Het profiel van de kandidaten op de lijsten voor de federale verkiezingen van 10 juni 2007

Transcriptie

1 Het profiel van de kandidaten op de lijsten voor de federale verkiezingen van 10 juni 2007 K. Weekers, B. Maddens, I. Vanlangenakker en S. Fiers Centrum voor Politicologie, K.U.Leuven Inleiding In 2003 en 2004 organiseerde het Centrum voor Politicologie een grootscheeps onderzoek naar het profiel van de kandidaten bij respectievelijk de federale verkiezingen van 18 mei 2003 en de Vlaamse en Europese verkiezingen van 13 juni Gezien het belang van dat onderzoek, is het de bedoeling van het Centrum voor Politicologie dergelijk onderzoek te herhalen bij elke stembusslag, zo ook bij de federale verkiezingen van 10 juni Deze nota is een samenvatting van de eerste onderzoeksresultaten van het KANDI2007- bestand. Het bestand zal na de verkiezingen verder worden aangevuld, onder meer met gegevens over het profiel van de gekozenen en de uitgaven van de kandidaten. Daarover zal later gerapporteerd worden. De onderzochte variabelen in dit onderzoek zijn: geslacht, leeftijd, beroep en het al dan niet bekleden van een politiek mandaat op gemeentelijk of nationaal niveau. Aan de hand van het KANDI2003- en KANDI2004-databestand kon verder worden nagegaan of de kandidaten zich ook al bij de voorgaande federale, regionale en/of Europese verkiezingen verkiesbaar hebben gesteld. Hierna worden de belangrijkste bevindingen over het profiel van de kandidaten kort uiteengezet. Er wordt een algemeen profiel van de kandidaten geschetst en er wordt op zoek gegaan naar verschillen tussen de partijen. Bij de voorstelling van de resultaten wordt telkens ook de vergelijking gemaakt met het profiel van de kandidaten bij de verkiezingen van 2003 en Daarnaast wordt het algemene kandidaten profiel daar waar relevant- ook vergeleken met het profiel van de kandidaten die op een verkiesbare plaats staan. 1

2 De onderzoekspopulatie De analyse in het KANDI2007-onderzoek heeft betrekking op de totale populatie van Vlaamse kandidaten voor de verkiezingen van Kamer en Senaat van volgende partijen 1 : (in alfabetische volgorde) CD&V-N-VA, Groen!, Open VLD, SP.A-Spirit en Vlaams Belang. In totaal gaat het om 990 kandidaatstellingen, op volgende manier verdeeld over de verschillende kieskringen: Tabel I Aantal plaatsen op de verschillende lijsten per kieskring effectieven opvolgers TOTAAL KAMER Antwerpen BHV Leuven Limburg Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen SENAAT Nederlands kiescollege TOTAAL VLAANDEREN PLAATSEN De 990 plaatsen op de lijsten worden evenwel niet door evenveel personen ingevuld. Er is dan wel een onverenigbaarheid vastgelegd tussen kandideren voor de Kamer en de Senaat, maar dat neemt niet weg dat eenzelfde persoon op één lijst zowel bij de effectieve kandidaten als bij de opvolgers kan staan. In het totaal zijn er 22 kandidaten die zo dubbel op een lijst staan. Tabel II geeft hieronder weer hoe deze dubbele kandidaten over de verschillende partijen en kieskringen verdeeld zijn. Vlaams Belang spant de kroon met 14 dubbele kandidaten, waarvan er 5 op de Antwerpse Kamerlijst staan. Opvallend is dat Groen! de tweede plaats inneemt met 7 dubbele kandidaten. Ook Spirit heeft één kandidaat die tweemaal op dezelfde lijst staat. CD&V-N-VA en Open VLD hebben geen enkele dubbele kandidaat. Tabel II Dubbele kandidaturen per kieskring en per partij KAMER Antwerpen Brits Ethel Geldof Dirk Groen! (7) Sp.a-Spirit (1) Vlaams Belang (14) - Creyleman Frank De Bont Rita Meeus Paul Mortelmans Jan Sevenhans Luc BHV Sanctorum Hermes - Laeremans Bart Van Den Brulle Nele Limburg - - Janssens Chris Ponthier Annick Oost-Vlaanderen Kaçar Meryem Keytsman Els SENAAT Nederlands kiescollege Jones Peter Piryns Freya Storms Annelies Depoortere Ortwin Pas Barbara Stevenheydens Bruno - Ceder Jurgen Jansegers Nele Door het feit dat er 22 kandidaten dubbel op de lijst staan, zijn er in totaal 968 verschillende individuen opgenomen in het onderzoek. Tenzij anders aangegeven, werken we bij de analyses evenwel met de totale populatie van 990 kandidaatstellingen en tellen de dubbele kandidaten dus ook twee keer mee. 1 Ook de lijst Dedecker werd gecontacteerd om mee te werken, maar gezien we op 1 juni 2007 enkel gegevens mbt de kieskring Oost-Vlaanderen hadden ontvangen, werd beslist de Lijst Dedecker buiten beschouwing te laten. 2

