Wat is doping? (I) Herkomst van de uitdrukking. "Doop" (Nederlands) (18 de eeuw): Zuid-Afrikaanse drank

Transcriptie

1 1 Wat is doping? (I) Herkomst van de uitdrukking "Doop" (Nederlands) (18 de eeuw): Zuid-Afrikaanse drank "Dope" 1889 de eerste keer vermeld in een Engels woordenboek "Doping" (Internationaal) L M H

2 2 Wat is doping? (II) Doping "Doperen" Gebruik van verboden substanties en/of methoden Om prestatie te verbeteren L M H

3 3 Wat is doping? (III) Vrijetijdssport Competitiesport Drugmisbruik Doping Drugmisbruik is niet alleen een sport probleem maar ook een maatschappelijk probleem! L M H

4 Dopingdefinities 4 Europese Unie: ( Doping in de sport betekent het gebruik van substanties en/of methoden die de sportprestatie op een kunstmatige wijze verbeteren, gebruikt zowel tijdens competitie als in de voorbereiding er van, en op een wijze die niet overeenstemt met de ethiek van de sport en schade kan berokkenen aan de fysieke en psychische gezondheid van de sporter. WADA: ( Doping wordt omschreven als het gebruik van substanties of methoden die voor de gezondheid van atleten eventueel gevaarlijk kan zijn en/of ervoor geschikt is hun prestatie te verbeteren, of de aanwezigheid van een substantie in het lichaam van een atleet of het vaststellen van het gebruik van een methode die op de lijst staat die aan de Olympische Beweging Anti-Doping Code toegevoegd is. Praktische definitie: Doping is alles wat op de dopinglijst staat. L M H

5 5 EFFECTEN EN NEVENEFFECTEN VAN DRUGS Geneesmiddelen kunnen levensreddend zijn wanneer ze therapeutisch toegepast worden Misbruik van geneesmiddelen voor dopingdoeleinden bij sport zijn onethisch en potentieel gevaarlijk voor de gezondheid van een atleet Eventuele schade Hart Nieren Atleet Lever Locomotorisch systeem Geslachtsstelsel L M H

6 6 1886: Dood van de Britse fietser Linton HISTORIE VAN DOPING I (Rome): Dood van Knut Enemark Jensen tijdens de Olympische Spelen Stimulantia Acties tegen doping 1964: IOC definitie van doping 1967: Stimulantia Narcotica etc. Sport: Anabole fase 1972: IOC Medische Dopingcontroles Commissie: Eerste lijst van verboden Munich 2079 dopingcontroles 0 substanties L M H

7 7 Jaren 70 en 80 HISTORIE VAN DOPING II Duitse Democratische Republiek: Overheid organiseert doping 1988: Het Olympisch Charter 1984: Nieuwe detectiemethode om misbruik van anabole steroïden op te sporen Toe te schrijven aan het gebruik in de sport : 1. Wereld Conferentie tegen doping in Ottawa 1985: 1986: 1987: Maskerende middelen worden verboden Bètablokkers worden verboden Verbod van diuretica L M H

8 (Seoel): Hernieuwde dopinglijst voor de Olympische Spelen HISTORIE VAN DOPING III Jaren 80: Toename van bloeddoping & erytropoëtine (EPO) misbruik bij duursport Jaren 80: Begin van misbruik van het groeihormoon (GH) GH 1988: Het vroegere West-Duitsland begon met de "out-of-competition controles" De IOC doping lijst wordt voor de Olympische Spelen 1992 (Barcelona) met ACTH, EPO, GH uitgebreid 1993: Toevoeging aan de lijst: "en aanverwante substanties" 2 L M H

9 9 HISTORIE VAN DOPING IV Jaren 90: Toename van drugmisbruik in de fitness sport 1998: Tijdens de Tour de France deed zich een groot dopingschandaal voor Acties tegen Doping in de sport 3 L M H

10 ANTI-DOPING LIJST (Medische Commissie van het IOC en WADA; ) 10 SUBSTANTIES METHODEN Verboden groepen van substanties Groepen van substanties die onder bepaalde omstandigheden verboden zijn Verboden methoden Bijzonderheden Sommige substanties hebben concentratielimieten Sommige substanties mogen onder medisch voorschrift en toezicht ingenomen worden L M H

11 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES (Medische Commissie van het IOC en WADA; ) 11 A. Stimulantia (vb.): amfetamine efedrine coffeïne cocaïne en aanverwante substanties C. Anabole middelen: 1. Androgene-anabole steroïden (vb. nandrolon, stanozolol,... ) 2. bèta-2-agonisten (vb. clenbuterol,... ) en aanverwante substanties D. Diuretica (vb): furosemide, en aanverwante substanties B. Narcotica (vb.): heroïne morfine en aanverwante substanties E. Peptidehormonen, mimetica en analoga (vb.): hcg, LH, ACTH, hgh, IGF-1, EPO, insuline en aanverwante substanties L M H

