Samenvatting Aardrijkskunde Nederland als Leefomgeving

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Nederland als Leefomgeving Samenvatting door een scholier 4290 woorden 18 oktober ,8 19 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs Aardrijkskunde Nederland als leefomgeving. H1: Bij zowel de Rijn als de Maas zal de waterstand tijdens de PIEKAFVOER en HOOGWATER in de toekomst hoger worden. 3 Factoren bevorderen de hoogwaterstanden: 1. Perioden met hevige en langdurige neerslag Het stroomstelsel van de rivier krijgt dan te veel water toegevoerd dat vooral over de oppervlakte stroomt (overstroming). 2. Geen goed doordringbare bodem Als het een tijd heeft geregend kan de bodem in het stroomgebied van een rivier verzadigd raken met water (vol zitten met water van de grond rondom een rivier). Er is dan geen berging van water meer mogelijk in de bodem met als gevolg toestroming naar de rivier, waardoor er weer meer water in de rivier komt. 3. Een grote toevoer van smeltwater In het voorjaar kan de overgang van koud winterweer naar een warme natte periode voor veel smeltende sneeuw veel water toevoer. Maatgevende afvoer: De maximale afvoercapaciteit die bij de gekozen veiligheidsnorm bij een piekafvoer nog veiligheid biedt. Het stroomstelsel van de Rijn is sterk vertakt en kent talrijke kleine riviertjes (bijvoorbeeld de Moezel) die water naar de hoofdrivier stromen. De Rijn krijgt water toegevoerd vanuit het middelgebergte in Duitsland en het hooggebergte van de Alpen in Zwitserland. Hier komt ook het smeltwater en neerslagwater vandaan. De Maas is veel kleiner en voert vooral water uit het middelgebergte van de Ardennen en Noord-Frankrijk aan. 3 stappen voor de afvoer van water 1. Vasthouden of retentie in of op de bodem met zijn begroeiing. Het regen- of smeltwater komt op het bodemoppervlak en zakt hier rustig de grond in waar het als grondwater en bodemwater wordt vastgehouden. Het water kan ook op het bodemoppervlak blijven Pagina 1 van 9

2 liggen op worden opgeslagen in veenlagen. 2. Bergen in oppervlakte water Het overtollige water dat niet op de grond of in de bodem kan worden vastgehouden stroomt naar het oppervlakte water. Hier wordt in het langzaam stromende water van sloten en plassen tijdelijk opgeslagen. 3. Afvoer door de rivierloop Een wateroverschot in een stroomgebied komt uiteindelijk in de hoofdloop van snelstromende rivieren en zijrivieren terecht. Sponskarakter: Het vermogen van een landschap of stroomgebied om net als een spons water vast te houden en te bergen en vervolgens weer vertraagd af te geven. Het sponskarakter bepaalt de tijd die er zit tussen het vallen van neerslag en het vrijkomen van smeltwater in een stroomgebied en de afvoer ervan door de rivier. Vertragingstijd: De tijd tussen het vallen van de neerslag en de afvoer ervan door rivieren. Deze vertragingstijd kan kort of lang zijn en geeft een aanwijzing over het sponskarakter van het landschap. Onder natuurlijke omstandigheden met aanwezigheid van natuurlijk bos, veenlagen en natte laagten is het sponskarakter van het landschap groot en daardoor de vertragingstijd lang. Meestal wordt bij het in cultuur brengen, het ontwateren en het verstenen van gebieden het sponskarakter kleiner en de vertragingstijd korter. De inrichting van het landschap in België, Duitsland, Zwitserland en Frankrijk heeft invloed op onze rivieren. Het sponskarakter van het landschap in de bovenstroomgelegen gebieden van de Rijn en de Maas is een belangrijke factor, ten aanzien van de hoogte van de afvoer. Vanaf 800 neemt de bevolking