Het belang van anders

Transcriptie

1 Het belang van anders Transitie doen we samen Maarten Kwakernaak en Meike Heessels Lector Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief Kenniscentrum HAN SOCIAAL 24 September 2015

2 Hoofdlijn van het verhaal Transities van het verleden Transitie van nu Ervaringen en opgave Vrijwilliger en professional Eenzaamheid

3 Waar komen we vandaan?

4 Van de zorgzame samenleving naar de verzorgingsstaat

5 Van de verzorgingsstaat naar participatiesamenleving

6 De zorgzame samenleving Tot de jaren 60 (?) van probleemgestuurd - Kleine sociale gemeenschappen naar betekenisgestuurd - Zorg en ondersteuning binnen de gemeenschap leren en werken - Burenhulp alom aanwezig - Verzuiling

7 De zorgzame samenleving van probleemgestuurd Stelling: naar betekenisgestuurd De participatiesamenleving, die hebben we vroeger leren en werken zeker gekend!

8 De verzorgingsstaat

9 De verzorgingsstaat Overheid draagt zorg voor de zorg Recht op zorg en ondersteuning Sociale netwerken en burenhulp verliezen hun noodzaak De burger als cliënt van de overheid

10 De verzorgingsstaat Stelling: De verzorgingsstaat heeft onze samenleving doen uiteenvallen.

11 Het einde van de verzorgingsstaat

12 De verzorgingsstaat In 1900 was de levensverwachting 50 jaar van probleemgestuurd In 1977 was dit 71 (M) en 74 (V) naar betekenisgestuurd Mijn levensverwachting is 81 jaar leren en werken In 2060 zal deze naar verwachting op 87,5 liggen (CBS, 2015)

13 De verzorgingsstaat Vergrijzing, ontgroening en medicalisering maken van probleemgestuurd verzorgingsstaat kostbaar. naar betekenisgestuurd leren en werken Gemeenten met hoge vergrijzing en ontgroening staan voor extra uitdagingen.

14 De verzorgingsstaat van probleemgestuurd Vergrijzing, ontgroening en medicalisering maken verzorgingsstaat kostbaar. naar betekenisgestuurd leren en werken Gemeenten met hoge vergrijzing en ontgroening

15 De verzorgingsstaat van probleemgestuurd Stelling naar betekenisgestuurd De verzorgingsstaat is onbetaalbaar geworden. leren en werken

16 Transitie van probleemgestuurd Een transitie is een stelselverandering die het hele land naar betekenisgestuurd aangaat. De transitie van zorg en welzijn veronderstelt leren en werken een vermaatschappelijking van zorg en ondersteuning.

17 Transitie Overheden Decentralisatie Bedrijfsleven Maatschappelijk ondernemen Professionals welzijn/zorg Transformatie Wij allen Cultuurverandering en caring Onderwijs Cultuurverandering Georganiseerde vrijwilligers Koplopers in caring

18 Transitie van probleemgestuurd De vrijwilliger is onmisbaar, maar kan het niet alleen. Net als dat (betaalde) professionals het niet alleen naar betekenisgestuurd kunnen. De veronderstelde transitie komt van leren en werken binnenuit. Die kan ook niet opgelegd worden.

19 Transitie Decentralisatie doen we gewoon. van probleemgestuurd De transitie is nog lang niet af. Transitie kan alleen bewerkstelligd wordt doordat verschillende naar betekenisgestuurd betrokkenen een gezamenlijke visie formuleren. Een stip op de horizon. leren en werken Schrijf op in maximaal 5 trefwoorden: wat is de transitie, de stip op de horizon voor jullie?

20 Transitie doen we samen Geen enkele organisatie - inclusief vrijwilligers kan de transitie alleen.

21 Burgers en aanbieders richten samen het gebied/de wijk in (Community Based Approach) en er wonen intensieve zorgvragers Zzp 3 Zzp 4 Winkelcentrum Woon zorg centrum Woon diensten Senioren woningen Diensten voor kleinschalig wonen Kleinschalig wonen Zzp 4 Sociale wijkteams WOP BOP Zorgwoningen Wijkzorgteams Servicediensten voor thuiswonenden Geïntegreerd dienstenaanbod wonen, welzijn en zorg voor de hele wijk

22 Wat is transformatie? Nieuwe behoeftelogica s van de burger De vraag van de burger bepaalt welke competentie de professional inzet

23 Transformatie Een nieuwe manier van werken die uitgaat van mogelijkheden, eigen kracht, sociale netwerken en een samenwerking tussen burger, buur, familie, vrijwilliger en waar nodig professional.