3 Deze 990 plaatsen worden dus bezet door telkens 198 kandidaten op vijf verschillende lijsten. Tabel III geeft de verdeling weer van het aantal plaatsten dat de verschillende partijen van de kartellijsten CD&V-N-VA en SP.A-Spirit opnamen in die lijst van 198 kandidaten, evenals het aantal verkiesbare plaatsen waarop elke partij kans maakt 2. Het valt meteen op dat beide kartels hun kleinere kartelpartner ongeveer evenveel plaatsen gunnen: N-VA krijgt 18,7% van de plaatsen en Spirit 16,2%. Nog opvallender is echter dat het aantal verkiesbare plaatsen dat de kleinere kartelpartner krijgt, procentueel even groot is als het totaal aantal plaatsen dat ze bezetten: N-VA bezet 20% van de verkiesbare plaatsen, Spirit 16,2%. Tabel III Aantal plaatsen en verkiesbare plaatsen voor de partijen op lijsten van de kartels CD&V-N-VA SP.A-Spirit CD&V N-VA SP.A Spirit # % # % # % # % Aantal plaatsen op de lijsten Aantal verkiesbare plaatsen op de lijsten I. Algemeen profiel van de kandidaten A. Leeftijd Tabel IV geeft een overzicht van onze resultaten inzake leeftijd 3 van de kandidaten. De gemiddelde leeftijd van de kandidaten bedraagt 42,8 jaar. Vergeleken met de gemiddelde leeftijd van de kandidaten in 2003 (44,3 jaar) en 2004 (43,7 jaar) valt op dat de kandidaten verkiezing na verkiezing jonger worden. Tabel IV De leeftijd van de kandidaten per partij in 2007, vergeleken met gemiddelde leeftijd in 2003 en 2004 CD&V-N-VA Groen! Open-VLD Sp.a-Spirit Vlaams Blok Alle partijen # % # % # % # % # % # % 21 tot 30 jaar 40 20, , , ,4 16 8, ,9 31 tot 40 jaar 59 29, , , , , ,2 41 tot 50 jaar 61 30, , , , , ,2 51 tot 60 jaar 31 15, , , , , ,2 61 jaar en ouder 7 3,5 13 6,9 13 6,6 4 2, ,6 62 6,4 Totaal Gem ,1 jaar 42,3 jaar 43,4 jaar 40,5 jaar 46,4 jaar 42,8 jaar Gem ,5 jaar 42,3 jaar 43,6 jaar 42,6 jaar 46,3 jaar 43,7 jaar Gem ,8 jaar 42,6 jaar 44,4 jaar 42,1 jaar 46,3 jaar 44,3 jaar 2 Om op elke lijst die plaatsen aan te duiden die in bepaalde mate kans geven op verkiezing (hierna de verkiesbare plaatsen genoemd), wordt hier gekeken naar het aantal zetels dat een bepaalde partij bij de voorgaande parlementsverkiezingen in de desbetreffende kieskring heeft behaald, vermeerderd met één. In elke kieskring wordt zo per partij een bepaald aantal verkiesbare zetels bekomen. De verkiesbare plaatsen op een lijst worden bezet door het aantal effectieve kandidaten helemaal bovenaan de lijst dat overeenkomt met het aantal verkiesbare zetels van die partij in die kieskring. Wij zijn ons er van bewust dat deze indelingswijze in zekere mate aanvechtbaar is (er wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met de vaak lucratieve plaats van eerste opvolger). Toch geeft deze opdeling de mogelijkheid op een verantwoorde manier een onderscheid te maken tussen de meest interessante plaatsen bovenaan de lijst en de andere plaatsen. 3 Inzake leeftijd werden van 973 van de 990 kandidaten gegevens verzameld (98,3%). 3

4 Uit de laatste kolom van Tabel IV blijkt duidelijk dat vooral de veertigers en in mindere mate de dertigers het sterkst vertegenwoordigd zijn op de lijsten van de verschillende partijen, met een aandeel van respectievelijk 31,2% en 27,2%. Deze leeftijdsgroepen waren ook in 2003 en 2004 het sterkste vertegenwoordigd. Ook de groep van de vijftigers houdt met 19,2% gelijke tred met de resultaten van 2003 en De gemiddelde leeftijd ligt lager omdat het aandeel twintigers alsmaar toeneemt en het aandeel van de 60plussers verkiezing na verkiezing afneemt (grafiek I). De twintigers maken in 2007 bijna 16% uit van de kandidaten, terwijl dat in 2003 en % was. Het aandeel van de 60plussers, die in 2003 en 2004 al sterk ondervertegenwoordigd waren, daalt verder van 9,3% over 7,7% naar een schamele 6,4%. Het lijkt er dus sterk op dat de groeiende groep 60plussers nog weinig kansen krijgen om zich verkiesbaar stellen voor een politiek mandaat. 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Grafiek I % twintigers en 60plussers op de lijsten in 2003, 2004 en 2007 % jarigen % 60plussers Wat de verschillen tussen de partijen onderling betreft, zijn de kandidaten van SP.A -Spirit met een gemiddelde leeftijd van 40,5 jaar de jongste. CD&V-N-VA kandidaten zijn gemiddeld een half jaar ouder. De gemiddelde kandidaat bij SP.A-Spirit en CD&V-N-VA is ook twee jaar jonger dan in Beide partijen hebben relatief veel kandidaten onder de 30 jaar en zeer weinig kandidaten boven de 60. Bij Vlaams Belang is het net omgekeerd: relatief veel oudere kandidaten en veel minder jongeren: de Vlaams Belang kandidaat is dan ook gemiddelde de oudste met 46,4 jaar. De oudste kandidaat is ook te vinden bij Vlaams Belang: mevrouw Van Hecke-Geldof wordt in augustus 86 jaar. Het Vlaams Belang en Groen! zij overigens de twee enige partijen waar de gemiddelde leeftijd van de kandidaten niet is gedaald ten opzichte van de voorgaande verkiezingen. De gemiddelde leeftijd van de Open VLD-kandidaten is met 12 maanden gedaald, terwijl dat bij de CD&V-N-VA lijst oploopt tot 2,7 jaar. Daar waar de kandidaten van Groen bij de vorige verkiezingen nog de jongste waren, staan ze nu pas op de derde plaats, sp.a-spirit en het kartel CD&V-N-VA. Toch is de allerjongste kandidate te vinden bij Groen!: mevrouw Nancy Mbuyi bereikt pas op 5 juni 2007 de grondwettelijk vereiste leeftijds-ondergrens van 21 jaar. Wat de leeftijd van de kandidaten op de verkiesbare plaatsen betreft, wordt het algemene kandidatenprofiel bevestigd: veel dertigers, vijftigers en vooral veertigers. Opvallend hierbij is wel dat hoewel het aandeel twintigers bij de kandidaten toeneemt, hun aandeel bij de verkiesbare kandidaten terugvalt tot 10%. Het betekent dat jonge kandidaten voornamelijk gerekruteerd worden om de lijsten te vullen, niet in de verwachting dat ze effectief een mandaat gaan uitoefenen. Ook de weinige 60plussers die op de lijst staan, staan nog veel minder op een verkiesbare plaats staan: de 60plussers maken maar 2% uit van de kandidaten die op een verkiesbare plaats staan. 4

