juni d Eigenspraok Werkgroep dialect OVGG

Transcriptie

1 no 06 juni 2019 d Eigenspraok Werkgroep dialect OVGG 1

2 kontakblad d Eigenspraok no 06 juni 2019 Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen d Eigenspraok - Werkgroep dialect Contactpersoon Wim Epskamp epskampwim@gmail.com Bi-jeenkoms donderdag 20 juni 2019 Aanvang: uur Locatie: De Sociëteit, DRU- Cultuurfabriek 4e etage Agenda 1. Aopening 2. Mededelingen ingekommen stukken 3. Verslag bi-jeenkoms dinsdag 16 mei Vraogenlies WALD Dictee 6. Kopij veur Ganzeveer 87 - jubileumnummer 7. Rondvraog, sluting Wi-j zien mekaar, Wim Disse krant is gemaak deur: Joop Keurentjes Wiet van Loosen (corrector) Bertha (Bea) Wim Epskamp Jan van Aoken Carry van Brakel Jan Verheijen (vormgeving) s Marges mossen de boeren de melkbussen al vrog an de weg hemmen staon. Dan kwam de melkri-jer langs en laaien de bussen op de platte wagen den getrokken wed deur een peerd. Een antal joren later is t peerd vevangen deur n trekker. Zo n melkbus had een inhold van 30 liter en waog dus, met de inhold as e vol was, meer as 30 kilogram. Dat mos de melkboer in één ruk op de wagen zetten zo n veertig tot vieftig keer of meer, elke dag, elke rit. As alle bussen derop stonnen dan ging t stapvoets naor de melkfabriek in Sillevold. Op de trugweg, meestal zo rond t middaguur, brach de melkboer in de laege bussen vaak een bi-jproduct van de melkfabriek met zoas: undermelk, wei of kennemelk. Elke maond was der een betaaldag, dan had de melkboer veur al zien klanten een tuutjen met t melkgeld bi-j zich. Dat tuutjen wed dan tussen de dekkel en de bus geklemd en met de andere laege bussen weer an de weg gezet. Dat kon toen allemaol nog, nooit geheurd dat der iemand op t idee kwam um de boer veur te zun en der met t tuutjen vandeur te gaon. Um de twee joor schreef de melkfabriek een anbesteding uut veur zo n melkrit. Boeren die geïnteresseerd wazzen, konnen dan een briefken indienen met t bedrach woor ze t veur wollen doen. Door was in de regel nogal wat belangstelling veur. Het was dan ok altied n spannend en zenuwslopend gebeuren, want t ging ech um n cent meer of minder, zo dich zat het dan bi-jmeka. De concurrentie was groot en dan kon t der had an toegaon. In de buurtschap woor ik geboren bun en mien jeugd heb deurgebrach, in Warm dus, ha j driej huus wiejer as t bedoeninkje van mien olders, t boerderi-jken van Jan, buren van ons. Jan was ok melkri-jer en veur zover ik nao kan gaon in mien belaeving, was e altied de laegste bi-j zo n inschrieving. Hoe hi-j dat altied gered het wet ik niet, maor door zal vas wel een betjen boerenslimheid an te pas gekommen zun, immers Perikelen rond n anbesteding deur Joop Dit vehaaltjen woor gebeurd stamt uut de tied dat de melk nog in bussen deur de melkri-jer bi-j de boeren opgehaald wier. Den melkri-jer was meestal een boer uut de buurt of buurtschap den dat van de melkfabriek angenommen had. Rondum Etten he j veschillende buurtschappen o.a. Warm, Raofelder, Ziek en Iesselhunten. Elke buurtschap had in de joren 50 en 60 van de veurige eeuw een eigen melkri-jer, ok wel melkboer genuumd. Erf boerderi-jken Jan Wisselink 2 3

