij zich soms kwetsbaar moeten opstellen en tegelijk weerbaar moeten zijn. Weerbaar zijn is een kwaliteit. Maar weerbaarheid is niet vanzelfsprekend. Inzicht in de kwetsbaarheden en krachten rondom afstand en adoptie geeft hulpverleners handvatten om de weerbaarheid van hun cliënt te vergroten. In het ochtendprogramma wordt het thema weerbaarheid vanuit drie invalshoeken toegelicht. Vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief zal Marcel van Aken een theoretisch kader schetsen van de belangrijkste factoren die de ontwikkeling van een kind bepalen. Femmie Juffer zal de nieuwste onderzoeksresultaten presenteren van een studie naar de ontwikkeling van ruim vierhonderd adoptiekinderen uit India. De ochtend wordt afgesloten met de kracht van beelden vanuit de praktijk van de video interactie begeleiding, door Corinne Verheule. Dagvoorzitter: Cecile Ter Beek Ontvangst met koffie en thee Opening Cecile Ter Beek, teamleider afdeling Nazorg Stichting Adoptievoorzieningen Weerbaarheid: een combinatie van eigenschappen, omstandigheden en opvoeding Plenaire lezing Marcel van Aken, hoogleraar ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht Koffie- en theepauze Veerkracht en competenties van adoptiekinderen Plenaire lezing Femmie Juffer, bijzonder hoogleraar Studie van Adoptie Universiteit Leiden De kracht van beelden Presentatie Corinne Verheule Video interactie begeleider Stichting Adoptievoorzieningen 's-middags is er de mogelijkheid tot het volgen van workshops, waarbij een actieve rol is weggelegd voor afstandsmoeders, geadopteerden en adoptieouders Lunch Eerste ronde workshops LET OP! Anders dan voorgaande jaren zal de studiedag 2007 georganiseerd worden op een nieuwe lokatie: Nieuwegein's Business Center (NBC) Door de centrale ligging is het NBC uitstekend bereikbaar per auto en het openbaar vervoer. Het NBC is gelegen aan de kruising van de A2 en A12/A27 en met het openbaar vervoer op nog geen 10 minuten van Utrecht CS. Er zijn 1200 gratis parkeerplaatsen. Een routebeschrijving is bijgevoegd Pauze Tweede ronde workshops Afsluitende borrel

3 Het ochtendprogramma Weerbaarheid: een combinatie van eigenschappen, omstandigheden en opvoeding Spreker: Marcel van Aken Of een kind weerbaar is of geholpen kan worden weerbaarder te worden is niet alleen afhankelijk van goede bedoelingen. Weerbaarheid wordt voor een deel bepaald door wat een kind meebrengt en voor een deel door wat ouders daaraan bij kunnen dragen. In zijn lezing gaat Marcel van Aken in op individuele verschillen tussen kinderen, die vastliggen in 'temperament' en 'persoonlijkheid'. Uit onderzoek blijkt dat verschillen in temperament en persoonlijkheid voor een deel aangeboren zijn, maar voor een deel ook veroorzaakt of versterkt worden door de omgeving. Bovendien blijkt dat deze verschillen een belangrijke rol spelen in de manier waarop kinderen omgaan met de uitdagingen in hun leven, zoals bijvoorbeeld een adoptie en het geadopteerd zijn. Van Aken laat zien hoe persoonlijkheid en omgevingsfactoren het functioneren van een kind kunnen bepalen. Daarbij belicht hij ook de verbanden tussen persoonlijkheid en psychopathologie bij kinderen en het effect van interventies. Prof. dr. Marcel van Aken is hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht, met als specialisme sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling. Veerkracht en competenties van adoptiekinderen Spreker: Femmie Juffer Femmie Juffer presenteert de nieuwste onderzoeksresultaten van de studie naar ruim