5 B. Geslacht De zogenaamde quota-wet heeft er voor gezorgd dat er nagenoeg evenveel mannen als vrouwen op de kandidatenlijsten staan. Als gevolg van het feit dat op bepaalde lijsten een oneven aantal kandidaten staat, bestaat er op deze lijsten steeds een verschil van maximum één tussen het aantal mannen en vrouwen. Op een geaggregeerd niveau geeft dat als resultaat 50,7% mannen tegenover 49,3% vrouwen. De wet bepaalt verder dat de top twee van elke lijst en de top twee van opvolgers van elke lijst uit personen van een verschillend geslacht moet bestaan. Toch bestaan er opvallende verschillen over hoe de verschillende partijen met deze verplichting omgaan. Uit tabel V blijkt dat voor de eerste twee effectieve plaatsen, de vrouwen in 80% van de gevallen op de tweede plaats staan. Vlaams Belang heeft geen enkele vrouwelijke lijsttrekker, CD&V-N-VA en Open VLD hebben er één. SP.A-Spirit gaat voor twee vrouwelijke lijsttrekkers en Groen! heeft op drie van de zeven eerste plaatsen een vrouw staan. Bij de eerste twee opvolgers blijkt het overwicht van de mannen op de eerste plaats minder: op de eerste opvolgersplaats staan in 42,9% van de gevallen een vrouw. De onderlinge volgorde tussen de partijen is bij de opvolgers dezelfde als bij de effectieve kandidaten. Tabel V Aantal vrouwen in de topposities en op alle verkiesbare plaatsen per lijst 1e plaats 2e plaats 1e opvolger 2 e opvolger % vrouwen op verkiesbare plaatsen CD&V-N-VA 1 op 7 6 op 7 2 op 7 5 op 7 34,3% Groen! 3 op 7 4 op 7 5 op 7 2 op 7 42,8% Open VLD 1 op 7 6 op 7 3 op 7 4 op 7 48,7% Sp.A-Spirit 2 op 7 5 op 7 4 op 7 3 op 7 48,6% Vlaams Belang 0 op 7 7 op 7 1 op 7 6 op 7 36,7% TOTAAL 20% 80% 42,9% 57,1% 42,6% Wanneer naar alle verkiesbare plaatsen wordt gekeken, blijken vrouwen gemiddeld 42,6% van de verkiesbare plaatsen in te nemen. Hier ziet het onderlinge beeld tussen de partijen er wel heel anders uit dan wanneer naar de eerste twee effectieve en opvolgersplaatsen wordt gekeken. Nu blijken de vrouwelijke kandidaten van CD&V-N-VA het minste kans te hebben om verkozen te worden, terwijl die kans voor de vrouwelijke kandidaten van Vlaams Belang net iets groter is. Vrouwen op de lijst van Open VLD en SP.A-Spirit nemen bijna de helft van de verkiesbare plaatsen is. Het is ook duidelijk dat de vrouwelijke kandidaten duidelijk jonger zijn dan hun mannelijke collega s en ook steeds jonger worden. Ze maken net als in 2003 en 2004 de meerderheid uit van alle leeftijdscategorieën onder de veertig. Vanaf 41 jaar zijn de mannen in de meerderheid en het aandeel van de mannen blijft ook stijgen met de leeftijd, tot meer dan 60% mannen bij de 60plussers. Wanneer we de gemiddelde leeftijd van mannen en vrouwen bekijken zijn vrouwen in 2007 (40,5 jaar) gemiddeld bijna vier jaar jonger dan de mannen (44,1 jaar). In vergelijking met 2003 en 2004 zijn het ook vooral de vrouwen die steeds jonger worden: de gemiddelde leeftijd voor de vrouwen was respectievelijk 42,8 jaar en 42,5 jaar en die van de mannen 45,6 jaar en 44, 7 jaar. 5