3 t ging jao, zoas gezeg, um centen. Ik heb in de tied dat ik door in den buurtschap heb gewoond nooit een andere melkri-jer langs zien kommen. Het was in al die joren een onveranderlek en vetrouwd beeld: Jan op de platte wagen, volgelaaien met melkbussen, getrokken deur een majestueuze gespierde Bels. Jan wonen, met nog drie bruurs, op dat kleine boerderi-jken. Alle vier de bruurs wazzen geboren vri-jgezellen en konnen mirakels goed met meka aoverweg. Get, de oldste, had een veehandeltjen en ging regelmaotig naor de mark in Dörkem. Hi-j was in de regel ok de woordvoerder van de vier bruurs, want Get kon praoten as Brugman. Zich een betjen Jan en Willem Wisselink groter veurdoen dan e was, door was Get niet vies van. t Vehaal geet dat een collega-veekoopman, ok uut Warm, een zekere Beernd, ooit s bi-j m kwam met de vraog of e ok een briefken van duzend kon wisselen. Woorop Get pochen: goddomme Beernd i-j heb pech, vanmargen he k der al één gehad met twee briefkes van duzend. Willem was de boer en een heel gemudeleke man den t kleine boerderi-jken n betjen bestieren. twee dagloners en n meid. Bart had minstens 40 koeien, in die tied wa j dan een hele grote. Jan mos door dan ok elke margen zo n 8 tot 10 bussen met melk oplaaien. Wiejers had boer Bart der links en rechs nog n antal bestuurleke baantjes bi-j, o.a. in t bestuur van de melkfabriek woor Jan elke dag de melk naor toe mos brengen. De gebroeders konnen t redelek goed vinnen met de grote buur, al liepen ze de deur der ok niet plat. Dat veranderen op t moment dat de bruurs vonnen dat de pries veur t melkri-jen niet meer uut kon en der een paar cent per dag bi-j eisten, dat wed echter geweigerd. t Geschil met de melkfabriek liep zo hoog op dat de bruurs vehaal gingen halen bi-j hun grote buurman. Alle vier wazzen töt de tanden gewaopend, Jan had een zeis bi-j zich, Get was veurzien van n mesthaok, Willem hanteren een stomphamer en Hendrik droeg n dösvlaegel. Bi-j de boerderi-j van grote buur angekomen, wier der strategisch positie gekaozen veur t huus. Jan verhief zien stem: Kom der s uut fiessen ollen, dan sow ow met nen hamer op den kop slaon. Naodat de gebruurs zo n hötjen hun ongenoegen kenboor hadden gemaak, ging opens een deurken van t varkeshok los. Onder t slaken van een oerolde - in onbruuk geraakte - indianenkreet stormen de heerboer met een grote biel in zien handen naor buten. Dat was de gebruurs toch al te link en as de gesmeerde bliksem ging t toen weer op huus an. Toen de andere dag bi-j t ophalen van de melkbussen een boer den toevallig ok Willem heitten aan Jan vroeg naor de uutkoms van t aoverleg, was t antwoord: Fillem ik hep t ter al bie. Jan was dus zoas gezeg, de voerman den ok wel bi-j andere boeren hand-en-spandiensten veleende, en soms dei e ok nog stenen varen veur de steenfabriek van Den Daas. Jan had een spraokgebrek; hi-j kon bepaolde letters niet goed uitspraeken. As e t aover zien bruur Willem had, dan zei e altied: Fillem. Hendrik, de jongste, ging naor denzelfde steenaoven as Jan, van Den Daas dus, vanuut zien huus een paar minuten fietsen an de Zeddamseweg. Het was echter niet zo dat de gebroeders ieder veur zich werkten. Alles wed altied gezamelek gedaon, ze wonen met zien vieren onder één dak en vormden toen al in de joren 50 een soort van maotschap. Ik kan mien ok nog herinneren dat der een antal joren nog een echpaar met één kind bi-jin wonen. De man was slager en werken op een slageri-j en de vrouw dei veur de gebroeders de huusholling. Schuuns tegenaover de gebroeders wonen boer Bart, een flinke boer met n knech, 4 5

4 Vogel Gedich en foto deur Wiet Vogel, o vogel, zo hoog in de luch Wat is ow doel, woorhen is ow vluch Wat is ow bestemming, woorhen denk i-j te gaon Of vlieg i-j zo maor van de aarde vandaon Bun i-j op zuuk naor een buit, naor een prooi Of vin i-j t zich op ons landschap zo mooi Messchien lao j ow drieven op wolken en wind Dat is toch wat een vogel t mooiste nog vindt Bun i-j an t zuken naor een vriend of een bruud Of dacht i-j van: Kom, ik vlieg d r eens uut Kön i-j nog hoger en kön i-j dan zien Of de aarde ech rond is of plat toch messchien Maor hoe kan een mens een dier ooit deurgronden n Geleerden den dat kan mot nog wodden gevonden En wat het t veur nut um alles te wetten Want völ van wa j wet ma j ok wel vegetten. 6 7