vierhonderd adoptiekinderen uit India. In hoeverre blijken deze kinderen in staat om, met hulp van hun adoptieouders, te herstellen van doorgemaakte vroege negatieve ervaringen, zoals ondervoeding en verwaarlozing? De nadruk ligt daarbij op de veerkracht en competenties van het adoptiekind. Zo zal worden besproken of aanvankelijke achterstanden zijn ingehaald en hoe competent de adoptiekinderen zijn. Hoe kunnen bijvoorbeeld de interpersoonlijke competenties (gedrag in de omgang met anderen), de intrapersoonlijke competenties (visie op de eigen vaardigheden) en de gevoelscompetenties (uiten en accepteren van gevoelens) van de adoptiekinderen worden ingeschat, vergeleken met nietgeadopteerde kinderen? Veerkracht en competenties van kinderen ontstaan niet in isolement maar altijd in interactie met de omgeving, vooral in interactie met de ouders van de kinderen. Competente opvoeders zullen hun kinderen zo ondersteunen dat het kind in staat is om moeilijkheden te overwinnen. Daarom is in deze studie ook onderzocht hoe adoptieouders competenties verwerven of vergroten door gebruik te maken van diverse voorzieningen voor adoptiegezinnen zoals adoptienazorg of contacten met andere adoptieouders. De onderzoeksresultaten zullen vergeleken worden met de uitkomsten uit ander (meta-analytisch) adoptieonderzoek. Prof. dr. Femmie Juffer is bijzonder hoogleraar Studie van Adoptie, Centrum voor Gezinsstudies van de Universiteit Leiden. De kracht van beelden Spreker: Corinne Verheule In deze presentatie wordt vanuit de praktijk getoond hoe adoptieouders met behulp van video interactie begeleiding gesterkt kunnen worden in hun ouderschap en hoe daardoor hun kinderen kunnen groeien in (zelf)vertrouwen en weerbaarheid. Tegenover kwetsbaarheid staat veerkracht en weerbaarheid. Waarin zijn adoptiekinderen en hun ouders mogelijk extra kwetsbaar en wat zijn daarnaast beschermende factoren bij adoptieouders en kinderen. Wat kan ouders en kinderen helpen in hun kracht te komen en te blijven. Besproken wordt hoe deze vroegtijdige vorm van ondersteuning aan adoptiegezinnen kan helpen ouder en kind een stevige basis te geven voor een veilige hechting en voor de verdere ontwikkeling van het kind. Begrippen als representaties, hechtingsbouwstenen en bewegingsoefeningen volgens Sherborne zullen aan bod komen. Corinne Verheule zal de theoretische basis illustreren aan de hand van beelden uit haar werk als video interactie begeleider. Mevr. Drs. Corinne Verheule is orthopedagoog en sinds 1989 werkzaam bij de Stichting Adoptievoorzieningen, eerst als voorlichter bij de afdeling Voorbereiding (v/h VIA) en sinds 1999 als werkbegeleider en video interactie begeleider bij de afdeling Nazorg (v/h VIB).

4 Het middagprogramma WORKSHOPS Mensen zijn vreemden als je een vreemde bent Hoe je als geadopteerde weerbaar kunt zijn in confrontaties Hoe kan een geadopteerde zich op een confrontatie met het geboorteland en/of biologische familie voorbereiden? Wat zijn middelen voor geadopteerden om zich weerbaarder te maken? Voor geadopteerden zijn er altijd confrontaties met het geadopteerd zijn. Niet alleen door vragen die de geadopteerde zelf heeft, maar ook door vragen van familie, vrienden of hulpverleners. Welke dat zijn, hoe ze beïnvloed worden door persoonlijkheidskenmerken en hoe daarmee om te gaan, is een voortdurende zoektocht. In deze workshop staan confrontaties en weerbaarheid centraal, vanuit het perspectief van de geadopteerden. De workshop wordt verzorgd door Kalinda Jager en Bart Bongers. Kalinda