6 C. Beroep Tabel VI geeft een overzicht van de beroepsactiviteiten van de kandidaten voor de verkiezingen van Tegelijk worden deze cijfers vergeleken met de beroepen van de kandidaten in 2003 en Zoals ook in 2003 en 2004 het geval was, werkt bijna één derde van de kandidaten in 2007 als bediende of kaderlid. Hun aandeel in de totale kandidatenpopulatie bedraagt bijna 29%, een percentage dat heel dicht aanleunt bij hun aandeel in 2003 en 2004 dat respectievelijk 27,9% en 28,2% was. De tweede grootste beroepsgroep, 25,7% van de kandidaten van 2007 zijn de beroepspolitici. Dat betekent dus dat één op vier van de kandidaten zijn politiek mandaat als hoofdberoep beschouwt. Natuurlijk springen vooral de uittredende parlementsleden in het oog (17,2%), maar er zijn ook heel wat burgemeesters en schepenen (6,1%) kandidaat die naast hun politiek mandaat geen andere beroepsactiviteit meer uitoefenen. Opvallend voor deze categorie is dat het de enige categorie is die doorheen de achtereenvolgende verkiezingen duidelijk groter wordt. Beroepspolitici blijken zich dus hoe langer hoe meer kandidaat te stellen voor de federale of regionale verkiezingen: in 2003 maakten ze 21,5% uit van de kandidaten, in ,2% en in 2007 zelfs 25,7%. Tabel VI De beroepsactiviteit van de kandidaten algemeen profiel Fi % Fi % Fi % Niet-actieven Thuiswerkend Op pensioen Student Werkloos Zelfstandigen vrije beroepen Zelfstandige Vrij beroep Landbouwer Arbeiders Bedienden kaderleden Bediende Kaderlid Ambtenaren onderwijzend personeel Ambtenaar Onderwijzend personeel Beroepspolitici Federaal of regionaal parlementslid Federaal of regionaal uitvoerend mandaat Lokaal uitvoerend mandaat Kabinets- en partijmedewerkers Kabinetsmedewerker Partijmedewerker Andere Totaal Inzake beroep werden van 986 van de 990 kandidaten gegevens verzameld (99,6%). 6

7 De derde beroepscategorie waar meer dan één vijfde van de kandidaten in past, zijn de zelfstandigen en vrije beroepen. Met 20,5% van de kandidaten blijven ze op het peil van de voorbije verkiezingen. Binnen deze categorie blijven de landbouwers met minder dan 1% van de kandidaten een erg kleine groep uitmaken. Naast deze drie grote beroepsgroepen van kandidaten, zijn er vier kleinere beroepsgroepen, die elk 10% of minder van de kandidaten bevatten. De grootste onder deze beroepsgroepen wordt gevormd door de ambtenaren en het onderwijzend personeel, die in 2007 (10,1%) even groot blijven dan bij verkiezingen in 2003 (10,9%) en 2004 (10,6). Daar waar de niet-actieven in 2003 en 2004 nog respectievelijk 12,5% en 10,5% van de kandidaten uitmaakten, behoren er in 2007 nog slechts 8% van de kandidaten tot de niet-actieven. Ook kabinets- en partijmedewerkers blijken hoe langer hoe minder vaak kandidaat te zijn. In 2003 en 2004 maakten ze nog 5% tot 6% van de kandidaten uit, maar in 2007 zijn nog slechts 4% van de kandidaten werkzaam bij een partij of op een kabinet. De kleinste beroepsgroep en de beroepsgroep die voor de derde keer op rij sterk ondervertegenwoordigd is bij de kandidaten is de groep van de arbeiders. In 2007 zijn slechts 17 arbeiders kandidaat voor de verkiezingen, of 1,7%. Dat percentage is sterk te vergelijken met het aandeel van de arbeiders in 2003 (2%) en iets minder dan dat aandeel in 2004 (2,9%). Net zoals in 2003 en 2004 zijn dus vooral de arbeiders en de niet-actieven sterk ondervertegenwoordigd. Wanneer enkel de beroepen bekeken worden van kandidaten op verkiesbare plaatsen, dan blijkt het aandeel van de arbeiders en partij- en kabinetsmedewerkers ongeveer even groot te zijn dan hun aandeel in de totale populatie van kandidaten: van alle verkiesbare kandidaten is 1,3% arbeider en werkt 3,4% op een kabinet of op de partij. Het aandeel van de zelfstandigen, vrije beroepen, bedienden, kaderleden, ambtenaren en het onderwijzend personeel bij de verkiesbare kandidaten (samen 30%) is dan weer de helft lager dan hun aandeel bij de totale populatie kandidaten (samen 59,5%). Daarnaast wordt het overwicht van de beroepspolitici spectaculair groot, wanneer enkel de kandidaten op verkiesbare plaatsen in het onderzoek worden opgenomen: maar liefst 64,4% van de kandidaten op verkiesbare plaatsen zijn beroepspolitici. Tabel VII De beroepsactiviteit van de kandidaten per partij CD&V-N-VA Groen! Open VLD SP.A-spirit Vlaams Belang Fi % Fi % Fi % Fi % Fi % Niet-actieven 6 3, ,2 7 3,5 10 5, ,2 Zelfstandigen vrije beroepen 44 22, , , , ,7 Arbeiders 2 1,0 1 0,5 1 0,5 6 3,1 7 3,5 Bedienden kaderleden 58 29, , , , ,8 Ambtenaren onderwijzend personeel 19 9, ,9 14 7, ,8 3 1,5 Beroepspolitici 60 30,3 15 7, , , ,3 Kabinets- en partijmedewerkers 9 4,5 3 1,5 6 3,0 7 3,6 14 7,1 Andere 0 0,0 8 4,1 2 1,0 1 0,5 0 0,0 Als de vergelijking wordt gemaakt tussen de partijen vallen toch wel een aantal opmerkelijke verschillen op (zie tabel VII). Vooral het Vlaams Belang wijkt sterk af van het algemene profiel zoals geschetst in tabel VI. Bij de Vlaams Belangkandidaten zijn er relatief gezien veel meer niet-actieven en arbeiders, en minder ambtenaren en onderwijzend personeel dan bij de andere partijen. Nog opvallend is dat Vlaams Belang ook erg veel kabinets- en partijmedewerkers op zijn lijsten plaatst. Daarnaast worden de gangbare veronderstellingen grotendeels bevestigd. Bij Groen! gaat het in de eerste plaats om bedienden, kaderleden, ambtenaren en onderwijzend personeel, maar verder blijken ze ook erg veel niet-actieven 7