24 De verzorgingsstaat van probleemgestuurd Stelling naar betekenisgestuurd Ik merk als vrijwilliger veel van de transformatie binnen leren en werken zorg en ondersteuning.

25 Bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gericht op de vraag achter de vraag Gebaseerd op de eigen kracht van de burger Direct er op af Formeel en informeel in optimale verhouding Doordachte balans van collectief en individueel Integraal werken Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht Gebaseerd op ruimte voor de professional

26 Wat merken wij van de transformatie? Veel!

27 Wat merken wij hier van? Via de Wmo Werkplaatsen is ons Kenniscentrum betrokken bij tientallen organisaties en meer dan 40 wijkteams. Effecten worden in kaart gebracht vanuit perspectief van de hulpbehoevende burger.

28 Wat merken wij hier van? - Het wijkteam bestaat niet: grote lokale verschillen - Integrale wijkteamaanpak: vaak beter, soms wat goedkoper - Preventie is de kern van de gedachte, maar de tijd ontbreekt soms. - Vrijwilliger vaak centraal in succesverhalen

29 Effecten een getransformeerde aanpak in beeld 29

30 30

31 31

32 Meneer uit Zutphen Na ontslag gaat het slecht met meneer. Zijn contact met familie wordt steeds slechter en zijn huis is sterk vervuild. Grote zorgen om veiligheid van meneer én zijn omgeving. 32

33 Aanpak Meneer houdt hulpverlening af, totdat het wijkteam aanklopt. Op aanraden van dochter gaan zij een kijkje nemen. Zij beloven: u bent de baas, u houdt regie. Dat spreekt hem aan. De sociaal werker betrekt de familie. Een team vrijwilligers helpt hem met het op orde brengen van zijn huis. Het voelde als een nieuw begin! 33

34 Aanpak Het wijkteam zoekt vindt een match met een vrijwilliger die hem kan helpen met zijn financiële problemen. Omdat er vroeg is gehandeld, is de problematiek beperkt, en escaleren zijn schulden niet. 34

35 Aanpak De samenwerking tussen meneer, wijkteam, familie en vrijwilliger leidt tot een betere situatie voor meneer. Geen depressieve klachten meer. Ik geef het een 9! én De geschatte besparing is ruim 50%, doordat aankomende escalatie is voorkomen. 35

36

37 Stelling: Transformatie in zorg en ondersteuning is moeilijk realiseerbaar zonder (oudere) vrijwilligers.

38 Belemmeringen van transitie uit onderzoek - Veel bereidheid tot incidentele hulp, men is huiverig voor structurele hulp - Maar ook: men durft geen hulp te vragen - Bezuinigingen belemmeren transitieproces: langer thuiswonen, waarom dan zónder thuishulp? 38

39 Belemmeringen van transitie uit onderzoek - Saamhorigheid en buurtontmoeting wil bijna iedereen, maar vaak gebrek aan ongebonden ontmoeting. - De transitie is vooral onduidelijk, met name voor ouderen. En daarom een zorg. - Er is ontzettend veel, maar waar? 39

40 Het Nieuwe Oud Mensen van jaar worden straks anders oud. Hoe bereiden zij zich voor? Welk advies hebben zij? 40

41 Het Nieuwe Oud Casestudy gemeente Lingewaal 40 mensen van

42 Het Nieuwe Oud Wat vinden zij? Financieel voorbereiden is cruciaal. De rest zien we wel gebeuren. 42

43 Samen oud worden in Apeldoorn Casestudy Apeldoorn-Noord 30 mensen van 65 jaar en ouder 43

44 Samen oud worden in Apeldoorn Wat missen zij? Sociaal netwerk in de buurt nu zij langer zelfstandig thuis wonen. Wordt dit onderschat door Het Nieuwe Oud? Eenzaamheid ligt op de loer Daarover meer na de pauze. 44

45 Eenzaam ben je niet alleen Samen werken aan een nieuwe blik op eenzaamheid en sociaal isolement Meike Heessels

46 Hoe is deze aanpak ontstaan? Samenwerking van onderzoekers, vrijwilligers, professionals Van compacte signalerings-instrumenten Naar een flexibele benadering van signaal tot en met actie

47 Iedereen heeft een verhaal

48 Samen in gesprek Wat is uw ervaring met eenzaamheid? Dit kan over persoonlijke ervaringen of over uw vrijwilligerswerk/omgeving gaan.

