Plan van Aanpak. Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Scheldeestuarium. Procesontwerp en -stappen

Transcriptie

1 Plan van Aanpak Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Scheldeestuarium Procesontwerp en -stappen 29 mei 2017

2 Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 2

3 Plan van aanpak Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium 29 mei 2017 Projectnummer RL1606 Opdrachtgevers Vlaamse Nederlandse Scheldecommissie Contactpersonen: Vincent Klap, provincie Zeeland en Jannie Dhondt, Waterwegen en Zeekanaal NV, Opdrachtnemer Ronald Lanters +31 (0) Wing Hollandseweg 7 e 6706 KN Wageningen

4 Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 4

5 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding voor dit procesontwerp Opbouw van dit plan van aanpak Inrichting van het proces Vertrekpunt Doel Risico-analyse Een gezamenlijke aanpak met behoud van een ieders rol en positie Procesafspraken / spelregels Startpunt en scope De systeemanalyse Scope van de systeemanalyse Stappenplan en planning Fasering van het overall proces Stappen in fase Planning fase Bijlage: Mogelijke deelnemers Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 5

6 1. Inleiding 1.1. Aanleiding voor dit procesontwerp In de Vlaams Nederlandse Schelde Commissie (VNSC) is overeengekomen om een Lange Termijn Perspectief Natuur (LPT-N) voor het Schelde-estuarium te ontwikkelen. De aanleiding daarvoor is als volgt: In 2008 trad het Verdrag Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium in werking. Daarin is een aantal maatregelen opgenomen om in goede onderlinge balans de veiligheid, toegankelijkheid en natuurlijkheid van het Schelde-estuarium te versterken. Tegelijkertijd trad het Verdrag Beleid en Beheer Schelde-estuarium in werking. Dat verdrag regelt de Vlaams-Nederlandse samenwerking in het Schelde-estuarium en de structurele betrokkenheid van stakeholders daarbij, voor: het bewerkstelligen van een maximale beveiliging tegen overstromingen, een optimale toegankelijkheid van de Scheldehavens; en een gezond en dynamisch ecosysteem. In 2013 is op grond van het Verdrag Beleid en Beheer Schelde-estuarium de Vlaams- Nederlandse samenwerking een eerste keer geëvalueerd. Deze evaluatie voorzag ook in de contouren van een toekomstvisie voor de duurzame ontwikkeling van het Schelde-estuarium, de zogenoemde Agenda voor de Toekomst. Een van de acties van deze toekomstagenda is het samen met de stakeholders ontwikkelen van een "gedragen visie op natuurontwikkeling", omdat breed draagvlak nodig is om volgende stappen te kunnen zetten voor toekomstige natuurontwikkeling. Dat heeft geleid tot het VNSCbesluit om een LTP-N te ontwikkelen. Het voorliggende plan van aanpak biedt als eerste stap van het LTP-N het procesontwerp voor een systeemanalyse van de toestand van de natuur (inhoudende het ecologisch functioneren op basis van de abiotische en biotische factoren en processen en de resulterende natuurwaarden). Gehanteerde werkwijze om tot het procesontwerp te komen Om tot een procesontwerp voor het LTP-N te komen heeft Wing in nauwe samenwerking met de projectgroep LTP-N van de VNSC twee workshops met stakeholders georganiseerd. In deze bijeenkomsten is verkend hoe samen met de stakeholders een LTP-N kan worden ontwikkeld. Tijdens de eerste workshop werd duidelijk dat niet alle partijen op voorhand bereid zijn medewerking te verlenen aan de ontwikkeling van een LTP-N. Onduidelijkheid over de toegevoegde waarde, het zicht op mogelijk ongewenste (beheer)maatregelen en de mogelijkheid dat bestaande uitvoeringsplannen natuur, zoals het Geactualiseerde Sigmaplan, doorkruisen, leidden soms tot een gereserveerde houding. Omdat een LTP-N een brede deelname van partijen vraagt, is voorgesteld om als eerste stap een gezamenlijke systeemanalyse te maken van de toestand van de natuur. Die systeemanalyse vormt de basis voor het te ontwikkelen LTP-N. In de tweede workshop is gesproken over de verdere invulling van zo n analyse en zijn de inhoudelijke thema s, de (geografische) afbakening en de processtappen van de systeemanalyse aan de orde geweest. Deze rapportage beschrijft de wijze waarop met stakeholders een systeemanalyse kan worden gemaakt over de toestand en ontwikkeling van de natuur in het Schelde-estuarium. Het maken van Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 6