8 (vooral gepensioneerden) te hebben. Bij de Open VLD zijn bijna 37% van de kandidaten zelfstandigen of oefenen ze een vrij beroep uit. Bij de andere partijen is het beeld minder eenduidig. Het enige opvallende is dat SP.A-Spirit in vergelijking met de vorige verkiezingen het Vlaams Belang terug bijhalen wat betreft het aantal arbeiders dat kandidaat is op hun lijsten. Het voornemen dat Johan Vande Lanotte in januari 2007 maakte om meer arbeiders in het parlement te krijgen, lijkt dus zeker geen vals voornemen. D. Gemeentelijke mandaten In ons onderzoek hebben we ook de gemeentelijke verankering 5 van elk van de 990 verkiezingskandidaten onderzocht. We hebben dat gedaan aan de hand van de gemeentelijke mandaten die zij al dan niet bekleden. Daarbij zijn enkel de politieke mandaten in rekening gebracht: burgemeester, schepen en gemeenteraadslid. Hierdoor werd geen rekening gehouden met OCMW-voorzitters, of leden van de OCMW-raad. Bij de federale verkiezingen van 2007 bekleden 60% van de kandidaten een gemeentelijk mandaat. Dit aandeel ligt merkelijk hoger dan in 2004 (46%) en ook nog hoger dan bij de vorige federale verkiezingen in 2003 (51,7%). Deze lokale mandatarissen zijn in de eerste plaats gemeenteraads- of districtraadsleden (40,4%), maar ook schepenen (13%) en burgemeesters (5,8%). Tabel VIII aantal kandidaten dat ook lokaal mandataris is per partij # lokale mandatarissen op de lijsten Burgemeesters Schepenen Gemeenteraadsen districtraadsleden # % # % # % # % CD&V-N-VA , , , ,3 Groen! 77 38,9 2 1,0 14 7, ,8 Open VLD , , , ,4 SP.A-Spirit 98 49,5 10 5, , ,3 Vlaams Belang ,3 0 0,0 0 0, ,3 ALLE PARTIJEN ,2 57 5, , ,4 Wanneer we de partijen onderling bekijken blijkt vooral Vlaams Belang in veel plaatsen voor lokale mandatarissen (in casu gemeenteraadsleden) te voorzien: meer dan drie vierden van de kandidaten op de Vlaams Belanglijsten zijn ook gemeenteraadslid. Dit is uitermate veel, ook in vergelijking met hun percentages in 2003 (53,0%) en 2004 (41,5%). Ook op de lijsten van Open VLD en CD&V-N-VA bekleden twee derden van de kandidaten een lokaal mandaat. Dit fenomeen was ook in 2003 en 2004 al aanwezig: beide partijen hadden bij die verkiezingen 53% tot 66% kandidaten met een lokaal mandaat. Bij SP.A-Spirit is de helft van de kandidaten lokaal mandataris, wat betekent dat ze na een lager percentage in 2004 (44,9%) terug naar hun percentage van 2003 (59,6%) kruipen. Ook Groen! blijft met 38,9% sterk in de buurt van hun percentage van 2003 (39,4%), na een lager percentage in 2004 (30,2%). 5 Inzake lokale politieke activiteitsgraad werden van alle 990 kandidaten de nodige gegevens verzameld. 8

9 E. Nationaal Mandaat Naast de lokale mandaten, zijn uiteraard ook de nationale mandaten van de kandidaten 6 erg belangrijk. Onder nationale mandaten verstaan we zowel de parlementsleden van Kamer, Senaat, Vlaams 7, Brussels en Europees parlement, als hun regeringsleden. Zoals blijkt uit tabel IX oefenen 217 van de 990 de kandidaten ook daadwerkelijk een nationaal mandaat uit (21,9%), wat toch een stuk meer is dan bij verkiezingen van 2004 (16,1%). Bij die 217 nationale mandatarissen zijn er 23 regeringsleden. Alle 11 Vlaamse federale regeringsleden en alle 10 ministers van de Vlaamse Regering zijn kandidaat. Van de drie Vlaamse leden van de Brusselse regering staat enkel Brigitte Grouwels niet op een lijst. Zij staan echter niet allemaal op een verkiesbare plaats. Drie Vlaamse regeringsleden staan op een niet-verkiesbare plaats: Bert Anciaux, Kathleen Van Brempt en Frank Vandenbroucke. Bij de Brusselse ministers staat geen van beide op een verkiesbare plaats: noch Guy Vanhengel, noch Pascal Smet. Bij de federale regeringsleden staat enkel Els Van Weert op een nietverkiesbare plaats. Bij de regeringsleden die op een niet-verkiesbare plaats staan, dient uiteraard wel rekening gehouden te worden met het feit dat zij door hun groot aantal voorkeurstemmen verkozen kunnen worden buiten de nuttige volgorde. Tabel IX Aantal kandidaten dat ook nationaal mandataris is per partij # plaatsen op de lijst # nationale mandatarissen op de lijsten Kamer Senaat Vlaams Parlement Brussels parlement Europees parlement # % # % # % # % # % # % CD&V-N-VA ,7 17 8,6 5 2,5 15 7,6 0 0,0 2 1,0 Groen! ,0 0 0,0 0 0,0 6 3,0 1 0,5 1 0,5 Open VLD ,7 19 9,6 6 3,0 13 6,6 1 0,5 2 1,0 SP.A-Spirit ,7 19 9,6 6 3,0 16 8,1 1 0,5 3 1,5 Vlaams Belang , ,1 10 5, ,6 3 1,5 3 1,5 ALLE PARTIJEN ,6 75 7,6 27 2,7 75 7,6 6 0,6 11 1,1 Naast de 23 regeringsleden staan er 194 parlementsleden op de lijsten, wat maakt dat deze parlementsleden 19,6% van de plaatsen op de lijsten bezetten. Daarbij gaat het natuurlijk zowel om personen die zetelen in de federale Kamer (7,6%) en Senaat (2,7%) in het Vlaams (7,6 %) en het Brussels (0,6%) en het Europees Parlement (1.1%). Wanneer we het totaal aantal nationale mandatarissen dat kandidaat is vergelijken tussen de verschillende partijen, blijkt Vlaams Belang 30% van zijn plaatsen op de lijst te reserveren voor nationale mandatarissen. Nog opvallend voor Vlaams Belang is dat ze in vergelijking met andere partijen veel Vlaamse en Brusselse parlementsleden op de lijst plaatsen. SP.A-Spirit en Open VLD komen aan respectievelijk 22,7% en 20,7% van hun plaatsen die bezet worden door nationale mandatarissen. CD&V-N-VA bekomt een resultaat van 19,7% en Groen! strandt op 4%, gezien ze enkel Vlaamse parlementsleden op de lijst kunnen zetten. 6 Inzake het bekleden van een nationaal mandaat werden van alle 990 kandidaten de nodige gegevens verzameld. 7 Personen die tegelijk in het Vlaams Parlement en in de Senaat zetelen (de gemeenschapssenatoren) worden hier enkel geteld als Vlaams parlementslid. 9