5 Beren op de weg deur Joop Nog niet zo lang geleien zag ik een programma op tillevisie dat aover beren ging. Aover witte iesberen en brune grizzlyberen op de oneindige prairievlakte van Noord-Canada, grote vlaktes met gres, krujjen en struuk. Het is een dunbevolk gebied met lange, strenge winters en kötte, heite zommers. Het gebied is veural s winters het domein van de beren. Dan kommen ze, gedreven deur de honger, naor de spoorzame kleine dörpkes op zuuk naor voedsel. Um de mensen tegen die beren te beschermen, beschikt Canada aover een heuse berenpolitie. As zo n brune grizzlybeer t lef het zich in zo n dörpken aoverdag op straot te vetonen dan können de inwoners 112 bellen. Dan kömp de berenpolitie en schut de grizzly meteen hatstikken dood. Door doen ze in Canada helemaol niet moeilek aover. Gelukkig hemmen wi-j in ons eigen angeharkte kikkerlandje gin las van hongerige beren die zich s winters, op zuuk naor een hartig hapje, trug laoten zakken van de kolde poolcirkel naor warmere oorden. Een van de berenpolitiemannen vetellen ok nog dat de grizzlybeer een mens veur een walrus anzag. Now gebeurt dat wel vaker, maor dan zun der meestal gin beren in in t spel. Het was een prachtige documentaire en ik mos weer trugdenken an mien kinderjoren. Mien olders harren t dan soms ok wel s aover brune beren op de weg, maor mien vader het nooit 112 gebeld. Maor toch had zo n opmerking, tussen neus en lippen deur gemaak, een bepaolde lading, zo begrep ik joren later. In de joren vieftig van de veurige eeuw zaggen i-j ze nog regelmaotig örges lopen: Brune paoters van Babberich. Ze wazzen n alomtegenwoordig beeld in de Liemerse en Achterhoekse dörpkes en buurtschappen. In de volksmond wedden ze ok wel de blotepotenpaoters genuumd, umdat ze altied met blote vuut in de sandalen liepen, n brune pi-j met capuchon droegen en n wit koord um hun middel hadden. Ze hielen zich met heel wat dingen bezig en harren onder anderen via hun drukbezochte biechstuul en de talrieke praeken n grote invloed op de katholieke samenlaeving. Echter vandaag de dag ondervinnen disse minderbroeders van de Kapucijners ok de gevolgen van t dalende antal roepingen en de vegriezing van hun gemeenschappen. Ze zun dan ok totaal uut t dorpsbeeld vedwenen. In mien jeugd kwammen ze ok bi-j ons in t dorp. Gedurende de vastentied, missiedagen of bi-j n veertigurengebed. Dan wedden de paoters deur de pastoor ingehuurd um te kommen praeken. Praeken, jao dat konnen ze goed, dat was zo n betjen hun handelsmerk. Dan zat de kerk bomvol, want dat wol niemand missen. Heel völ beminde gelovigen zaggen dat as n vorm van vermaak. Der was wat te belaeven in de kerk en door wo j bi-j zun. De paoter den t meeste lawaai miek en t hads op de kansel sloeg, ston hoog in de pikorde van beste predikant. Donderpraeken wed disse manier van geloofsvekundiging dan ok wel genuumd. Ik herinner mien dat de paoters niet alleen kwammen praeken, maor ok bedelen. Eén keer in t joor kreggen ze van de pastoor toestemming um in de parochie huus an huus rond te gaon veur n bi-jdrage in hun laevensonderhold. Dat wier dan s zondags vanaf de kansel bekendgemaak. Ik wet nog dat ze ok bi-j ons thuus kwammen en as der dan wat gegeven wed dan kreggen wi-j blagen n prentjen met n plaatjen van n heilige derop. De meeste inwoners van de buurtschap woor ik toen wonen de buurtschap Warm zaten veural niet te wachten op een bezoekje van zo n paoter. Ze kwammen nooit alleen, maor altied in een gruupken van zo n vier à vijf en verspreidden zich dan aover de buurtschap. Dan harren ze al de afstand Babberich Warm, te voet aoverbrug, bes wel een prestatie en dat op blote vuut. Alhoewel: dat op blote vuut mo j wel met een körreltjen zalt nemmen, want ze liepen met blote vuut in sandalen, dus dat viel dan ok nog wel met. As kind van een joor of tien liep ik de hele zommervakantie met blote vuut op klompen. Dat is different cook. Mo j maor s proberen, door wo j niet vrolek van. Altied wanneer t weer zo wied was met die paoters dan sprakken de luj in Warm aover een berenplaog, te vegelieken met de coloradokeverplaog. Door dachten de paoters heel anders aover. Die schaarden zich onder de paraplu van de Onzelieveheerbeesjes. Jao, enige zelfkennis was niet hun sterkste punt. Ik wet nog dat mien vader een keer trugkwam van de buurman den hi-j geholpen had bi-j de geboorte van een kalfje en dat e tegen mien moeder zei: Zet de honingpot maor vas kloor, door lopen weer brune beren op t erf. Met de honingpot bedoelen hi-j uuteraard de knip. 8 9