7 deze systeemanalyse is de eerste stap in de ontwikkeling van het langetermijnperspectief op de natuur (LTP-N) in het Schelde-estuarium. Het voorliggende plan van aanpak richt zich op dit traject Opbouw van dit plan van aanpak Dit plan van aanpak gaat in op: Inrichting van het proces Het doel van de systeemanalyse Invulling van het opdrachtgeverschap en de relatie tussen opdrachtgevers en deelnemers De beoogde deelnemers aan het proces De werkwijze Vooraf te maken procesafspraken tussen de deelnemers Startpunt voor de systeemanalyse en de inhoudelijke scope Het stappenplan en de bijbehorende planning op hoofdlijnen 2. Inrichting van het proces 2.1. Vertrekpunt Een gezamenlijke systeemanalyse, waarbij een analyse van de toestand van de estuariene getijdenatuur aan de rivierzijde op basis van abiotische en biotische ontwikkelingen centraal staat, lijkt een verstandige eerste stap van het LPT-N. Door met elkaar vast stellen hoe het systeem er aan toe is en wat er eventueel aan het systeem schort, ontwikkel je een gezamenlijke (kennis)basis voor het vervolg. Ook maakt deze analyse het mogelijk om na te gaan met welke sociaaleconomische of ruimtelijke aspecten de natuur verbonden is en waar er kansen liggen om zaken te koppelen. De systeemanalyse wordt aldus ingezet als een manier om als VNSC samen met de stakeholders tot gezamenlijke conclusies te komen over de toestand van de natuur (ecologische waarden). Joint-factfinding vormt daarbij de basis. De systeemanalyse geeft een onderbouwde beoordeling van de huidige toestand van de natuur en de toekomstige ontwikkeling ervan, zodat de VNSC en de stakeholders gezamenlijk kunnen bepalen welke knelpunten er zijn. De analyse dient zo te worden opgezet dat consensus kan ontstaan over de onderliggende feiten van de analyse Doel Doelstelling systeemanalyse Met inachtname van bovengenoemde elementen leidt de systeemanalyse tot: overeenstemming over de huidige toestand en de mate van veerkracht van de natuur (ecologisch functioneren en de kwaliteit van de natuur) in het Schelde-estuarium; inschatting van de toekomstige natuurkwaliteit onder invloed van de verschillende ontwikkelingen; gezamenlijke vaststelling door de betrokken partijen: in hoeverre de natuurkwaliteit eventueel tekort schiet; Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 7