49 Wat is uw reactie? Eenzaamheid hoort bij het leven Eenzaamheid kan vrijwel altijd verholpen worden door het leggen van contacten Eenzaam of alleen zijn, daar loop je niet mee te koop

50 Een complex probleem Eenzaamheid is het ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Sociaal isolement is een situatie waarin mensen weinig tot geen ondersteunende contacten hebben.

51 De oplossing is toch weer onder de mensen komen? Helaas, er is geen standaardoplossing Veel interventies niet effectief Daarom: deze aanpak draait er om de ander te ondersteunen om zelf vanuit zijn eigen verhaal en de oorzaken van eenzaamheid tot een persoonlijk plan komen.

52 Taboe Er is sprake van verborgen problematiek. Mensen die eenzaam zijn of in een sociaal isolement verkeren vinden het moeilijk om hulp te vragen: vraagverlegenheid. Professionals of vrijwilligers zijn vaak onzeker over de relevantie van signalen en durven deze niet direct bespreekbaar te maken: handelingsverlegenheid.

53 Samen in gesprek Wanneer merkte je bij jezelf een drempel om de vraag te stellen of iemand zich eenzaam voelt?

54 Aandacht voor het verhaal van de ander In relatie met anderen kan uw eigen bril het zicht op wat een ander bezig houdt vertroebelen. Om als vrijwilliger of professional een ander te kunnen ondersteunen, is inzicht in uw eigen ervaringen met en aannames over eenzaamheid en sociaal isolement daarom noodzakelijk. Pas dan kun je ondersteunen vanuit het verhaal.

55 Gefaseerde benadering Herkennen van eenzaamheid/ sociaal isolement Terug- en vooruit blikken Lokaal samenwerken Bespreekbaar maken Ondersteunen in ondernemen acties Persoon Luisteren: persoonlijke situatie en oorzaken Op zoek naar wensen en talenten

56 Signaleren Wie heeft er wel een signalen van eenzaamheid opgevangen? Wat viel u op? Wat heeft u vervolgens gedaan?

57 Een lijstje of een mens? Signaleren vraagt altijd om een gesprek Let op, niet afvinken.. Maak je eigen lijst

58 Lokale samenwerking Zonder lokale afstemming is er geen aanpak mogelijk Wie signaleert? Waar worden signalen gemeld? Wie komt in actie? - Werkverdeling, afspraken en afstemming tussen vrijwilligers en professionals

59 Samen in gesprek Hoe is de samenwerking in jullie gemeente georganiseerd?

60 Handvatten lokale samenwerking - Lokale verwijskaart: wie ken ik? wie ken jij? welke contacten zijn er al? wie missen we nog? - Gespreksoefeningen: elkaar leren kennen, contact leggen en afstemmen tussen professionals en vrijwilligers - Samenwerkingsovereenkomst waarbij je hoge doel voor ogen houdt

61 De kracht van samen een complex probleem oppakken Ik kom daar als vrijwilliger. Ik wil wel dingen signaleren en melden mocht dat nodig zijn, maar ik wil daar komen als gezellige vrijwilliger. Hoe moet dat dan? Want ik zou wel iets willen doen Ik vind het handig om van professionals eens te horen [ ] Gedurende het gesprek merkte ik: die bescherming heeft de professional wel en wij niet. Ik merk nu, ik word dagelijks geconfronteerd met verkapte vragen om aandacht. Maak je zo n middag mee en je hoort van alles wat en eenzaamheid enzo. Ja en dan zit ik alweer te denken van oh, daar komen wij niet aan toe. Kun jij daar niks mee? Het is dus opnieuw ook een stukje bewustwording wat weer tot ideeën leidt.

62 Heeft u nog vragen?

63 Wmo Werkplaatsen