Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1301/ JLG Industries / Lima / RiRent I. MELDING 1. Op 31 maart 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat enerzijds JLG Industries Inc. door middel van OPR Holding B.V. i.o. en anderzijds Lima Holding B.V. i.o., waarvan Hovago v.o.f. en D. Schalekamp Holding B.V. de aandelen zullen houden, voornemens zijn een gemeenschappelijke onderneming, RiRent Europe B.V., tot stand te brengen, in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 66 van 7 april Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. II. PARTIJEN 2. OPR Holding B.V. i.o. is een besloten vennootschap in oprichting naar Nederlands recht. Zij is een 100%-dochteronderneming van JLG Industries Inc. (hierna: JLG). JLG is opgericht naar het recht van de staat Pennsylvania, Verenigde Staten van Amerika. 3. JLG is een internationaal opererende onderneming. JLG produceert, distribueert en verkoopt mobiele hoogwerkers. 4. Lima Holding B.V. i.o. (hierna: Lima), is een besloten vennootschap in oprichting naar Nederlands recht. Zij heeft als aandeelhouders: Hovago v.o.f. (hierna: Hovago) en D. Schalekamp Holding B.V. (hierna: DS). Hovago en DS houden ieder 50% van de aandelen in Lima. Hovago is een vennootschap onder firma naar Nederlands recht. Hovago behoort tot de Baris Groep. DS is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. DS behoort tot de Schalekamp Groep. 5. Lima is houdstermaatschappij voor Hovago's en DS' belang in RiRent Europe B.V. Hovago is actief op het gebied van de handel in kranen, wegenbouw- en grondverzetmachines. Diverse ondernemingen, die eveneens tot de Baris Groep behoren, houden zich bezig met de import en export, handel, verhuur en bemiddeling daarbij, in kranen, wegenbouw-, bouw- en grondverzetmachines, drijvend materieel ten dienste van weg- en waterbouw. De overige ondernemingen die behoren tot de Baris Groep bewegen zich niet op markten die in het onderhavige besluit aan de orde zijn. DS is houdstermaatschappij voor de heer D. Schalekamp; zij handelt niet. Tot de Schalekamp Groep behoren eveneens Riwal Lift B.V., Richards & Wallington International B.V. en J. Colj B.V. Riwal Lift B.V. is zowel distributeur als verhuurbedrijf op het gebied van hoogwerkers. Zij is de alleenverdeler van JLG-

2 producten in Nederland. Daarnaast distribueert zij exclusief Aichi-producten - dit zijn met JLG concurrerende producten - in de Benelux, Frankrijk, Spanje, Ierland en Itali. Riwal Lift B.V. verkoopt aan verhuurbedrijven en eindgebruikers en verhuurt aan eindgebruikers. Richards & Wallington International B.V. houdt zich onder meer bezig met de verkoop van hoogwerkers. J. Colj B.V. houdt zich onder meer bezig met de verhuur van (mobiele) kranen en de uitvoering van hijswerken. 6. De gemeenschappelijke onderneming RiRent Europe B.V. (hierna ook: RiRent) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht en zal zich bezig houden met de verhuur aan verhuurbedrijven van mobiele hoogwerkers (zogenoemde 'Mobile Elevating Work Platforms', hierna ook: MEWP's) in een groot deel van Europa. Zij zal zich hierbij richten op kleine en middelgrote verhuurbedrijven (die in het algemeen niet de middelen hebben om grote voorraden MEWP's aan te houden) en voorts op verhuurbedrijven die te maken hebben met tijdelijke tekorten aan MEWP's, bijvoorbeeld ten gevolge van de inzet van veel MEWP's bij grote evenementen (popconcerten, sportevenementen), industrile of bouwprojecten en renovatie- en schilderwerken. III. DE GEMELDE OPERATIE 7. De gemelde operatie is neergelegd in een concept-"agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal Lift International B.V." van 30 maart 1999 en een concept- "Joint-Venture Agreement" van 26 maart 1999, zoals gewijzigd bij brief van 23 juni 1999, die de oprichting van een gemeenschappelijke onderneming, RiRent Europe B.V., tussen JLG en Lima behelsen. Dit wordt in de volgende stappen gerealiseerd. a. Riwal Lift International B.V. is in 1996 opgericht door Hovago, DS en J.J. Schalekamp Holding B.V. Voorafgaand aan de voorgestelde transactie zullen de aandelen in Riwal Lift International