8 en indien dat het geval is, een eerste beeld van de aanpak van deze problematiek als basis voor de volgende stap van het LTP-N. Van systeemanalyse naar advies over het vervolg van het LTP-N De bedoeling is dat de projectgroep LTP-N en de stakeholders samen een advies aan de VNSC zullen opstellen over de richting van het vervolgtraject, gebaseerd op de uitkomst van de systeemanalyse. Om tot een advies over het vervolgtraject te komen, is naast de systeemanalyse ook inzicht nodig in de samenhang tussen de belangen van verschillende stakeholders en de maatregelen die genomen kunnen worden om de veerkracht van de natuur in het estuarium verder te versterken. Worden stakeholders in positieve dan wel negatieve zin geraakt door deze maatregelen? Welke (sociaaleconomische) kansen ontstaan er voor het gebied door natuurontwikkelingen? Gedurende en na de systeemanalyse zullen stakeholders hun achterbannen raadplegen en in een nader te bepalen aantal bijeenkomsten de verbinding maken tussen de uitkomsten van de systeemanalyse en de belangen van die achterbannen. Op basis van deze aanvullende analyse van belangen komen zij tot hun advies aan de VNSC Risico-analyse In het Schelde-estuarium is het in het verleden soms lastig gebleken om natuurdoelen en sociaaleconomische en ruimtelijke ontwikkelingen te verbinden. Daar waar de groei van een sector afhankelijk is van voldoende natuurherstel, gaat dit soms ten koste van andere economische waarden in het gebied. Of er is vanuit cultuur-historisch oogpunt voor sommige maatregelen geen draagvlak. De projectgroep LPT-N heeft gevraagd om een risicoanalyse te maken van het procesontwerp. Deze is in de onderstaande tabel uitgewerkt. Risico Voorstel hoe risico te beheersen Stakeholders onvoldoende gemotiveerd om actief deel te nemen aan systeemanalyse vanwege de vele andere bijeenkomsten over natuur. Door niet deelnemen aan proces zijn bepaalde stakeholders ook niet gecommitteerd aan uitkomst systeemanalyse Zo slank mogelijk proces organiseren voor uitvoering systeemanalyse. En organiseren dat input uit andere trajecten gebruikt kan worden voor systeemanalyse. Spelregel vooraf afspreken met de stakeholders dat je alleen meedoet aan adviesfase als je ook meedoet met het maken van de analyse. In NL op bestuurlijk niveau ook verlangen uitspreken dat landbouwsector actief meedoet aan traject Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 8

9 Stakeholders hebben mogelijk onvoldoende kennis om de beschikbare gegevens op het gebied van natuur, zelf te interpreteren. De systeemanalyse wordt hierdoor onvoldoende een gezamenlijk product van VNSC en stakeholders De systeemanalyse overtuigt niet alle stakeholders dat maatregelen nodig zijn voor de versterking van de natuur, of juist niet, waardoor er onvoldoende draagvlak ontstaat voor verdere stappen in het kader van het LTP- N op weg naar oplossingsrichtingen De systeemanalyse leidt tot conclusies en inzichten die niet stroken met lopende programma s en natuurprojecten. Aanvullend op expertise projectgroep LTP-N inhoudelijke kennis inhuren om stakeholders te helpen bij het interpreteren. Hiervoor een partij kiezen die door alle stakeholders wordt geaccepteerd. Ten behoeve hiervan onder stakeholders inventariseren welke experts zij willen raadplegen. Gedegen analyse van standpunten stakeholders in relatie tot de feiten. Uitkomst gebruiken bij VNSC-besluit over het vervolg van het LTP-N; Uitkomst proces en opgedane inzichten uit de systeemanalyse gebruiken voor verdere beleidsinvulling. Bij de start van het traject de lopende programma s in beeld brengen en met de uitvoerders en beheerders bezien welke momenten in de uitvoering van hun projecten zich lenen voor eventuele aanpassingen. Als er echt zaken zijn die onaantastbaar zijn, dan dat meenemen aan de voorkant van het proces en helder communiceren. De risicoanalyse vormt onderdeel van het onderstaande voorstel voor de inrichting van het proces Een gezamenlijke aanpak met behoud van een ieders rol en positie Alle stakeholders, inclusief de regionale en lokale overheden en de projectteamleden van het LPT-N van de VNSC nemen gelijkwaardig deel aan het proces om de systeemanalyse te maken. De VNSC neemt wel het initiatief en faciliteert het proces. Zij nodigt de partijen uit en zorgt ook voor een onafhankelijke procesbegeleiding. Inhoudelijke deskundigen borgen de wetenschappelijke juistheid/kwaliteit van de analyse. De stakeholders leveren een bijdrage aan zowel de systeemanalyse als het advies over het vervolgproces. Om het geheel werkbaar te houden wordt uit de stakeholders een kerngroep geformeerd die een actieve bijdrage levert aan het traject. Te denken valt aan een groep van 6-8 personen (aanvullend op de huidige projectgroep). Deze personen worden door de organisaties (gedeeltelijk) vrijgemaakt om actief bij te dragen aan de systeemanalyse. De groep formeert zich derhalve op basis van commitment en beschikbare capaciteit van de verschillende stakeholderorganisaties. De leden van de kerngroep brengen kennis in en dragen bij aan de analyse door teksten op te stellen en de bijeenkomsten voor te bereiden. De kerngroep zal kunnen beschikken over externe inhoudelijke ondersteuning om bestaande studies te duiden en op basis van bestaande studies eventueel basale aanvullende analyses te doen. De deelnemende stakeholders worden met deze aanpak mede-eigenaar van het proces: de systeemanalyse is een gezamenlijk product van VNSC en de stakeholders op basis van joint fact finding. Naar aanleiding van de conclusies adviseren de betrokken VNSC-leden en stakeholders hoe Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 9