10 Naast het aantal plaatsen op de lijst dat wordt bezet door nationale mandatarissen, kan ook berekend worden hoeveel mandatarissen er kandidaat zijn op het totaal van de mandatarissen. In totaal is bijna 72% van de huidige, zetelende parlementsleden kandidaat bij de komende verkiezingen, net iets meer dan in 2004 (69,3%). Als indicatie van de vervlechting van de zogenaamd gescheiden Vlaamse en federale verkiezingen kan dit cijfer tellen! Een kleine 26% van hen staat ook op een verkiesbare plaats, wat net minder is dan in 2004 (29,9). Tabel X Aantal parlementsleden dat meedoet aan de federale verkiezingen per parlement # parlementsleden van de aantal parlementsleden dat kandidaat is aantal parlementsleden dat kandidaat is op verkiesbare plaats onderzochte partijen # % 2007 % 2004 # % 2007 % 2004 Kamer , , Senaat , ,6 9.7 Vlaams Parlement , , Brussels Parlement , , Europees Parlement , , TOTAAL , , Tabel X geeft aan dat 85% of meer van de zetelende Kamerleden en Senatoren opnieuw kandidaat is. Uit de tabel blijkt ook dat iets meer dan de helft van de regionale en Europese parlementsleden kandidaat is bij deze federale verkiezingen. Het door ons gevoerde onderzoek zorgt echter voor twee belangrijke nuances bij deze vervlechting van regionale en federale verkiezingen. Nu we twee verkiezingen kunnen vergelijken, blijken er toch steeds 25% meer eigen parlementsleden kandidaat te zijn. Daar waar bij de regionale verkiezingen in 2004 meer mandatarissen uit de regionale parlementen kandidaat waren (80,4%) dan uit de federale (56,3%), zien we in 2007 het omgekeerde beeld: Voor federale verkiezingen zijn federale parlementsleden (85,8%) vaker kandidaat dan regionale parlementsleden (60,9%). Daarnaast kunnen we ook een onderscheid maken tussen verkiesbare en niet-verkiesbare plaatsen. Hier wordt het beeld dat de parlementsleden vooral voor hun eigen verkiezingen gaan duidelijk sterker. Van de federale parlementsleden staat in 2007 meer dan de helft op een verkiesbare plaats, terwijl van de regionale parlementsleden niet meer dan 10% van de verkiesbare plaatsen bezetten. Dit laatste wijst op het feit dat deze regionale parlementairen vooral de lijsten van de federale verkiezingen ondersteunen, zonder effectief een mandaat na te streven. Deze stelling bleek in 2004 ook in de omgekeerde richting te kloppen: bij de regionale en Europese verkiezingen gaat het er bij de deelnemende federale parlementairen blijkbaar meer om, om de lijsten te ondersteunen dan om echt de verkiesbare plaatsen te bezetten. F. Kandidaat in 2003 en/of 2004 Ten slotte kunnen we, door de databestanden van 2003, 2004 en 2007 samen te leggen ook de mate van recyclage van kandidaten nagaan. Met andere woorden: hoeveel kandidaten voor de federale verkiezingen van 2007 waren ook reeds kandidaat bij de federale verkiezingen van 2003 en/of de Vlaamse en Europese verkiezingen van Het vormt een aanduiding van de mate waarin de partijen bij de verschillende stembusslagen inzake politiek personeel uit dezelfde vijver vissen. 10