in Nederland snel toe. Er werd begonnen met de ontginning van bossen en veengebieden en ontwatering door sloten. Door de afname van het sponskarakter van het landschap werd de afvoer van rivieren onregelmatiger. Uiterwaard: Strook land langs een rivier tussen de bedding en de rivierdijk. Loopt bij hoge waterstand onder. Wiel: Diepe rond plas die ontstaan is bij een dijk doorbraak door de uitschuwerende werking. Normalisatie: Maatregelen om de rivier beter bevaarbaar te houden, bijvoorbeeld door kronkels uit de rivier te verwijderen. Hierdoor wordt de rivier ook beter bevaarbaar. Krib: Een korte dam in de rivierbedding, haaks op de rivieroever, die de vaargeul vastlegt en op diepte houdt. Kronkels in de rivier werden afgesneden en op sommige plekken in de Maas werd de loop van de rivier gekanaliseerd. Door de normalisatie verplaatst het water zich steeds sneller door de rivier waardoor de waterstand bij grote afvoer steeds hoger wordt. Door middel van stuwen kan het waterpeil in een stuk riviertraject worden verhoogd of worden verlaagd. Stuw: Een waterbouwkundig werk dat water in een rivier of kanaal kan opstuwen. Met een stuw kan het waterpeil en de watertoevoer geregeld worden. De toestroming van water naar de rivier gaat door afname van het sponskarakter van het landschap steeds sneller. Ook heeft de verstedelijking, de aanleg van wegen en de toename van recreatie geleid tot verstening van het landschap. Verstening: Het aanleggen van wegen, woningen en bedrijven in een stroomgebied waardoor steeds grote oppervlaktes bedekt worden met slecht doordringbare materialen. Regenwater kan daardoor minder goed Pagina 2 van 9

3 in de bodem doordringen en het water stroomt direct naar de rivier. De vertragingstijd wordt dus korter wat leidt tot hoogwaterstanden. Miljarden Euro s schade en de gevaarlijke situaties is de aanleiding voor de samenwerking tussen de regeringen van landen langs de Rijn Intergouvernementele samenwerking. Intergouvernementele samenwerking: Samenwerking tussen regeringen van verschillende landen. Rijnconferentie: Conferentie in 1988 waarbij Zwitserland, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland het eens werden over actiedoelen om schade door hoge waterstanden van de Rijn te voorkomen (Actieplan Hoog Water). Retentiebekken: Gebieden (open water of landoppervlak) waar overtollig water tijdelijk kan worden opgeslagen. Ook wel noodoverloopgebieden genoemd. 4 actiedoelen kwamen voor het Actieplan Hoog Water: 1. Vergroten van het bergingsvermogen (retentie) voor wat bij de Rijnwaterloop. Bij de Rijnwaterloop moet het rivierwater door het verleggen van dijken, het in gebruik nemen van vroegere overstromingsgebieden en de aanleg van retentiebekken meer ruimte krijgen. 2. Vergroten van het bergingsvermogen (retentie) voor water in het Rijnstroomgebied. Overal in het Rijnstroomgebied moet het sponskarakter van het landschap verbeterd worden. Dit kan onder meer door herbebossing, herstel van natuurlijke waterlopen en het bevorderen van infiltratie van regenwater in de grond. 3. De aanleg van betere waarschuwingssystemen ten aanzien van hoog water. Het voorspellingstermijn van hoogwater moest in 2005 met 100% zijn vergroot. 