10 het vervolgproces vormgegeven wordt. Uiteindelijk beslist de VNSC over de daadwerkelijke uitvoering. Omdat in deze systeemanalyse breed naar het systeem wordt gekeken lijkt het verstandig om de deelnemende stakeholders ook breed uit te nodigen. Naast de partijen die in de Schelderaad zijn vertegenwoordigd, ligt het op basis van expertise en activiteit voor de hand om ook o.a. scheepvaart, recreatie en visserij uit te nodigen. Gezien de mogelijke impact van de energietransitie op landschap en ecosystemen hoort wellicht ook de energiesector in het lijstje van betrokken stakeholders. In bijlage 1 staat een overzicht van de deelnemers aan het proces tot nu toe en zijn suggesties gedaan voor aanvullende deelnemende partijen Spelregels Het is bij dit traject van belang om aan de voorkant goede afspraken te maken over de spelregels. Dat zullen partijen ook vragen voordat ze gaan deelnemen. Wij adviseren de volgende set: Partijen committeren zich aan deelname aan de systeemanalyse. Daarmee committeren zij zich niet automatisch aan het advies over het vervolgtraject. Maar zonder deelname aan de systeemanalyse, kan een partij ook niet meedoen aan de adviesfase. Het staat partijen vrij om na de keuze van de VNSC voor het vervolgtraject hun positie opnieuw te bepalen. Deelname aan het proces vereist dat partijen bereid zijn zich te verdiepen in de inhoud en eerst gezamenlijk de feiten te delen en de analyse te maken. Als inzichten betwist worden dan gaat het gesprek tussen stakeholders een slag dieper: welke opvattingen zitten er achter het verschil van inzicht? De systeemanalyse zal uitgevoerd worden in de vorm van een Joint fact finding. Inbreng van belangen is aan de orde wanneer de partijen hun gezamenlijke advies aan de VNSC opstellen. Specifieke spelregels: De systeemanalyse staat op zichzelf. De daadwerkelijke aanpak van problemen die uit de systeemanalyse volgen is een volgende stap van het LTP-N. In dat geval wordt een apart plan van aanpak gemaakt met de stakeholders. De uitkomsten van de systeemanalyse vormen de basis voor het advies van de stakeholders over vervolgstappen. Er is pas een advies als er een akkoord is tussen de partijen. Partijen respecteren de randvoorwaarden, uitgangspunten en resultaten van de systeemanalyse 3. Startpunt en scope 3.1. De systeemanalyse De systeemanalyse is een beoordeling van de toestand waarin het Schelde-estuarium zich bevindt zodat partijen met elkaar kunnen vaststellen of het Schelde-estuarium zich ten aanzien van de natuurwaarden voldoende robuust en veerkrachtig ontwikkelt. De systeemanalyse beschouwt het Schelde-estuarium als een geheel met een aantal te onderscheiden biotische en abiotische deelsystemen met specifieke kenmerken. Natuur is in deze optiek een samenhangend systeem Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 10