12 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 12 STIMULANTIA Worden vaak illegaal door drugmisbruikers in vele Europese landen ingenomen Geschiedenis Amfetamines Efedrine Cocaïne 2 e Wereldoorlog Cocamisbruik door oude Inca s om vermoeidheid te verminderen Coffeïne en aanverwante substanties Tijdens de jaren 60: Fietsers overleden na misbruik van stimulantia Vaak gebruikt: Guarana (coffeïne) Limiet in urineconcentratie bij atleten (12µg/ml) L M H

13 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 13 STIMULANTIA Centraal zenuwstelsel Doel van het misbruik: Onderdrukking van: Benauwdheid Paniek Eetlust Euforie Uitstellen van vermoeidheid Regulering van emoties en gedrag Activiteitstimulering van bepaalde regionen van het centraal zenuwstelsel Omwille van hun euforisch effect worden stimulantia frequent gebruikt zowel in als buiten de sport. L M H

14 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 14 AMFETAMINE- OF COCAïNE MISBRUIK Vaker Acute neveneffecten Zelden Versnelde polsslag Hartafwijkingen Hoge bloeddruk Zweten of koudegevoel Dilatatie pupil M H

15 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 15 AMFETAMINE- OF COCAïNE MISBRUIK Vaker Chronische neveneffecten Zelden Versnelde polsslag Hartafwijkingen Hoge bloeddruk Zweten of koudegevoel Eetlustremmer Gewichtsverlies Dilatatie pupil Reacties van de centrale zenuwen M H

16 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 16 Cardiovasculaire neveneffecten Gastrointestinale neveneffecten 50 kg Respiratoire neveneffecten AMFETAMINE- OF COCAïNE MISBRUIK Neveneffecten van het centrale zenuwstelsel Algemene intoxicatie Systeem, musculoskeletale en huid neveneffecten L M H

17 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 17 AMFETAMINE- OF COCAïNE MISBRUIK Cardiovasculaire neveneffecten Acuut Chronisch Tachycardie Hart aritmieën Hoge bloeddruk Dysritmia Myocardiaal ischemia en infarct Ontwikkeling en ruptuur van aorta aneurysma Cardiomyopathieën (dilataties) Vasculaire trombose H

18 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: STIMULANTIA 18 PSYCHOLOGISCHE EFFECTEN VAN STIMULANTIA Eenmalig misbruik / overdosis Langdurig misbruik Mogelijke gewaarwording van vermeerde energie en vitaliteit Acute neveneffecten: Prikkelbaarheid Agressiviteit Suïcide? Chronische neveneffecten voor de gezondheid: Prikkelbaarheid Agressiviteit in combinatie met geweld Slaapstoringen Zware depressies die kunnen leiden tot zelfmoordpogingen Verwarring Paranoïde gedachten Paranoïde psychosen met obsederend gedrag, en hallucinaties Anorexia Verslaafdheid M H

19 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 19 NARCOTICA Doel van het misbruik: Pijnstillend Morfine Nalbufine Pentazocine µ κ µ δ σ σ κ δ κ Verschillende receptoren (µ, δ, κ, σ) Buprenorfine µ κ δ Cyclazocine Agonistische acties Antagonistische acties H

20 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: NARCOTICA 20 ONDERDRUKKEN VAN HET HEROPNEMEN VAN SEROTONINE Serotonineblaasjes Schedel Hersens Serotonine als transmitter Postsynaptische scheuring Geblokkeerd opnamemechanisme H

21 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: NARCOTICA 21 NEVENEFFECTEN Narcotica Verschillende receptoren Verandering van humeur Misselijkheid µ µ δ σ σ κ δ κ Verschillende neveneffeten µ δ κ Pupilvernauwing Ademhalingsproblemen Obstipatie Verslaafdheid Verandering van humeur Licht hoofd Dysforia Misselijkheid Duizeligheid H

22 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 22 ANABOLE MIDDELEN 1. Androgene-Anabole Steroïden (AAS) (vb. nandrolon, testosteron) 2. β 2 -Agonisten (vb. clenbuterol, fenoterol) Anabolica Kern spiercel Toename van proteïnesyntheses Toename van spiermassa BIOMEDISCHE NEVENEFFECTEN L M H

23 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 23 ANABOLICA: WORDEN MEESTAL MISBRUIKT DOOR ATLETEN EN BIJ DE FITNESS IOC-statistieken: Wereldwijd werden in monsters verboden substanties gevonden ( ) Nandrolon OH Van deze stoffen: 38 % waren anabole middelen O 19-Nortestosteron M H

24 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 24 Doel van het misbruik: Toename van spiermassa Toename van spierkracht Verbeterde prestaties Toename van de trainingsmotivatie Gevaar van zware biomedische bijwerkingen door misbruik van hoge dosis M H