4. Het verbeteren van de kwaliteit van het ecosysteem van Rijn en uiterwaarden. Drietrapsstrategie: Waterbeheer in drie stappen: vasthouden, bergen en afvoeren. Water moet eerst zoveel mogelijk in eigen gebied in de bodem kunnen zakken. Voor overtollig water moet er vervolgens voldoende bergingsgebied zijn in sloten, meertjes etc. Op de laatste plaatst staat benedenstrooms gebied te ontzien, pas het afvoeren van water. Door de drietrapsstrategie komt water pas vertraagd in het benedenstrooms rivierwater en kan een gevaarlijke hoge waterstand voor worden voorkomen. De drietrapsstrategie kan ook verdroging van gebieden door de ontwatering ten behoeve van landbouw voorkomen. Een hulpmiddel om de drietrapsstrategie te bevorderen is de watertoets. Watertoets: Verplichte toets bij ruimtelijke plannen van de overheid waarin aandacht moet worden besteed aan de veiligheid, wateroverlast, waterkwaliteit en verdroging. Maaswerken: Project in het gebied van de onbedijkte Maas (stroomopwaarts van Nijmegen) om het gebied langs de Maas minder gevoelig voor overstromingen te maken. Belangrijk zijn grindwinning en het aanleggen van kades. Ruimte voor de Rivier: Project om de veiligheid van de gebieden langs de Nederlandse rivieren te verbeteren en de ruimtelijke kwaliteit te verhogen. In werking sinds Ruimte voor de Rivier moet voor bescherming zorgen tegen overstromingen. Ruimtelijke kwaliteit: Een wijze van ordening en inrichting van de ruimte waarbij gestreefd wordt naar verhoging van de gebruikswaarde, de belevingswaarde en de duurzaamheid voor de toekomst. Dijkverhoging: Manier om door verhoging van de dijken de veiligheid in het rivierengebied of het kustgebied te vergroten. Dijkverhoging heeft als voordelen dat het relatief goedkoop is weinig ruimte inneemt. Het is echter geen goede oplossing, omdat het de gevaren alleen maar vergroot. Bij een dijkdoorbraak zijn de gevolgen erg Pagina 3 van 9

4 gevaarlijk. Dijkverhoging wordt dus alleen toegepast als er door ruimtegebrek (zoals bij de Lek) geen andere optie is. Voorrang krijgt als oplossing rivierverruiming. Rivierverruiming: Maatregelen om de rivierbedding meer ruimte te geven en tevens de ruwheid van de rivierbedding te verminderen. Een ruwzomerbed (door hoge kribben) of winterbed (door begroeiing of obstakels in de uiterwaard) remt de afvoer van water en remt de afvoer van water en stuwt de waterstand op. Deze maatregelen om de waterstand te verlagen zijn alleen effectief in het bovenrivierengebied. In het benedenrivierengebied worden hoogwaterstanden te veel gedomineerd door het IJsselmeerwater en het zeewater. Ruimte voor de Rivier bestaat uit de volgende maatregelen: 1. Maatregelen in de uiterwaard (het winterbed) - Vergraven van de uiterwaard. Door het afgraven van de afgezette kleilaag kunnen de uiterwaarden verlaagd worden en meer ruimte bieden. Ook kan in het zomerbed evenwijdig een nevengeul (een langgerekt meer gegraven worden die in verbinding staat met die rivierloop. Bij hoogwater vergroot de nevengeul de afvoercapaciteit van de rivier. De nevengeulen bieden ook mogelijkheden voor natuurontwikkeling en verhogen dus de kwaliteit van het landschap. - Verwijderen van obstakels. Door obstakels zoals bruggen, wegen, veerstoepen te verwijderen wordt het oppervlak minder ruw. De waterafvoer gaat hierdoor sneller en het hoogwaterpeil daalt. Het verwijderen van zomerkades heeft het zelfde effect. - Uiterwaardverbreding door dijkverleggingen (ontpoldering). Door de dijken landinwaarts te verleggen kunnen de uiterwaarden breder worden en krijgt de rivier meer ruimte. 2. Maatregelen in de rivierbedding (zomerbed) - Kribverlaging. Kribben moeten de vaargeul vastleggen en op diepte houden. Door uitschuring van het zomerbed heeft het bovendeel van de kribben bij de (lagere) hoogwaterstand geen functie meer. Dit bovendeel werkt wel remmend en water opstuwend bij hoogwater. Door de kribben wat te verlagen gaat de doorstroming van rivierwater beter. Dit wordt vooral toegepast in de Waal. - Zomerbedverdieping. Door het zomerbed te verdiepen kan de afvoercapaciteit van de rivier vergroot worden. Verdieping van het zomerbed heeft wel gevolgen van de grondwaterstand in het aangrenzende binnendijkse gebied. 