11 (morfologie, voedselketens, leefgebieden). Voor de beoordeling van de toestand stellen we voor om T2015 als startpunt te gebruiken (indien beschikbaar) en deze in overleg met de stakeholders verder aan te vullen. De beoordeling van de toestand van het Schelde-estuarium komt tot stand op basis van de volgende inzichten Concretisering van de componenten die het estuarium kenmerken, dit zijn de verschillende onderdelen van het systeem, zoals de geomorfologie of het voedselweb. Bepaling van de grenswaarde bij de verschillende componenten en wat de toestand van de componenten is t.o.v. de grenswaarde. Onder grenswaarde wordt verstaan welke toestand de component moet hebben om bij te dragen aan een robuust en veerkrachtig systeem. Op basis van de optelsom van de scores van de componenten t.o.v. de grenswaarden analyseren wat de aanwezige veerkracht van het systeem is Scope van de systeemanalyse Belangrijke te onderzoeken componenten Voor de systeemanalyse brengen stakeholders samen met experts systeemonderdelen (componenten) met elkaar in verband en kennen daar een oordeel aan toe. Te denken valt aan zaken als de (geo)morfologische basis, waarop de basis van het voedselweb (op basis van nutriënten, slib, fytoplankton, zoöplankton en benthos) zich kan ontwikkelen. Voedsel is immers de basis voor bijvoorbeeld vogels als vaak gebruikte indicator van de kwaliteit. Belangrijke eigenschappen van het Schelde-estuarium, die bepalend zijn voor de te onderzoeken thema s, zijn in de workshops over het procesontwerp opgehaald. Componenten die in de workshops zijn genoemd, zijn: Geografische variëteit (niet overal is alles hetzelfde). Behoud van het meergeulenstelsel (belangrijk doel voor Schelde-estuarium als basis voor natuurlijke ontwikkeling). Waterkwaliteit en kwantiteit (water als basisrandvoorwaarde en gevolgen van grote regenwaterafvoer). Zoet-zoutovergang (betekenis van brakwaterzone). Laagdynamische platen en slikken (als basis voor een groot aanbod aan voedsel). Hydro- en morfodynamiek (effect van waterbeweging op de (geo)morfologische ontwikkeling; met onder andere aandacht voor versteiling van de plaatranden). Onderwaterleven (een onzichtbaar - maar belangrijk - onderdeel in het estuarium). (Geografische) afbakening Uit de workshops in het kader van het procesontwerp is gebleken dat partijen het logisch vinden om de systeemanalyse uit te voeren voor het hele Schelde-estuarium, inclusief een stukje Noordzee (monding, Vlakte van de Raan). Wel moet de focus op de Westerschelde liggen omdat in andere gebieden de natuuropgave en de benodigde maatregelen scherper in beeld zijn. Zo is er in Vlaanderen het Geactualiseerde Sigmaplan dat voorziet in duidelijke natuurdoelen en de benodigde maatregelen om de doelen te halen. Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 11

12 Figuur 1 scope: Het gehele stroomgebied inclusief de monding. Om te kunnen focussen wordt als eerste stap geïnventariseerd wat er al aan systeemkennis is en op welke bronnen de partijen kunnen terugvallen. Op basis van de bestaande kennis wordt door het kernteam met hulp van experts een analyse op hoofdlijnen gemaakt voor het gehele estuarium die in een brede werkbijeenkomst met alle betrokkenen wordt gedeeld. Daarna kiezen VNSC en stakeholders gezamenlijk welke gebieden en/of thema s in de tweede stap nader worden geanalyseerd. Zo wordt voorkomen dat werk dat in sommige gebieden al is gedaan, overgedaan wordt. De analyse richt zich op de natuuropgave aan rivierzijde, i.c. estuariene getijdenatuur. De scope om kansen en bedreigingen in beeld te brengen moet breed zijn, zodat ook inzichtelijk wordt wat de opbrengst of het effect voor de verschillende betrokken partijen en sectoren is. Omgaan met inhoudelijke randvoorwaarden Aan de systeemanalyse worden vooraf geen inhoudelijke randvoorwaarden meegegeven ten aanzien van het verkennen van de kansen en problemen en bij het in beeld brengen van oplossingen. Uiteraard is er wel een inhoudelijke scope wat betreft thema s en een geografische afbakening (zoals hierboven beschreven). Een aantal partijen heeft echter tijdens de workshops in het kader van het procesontwerp, aangegeven dat bepaalde oplossingen (zoals ontpolderen) voor hen onbespreekbaar zijn. Uiteraard is er in het proces ruimte om een dergelijk standpunt in te brengen. De systeemanalyse is echter niet de plek/het moment om dat te doen. Het meest geëigende moment daarvoor is in een vervolgfase, mocht een gezamenlijk advies aan de VNSC aan de orde zijn over een visie op de oplossing van knelpunten met de versterking van de veerkracht van de natuur in het Schelde-estuarium. Relatie met andere natuur gerelateerde trajecten De projectgroep gaf aan dat er in het Schelde-estuarium (of althans het Nederlandse deel) meerdere op natuurbeleid gerichte processen lopen waarbij stakeholders zijn gevraagd inbreng te leveren. Het is voor de geloofwaardigheid van dit traject belangrijk dat we goed in beeld hebben wat de verschillende stakeholders bij die bijeenkomsten in hebben gebracht. Die analyse dient beschikbaar te zijn voordat een volgende stap in het traject worden gezet. Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 12