25 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 25 NEVENEFFECTEN Gynaecomastie Mannelijk: Blokkade van spermatogenesis Verkleinen van de testikels Eventuele vergroting van de prostaatklier Cardiovasculaire systeembeschadiging Leverbeschadiging Verschillende hormoonveranderingen Beschadiging van het skeletsysteem Meer acne Gewichtstoename Psychologisch gedrag verandert Vrouwelijk: Diepere stem Hirsutisme Mannelijkheid Abnormale menstruatie die tot onvruchtbaarheid leidt L M H

26 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 26 NEVENEFFECTEN OP HET CARDIOVASCULAIRE SYSTEEM Hartdisfunctie Cardiomyopathie Myocarditis Arteriële hypertensie Coronaire atherosclerose Hartritmestoornissen Myocardinfarct Acute hartdood M H

27 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 27 MECHANISMEN VAN AAS-VEROORZAAKTE CARDIOVASCULAIRE EFFECTEN Atherogeen effect Verhoging van LDL cholesterol en triglyceriden Verlaging van HDL cholesterol Trombogeen effect Vergrote fibrinolitische activiteit Vergrote plateletmassa Vasospasm effect Vergrote vasculaire reactie op norepinefrin Vermeerde kransslagaderspasme Direct myocardiaal effect Myocardiale hypertrofie, fibrose en necrose Storingen van contractiliteit Degeneratie van sympatische axons Vergrote haardichtheid, etc. H

28 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 28 PLOTSE HARTDOOD BIJ AAS-MISBRUIKERS Anabole steroïdemisbruik en plotselinge hartstilstand: Een pathologische studie Plotselinge hartstilstand bij een 20- jarige bodybuilder die anabole steroïden gebruikte Dickerman et al. Fineschi et al. Cardiology 1995;86:172 Arch Pathol Lab Med 2001;125:253 Plotselinge hartstilstand tijdens gewichtheffen Gewichtheffer gebruikte anabole androgene steroïden Luke et al. J Forensic Sci 1991;35:1441 Anabole steroïdemisbruik en hartstilstand Kennedy et al. Med J Aust 1993;158:346 L M H

29 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 29 ANABOLICA EN ZWARE LEVERBESCHADIGING BESCHADIGING EN DISFUNCTIE VAN LEVERCELLEN HYPERPLASIE MUTAGENE EFFECTEN HEPATITIS LEVERVERVETTING LEVERKYSTEN LEVERKANKER M H

30 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 30 AAS-VEROORZAAKTE NEVENEFFECTEN IN AFBEELDINGEN Leverkysten bij een bodybuilder die AAS gebruikte samen 40 andere substanties. 4 Ruptur van de peesstructuur na toediening van AAS. H

31 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 31 NEVENEFFECTEN VAN ANABOLE MIDDELEN OP HET VROUWELIJKE VOORTPLANTINGSSYSTEEM Eierstok / uterus Menstruatiestoringen die tot onvruchtbaarheid leiden Verkleining van de borst Viriliteit 7 5 Libidostoringen 6 M H

32 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 32 NEVENEFFECTEN VAN ANABOLE MIDDELEN OP HET MANNELIJKE VOORTPLANTINGSSYSTEEM Prostaat hypertrofie? Libidostoringen Verkleinen van de testikels 8 Lage spermaproductie Afwezigheid van spermatozoa in de seminale vloeistof M H

33 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 33 NEVENEFFECTEN DOOR ANABOLICA BIJ BODYBUILDING (RAPPORT) Müller-Platz C. niet gepubliceerde data Aantal spermacellen [in miljoenen] AAS-beheer Maanden H

34 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 34 ANDERE NEVENEFFECTEN Acne 10 Gynaecomastie Kaal hoofd 9 Baritonstem Hirsutism (Haargroei in het gezicht, op armen en lichaam) M H

35 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: ANABOLE MIDDELEN 35 PSYCHOLOGISCHE REACTIES DOOR MISKRUIK VAN ANABOLE STEROïDE Macht- en superioriteitsgevoel Niet-controleerbare, kwaadaardige uitbarstingen ( roid rage ) Agressiviteit/ geweld Depressieve fases/ psychosen? Motivatie door excessieve training M H

36 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 36 DIURETICS Plaats van werking Nieren Stimuleren urineproductie Verlies van water Verlies van elektrolyten M H

37 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 37 DIURETICS Doel van het misbruik : Gewichtsverlies Betere verschijning van de spieren Maskerend gebruik van andere dopingstoffen Deze effecten dragen risico s voor de gezondheid L M H

38 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: DIURETICS 38 NEVENEFFECTEN Dehydratie Gebreken van het evenwicht van de elektrolyt Zwakheid Sufheid Vermoeheid Verhoogd tromboserisico 2 Spierkrampen Hartdysritmia (veroorzaakt door hypokaliemia) L M H