3. Aanleg van hoogwatergeulen. Bij een hoogwatergeul maakt een deel van het rivierwater bij hoogwater een omweg via een binnendijkse route. Het is de door dijken omgeven geul die zorgt voor een extra afvoerroute voor rivierwater en verlaging van de weerstand. Bij laagwater kan de geul voor de landbouw of natuur gebruikt worden. 4. Aanwijzen van retentiegebieden (noodoverloopgebieden) Retentiegebieden (noodoverloopgebieden) zijn gebieden die bij hoge waterstanden tijdelijk gebruikt kunnen worden om water te bergen. Het kan gaan om landoppervlak of gebied met open water. 5. Dijkverbetering. Vooral langs de Lek is er gekozen voor verhoging en versterking van dijken. De dijken liggen hier dicht langs de rivier en de uiterwaarden zijn vaak niet aanwezig of zeer smal. Waterstanddaling door verlaging van de uiterwaarden is hierdoor niet mogelijk. Een probleem is dat de dijken een slappe ondergrond kennen met veen. Ook ligt de bebouwing over grote lengten dicht tegen de dijk aan. Pagina 4 van 9

5 H2 De Nederlandse steden zijn niet allemaal gelijk. Ze verschillen in ouderdom en de soort activiteiten (functies). De steden in Nederland kun je in 3 soorten groepen onderscheiden: 1. Historische Steden: Stad met een historisch stadscentrum die voor 1870 al stedelijke allure had. In de meeste gevallen hebben handel en bestuur hun groei bepaald. Amsterdam, Rotterdam en andere havensteden (zoals Middelburg en Delft) hebben hun groei te danken aan de stapelmarkt. De stapelmarkt was tot in de 19e eeuw onmisbaar in de wereldhandel. De stapelmarkt zorgde voor extra bedrijvigheid zoals scheepsbouw, reparatie, financiële afhandeling, bewerking van grondstoffen etc. Dit gebeurde vooral in de Gouden Eeuw (17e eeuw). Door de economische voorspoed groeit het inwoneraantal en moet de historische binnenstad uitbreiden. In Amsterdam ontstaan de grachtengordels, Jordaan etc. - Na 1870 komt er een groeiperiode, veroorzaakt door de komst van de industrie. Door de toestroom van arbeidskrachten groeit de stad verder. Er ontstaan een gordel van 19-eeuwse woonwijken (gebouwd tussen 1880 en 1920) rondom de historische binnenstad. Deze woonwijken zijn in korte tijd uit de grond gestampt en hebben een hoge dichtheid van slecht bebouwde woningen in smalle straten zonder groen. - Na 1950 ontwikkelen steden zich tot dienstencentra met kantoren en winkels. Hierdoor stijgt de werkgelegenheid in de dienstensector. Er ontstaat een nieuwe woonwijkengordel (1960 en 1970). Flats werden uit de grond gestampt. - Na De woonerven zijn nu erg kenmerkend. De woonwijken worden in de loop van de tijd ruimer, er komen meer grotere eengezinswoningen met veel groen. Ook de verkeersveiligheid krijgt aandacht. 2. Industriesteden: Stad die haar opkomst en groei te danken heeft aan de industrie door de nabijheid van een grondstof of aanwezigheid van goedkope arbeidskrachten. Zoals Tilburg, Enschede. De industrialisatie komt rond 1870 in Nederland op gang. Sommige fabrieken kozen een locatie aan de rand van een oude historische stad. In veel gevallen werd een plek gekozen nabij een grondstof zoals steenkool (Zuid-Limburg) of nabij een groot aantal goedkope arbeidskrachten (Twente en Brabant). - Industriesteden in Zuid-Limburg: ontstaan door de nabijheid van een grondstof. (Mijnen) - Industriesteden in