11 Tabel XI Kandidaten die al dan niet ook al kandidaat was in 2003 en/of 2004, per partij ALLE KANDIDATEN KANDI 03 EN KANDI 04 KANDI 03 (niet 04) KANDI 04 (niet 03) NIEUW (niet 03 of 04) # # % # % # % # % CD&V-N-VA , ,7 18 9, ,0 Groen! ,2 14 7, , ,1 Open VLD , , , ,0 SP.A-Spirit ,3 19 9, , ,0 Vlaams Belang , , , ,5 ALLE PARTIJEN SAMEN , , , ,3 Uit tabel XI blijkt dat de lijsten voor de verkiezingen van 2007 inderdaad voor de helft van hun kandidaten beroep doen op personen die ook in 2003 en/of 2004 op hun lijsten stonden. Een kwart (23,4%) van de kandidaten in 2007 stond zelfs zowel in 2003 als in 2004 op de lijst. 13,3% was enkel in 2003 kandidaat en 11,9% stond enkel bij de regionale en Europese verkiezingen op de lijst. Net iets meer dan 50% van de kandidaten in 2007 zijn dus nieuw en hebben de afgelopen federale of regionale verkiezingen niet op een lijst gestaan. Dat de helft van de kandidaten nieuw zijn, is een patroon dat bij alle lijsten te zien is. Aan hoeveel en welke verkiezingen de ervaren kandidaten hebben deelgenomen, verschilt wel tussen de partijen. Tabel XIV Kandidaten op verkiesbare plaatsen die al dan niet ook al kandidaat was in 2003 en/of 2004, per partij ALLE KANDIDATEN KANDI 03 EN KANDI 04 KANDI 03 (niet 04) KANDI 04 (niet 03) NIEUW (niet 03 of 04) # # % # % # % # % CD&V-N-VA , ,4 1 2,9 4 11,4 Groen! ,1 1 14,3 1 14,3 1 14,3 Open VLD ,8 8 20,5 3 7,7 7 17,9 SP.A-Spirit ,2 3 8,1 4 10,8 7 18,9 Vlaams Belang ,0 5 16,7 4 13,3 6 20,0 ALLE PARTIJEN SAMEN , ,6 13 8, ,9 Wanneer nu enkel de verkiesbare plaatsen onder de loep worden genomen, verandert bovenstaand beeld helemaal. Van de 50% nieuwe kandidaten blijven er nog maar 16,9% nieuwe kandidaten op verkiesbare plaatsen over. De helft van de kandidaten op verkiesbare plaatsen zijn die kandidaten die ook in 2003 en 2004 op de lijst stonden. 23,6% van de verkiesbare kandidaten heeft ook al in 2003 aan de verkiezingen deelgenomen. De ervaren kandidaten staan dus veel vaker op verkiesbare plaatsen. Enige uitzondering hier zijn die kandidaten die enkel in 2004 op de lijst stonden: deze groep vormen 12% van alle kandidaten en vormen ook slechts 8,8% van de verkiesbare kandidaten. 11

12 II. Belangrijkste bevindingen - LEEFTIJD: De gemiddelde leeftijd van de kandidaten bedraagt 42,8 jaar. Vergeleken met de gemiddelde leeftijd van de kandidaten in 2003 (44,3 jaar) en 2004 (43,6 jaar) valt op dat de kandidaten verkiezing na verkiezing iets jonger worden. Reden hiervoor is dat het aandeel twintigers (15,9%) alsmaar toeneemt en het aandeel van de 60plussers (6,4%) verkiezing na verkiezing afneemt. De 60plussers maken ook maar 2% uit van de kandidaten die op een verkiesbare plaats staan. - GESLACHT: Ondanks de verplichting om een man en een vrouw op de eerste twee plaatsen op de lijst te zetten, blijken slechts 20% van de lijsttrekkers vrouwen te zijn. Op de eerste opvolgersplaats staan in 42,9% van de gevallen een vrouw. Wanneer alle verkiesbare plaatsen samen bekeken worden, blijken 42,6% van die plaatsen bezet te worden door een vrouw. - BEROEP: Zoals ook in 2003 en 2004 het geval was, werkt bijna één derde van de kandidaten in 2007 als bediende of kaderlid. 25,7% van de kandidaten van 2007 zijn beroepspolitici. Beroepspolitici blijken zich hoe langer hoe meer kandidaat te stellen voor de federale of regionale verkiezingen: in 2003 maakten ze 21,5% uit van de kandidaten, in ,2% en in 2007 zelfs 25,7%. Verder nog 20% zelfstandigen en vrije beroepen, 10% ambtenaren en onderwijzend personeel, 8% niet-actieven, 4% partij- en kabinetsmedewerkers en slechts 1,7% arbeiders kandidaat voor de verkiezingen. Net zoals in 2003 en 2004 zijn dus vooral de arbeiders en de niet-actieven sterk ondervertegenwoordigd, en daalt hun aandeel verkiezing na verkiezing. Daarnaast wordt het overwicht van de beroepspolitici spectaculair groot, wanneer enkel de kandidaten op verkiesbare plaatsen in het onderzoek worden opgenomen: maar liefst 64,4% van de kandidaten op verkiesbare plaatsen zijn beroepspolitici. - LOKAAL MANDAAT: Bij de federale verkiezingen van 2007 bekleden 60% van de kandidaten een gemeentelijk mandaat. Dit aandeel ligt merkelijk hoger dan in 2004 (46%) en ook nog een stuk hoger dan bij de vorige federale verkiezingen in 2003 (51,7%). - NATIONAAL MANDAAT: Alle 11 Vlaamse federale regeringsleden en alle 10 ministers van de Vlaamse Regering zijn kandidaat. Van de drie Vlaamse leden van de Brusselse regering staat slechts één iemand, met name Brigitte Grouwels niet op de lijst. Naast de 23 regeringsleden staan er 194 parlementsleden op de lijsten, wat maakt dat deze ministers en parlementsleden 21,2% van de plaatsen op de lijsten bezetten. In totaal is bijna 72% van de huidige, zetelende parlementsleden kandidaat bij de komende verkiezingen, net iets meer dan in 2004 (69,3%). Het blijkt ook dat iets meer dan de helft van de regionale en Europese parlementsleden kandidaat is bij deze federale verkiezingen, toch wijst alles in de richting van het feit dat deze regionale parlementairen vooral de lijsten van de federale verkiezingen ondersteunen, zonder effectief een mandaat na te streven. - KANDIDATEN 2003/2004: Bij de verkiezingen van 2007 blijken partijen voor de helft van hun kandidaten beroep doen op personen die ook in 2003 en/of 2004 op hun lijsten stonden. Net iets meer dan 50% van de kandidaten in 2007 zijn dus nieuw en hebben de afgelopen federale of regionale verkiezingen niet op een lijst gestaan. Maar wanneer enkel de verkiesbare plaatsen onder de loep worden genomen, blijven er nog maar 16,9% nieuwe kandidaten op verkiesbare plaatsen over. 12