39 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: DIURETICS 39 NEVENEFFECTEN VOOR DE HUID Urticaria (netelroos) Erytheem Exantheem H

40 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: 40 PEPTIDE HORMOONEN Hormonen: Aandrijvende stoffen met speciale biologische invloed op het lichaam, het gedrag en waarneming hcg LH ACTH hgh IGF-I EPO Insuline Humaan Chorionicgonadotropine: Reguleert steroïde hormoonproductie tijdens de zwangerschap Luteïne hormoon: Reguleert sekshormoon-productie Adrenocorticotropine: Stimuleert syntheses van glucocorticoïden in de adrenale cortexen Menselijk groeihormoon: Stimuleert proteïnesyntheses Insuline-like groeifactor I: Stimuleert proteïnesyntheses Erytropoëtine: Stimuleert de productie van rode bloedcellen in het beenmerg Bijv.: Lagere bloedglucose M H

41 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: PEPTIDE HORMOONEN 41 GROEIHORMOON Doel van het misbruik: Vergrote spiermassa Verlaging van lichaamsvet Vergrote lichaamslengte Verbeterde prestaties Toename van de trainingsmotivatie Acuut Infectie Vasthouden van water Hoofdpijn Vermoeidheid/ zwakke spieren Pijn in gewrichten en spieren Verhoogde bloedglucose BIOMEDISCHE NEVENEFFECTEN Chronisch Acromegalie Diabetes mellitus Aritmieën Tumoren L M H

42 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: PEPTIDE HORMOONEN 42 VERBETERING VAN HET UITHOUDINGSVERMOGEN OEFENINGENTRAINING DOPING Aërobe training 14 Training op hoogte Bloedtransfusie (= bloeddoping) Drugmisbruik met erytropoëtine (EPO) L M H

43 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: PEPTIDE HORMOONEN 43 ERYTROPOËTINE (EPO) VERGROOT HET AANTAL RODE BLOEDCELLEN DIE OP WEEFSELHYPOXIA REAGEREN Aantal rode bloedcellen Weefselhypoxia EPO Industriële productie van EPO Recombinant menselijk EPO (rhu-epo) M H

44 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: PEPTIDE HORMOONEN 44 NEVENEFFECTEN VAN rhu-epomisbruik EPOMISBRUIK Verhoogd hemoglobine Vochtverlies tijdens de sport (bijv. zweten) Viscositeit bloed en hemostase in microbloedvaten Hartoverbelasting Hartfalen Myocardinfarct Lungembool Arteriële hypertensie Aanvallen Thombose/ Embolie M H

45 VERBODEN GROEPEN VAN SUBSTANTIES: PEPTIDE HORMOONEN Internationale Wielren Unie (UCI) Internationale Ski Federatie (FIS) 16 Bepaling van hematrocriet en hemoglobine grenswaarden 15 Atleten die volgens de test boven de vastgestelde waarden liggen worden vanwege het gezondheidsrisico als niet fit voor de wedstrijd beschouwd. M H

46 VERBODEN METHODEN: 46 Bloeddoping Farmacologische, chemische en fysieke manipulatie van het monster Verhoging van het zuurstoftransport Administratie van kunstmatige zuurstofdragers 17 L M H

47 VERBODEN METHODEN: VERGROTING VAN HET ZUURSTOFTRANSPORT 47 BLOEDDOPING hematrocriet en hemoglobine Duuratleet Eventuele biomedische neveneffecten: Infecties Icterus Jeuk Stilstand van de ademhaling Bloedklonten Overbelasting van de bloedsomloop Anafilactische reactie L M H

48 VERBODEN METHODEN: VERGROTING VAN HET ZUURSTOFTRANSPORT 48 KUNSTMATIG ZUURSTOFDRAGERMISBRUIK Eventuele biomedische neveneffecten: Infecties Icterus 18 Jeuk Stilstand van de ademhaling Bloedklonten Overbelasting van de bloedsomloop Anafilactische reactie L M H

49 VERBODEN METHODEN: FARMACOLOGISCHE, CHEMISCHE EN FYSIEKE MANIPULATIE VAN HET MONSTER 49 PLASMA-EXPANDER MISBRUIK hematrocriet en hemoglobine Dopingmaskering 19 De biomedische neveneffecten lijken vanwege de slechts tijdelijk maskerende bijwerking op bloeddoping L M H

50 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: 50 ALCOHOL BÈTABLOKKERS CANNABINOïDEN bijv. Hasjiesj, Marihuana LOKALE ANAESTHETICA GLUCOCORTICO- STEROÏDEN er zijn sportspecifieke verschillen L M H