Twente en Brabant: ontstaan door de aanwezigheid van goedkope arbeidskrachten. (Textiel) (Eindhoven komst van Philips) 3. Beleidssteden: Door de rijksoverheid aangewezen stad (groeistad, groeikern of Vinex-wijk) die de suburbanisatie van mensen en bedrijven uit de Randstad moet opvangen. Vanaf 1970 heeft beleid van de Rijksoverheid gezorgd voor het ontstaan van een nieuw soort stad. Steeds meer jonge gezinnen met een goed inkomen verlieten de stad en vestigden zich in dorpen in de omgeving. Deze suburbanisatie bedreigde de open ruimte in de Randstad. - Groeisteden. De Historische steden (Groningen, Breda, Zwolle, Amersfoort) kregen geld van de overheid om de vestiging van allerlei bedrijven in hun gemeenten aantrekkelijk te maken. Ook moesten er nieuwe woonwijken worden gebouwd die qua kwaliteit konden concurreren met de woongebieden in de Randstad. - Groeikernen. Aan de buitenkant van de Randstad werden door de Rijksoverheid een aantal groeikernen aangewezen zoals Hoorn, Purmerend, Houten. Alle groeikernen moesten de suburbanisatie vanuit de naburige grote stad opvangen. De groeikeren kregen ook geld van de overheid om een aantrekkelijk woonmilieu te creëren. - Vinex-wijken. Na 1990 ontstonden er Vinex-wijken. Vinex-wijken moeten de wildgroei van verstedelijking beperken. Het openbaar vervoer tussen de Vinex-wijken en de grote stad is erg goed geregeld wat de Pagina 5 van 9

6 sterke groei van het autoverkeer beperkt. De Randstad. West-Nederland is het meest verstedelijkte gebied in Nederland. De Randstad heeft meer dan 6,5 miljoen inwoners en 45% van alle werkgelegenheid in Nederland is in de Randstad. De Randstad bestaat uit 3 soorten gebieden: 1. De Stedenring, bestaat uit 3 stedelijke zones. - De Noordvleugel. Loopt van IJmuiden en Haarlem, via Zaandam en Amsterdam naar Almere. Amsterdam en Schiphol zijn de centrale plaatsen. Dit heeft te maken met hun grote economische veelzijdigheid en dynamiek. - De Zuidvleugel. Loopt van Leiden, via Den Haag, Delft, Vlaardingen, Schiedam en Rotterdam naar Dordrecht. Rotterdam en Den Haag zijn de 2 centrale plaatsen. - De Utrechtse zone. Bevat steden zoals Utrecht, Amersfoort en Hilversum. Door de centrale liggen in deze zone het knooppunt van de Randstad met de rest van Nederland. 2. Het Middengebied. De centrale open ruimte van de Randstad heet het Groene Hart. Het is een mooi stuk landschap met veel natuur. Al heel lang probeert de overheid het volbouwen van het gebied te voorkomen al rukt de verstedelijking steeds verder op en is al sinds 1958 met 25% in oppervlak afgenomen. 3. De Overloopzones. Aan de buitenkant is de Randstad door de aanwijzing van groeikernen uitgebreid zoals Almere, Purmerend, Houten en Spijkenisse. Dit noem je overloopzones. Brabantstad: In Noord-Brabant liggen Breda, Tilburg, Den Bosch en Eindhoven relatief dicht bij elkaar. De concentratie van deze middel grote steden wordt Brabantstad genoemd. Brabantstad heeft zich goed kunnen ontwikkelen door internationale transportverbindingen (weg en spoor). Ook is Brabant High-Tech actief door de komst van Philips in Eindhoven. Naast de Randstad is Brabant stad het meest internationaal georiënteerde gebied in Nederland. Een grote of middelgrote stad heeft minimaal inwoners in de gemeente. Bestuurlijk-ruimtelijk vraagstuk: Vraagstukken die alleen opgelost kunnen worden wanneer verschillende overheden in regio s samenwerken. De grote en middelgrote steden in Nederland hebben een aantal dezelfde problemen: - Ze hebben te maken met een afnemende bereikbaarheid. - Ze kennen het probleem van ruimtelijk