B.V. overgedragen worden aan Lima, waarin DS en Hovago ieder 50% van de aandelen zullen houden. a. Vervolgens zal JLG, door middel van haar dochter OPR Holding B.V. i.o., 50% van de aandelen in Riwal Lift International B.V. van Lima overnemen. De naam Riwal Lift International B.V. zal worden gewijzigd in RiRent Europe B.V. (RiRent). IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 8. Voor de beoordeling van de toepasselijkheid van het concentratietoezicht wordt in het navolgende onderzocht of de gemelde operatie resulteert in de totstandkoming van een gemeenschappelijke onderneming die duurzaam alle functies van een zelfstandige economische eenheid vervult, en die er niet toe leidt dat de oprichtende ondernemingen hun marktgedrag cordineren. Gezamenlijke zeggenschap 9. Blijkens de overgelegde concept-"agreement for the sale and purchase of shares in Riwal Lift International B.V." d.d. 30 maart 1999, zullen de aandelen

3 in RiRent gelijkelijk verdeeld zijn over Lima en OPR Holding B.V. Blijkens de overgelegde concept-"joint Venture Agreement" d.d. 26 maart 1999, worden besluiten in de algemene vergadering van aandeelhouders slechts genomen indien overeenstemming bestaat tussen Lima en OPR Holding B.V. (art. 7, lid 3). De raad van commissarissen zal bestaan uit vier leden: twee benoemd door Lima, twee door OPR Holding B.V. (art. 8, lid 2). Besluiten van de raad van commissarissen vereisen ten minste n stem van een commissaris benoemd door Lima en ten minste n stem van een commissaris benoemd door OPR Holding B.V. (art. 8, lid 9). 10. Uit het voorgaande volgt dat Lima [1] en OPR Holding B.V. gezamenlijke zeggenschap zullen hebben over RiRent. [1] Hovago en DS hebben gezamenlijke zeggenschap in Lima (Joint-Venture Agreement, artikel 3, lid 1). Duurzame zelfstandige economische eenheid 11. RiRent wordt opgericht voor onbepaalde tijd. RiRent zal zelfstandig (zie ook hierna, punten 13 e.v.) MEWP's verhuren aan verhuurbedrijven. RiRent zal zich tot deze activiteit beperken. [...] * * Vertrouwelijk. 12. RiRent zal over voldoende eigen middelen beschikken. De moederondernemingen zullen voldoende financile middelen ter beschikking stellen. Daarnaast zal financiering van derden worden verkregen. De opbouw van RiRent's eigen personeel en infrastructuur zal plaatsvinden in een periode van [0-5] * jaren. In de aanloopfase zal er personeel, dat in dienst is van Riwal Lift B.V., op contractuele basis werkzaam zijn ten behoeve van RiRent. Dit personeel zal binnen genoemde termijn in dienst worden genomen bij RiRent. RiRent zal de beschikking krijgen over eigen faciliteiten: bedrijfsmiddelen die RiRent in de aanloopfase gebruikt van Riwal Lift B.V., zoals kantoorruimte en uitrusting, zullen binnen genoemde termijn door RiRent worden verworven. Reeds nu is [meer dan de helft] * van de MEWP's in eigendom van RiRent. * Vertrouwelijk. 13. [...]. * RiRent zal voorts, zo is de verwachting, een wezenlijk deel van haar bevoorrading bij anderen dan haar moeders betrekken. In dit verband is van belang dat er vele typen MEWP's bestaan die voorzien in verschillende behoeften. Voorts zijn de verschillende typen in meerdere prijsklassen verkrijgbaar. JLG, n van de moeders van RiRent, produceert niet alle typen en haar producten bevinden zich in een hoge(re) prijsklasse[2]. Partijen hebben aangegeven dat bijvoorbeeld Holland Lift MEWP's produceert die hoger reiken dan JLG-producten. Afhankelijk van de samenstelling van de grond bestaat voorts behoefte bij afnemers aan rups-mewp's. JLG produceert evenwel geen rups-mewp's. Partijen schatten dat het aantal verkopen door JLG van MEWP's binnen Europa [10%-20%] * van het totale aantal verkopen van MEWP's uitmaakt. Afnemers van RiRent, te weten verhuurbedrijven van MEWP's, bieden eindgebruikers in de regel een ruim assortiment van MEWP's. Gelet op de aard van de activiteit die RiRent zal ontplooien (zie hiervr, punt 6) waarbij zij als het ware als een (verhuur)groothandel zal fungeren ten behoeve van verhuurbedrijven[3], is het aannemelijk dat RiRent een breed assortiment van typen en merken in verschillende prijsklassen zal aanbieden.