51 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: ALCOHOL 51 Doel van het misbruik: Minder benauwdheid Minder trillingen Ontspanning NEVENEFFECTEN Acuut Chronisch Braken/ Misselijkheid Hyperventilatie Dronkenschap Alcoholvergiftiging Alcoholintoxicatie Hepatits op basis van alcoholmisbruik Verminderd bewustzijn Duizeligheid Hoofdpijn Diaree Prikkelbaarheid Verminderd bewustzijn Braak- en aspiratierisico Coma Renale neveneffecten Vetlever Neuronale neveneffecten Lever cirrose Risico van apneu en hartstilstand M H

52 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: CANNABINOïDEN 52 Doel van het misbruik: Ontspanning NEVENEFFECTEN Acuut Chronisch Kalmering Dronkenschap Tachycardie Myocardiaal infarct Dysritmie Psychotische reacties en andere stemmingsstoringen 20 M H

53 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: LOKALE ANAESTHETICA 53 Doel van het misbruik : Pijnmindering Pijnloosheid SIDE EFFECTS Werkwijze: Reversibel en locaal onderdrukken van de signaaltransductie van de zenuwvezels Acuut Hyperventilatie (versnelde ademhaling) Koorts Indirecte In combinatie met sport verhoogd blessuregevaar Vasoconstrictieve stoffen mogen samen met lokale anaesthetica worden gebruikt Lokale anaesthetica mogen alleen lokaal of intra-articulair worden ingespoten Het gebruik moet medisch verantwoord worden M H

54 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: GLUCOCORTICOSTEROÏDEN 54 Doel van het misbruik: Pijnmindering Mindering van ontsteking Preventie van astma en andere allergische reacties Sport Alleen wanneer medisch noodzakelijk NEVENEFFECTEN Acuut Chronisch Oraal, rectaal, intraveneus of intramusculair systematisch gebruik is verboden Verhoogd vochtvasthouden Verhoogde proteïnedegradatie (catabolisch effect) Verminderde immuniteit Hoge bloeddruk Verminderde glucoseregulatie Osteoclasis M H

55 GROEPEN VAN SUBSTANTIES DIE ONDER BEPAALDE OMSTANDIGHEDEN VERBODEN ZIJN: BÈTABLOKKERS 55 Doel van het misbruik : Mindering van de hartslag Minder trillingen Afname van benauwdheid Bradycardie Hartafwijkingen Lage bloeddruk Bronchiale vernauwing Zwakker libido Vermoeidheid MH

56 56 ATLETEN MET ZIEKTEN Acute infectie Attentie: Sommige vaak gebruikte medicamenten tegen hoesten en verkoudheid bevatten efedrinen! Astma Attentie: Enkele astmamedicament en bevatten β 2 - agonisten! Ademloosheid? Pijn Eczemen Attentie: Sommige pijnstillende middelen bevatten sociale drugs! Attentie: Sommige crèmes en zalfjes tegen eczemen bevatten cortison! M H

57 57 DRUGVERSLAAFDHEID Repetitieve inname Verhoging van de dosis Chronisch misbruik Dosis en toedieningsduur, evenals gebruikspatronen, zijn de beslissende factoren voor het aantal en de hevigheid van de bijwerkingen M H

58 FITNESS SPORTEN: 58 FITNESS SECTOR IN GETALLEN Land België Inwoners in mlj. 10 Gebruikers van fitnesscentra Deel van de bevolking (%) 3,6 Aantal fitness-centra 630 Denemarken ,4 270 Duitsland Frankrijk ,3 3, Groot-Brittannië , Nederland ,5 1,500 Italië , Oostenrijk ,7 730 Zweden ,9 600 Spanje Σ V.S ,0 4,6 10, Wereld , Vanaf 11/99 Fitness gegevens voor het millennium M H

59 FITNESS SPORTEN: 59 MISBRUIK VAN GENEESMIDDELEN IN DE VRIJETIJDSSPORT Groot-Brittanni Brittannië (1992) 21 fitness clubs ondervraagden 1677 antwoorden 7,7 % die ooit anabolica hebben gebruikt 5,0 % die nu anabolica gebruiken Duitsland (1998/2000) 58 fitness clubs 1195 ondervraagden 454 antwoorden 22 % die ooit anabolica hebben gebruikt Perry et al.: Br J Sports Med 26 (1992), S Boos et al.: Dt Ärzteblatt 95 (1998), S C C-712; 2000: niet gepubliceerd H

60 FITNESS SPORTEN: 60 VRIJETIJDSSPORTEN: PREVALENTIE MISBRUIK VAN GENEESMIDDELEN BIJ JONGEREN Falkenberg (Zweden( Zweden/1995) 1383 leerlingen: : 5,8-10% Verenigd Koninkrijk (1996) 7722 leerlingen: : 2,3 % Zweden (2001) leerlingen: : 2,8 3,6 % Nilsson et al.: Eur J Clin Pharmacol 48 (1995), S 9 11 Miller et al.: B M J 313 (1996), S Nilsson et al.: Eur J Public Health 11 (2001), S H