gebrek. - Ze moeten omgaan met de komst van allochtone migranten. - Ze moeten hun economie vernieuwen om de (internationale) concurrentie kracht te behouden. Samenwerking tussen verschillende overheden is erg belangrijk, vooral in de Randstad. Er is sprake van bestuurlijke filevorming: de besluitvorming ten aanzien van belangrijke projecten verloopt te traag. Bestuurlijke netwerken: Samenwerkingsverbanden tussen verschillende overheden. Congestie: Verstopping van de infrastructuur (files). Er is sprake van congestie als het verkeersaanbod groter is dan de infrastructuur aan kan. Afnemende bereikbaarheid van het congestievraagstuk: 1. Congestie, structurele verstopping van wegen. Er zijn te veel auto s waardoor de wegen te vol raken en er opstoppingen (files) ontstaan. De files worden steeds langer. De congestie wordt veroorzaakt doordat steeds meer mensen auto gaan rijden door de toename van de welvaart. Stimuleren van openbaar vervoer remt de congestie weer. 2. Congestie op de autowegen. Vooral in de Randstad ligt het file gehalte erg hoog. Files ontstaan meestal waar een drie baan snelweg overgaat in een twee baan snelweg. Dit zijn fileknelpunten. De Pagina 6 van 9

7 bereikbaarheid van de Randstad neemt sterk af en de economische nadelen worden daardoor steeds groter. Bedrijven gaan zich op andere plekken vestigen buiten de Randstad. De overheid denkt aan 3 maatregelen op de congestie op te wegen te verminderen: - Invoering van de kilometerheffing. Bij kilometerheffing gaan automobilisten betalen voor het aantal kilometers dat zij rijden. In combinatie met dag en nacht en spitsuren of geen spitsuren. Op deze manier wordt het gebruik van drukke wegen ontmoedigd. - Uitbreiding van de capaciteit van de wegen. Er komen verlengingen van snelwegen en verbredingen. Om dit soort projecten sneller te laten verlopen gaan de overheid en bedrijven samenwerken: PPS Publiek- Private Samenwerking: Een samenwerking tussen overheid en bedrijven. De overheid hoeft niet meer te wachten tot het benodigde geld beschikbaar is. - Bevordering openbaar vervoer. Goed en goedkoop openbaar vervoer kan het verkeersaanbod op de autowegen en in de stad verminderen. Belangrijk is de verhoging van de frequentie en een goede afstemming van bus en trein. 3. Congestie in de Steden. De levering van goederen aan winkels, horeca en bedrijven (distributie) gaat met vrachtauto s steeds moeilijker. Wordt de bereikbaarheid van een stad zijn centrale plaats (daar zijn de winkels etc.) dan komen de klanten niet meer. Hierdoor kan de ondernemer zijn drempelwaarde niet meer halen en zal hij failliet gaan. De ondernemer zoekt voordat dit gebeurd een andere locatie op. Ook wordt er steeds vaker een auto vrij winkelcentrum gemaakt. Locatievraagstuk: Vraagstuk waarbij een beslissing moet worden genomen over de bestemming van een locatie. Bijvoorbeeld: Waar wordt een nieuw winkelcentrum gevestigd? Concurrentie om de ruimte: Strijd om de ruimte tussen verschillende belangen (bijvoorbeeld economische belangen of ecologische belangen). Multiculturele stad: Stad waarin verschillende etnische groepen met verschillende culturen samenleven. Veel allochtonen zijn door hun lage inkomen aangewezen op sociale huurwoningen. Ze wonen vooral in vooroorlogse wijken. Ze wonen gescheiden van andere bevolkingsgroepen. Ruimtelijke segregatie: Het sterk geconcentreerd en ruimtelijk gescheiden wonen van een bevolkingsgroep in steden of wijken. Sociale segregatie: Culturele afzondering van een bevolkingsgroep. Ruimtelijke segregatie Sociale Segregatie Polarisatie: Versterking van