13 III. Kandidatenprofiel per partij Wanneer dezelfde analyse voor elke partij afzonderlijk wordt doorgevoerd, komen enkele zeer interessante onderzoeksresultaten naar voor. In sommige gevallen zijn ze verrassend, in andere bevestigen ze een vermoeden, of bevestigen ze het profiel van de partij op andere variabelen. A. CD&V-N-VA De CD&V-N-VA kandidaten zijn de tweede jongste, met een gemiddelde leeftijd van 41,1 jaar. Ze zijn ook twee jaar jonger dan bij de verkiezingen van CD&V-N-VA heeft veel twintigers op haar lijsten en erg weinig 60plussers. CD&V-N-VA heeft slechts één vrouwelijke lijsttrekker op zeven lijsten en wanneer we alle verkiesbare plaatsen op de CD&V-N-VA lijsten bekijken, blijken de vrouwelijke kandidaten van CD&V-N-VA het minste kans te hebben om verkozen te worden, namelijk slechts in 34% van de gevallen. Op het vlak van de beroepen van de kandidaten volgt CD&V-N-VA het algemene profiel: veel beroepspolitici, bedienden, kaderleden, zelfstandigen en vrije beroepen en erg weinig niet-actieven en arbeiders. Twee derde van de kandidaten op de CD&V-N-VA lijsten bekleedt een lokaal mandaat en één vijfde een nationaal mandaat. B. GROEN! De kandidaten van Groen! zijn niet meer de jongste kandidaten, met een gemiddelde leeftijd van 42,3 jaar komen ze slechts op de derde plaats en zijn hun kandidaten slechts een klein beetje jonger dan bij de vorige verkiezingen. Groen! heeft op drie van de zeven eerste plaatsen een vrouw staan, wat meteen betekent dat er vrouwen staan op 42% van de verkiesbare plaatsen. Daarnaast worden op het vlak van de beroepsgroepen de gangbare veronderstellingen grotendeels bevestigd. Bij Groen! gaat het in de eerste plaats om bedienden, kaderleden, ambtenaren en onderwijzend personeel, maar verder blijken ze ook erg veel niet-actieven (vooral gepensioneerden) te hebben. De Groen! kandidaten zijn voor 38,9% ook lokaal mandataris. C. Open VLD Open VLD heeft tegenover de andere partijen iets oudere kandidaten, die gemiddeld 43,4 jaar oud zijn en daarmee slechts een beetje jonger zijn dan hun partijgenoten die aan de vorige verkiezingen deelnamen. Open VLD heeft slechts één vrouwelijke lijsttrekker op zeven lijsten, maar wanneer we alle verkiesbare plaatsen op de Open VLD lijsten bekijken, blijken de vrouwelijke kandidaten bijna de helft van de verkiesbare plaatsen in te nemen. Op het vlak van de beroepen van de kandidaten, blijken de algemene veronderstellingen juist te zijn: bij de Open VLD zijn bijna 37% van de kandidaten zelfstandigen of oefenen ze een vrij beroep uit. Op de lijsten van Open VLD bekleedt twee derde van de kandidaten een lokaal mandaat en één vierde een nationaal mandaat. 13

14 D. SP.A-Spirit De kandidaten van SP.A-Spirit zijn met een gemiddelde leeftijd van 40,5 jaar de jongste kandidaten en zijn ook gemiddeld twee jaar jonger dan de kandidaten in SP.A-spirit heeft veel twintigers op haar lijsten en erg weinig 60plussers. SP.A-Spirit gaat voor twee vrouwelijke lijsttrekkers en zet ook vrouwelijke kandidaten op bijna de helft van de verkiesbare plaatsen. Op vlak van beroepen volgen de SP.A-Spirit kandidaten het algemene patroon, al dient gezegd dat SP.A-Spirit in vergelijking met de vorige verkiezingen het Vlaams Belang terug bijhaalt wat betreft het aantal arbeiders dat kandidaat is op hun lijsten. Wat de lokale verankering betreft, scoort SP.A-Spirit gemiddeld met de helft van de kandidaten die lokaal mandataris is. Een vierde van hun kandidaten is daarenboven nationaal mandataris. E. Vlaams Belang De Vlaams Belang kandidaat is gemiddelde de oudste met 46,4 jaar, Vlaams Belang heeft dan ook relatief veel oudere kandidaten en veel minder jongere kandidaten. Vlaams Belang heeft geen enkele vrouwelijke lijsttrekker, maar wanneer we naar alle verkiesbare plaatsen kijken, blijken de kansen van de Vlaams Belang vrouwen met 36,7% net iets groter dan die van de CD&V-N-VA vrouwen. Bij de Vlaams Belangkandidaten zijn er relatief gezien veel meer nietactieven en arbeiders, en minder ambtenaren en onderwijzend personeel dan bij de andere partijen. Nog opvallend is dat Vlaams Belang ook erg veel kabinets- en partijmedewerkers op zijn lijsten plaatst. Meer dan drie vierde van de kandidaten op de Vlaams Belanglijsten is ook gemeenteraadslid. Dit is uitermate veel, ook in vergelijking met hun percentages in 2003 (53,0%) en 2004 (41,5%). Ook voor hun nationale mandatarissen sparen ze 30% plaatsen op de lijst. 14