61 FITNESS SPORTEN: 61 PREVALENTIE MISBRUIK VAN GENEESMIDDELEN BIJ BODYBUILDERS: West-Schotland (1984/1985) 19,5% (8 van 41): van anabolica, diuretica, thyroxine, hcg Denemarken % (85 van 138) Gebruik van anabolica Duitsland (niet gepubliceerd) Vlaanderen (1995) % (158 van 379) Gebruik van anabolica, diuretica, stimulantia, beta-2-agonisten agonisten Anabolica en diuretica worden vaak tegelijk genomen! 2 39 % (79 van 202) Gebruik van anabolica, diuretica, beta-2-agonisten, agonisten, stimulantia McKillop: Scott Med J 32 (1987), S 39 41; Delbeke et al: Int J Sports Med 16 (1995), S 66 70; Kisling et al.: Ugeskr Laeger 151 (1989), S ; Germany (niet gepubliceerd) H

62 FITNESS SPORTEN: 62 MISBRUIK VAN GENEESMIDDELEN IN RECREATIESPORTEN Toename van misbruik van geneesmiddelen in de recreatiesporten Er zijn meer mannelijke misbruikers dan vrouwelijke misbruikers Geneesmiddelen misbruikers in de recreatiesporten (%) Jaar Sportgebied met geneesmiddelen misbruik in hoge mate Bodybuilding Consensus van de literatuur H

63 FITNESS SPORTEN: 63 OORZAKEN VOOR MISBRUIK VAN GENEESMIDDELEN IN RECREATIESPORTEN Vetverlies Sneller herstel Andere Spierontwikkeling Intensievere training Krachtstoename Consensus van de literatuur M H

64 FITNESS SPORTEN: 64 VOEDINGSSUPPLEMENTEN Het is beter goed uitgebalanceerde voeding te nuttigen dan extra voedingssupplementen te nemen. De meeste voedingssupplementen (inclusief carbohydraat drinks, creatine, proteïne, aminozuren, vitaminen en mineraalstoffen) zijn niet verboden. Bepaalde supplementen bevatten variabele hoeveelheden van dopingstoffen (bijv. prohormonen) die niet op het etiket staan. Deze stoffen hebben óf een natuurlijke oorsprong óf ontstaan door gecontamineerde uitrusting tijdens de productie. Dergelijke toebereidingen kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken en kunnen de atleet een misdaad laten begaan zonder het weten. Excessieve inname van bepaalde supplementen (vooral aminozuren, vitaminen en mineraalstoffen) kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken. Atleten moeten heel voorzichtig zijn bij de keuze van supplementen in een bekende samenstelling door goed bekend staande producenten. L M H

65 DOPINGANALYSE I: Urinemonster-inzameling: tijdens of buiten competitie Wachtkamer Codenummers Productie van het urinemonster Onder onbelemmerd toezicht In speciale opvangbekers A B A B Verdeling van het urinemonster Afsluiten van flesjes A B Flesjes worden in een kunststofhouder geplaatst Verzegelding van de container Rest van urine: Het meten van ph en densiteit Verzegelde container Dopinglaboratorium 22 M H

66 DOPINGANALYSE II: 66 IOC-geaccrediteerde dopinglaboratoria Analyse van het urinemonster Controle van de verzegeling en monsterprotocol Analyse van monster A Afsluiten van monster B Negatieve test Positieve test Analyse van monster B in aanwezigheid van de atleet Als de analyse van monster A en B positief zijn: Sancties tegen de atleet Positieve test Negatieve test 23 M H

67 DOPINGANALYSE III: 67 SAMENVATTING VAN URINECONCENTRATIES WAARBOVEN DE IOC GEACCREDITEERDE LABORATORIA HUN BEVINDINGEN OVER BEPAALDE STOFFEN MOETEN RAPPORTEREN Coffeïne > 12 µg/ml Carboxy-THC > 15 ng/ml Cathine > 5 µg/ml Efedrine > 10 µg/ml Epitestosteron > 200 ng/ml Methylefedrine > 10 µg/ ml Morfine > 1 µg/ ml 19-Norandrosteron > 2 ng/ ml bij mannen 19-Norandrosteron > 5 ng/ ml bij vrouwen Fenylpropanolamine > 25 µg/ ml Pseudo-efedrine > 25 µg/ ml Salbutamol als stimulantium > 100 ng/ ml als anabool middel > 1000 ng/ ml T/E ratio > 6 24 H

68 ALGEMENE DOPINGSANCTIES: 68 Er bestaat geen wettig kader dat voor alle nationale federaties geldt; iedere internationale sportfederatie heeft de plicht antidopingregels in haar statuten op te nemen, die gepaard kunnen gaan met bestaande maatregelen en wettelijke procedures. De minimale sanctie (aanbeveling) voor een eerste zware overtreding van de antidoping regelgeving is het uitsluiten van deelname aan alle vormen van competitiesport voor een periode van 2 jaar. M H