4 [2] Geen van de andere moeders is actief terzake van de productie van MEWP's. [3] Waarbij haar 'handel', zoals aangegeven (zie hiervr, bijvoorbeeld punt 6), bestaat uit verhuur. * Vertrouwelijk. 14. Uit het voorgaande vloeit voort, dat RiRent op duurzame wijze alle functies van een zelfstandige economische eenheid zal vervullen. Geen cordinatie van marktgedrag van de oprichtende ondernemingen 15. RiRent zal uitsluitend actief zijn op het gebied van de verhuur van MEWP's aan verhuurbedrijven. Van de oprichtende ondernemingen, te weten Hovago, DS - en de ondernemingen die deel uitmaken van de respectievelijke groepen waartoe zij behoren - en JLG is er slechts n, te weten DS (door middel van Riwal Lift B.V.), actief op het gebied van de verhuur van MEWP's; dit betreft verhuur aan eindgebruikers en geen verhuur aan verhuurbedrijven. Van de oprichtende ondernemingen zijn Hovago en DS (door middel van J. Colj B.V.) actief op het gebied van de verhuur van kranen. Gelet op bijvoorbeeld hun grootte, beoogd gebruik, mobiliteit en kostprijs is aannemelijk dat kranen onderscheiden dienen te worden van MEWP's (zie ook hierna, punt 20). 16. Gelet op het voorgaande is het niet aannemelijk dat de voorgenomen concentratie zal leiden tot cordinatie van het marktgedrag van de oprichtende ondernemingen. Conclusie 17. Gezien het bovenstaande is de gemelde operatie een concentratie in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. De hierboven onder punt 7 omschreven transactie leidt ertoe dat JLG en Lima[4] gezamenlijke zeggenschap verkrijgen in RiRent. [4] Hovago en DS hebben gezamenlijke zeggenschap in Lima (zie hiervr, voetnoot 1). 18. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn de Baris Groep, de Schalekamp Groep, JLG en RiRent. 19. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkt

5 20. RiRent zal actief zijn terzake van de verhuur van MEWP's. RiRent zal deze verhuren aan verhuurbedrijven. In de eerste plaats wordt opgemerkt, dat met partijen kan worden aangenomen, dat, gelet op bijvoorbeeld de aard en de kenmerken van MEWP's, MEWP's zich onderscheiden van meer algemene 'toegankelijkheids-uitrustingen' zoals ladders, steigers, aluminium torens, kranen en mastklimmers. MEWP's zijn bijvoorbeeld mobiel, hebben een variabele werkhoogte, bieden extra veiligheid (namelijk het verrichten van arbeid in een mand die omhoog gebracht kan worden)[5], zijn zeer stabiel en hebben geen uitstaande stabilisatoren nodig. MEWP's zouden, afhankelijk van hun karakteristieken en gebruik, kunnen worden onderscheiden in een aantal (hoofd)typen, bijvoorbeeld 'boom lifts', 'scissor lifts' en 'vertical lift masts'. In het onderhavige geval bestaat evenwel geen reden om MEWP's nader te onderscheiden aangezien alle producenten, distributeurs, en verhuurbedrijven alle (hoofd)typen voeren. [5] In dit verband hebben partijen erop gewezen, dat ten gevolge van een recente wijziging in de Nederlandse wetgeving het werknemers niet langer is toegestaan om op een hoogte van meer dan 8 meter op een ladder te staan. 21. In de tweede plaats wordt opgemerkt, dat verhuur aan verhuurbedrijven, gelet op bijvoorbeeld de kenmerken van de afnemers, mogelijkerwijs kan worden onderscheiden van verhuur aan eindgebruikers. In het onderhavige geval kan de beantwoording van de vraag of verhuur aan verhuurbedrijven dient te worden onderscheiden van verhuur aan eindgebruikers in het midden blijven, aangezien de uiteindelijke beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie hierna, punt 26). 