en Bart zijn beiden maatschappelijk werker bij de Fiom en geadopteerd. Beiden hebben ervaring bij het begeleiden van geadopteerden bij hun zoekactie en bij vragen rond identiteitsproblematiek. Daarnaast begeleiden zij ook adoptieouders met vragen over hun geadopteerde kinderen. Weerbaarheid en de ontkenning van een oergevoel Afstandsmoeders zijn een specifieke groep als het om weerbaarheid gaat. De algemene oplossingen, oefeningen en technieken om weerbaarder te worden, door bijvoorbeeld een training of cursus te volgen, zijn vaak niet toereikend. De specifieke problematiek die afstandsmoeders in hun leven ondervinden en de consequenties daarvan, maken weerbaar worden tot een blijvend, te exploreren gebied, voor zowel de afstandsmoeder als de begeleidend hulpverlener. Janneke Kilian deed op haar zeventiende afstand van haar kind. Inmiddels is ze veertig jaar en een persoonlijke zoektocht verder. Zij maakt inzichtelijk wat zo specifiek is aan deze doelgroep als het om weerbaarheid gaat: 'Ik stel het vinden van een passend gezichtspunt centraal. Slachtofferschap biedt geen perspectief.' Astrid Werdmuller is sinds 1994 maatschappelijk werkster bij de Fiom en heeft ruime ervaring in het werken met afstandsmoeders. Weerbaarheid op school: faalangst bij adoptiekinderen Adoptiekinderen zijn in het algemeen net zo intelligent als hun niet-geadopteerde klasgenootjes en kunnen goed meekomen op school. Toch hebben ouders en leerkrachten relatief veel zorgen over de reken- en concentratieproblemen van adoptiekinderen. Concentratieproblemen en faalangst komen voort uit een onvoldoende ontwikkeld gevoel van basisveiligheid. En basisveiligheid is waar het sommige adoptiekinderen aan ontbreekt. In de workshop wordt stilgestaan bij de mogelijke samenhang tussen faalangst en adoptie; welke rol een hulpverlener kan spelen in het contact met de school; welke adviezen hij de school kan geven en de geschiktheid van diverse methodieken, waaronder video interactie begeleiding op school of sociale vaardigheidstraining van de kinderen zelf. Caroline Penninga-de Lange is orthopedagoog en GZ-psycholoog. Zij werkte jarenlang als schoolbegeleider met leerlingen en leerkrachten in het basis- en speciaal onderwijs. Ze heeft een eigen pedagogische praktijk 'Klim-op' in Dronten, waar ze ouders en kinderen adviseert bij opvoedingsvragen, met name op het gebied van hechtingsproblemen. Psycho-seksuele ontwikkeling en adoptie, aandachtspunten en aanpak Adoptieouders hebben regelmatig vragen over seksueel getint gedrag van hun kind. Zij vragen zich af in hoeverre dit gedrag bij de normale ontwikkeling hoort en wat te maken kan hebben met de achtergrond van hun kind. In deze workshop wordt de normale psycho-seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren geschetst. Besproken wordt wanneer sprake is van een verstoorde ontwikkeling. De invloed van de achtergrond van adoptiekinderen wordt nader belicht. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de gevolgen van traumatische ervaringen als misbruik (het kind als slachtoffer en dader, maar bijvoorbeeld ook het verlaten zijn, het opgroeien in een tehuis, en de mogelijke effecten daarvan op de gehele ontwikkeling. Yvonne Jansen-Linse heeft meer dan dertig jaar werkervaring in de geestelijke gezondheidszorg. Zij is GZ-psycholoog en gezinstherapeut en heeft sinds vijftien jaar ervaring met groepen voor kinderen (van allerlei leeftijden) die seksueel misbruikt zijn of huiselijk geweld hebben meegemaakt en met groepen voor ouders.