69 WETTELIJKE ASPECTEN VAN DOPING IN DEN EU-NATIES. 69 Land Antidopingwetgeving Algemene wetgeving Geen wetgeving Commentaar Oostenrijk X + algemene drugwetgeving België X Vlaams- en Franssprekend gedeelte Denemarken X Finland X Geneesmiddelenwet en Wetboek van Strafrecht Frankrijk X Duitsland X Farmaceutische Producten Wet Griekenland X Ierland X Italië X Luxemburg X Preventie van drugverslaving Nederland X Wetboek van Strafrecht, Opiumwet, Geneesmiddelenwet Portugal X Spanje X Zweden X Verenigd Koninkrijk X Misbruik van de Drugwet, Geneesmiddelenwet M H

70 BELGIË Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. 70 De anti-dopingregels worden bepaald door de wet. Sommige aspecten van de anti-dopinginstructies van de nationale en internationale sportfederaties kunnen erkend worden door de regering. Bepaalde wetgevingen van de Vlaamse en de Franse gemeenschap verbieden het gebruik van dopingstoffen en -methoden vóór en tijdens een sportwedstrijd (Vlaamse Gemeenschap: besluit van 1991; Franse Gemeenschap: besluit van 2001). De harmonisering tussen de gemeenschappen wordt gewaarborgd door een coördinatieraad. De tests kunnen vóór, tijdens en na een wedstrijd uitgevoerd worden door de regering of door de sportfederaties en moeten geanalyseerd worden in een geaccrediteerd laboratorium. Atleten die schuldig bevonden zijn, worden met disciplinaire sancties bestraft (uitsluiting van de wedstrijd). Alle anderen (trainer, coaches, geneeskundigen,...) die dopingmiddelen aan atleten geven of dit bevorderen worden strafrechtelijk vervolgd. M H

71 DUITSLAND 71 Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. Hoewel er in Duitsland geen bijzondere wetgeving voor doping bestaat, stelt een bepaling in de Farmaceutische Wet ( 6a Arzneimittelgesetz) vast dat de handel met farmaceutische producten voor dopingdoeleinden verboden is. 3 van de wetgeving voor dierenbescherming verbiedt doping. Zoals vastgesteld door de Duitse Sport Federatie is het de plicht van iedere Nationale Sport Federatie anti-dopingregels in haar voorschriften op te nemen. M H

72 FRANKRIJK 72 Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. Wet nr d.d. 1 juni 1965 die het gebruik van stimulerende middelen tijdens sportwedstrijden verbiedt en zowel de testprocedures als ook de straffen voor al diegenen die bij de doping betrokken zijn, vastlegt. Wet nr d.d. 28 juni 1989 betreffende de preventie en bestraffing van het gebruik van dopingmiddelen bij sportwedstrijden en evenementen. Deze wet herroept de Wet van 1965 en vermeldt een nieuwe dopingdefinitie. Hij stelt een Nationale Anti-Doping Commissie (CNAD) in, bepaalt de richtlijnen voor de uitvoering van doping-tests en zorgt voor een wettige basis voor de maatregelen en straffen die in geval van misbruik toegepast worden. M H

73 GRIEKENLAND 73 Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. De dopingvoorschriften van Griekse Atletische Federaties stemmen overeen met de voorschriften van het Internationaal Olympisch Comité, de Internationale Federaties en de Griekse Sportwet van Het Doping Centraal Laboratorium van het Nationale Centrum voor Sportonderzoek (Athene) is het IOC geaccrediteerde antidopinglaboratorium in Griekenland. M H

74 ITALIË 74 Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden bestraft. Wet 14/ Voorschriften die gezondheidsbescherming bij sportactiviteiten en de doping-bestrijding betreffen: Misbruik van geneesmiddelen of substanties voor dopingdoeleinden is een delict en wordt direct bestraft: 3 maanden tot 3 jaren en een boete in het geval dat een persoon een andere persoon met dopingstoffen verzorgt, deze verdeelt, deze neemt en/of deze verkoopt. De straf verhoogt zich wanneer door het delict een beschadiging van de gezondheid wordt veroorzaakt, wanneer het delict tegenover minderjarigen wordt gepleegd, wanneer het delict door een lid van het Nationaal Olympisch Comité wordt gepleegd, of wanneer de daad door iemand wordt gepleegd die een medisch beroep uitoefent. Deze persoon wordt de uitoefening van zijn beroep tijdelijk ontzegd. M H