de tegenstellingen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Ook wel sociale polarisatie genoemd. Treedt vaak op bij culturele verschillen. Segregatie-Index: Index die de mate van segregatie aangeeft in een stad of wijk. Bij een waarde 0 is er sprake van een volkomen gemengde bevolking, maar waarde 100 is er sprake van volkomen gescheiden (totale segregatie) van bevolkingsgroepen. Duale arbeidsmarkt: Tweedeling op de arbeidsmarkt. De bovenlaag bestaat uit vast werk met goede scholing en de onderlaag bestaat uit laaggeschoold werk met losse contracten. Westerse mensen behoren meestal tot de bovenlaag en allochtonen tot de onderlaag. 2 Factoren verklaren de zwakke positie van allochtonen op de arbeidsmarkt 1. Opleidingsniveau. Ze doen vaak ongeschoolde arbeid, omdat niet-westerse vaak lager zijn opgeleid dat Westerse mensen. Halen ze een diploma dan stijgen direct hun kansen. 2. Discriminatie. Uit onderzoeken blijkt dat bij niet-westerse allochtonen discriminatie toegang tot de arbeidsmarkt en bovenlaag kan bemoeilijken. Pagina 7 van 9

8 De grote en middelgrote steden hebben steeds meer te maken met internationale concurrentie. Daarom moeten de stedelijke economie worden aangepast. Belangrijk is innovatie: Het vernieuwen van producten, nieuwe producten op de markt brengen. De vernieuwing betreft 2 vormen van bedrijvigheid: 1. Vernieuwing van de kennisintensieve sector In de kennisintensieve sector is de oprichting van kenniscentra een voorbeeld van vernieuwing. Een kenniscentrum is een bundeling van kennis die ontstaat al universiteiten en onderzoekscentra met elkaar gaan samenwerken. Door de aanwezigheid van kenniscentra wordt de stad aantrekkelijker voor High- Tech bedrijven etc. 2. Vernieuwing van de creatieve bedrijvigheid. In alle grote steden in de wereld groeit de creatieve bedrijvigheid. We kunnen spreken van een creatieve stad. Dat is een stad waar een belangrijk deel van de beroepsbevolking werkt in de creatieve bedrijvigheid zoals media, entertainment, kunst etc. Vernieuwing van de creatieve sector betekend de opkomst van gaming-industrie, kledingontwerpers etc. Leefbaarheid: De mate waarin woningen in een wijk voldoen aan de woonwensen van de bewoners en de mate waarin de woonomgeving als veilig, sociaal, schoon en gezond wordt ervaren. Wordt bepaald door fysieke leefbaarheid en de sociale leefbaarheid en de veiligheid. Leefbaarheid wordt dus bepaald door: 1. Fysieke leefbaarheid: De kwaliteit van woningen en de woonomgeving en de beschikbaarheid van voorzieningen (winkels etc). 2. Sociale leefbaarheid: De mate waarin de bewoners zich betrokken voelen bij de wijk en er contact hebben met andere bewoners. 3. Veiligheid: De mate waarin bewoners van een wijk zich beschermd voelen tegen personen of gevaren. Verblijftijd: Het aantal jaren dat bewoners gemiddeld in hun wijk blijven wonen. Buurtprofiel: Een overzicht van alle objectieve en subjectieve kenmerken in een wijk die samen de leefbaarheid bepalen. Objectieve leefbaarheid: Wordt bepaald door de controleerbare informatie op basis van cijfers en feiten over de fysieke en sociale leefbaarheid en de veiligheid. Het gaat bijvoorbeeld om cijfers over de ouderdom van de woningen, het inkomen van de bewoners en het aantal inbraken in een wijk. Subjectieve leefbaarheid: De indruk (perceptie) van bewoners over de leefbaarheid in hun woonwijk. Perceptie: Het beeld dat een individu of groep van de werkelijkheid heeft. (Een indruk gewoon). In Nederland zijn er een aantal wijken met een cumulatie (opsomming) van minpunten ten aanzien van de