13 4. Stappenplan en planning 4.1. Fasering van het overall proces Het LTP-N wordt gefaseerd uitgevoerd. In de eerste fase wordt de systeemanalyse uitgevoerd. Deze fase wordt afgesloten met een advies van de stakeholders over de feitelijke toestand van de natuur en de te verwachten ontwikkelingen ervan, in relatie tot het ontwikkelperspectief vanuit de pijlers veiligheid en toegankelijkheid. De tweede fase betreft visievorming op oplossingsrichtingen, als uit de systeemanalyse knelpunten naar voren komen die in de weg staan aan de doelstelling van veerkrachtige en robuuste natuur Stappen in fase 1 We zoomen nu verder in op de stappen in fase 1: de systeemanalyse en het advies aan de VNSC. We stellen voor om in fase 1 de volgende zes stappen te doorlopen: 1. Stakeholder- en issueanalyse Overzicht van inbreng op natuurgebied van stakeholders in eerdere trajecten 2. Systeemanalyse op hoofdlijnen Knelpunten en veerkracht huidige situatie en toekomst 3. Detailanalyse deelgebieden Knelpunten uitdiepen per deelgebied 4. Verdieping op locatie Voor specifieke thema s of lokale vraagstukken verdiepende sessie(s) Figuur 1: stappen van fase 1 5. Conclusies systeemanalyse Rode draden uit stappen 2, 3 en 4 leiden tot conclusies over de toestand van de natuur 6. Opstellen advies aan VNSC Bespreking voorstel voor het advies. Officiële oplevering en aanbieding aan VNSC Verrassende ontmoetingen Aangezien er in het verleden al verschillende bijeenkomsten zijn geweest kan het geen kwaad om het proces van de systeemanalyse soms te positioneren in een andere setting. Zorg voor ontmoetingen en bijeenkomsten in het gebied zelf op plekken waar de persoonlijke betrokkenheid van mensen leeft. Zo kan er een groep ontstaan die met een gezamenlijk doorleefd beeld het proces kan dragen Planning fase 1 Op basis van de stappen gepresenteerd in paragraaf 4.2. komen we tot de volgende indicatieve planning. Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 13