22. In de derde plaats wordt opgemerkt, dat verkoop van MEWP's onderscheiden kan worden van de verhuur van MEWP's. Huur van MEWP's biedt afnemers een grotere flexibiliteit. Zo biedt het 'inhuren' van MEWP's (verhuur)bedrijven de mogelijkheid hun voorraad ten tijde van een plotselinge grote vraag, bijvoorbeeld in het kader van grote tijdelijke projecten (zie ook hiervr, punt 6), op korte termijn aan te vullen, terwijl het economische risico wordt geminimaliseerd. Vervolgens biedt huur afnemers de mogelijkheid te beschikken over MEWP's die voldoen aan bijzondere, juist met het oog op bepaalde projecten vereiste technische specificaties, zonder de noodzaak zelf deze apparaten te hoeven aanschaffen. Voorts bestaat, zo hebben partijen aangegeven, bij het midden- en kleinbedrijf een specifieke voorkeur voor huur, aangezien het midden- en kleinbedrijf in het algemeen niet de middelen heeft om een grote voorraad van eigen MEWP's aan te leggen. Relevante geografische markt 23. Partijen hebben opgemerkt, dat de markten voor verkoop en verhuur van MEWP's ten minste nationaal zijn. Gelet op de productkarakteristieken, prijsstelling en transportkosten zou de markt mogelijkerwijs ruimer zijn (Europees). Met name betreffende de verhuur aan verhuurbedrijven zou sprake zijn van een Europese markt: deze verhuurovereenkomsten worden in het algemeen aangegaan voor een langere periode dan verhuurovereenkomsten aan eindgebruikers (ongeveer 6 maanden, respectievelijk rond de twee weken); transportkosten maken dan een geringer deel uit van de contractprijs. 24. Riwal Lift International B.V. (de 'oude GO', zie hiervr, punt 7, onder a en b) verhuurt thans reeds aan afnemers gevestigd in diverse landen in Europa. Ook RiRent (de 'nieuwe' GO, zie hiervr, punt 7, onder b) zal actief zijn op het gebied van de verhuur aan verhuurbedrijven gevestigd in diverse Europese

6 landen. Partijen verwachten dat ook toekomstige concurrenten in de markt voor verhuur aan verhuurbedrijven hetzelfde zullen doen. 25. In het onderhavige geval kan in het midden blijven of sprake is van een nationale markt voor de verhuur van MEWP's of van een Europese markt voor de verhuur van MEWP's aangezien de onderhavige beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie hierna, punt 26). B. Gevolgen van de concentratie 26. Partijen schatten de totale omvang van de Europese markt voor verhuur van MEWP's aan verhuurbedrijven op ongeveer USD [ ] * miljoen (ongeveer [ ] * stuks). RiRent behaalt een omzet van ongeveer [0-10] * miljoen gulden op het gebied van de verhuur aan verhuurbedrijven. Uitgaande van genoemde marktomvang behaalt RiRent een marktaandeel van [minder dan 5%]. * Wordt uitgegaan van een nationale markt, dan wordt opgemerkt dat partijen hebben aangegeven dat RiRent niet (of nauwelijks) op de nationale markt actief is. Zou ten slotte worden uitgegaan van n markt voor de verhuur van MEWP's (omvattende de verhuur aan eindgebruikers en de verhuur aan verhuurbedrijven), dan is het marktaandeel van RiRent, ongeacht of wordt uitgegaan van een nationale of Europese markt, nog kleiner dan de genoemde marktaandelen, aangezien RiRent niet actief is terzake van de verhuur aan eindgebruikers. * Vertrouwelijk. 27. Voor de beoordeling kan er voorts op worden gewezen, dat de MEWPmarkt (zowel verkoop als verhuur) een groeimarkt is. Vroeger kwamen MEWP's voornamelijk voor bij de brandweer en (gemeentelijke) onderhoudsploegen voor straatverlichting. Thans worden MEWP's bijvoorbeeld ingezet bij renovaties (van spoorwegstations, monumenten etc.) en schoonmaak- en reparatiewerkzaamheden (van zeeschepen, stadions etc.). Dat sprake is van een groeimarkt blijkt bijvoorbeeld uit de cijfers van Access International's Access Yearbooks[6]. Werden in de jaren zeventig wereldwijd enkele duizenden stuks verkocht, rond 1990 was dit gestegen tot rond de , terwijl in 1997 rond de stuks werden verkocht. Ongeveer driekwart van deze verkopen gaan naar verhuurbedrijven.[7] [6] Zie bijvoorbeeld, 1997 Access Yearbook, blz ; 1998 Access Yearbook, blz. 18. [7] Zie: 1998 Access Yearbook, blz. 16. VI. NEVENRESTRICTIES 28. De overgelegde Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V., Joint-Venture Agreement en Individual Letters bevatten een aantal bedingen op grond waarvan Hovago, DS, JLG, Lima, Doron Livnat en Dick Schalekamp[8], zich, kort gezegd, ertoe hebben verbonden bepaalde activiteiten niet te verrichten[9]. Slechts voorzover partijen zich ertoe hebben verbonden niet actief te worden op het gebied waarop RiRent actief is, brengen dergelijke bedingen tot uitdrukking dat de oprichtende ondernemingen geen activiteiten zullen verrichten die concurreren met activiteiten van de gemeenschappelijke onderneming en zich derhalve