leefbaarheid. Ze worden probleemwijken of achterstandswijken genoemd. Achterstandswijken: Wijken die ten opzichte van andere wijken een achterstand hebben ten aanzien van de leefbaarheidfactoren (fysieke leefbaarheid, sociale leefbaarheid en veiligheid). Aandachtswijk: Probleemwijken/achterstandswijken die de komende jaren extra geld en aandacht van de overheid krijgen om de leefbaarheid te vergroten. Objectieve sociale onveiligheid: Door het aantal meldingen bij de politie van hinderlijke overlast en criminaliteit in statistieken bij te houden worden wijken met elkaar vergeleken en ontstaat er een beeld van de leefbaarheid van de wijk. Subjectieve sociale onveiligheid: Het oordeel van bewoners over de veiligheid in hun wijk. Sociale onveiligheid: De mate waarin de bewoners van een wijk zich door personen of situaties mentaal of Pagina 8 van 9

9 lichamelijk bedreigd voelen. Sociale cohesie: De mate waarin de bewoners van een wijk zich met elkaar en met de wijk verbonden voelen. Sociale cohesie is een belangrijk subjectief bewonerskenmerk. Meerdere factoren bevorderen de verbondenheid: 1. Meer gelijkheid tussen de bewoners qua inkomen, beroep en opleiding. Culturele achtergrond speelt ook mee, want een cultuur heeft vaak dezelfde normen en waarden. 2. Bewoners moeten zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor de leefbaarheid. Gezelligheidactiviteiten, het schoonhouden van de straat is erg belangrijk. Bewoners die huizen hebben gekocht voelen zich vaak meer betrokken dan huurders. 3. Als de verblijftijd langer wordt zal de verbondenheid ook toenemen. 4. De aanwezigheid van sociale netwerken. Een sociaal netwerk is een groep bewoners die regelmatig contact met elkaar hebben. Een kenmerk van een sociaal netwerk is sociale controle: De bewoners controleren en corrigeren elkaar en letten op afwijkend gedrag. Herstructurering: Het herinrichten van wijken met een gevarieerd woningaanbod waardoor de fysieke leefbaarheid verbetert en er sociale cohesie tussen de bewoners ontstaat. Stadsvernieuwing: Het opknappen van verouderde wijken (via sloop of renovatie) op initiatief van de overheid om de fysieke leefbaarheid te verbeteren. Gentrificatie: Proces waarbij in woonwijken rondom het stadscentrum de oorspronkelijke huurders met een laag inkomen worden verdrongen door de hogere inkomensgroepen die op zoek zijn naar een gunstige woonlocatie dicht bij hun werk en het centrum van de stad. Er zijn in Nederland ten aanzien van de opbouw van wijken 4 bouwperioden die de basis vormen voor de fysieke leefbaarheid: 1. Woonwijken gebouwd voor 1920 Deze woonwijken liggen pal tegen de binnenstad. Weinig problemen. Huizen zijn veel waard en nu opgeknapt. De wijken hebben een grote aantrekkingskracht doordat ze vrijwel midden in het centrum staan. 2. Woonwijken uit de bouwperiode Lage bebouwingsdichtheid en veel openbaar groen. De woningen zijn ruim en aantrekkelijk en van goede kwaliteit. Vooral gezinnen met jonge kinderen vinden hier een mooi huis. 3. Woonwijken uit de bouwperiode Probleemwijken met een lage fysieke leefbaarheid. Voornamelijk flats. Deze wijken zijn door woningnood na de tweede wereldoorlog uit de grond gestampt. Het gaat om rijtjeshuizen en voornamelijk flats. Tussen de woningen is groen aangelegd en speelplaatsen, maar dit zijn openbare ruimtes die worden verpest door hangjongeren. Hier wonen vooral migranten en ouderen. 4. Woonwijken gebouwd na 1970 Geen problemen in deze woonwijken. Voornamelijk woonerven. De meeste huizen hebben een tuin en er is veel diversiteit qua huizen en grootte. Pagina 9 van 9