14 Stap Activiteiten Datum 1. Stakeholder- en Inventariseren van inbreng stakeholders op basis van Juni 2017 issueanalyse gesprekken per partij. 2. Systeemanalyse op hoofdlijnen Bij de overheden de lopende programma s in beeld brengen en met de uitvoerders en beheerders bezien welke momenten in de uitvoering van hun projecten zich lenen voor eventuele aanpassingen. Als er echt zaken zijn die onaantastbaar zijn, dan dat meenemen aan de voorkant van het proces en helder communiceren. Brede bijeenkomst waarin stakeholders: de grenswaarden van de verschillende componenten bepalen en aan de hand daarvan de huidige toestand van de natuur bepalen. Startdocumentatie en presentatie afkomstig uit de geledingen van de VNSC en de kring van deskundigen rondom het Schelde-estuarium. Eind augustus 2017 Terugleggen resultaat bij de stakeholders en hun achterbannen September 2017 Verdiepende analyse door experts op basis van uitkomsten eerste werksessie: beoordeling huidige toestand en veerkracht systeem en vaststellen knelpunten nu en in de toekomst September Detailanalyse deelgebieden Uitvoering analyse door experts met een voorstel voor de gebieden en onderwerpen die in de LTP-N extra aandacht behoeven Tweede brede bijeenkomst waarin deelgebieden en/of thema s worden geselecteerd voor nadere analyse. Tijdens deze bijeenkomst wordt de kennis op thema s uitgediept Oktober 2017 November Verdieping op locatie 5. Conclusies systeemanalyse Terugleggen uitkomsten bij achterbannen Rondom de locaties en thema s met specifieke natuuropgaven worden specifieke groepen geformeerd die met de vragen aan de slag gaan. Deze groepen komen bij voorkeur op locatie bijeen. Als de partijen vinden dat zij meer dan een sessie nodig hebben dan kunnen zijn daartoe zelf het initiatief nemen. De groepen leveren ieder een advies aan. Elke groep krijgt ondersteuning in de procesbegeleiding (op niveau van voorzitter of secretaris) en inhoudelijke expertise. Presentatie en bespreking van de adviezen uit de lokale en/of themagroepen. Ontdekken van onderlinge samenhang en rode lijnen. Terugleggen uitkomsten bij achterbannen, inclusief bespreking met bestuurders/directeuren stakeholders November t/m Januari 2017 Januari 2018 Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 14

15 6. Opstellen advies stakeholders aan de VNSC Opstellen advies met de stakeholders en de VNSC deelnemers. Extern bureau neemt voortouw en zet een ontwerp neer. Dat wordt besproken met de betrokken deelnemers en stakeholders wordt gevraagd in te stemmen met eindversie. Bij eindoplevering van het advies vindt een bijeenkomst plaats om iedereen te danken voor hun inbreng dusverre en om iedereen uit te nodigen om ook in de vervolgfase een bijdrage te blijven leveren. Ter afsluiting van deze fase vindt de officiële aanbieding van het advies aan de VNSC plaats. maart 2018 April 2018 Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 15

16 Bijlage: Mogelijke deelnemers Deelnemers tot nu toe Landbouw Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) Algemene Boeren syndicaat (ABS O-Vlaanderen) Boerenbond Milieu, natuur en landschap VZW Grenzeloze Schelde Zeeuwse Milieufederatie (ZMf) Bond Beter Leefmilieu Het Zeeuwse Landschap (HZL) Vogelbescherming Nederland Natuurpunt Waasland Stichting De Levende Delta Natuurmonumenten Wereld Natuurfonds (WNF/de Ark) Natuurpunt Vlaanderen Schelde Landschapspark Regionaal Landschap Schelde-Durme Havens en scheepvaart Havenbedrijf Antwerpen Zeeland Seaports Haven Gent Koninklijke BLN-Schuttevaer Antwerpse Scheepvaartvereniging Vereniging Gentse Havengebonden Ondernemingen Bedrijfsleven algemeen VOKA Brabants-Zeeuwse Werkgeversorganisatie (BZW) Schelde Sterk Merk (provincie Oost-Vlaanderen) Recreatie Watersportverbond regio Deltawateren Overheden (inclusief vertegenwoordigers VNSC) Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Infrastructuur & Milieu Gemeente Borsele /Vereniging Zeeuwse Gemeenten Waterschap Scheldestromen Provincie Zeeland Rijkswaterstaat Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 16

17 Provincie Oost-Vlaanderen Provincie Antwerpen Gemeente Zwijndrecht Departement Mobiliteit en Openbare Werken Vlaanderen Waterwegen en Zeekanaal NV Gemeente Merelbeke Agentschap Natuur en Bos Mogelijke aanvullende deelnemers Recron Visserijvereniging Zuidwest Nederland Staatsbosbeheer Coalitie Delta Natuurlijk (samenwerkingsverband van tien natuur- en milieuclubs in de Zuidwestelijke Delta; afzonderlijke leden zitten al in opsomming) Systeemanalyse als eerste stap voor een LTP-Natuur Schelde-estuarium Wing 17