5 Weerbaar in twee culturen Geadopteerden zijn kwetsbaarder in het vinden van een eigen ethnische identiteit tussen twee culturen dan bijvoorbeeld migrantenkinderen. Het verzorgd worden en opgroeien in een liefdevol (wit) adoptiegezin kan vanuit loyaliteit naar de adoptieouders het gevoel van 'anders-zijn' verdringen. Bovendien is er vaak weinig bekend over de oorsprong van de geadopteerde waardoor soms wezenlijke identiteitsvragen onbeantwoord blijven. Daarnaast is voor veel geadopteerden het afgestaan-zijn een life-event waardoor de 'wie-ben-ik' vraag nog belangrijker wordt. In deze workshop worden hulpverleners uitgenodigd om zich in te leven in geadopteerden en adoptieouders. Er wordt geoefend met het denken en hulpverlenen vanuit een andere invalshoek dan de gebruikelijke westerse ik-cultuur. Let op: het gaat hier om een lange workshop van twee uur met een pauze. Grenzen aan weerbaarheid Pubers die te agressief zijn en over (andermans) grenzen heen gaan zijn niet weerbaar genoeg. De basis, zelfcontrole, zelfbeheersing en zelfwaardering, is niet stevig. Ze voelen de grenzen niet of durven die niet te voelen. Bij geadopteerden moet de boosheid die normaal is voor een puber om zich los te maken en een eigen identiteit te vormen en de 'logische' boosheid voortkomend uit het afgestaan en geadopteerd onderscheiden worden van 'te heftige boosheid' waarbij grenzen van weerbaarheid en verdediging duidelijk overschreden worden. Aan bod komen de belevingswereld van de geadopteerde jongere en zijn gevoelens en wat hulpverleners kunnen doen om ouders te helpen om met deze boosheid om te gaan. In deze workshop komt de theorie aan bod maar laat Christel Versantvoord de deelnemers aan de hand van oefeningen ook zelf ervaren hoe zij werkt met de thema's boosheid en agressie en 'grenzen' bij pubers. Nel Jessurun was ruim vijfentwintig jaar werkzaam als psychotherapeute bij het RIAGG. Daarnaast is zij supervisor en opleider van de Nederlandse Vereniging van Relatie- en Gezinstherapie en geeft ze leiding aan het Centrum voor Interculturele Competentie, dat therapieopleidingen, workshops en trainingen verzorgt. Christel Versantvoord is Ggz-Verpleegkundig Specialist en geeft weerbaarheidstrainingen aan kinderen en pubers. Vanuit haar eigen trainingsbureau VAC trainingen is zij werkzaam als Gestalttherapeute en coach. Zij geeft trainingen binnen het basisonderwijs, Hbo-opleidingen en binnen de Ggz op het gebied van Rots & Watertrainingen, weerbaarheid en preventie van agressie in de gezondheidszorg. Sherborne bewegingspedagogiek Ervaren van de krachten en tegenkrachten in relatie tot de ander Kinderen die in hun eerste levensjaren weinig lichamelijk contact gehad hebben met hun ouders of verzorgers en ook op andere gebieden veel tekort zijn gekomen, zijn soms onhandig in hun lichamelijk contact. Adoptiekinderen die onzeker of kwetsbaar zijn kennen hun eigen krachten soms niet. Door Sherborne oefeningen worden zij zich bewuster van hun eigen krachten en ervaren de mogelijkheden en grenzen hiervan. Hierdoor kan het zelfvertrouwen toenemen en weerbaarheid groeien. Door deze lichaamsgerichte oefeningen kan het kind zich ook bewust worden van zijn/haar lichaam en groeit het lichaamsbesef, de voorwaarde voor een stevige basis in het leven. In deze workshop wordt van deelnemers gevraagd zelf actief mee te doen om het effect van de verschillende oefeningen te ervaren. Weerbaarheid van adoptieouders Adoptieouders zijn vaak zichtbaar en kunnen zich daardoor openbaar bezit voelen. Vragen van buitenstaander en bemoeienis vanuit de omgeving leggen een zekere druk op het ouderschap. De druk van het goed willen doen, maar ook de confrontatie met het onbekende maakt dat adoptieouderschap minder vanzelfsprekend is. Vragen en twijfels vallen de adoptieouders ten deel. In deze workshop vertellen adoptieouders over hun eigen momenten van kwetsbaarheid en weerbaarheid. Bijvoorbeeld over hoe moeilijk het is als je kind je afwijst; hoe het verdriet van je kind je raakt in je eigen verdriet. Hoe onzeker je kunt zijn wanneer je omgeving met allerlei adviezen komt. Maar ook over hun kracht en motivatie om adoptie tot een succes te maken. Hun kind te laten groeien, weerbaar in het leven te staan, gelukkig te laten zijn. En, wat hulpverleners kunnen bieden om hen daarin te ondersteunen. Lidwien Mineur en Angela Juffermans zijn werkzaam bij de Stichting Adoptievoorzieningen als video interactie begeleider en Sherborne-bewegingspedagoog. Lidwien Mineur is ook opleider Sherborne-samenspel, gericht op kinderen met hechtingsproblematiek en weinig basisvertrouwen. 8 De workshop wordt gegeven door twee adoptieouders, die vertellen over hun ervaringen en beleving. Het zal een interactieve workshop worden. 9