75 Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. NEDERLAND Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. 75 Er bestaan geen speciale doping-regels. Oprichting van het Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken (NeCeDo) in 1989 om het anti-dopingbeleid te coördineren en voor informatie betreffende doping in de sport te zorgen. In 1999 trad de Doping Controle Nederland (DoCoNed) in werking om antidopingtests voor de Nederlandse sportbonden uit te voeren. De sportbonden blijven verantwoordelijk voor de sancties die gebaseerd zijn op regelgeving die van de internationale federaties werd overgenomen. M H

76 SPANJE Doping is verboden vóór en tijdens iedere wedstrijd. Een atleet en coach/ administratief medewerker die schuldig bevonden zijn aan overtreding van de antidopingwet worden door de Sport Federatie bestraft. 76 De controle van de verboden stoffen en methoden evenals een zekere realisatie van sportactiviteiten moet gegarandeerd worden door de Hoge Raad voor Sport (CSD), een regeringslichaam (Titel VIII van de Wet 10/90 d.d. 15 oktober 1990; de Sportwet). Het Nationaal Anti-Doping Comité wordt door het Koninklijk Besluit 1313/1997 d.d. 1 augustus (BOE 3 september) gereguleerd. Resolutie 24 mei 2001 van de CSD (BOE 22 juni 2001 en 17 oktober 2001): Verboden stoffen en dopingmethodes in de sport overeenkomstig het IOC worden bekrachtigd. Alle deelnemende sportmannen en sportvrouwen moeten accepteren tijdens en tussen de wedstrijden anti-dopingtests te ondergaan, waarbij positieve tests tot disciplinaire maatregelen leiden. M H

77 STRIJD TEGEN DOPING: 77 STRUCTUUR Verenigde Naties Verenigde Naties Organisatie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur Wereldraad van Sportwetenschappen Wereld Gezondheids Organisatie IOC: Medische Commissie Raad van Europa Europese Unie Nationale Sport Organisaties Wereldagentschap tegen Doping WADA Anti-Doping Code Werkgroep Ethiek en Opvoeding Werkgroep Gezondheid, Geneeskunde en Onderzoek Werkgroep Wetgeving Werkgroep Harmonisatie M H

78 STRIJD TEGEN DOPING: STRUCTUUR EN INFORMATIE 78 ANTI-DOPING ACTIVITEITEN VAN DE EUROPESE UNIE FINANCIËLE ONDERSTEUNING VAN INFORMATIECAMPAGNES Doelgroepen Adolescenten en volwassenen Hoge elite-sporten en fitness Ethische aspecten van doping Biomedische aspecten van doping Politieke aspecten van doping Harmoniastie van wetenschappelijke kennis Ontwikkeling van electronische werktuigen Methoden Wetenschappelijke studies Literatuuroverzichten en harmonisatie Informatiemateriaal of -dagen Scholingsprogramma s Strijd tegen doping zowel in wedstrijdsporten als in vrijetijdssporten Ontwikkeling van preventieve stategieën met speciale betrekking tot jonge mensen H

79 STRIJD TEGEN DOPING: STRUCTUUR EN INFORMATIE 79 "CLEAN SPORT GUIDE" Gemeenschappelijk product van de Raad van Europa en de Europese Unie Anti-doping onderwijs en informatieproject Ontwikkeling van een anti-dopingscholingsprogramma in de sport Informatieverzameling Identificatie van doelgroepen Het begrijpen van doelgroepen Het formuleren van doelen en objectieven Identificatie van bronnen Selectie en planning van methodiek Planning van feedback en beoordeling Promotie Ontwikkeling van een algemene strategie Modules om onderwijsmateriaal te ontwikkelen Positieve effecten van de sport Lijst van toegepaste trainingsmethoden en oefeningen Wat is doping? Waarom is het verboden? Lijst van verboden substanties Lijst van toegelaten substanties Procedure van dopingcontrole Organisatorische structuur van de antidopingactiviteiten en wettige aspecten Case studies en vragen en antwoorden H

80 STRIJD TEGEN DOPING: STRUCTUUR EN INFORMATIE 80 ORGANISATIES EN WEBSITES Europese Unie Anti-Doping Eenheid: Wereldagentschap tegen Doping: Europees Controle Centrum voor drugs en drugverslaving: Duitsland: Italië: Spanje: België: Nederland: Frankrijk: M H

81 STRIJD TEGEN DOPING: STRUCTUUR EN INFORMATIE 81 Literatuur M H

82 Bijzondere vermeldingen de foto's werden ter beschikking gesteld door: Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 2. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 3. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 4. Dr. Hans Sachs, München/Germany 5. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 6. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 7. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 8. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 9. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 10. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 11. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 12. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 13. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 14. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 15. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 16. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 17. Prof. Dr. Klaus Müller, Kreischa/Germany 18. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 19. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 20. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 21. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 22. Prof. Dr. Klaus Müller, Kreischa/Germany 23. Prof. Dr. Klaus Müller, Kreischa/Germany 24. Prof. Dr. Klaus Müller, Kreischa/Germany H