7 duurzaam zullen trekken uit de markt ten gunste van de gemeenschappelijke onderneming en kunnen zij als rechtstreeks verbonden met en noodzakelijk voor de verwezenlijking van de onderhavige concentratie worden aangemerkt [10]. Voorzover de bedingen betrekking hebben op activiteiten op een ander gebied dan dat waarop RiRent actief is, gaan deze bedingen verder dan wat redelijkerwijs als noodzakelijk wordt beschouwd voor de concentratie. [8] Doron Livnat en Dick Schalekamp zijn belangrijke aandeelhouders in respectievelijk Hovago en DS. [9] Zie: art. 11, lid 1, sub (i), art. 11 lid 2, sub (i) en art. 11, lid 3 van de Joint-Venture Agreement; art. 5, lid 1, sub (i) van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V. [10] Hetzelfde geldt voor het het verbod klanten te benaderen voor dezelfde producten als van RiRent (art. 11, lid 1, sub (iii), art. 11 lid 2, sub (iii) en art. 11, lid 3 van de Joint-Venture Agreement; art. 5, lid 1, sub (v) van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V. 29. Op grond van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V., de Joint-Venture Agreement en de Individual Letters verplichten Hovago, DS, JLG, Doron Livnat en Dick Schalekamp zich ertoe om, kort gezegd, bepaalde personen, die in dienst zijn (of waren) van Lima of RiRent, niet in dienst (trachten) te nemen.[11] [11] Zie: art. 11, lid 1, sub (ii), art. 11 lid 2, sub (ii) en art. 11, lid 3 van de Joint-Venture Agreement; art. 5, lid 1, sub (iv) van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V. 30. Met partijen kan worden aangenomen, dat genoemd concurrentiebeding als rechtstreeks verbonden met en noodzakelijk voor de verwezenlijking van de voorgenomen concentratie kan worden beschouwd, voorzover het betreft het actief werven van personeel. Het feit dat het aan partijen ook verboden zal zijn om werknemers van RiRent in dienst te nemen indien deze werknemers daartoe zelf het initiatief nemen gaat evenwel verder dan wat redelijkerwijs als noodzakelijk wordt beschouwd voor de verwezenlijking van de concentratie. 31. Op grond van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V. en de Individual Letters zijn Hovago, DS, Doron Livnat en Dick Schalekamp, gehouden, kort gezegd, vertrouwelijke bedrijfsinformatie vertrouwelijk te behandelen.[12] Dit kan beschouwd worden als rechtstreeks verbonden met en noodzakelijk voor de verwezenlijking van de onderhavige concentratie. [12] Zie: art. 5, lid 1, sub (iii) van de Agreement for the Sale and Purchase of Shares in Riwal International B.V. en art. 17 van de Joint-Venture Agreement. VII. CONCLUSIE 32. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op

8 significante wijze wordt belemmerd. 33. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. 34. Gelet op de overwegingen 28 tot en met 31 is de directeur-generaal van oordeel dat, voorzover de in punten 28, 29 en 31 omschreven clausules overeenkomsten vormen als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet, niet geldt voor deze overeenkomsten, voorzover de bedingen genoemd in punt 28 zich beperken tot het gebied waarop RiRent actief is, en voorzover de bedingen genoemd in punt 29 zich beperken tot het actief werven van personeel. Datum: 30 juni 1999 w.g. A.W. Kist Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam. Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.