6 10 Stichting Adoptievoorzieningen De Stichting Adoptievoorzieningen is op 1 januari 2002 ontstaan na het samengaan van Bureau Voorlichting Interlandelijke Adoptie (Bureau VIA) en het Werkverband Adoptienazorg (WAN). Bureau VIA werd in 1989 aangewezen om de in de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen opgenomen verplichte voorlichting aan aspirant-adoptieouders te verzorgen. Nadat de eerste generatie adoptieouders met hun vragen en ervaringen naar buiten traden werd de behoefte aan specifieke ondersteuning van adoptiegezinnen duidelijk. De WAN was al sinds 1969 het landelijk coördinatie- en informatiepunt waar het belang van nazorg aan adoptiegezinnen werd benadrukt, nazorgaanbod werd ontwikkeld en gestimuleerd en adoptiegezinnen met hun vragen terecht konden. De doelstellingen van de Stichting Adoptievoorzieningen zijn: het geven van informatie aan personen die belangstelling hebben voor het adopteren van kinderen; het bijdragen aan het proces tot verbetering van de adoptiepraktijk; het zorgdragen voor de uitvoering van de adoptievoorbereiding en nazorg. De missie 'voorbereiding en nazorg op één lijn' drukt het belang uit dat de Stichting Adoptievoorzieningen hecht aan zowel een goede voorbereiding en voorlichting voordat de keuze voor adoptie gemaakt wordt, als de beschikbaarheid van goede nazorg voor adoptiegezinnen als een kind in het gezin is opgenomen. Voorbereiding bestaat naast de voorlichtingsbijeenkomsten in de adoptieprocedure uit: de Adoptie Informatielijn, een laagdrempelig informatiepunt voor iedereen die iets over adoptie wil weten of overweegt te adopteren; vragen kunnen stellen over de BKA-procedure. Tot het nazorgaanbod behoren: de video interactie begeleiding, een preventieve vorm van opvoedingsondersteuning aan ouders in de eerste jaren na aankomst van hun adoptiekind; telefonische advisering op het gebied van identiteit en ontwikkeling, opvoedingsondersteuning, roots en hulpverlening op het terrein van afstand en adoptie aan adoptieouders, geadopteerden, leerkrachten en andere professionals; deskundigheidsbevordering van werkers op het terrein van afstand en adoptie in de vorm van telefonische consultatie, studiedagen, trainingen en brochures. ADOC Het ADOC is een digitaal wetenschappelijk onderzoekscentrum, gericht op onderzoek naar de effecten van adoptie of pleegzorg (indien gerelateerd aan adoptie) op de geadopteerde, de adoptieouders en de afstandsouders. Het ADOC is gevestigd aan de Universiteit Leiden bij de Afdeling Algemene en Gezinspedagogiek - Datatheorie in de directe nabijheid van de leerstoel Studie van Adoptie. Visie In navolging van het Haags adoptieverdrag heeft het ADOC het belang en de rechten van het kind als uitgangspunt. Het opgroeien in de liefdevolle en stimulerende sfeer van een gezinsverband in de ruimste zin van het woord is één van de meest fundamentele rechten van het kind. Wanneer gekozen wordt voor (interlandelijke) adoptie dan dient te allen tijde te worden voorzien in hoogwaardige dienst- en hulpverlening bij afstand en adoptie. Doelstelling Het ADOC heeft als doel het inventariseren, stimuleren en coördineren van (inter)nationaal wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot de adoptiedriehoek. Ook streeft het ADOC ernaar de verworven kennis en ervaring op het gebied van adoptie en pleegzorg, op zowel nationaal als internationaal niveau, toegankelijk te maken voor zowel professionals als geïnteresseerden uit de adoptiedriehoek. Het ADOC werkt nauw samen met wetenschappers en organisaties uit het adoptiewerkveld. Door samenwerking zal het in de toekomst mogelijk zijn vragen vanuit het adoptiewerkveld om te zetten in onderzoeksvragen en deze voor te leggen aan wetenschappelijke onderzoekers. De onderzoeksresultaten kunnen vervolgens worden omgezet in adviezen voor het adoptiewerkveld, zodat beleid, preventie en nazorg kunnen worden afgestemd op recente onderzoeksresultaten. 11