6 Af en toe gif Bea antwoorden woor wi-j as redactie wel effen tegenan zitten te kieken. Umdat wi-j ons neutraal opstellen, laoten wi-j t maor gewoon allemaol gebeuren. Beste Bea, Mag ik het effen hemmen aover miegen? Ik wet niet of iedereen dat woord kent, dus za k t wat dudeleker umschrieven: mien echtgenoot verrek t um te gaon zitten bi-j t plassen. Eiges he k t nooit staond geprobeerd en ik bun zien geknooi helemaol zat. Want wie mot de miegeri-j altied schoonmaken? Ik heur t ow al denken en door he k now zo zuutjesan allejekes genog van! Haopelek vi j dit gin zeikerige vraog. Petra Laspos Beste Petra, I-j kaat door n hatstikke belangriek onderwerp an woor al buuk aover volgeschreven zun. Keerls menen altied maor dat ze aoveral met wegkommen en hier motten wi-j vrouwen ech wat an gaon doen! In Azem heb ze joren geleien las gehad van iemand den bi-j een huus naeven een café eengaal tegen de butenmuur ston te miegen. Op n gegeven moment wazzen die luj dat zo zat dat ze in de struken bi-j den muur stiekem schrikkeldraod hemmen angebrach. Hielp as bas: t gezeik was geliek afgelopen. Now liek mien dat technisch niet makkelek um zoiets bi-j ow op t huusken an te leggen. Aover de fysieke gevolgen die zo n stroomstoot kan veroorzaken, wi k t nog ga niet hemmen, want door kö j dan eiges ok las van kriegen. Maor i-j mot toch s duchteg praoten met ow man aover zien stehpinkeln. At dat niet hilp, wil ik de volgende keer zien naam wel publiceren. Mo j s met m aover hemmen. Zö j zien hoe gauw as e verandert in een sitzpinkler. Ow Bea Beste Bea, Mien probleem lig op t mannelek gebied en ik wet niet of i-j door ok wieze dingen aover kun zeggen. Mien vrouw zit eengaal te näölen da k bi-j t plassen mot gaon zitten. Now wi k dat s nachs wel doen ak neudeg mot, maor um aoverdag iedere keer de boks zowat helemaol uut te trekken vin k toch wel een betje te völ gevraog. Ik heb niet veur niks n snelpisser [boks met rits, red.] en um te gaon zitten bi-j elk wisseplasje vin k hatstikke aoverdreven. Hoe kom ik van dat genäöl af? S. Pisser Beste mijnheer Snelpisser, Umda k ow eigen naam niet wil gebruken, nuum ik ow maor mijnheer, maor of i-j dat ok bun, vraog ik mien af. A j niet heel gauw hengaot en luustert naor ow vrouw dan krie j de Beste Bea, Met de vejeurdag hemmen de kinder mien een electrische fiets gegeven. Umda k doeven hol en door beheurlek völ succes met heb, ha k mien eiges al genog geld bi-jmeka gespoord um der een an te schaffen. Mien vrouw is zowat tien joor jonger as mien en die wil der now ok een hemmen. Eiges wol ik dat geld gebruken um een stuk bi-j te bouwen baoven en naos mien doevenhokken. Doorbi-j kump ok nog s dat mien vrouw een völ baetere conditie het as mien. Wat vin i-j door now van? D. Melkerd Beste Doevenmelkerd, A j disse krant regelmaoteg laes, zö j vas gezien hemmen dat de laatste tied steeds meer mannen klagen aover hun vrouwen. Is dat een teken van disse tied? Heb i-j ow kinder eiges en helemaol allenig gemaak of had i-j door hulp bi-j? Mien duch dat as de kinder volgende keer een heel lang antwoord, maor dan kump wel ow echte naam hierbaoven te staon. Met disse uutspraok he j het maor te doen. Ow Bea gewetten hadden dat i-j een stiekem pötje met geld had, dat ze een damesfiets gekoch zollen hemmen veur ow vrouw met moederdag. Hoe mooi zol t zun as jullie samen een end kunnen fietsen en dan beien electrisch. Ik heb trouwes een schijthaekel an doeven! Ow Bea 10 11

7 Beste Bea, Hier een brief van mien, een hele kleine zelfstandige uut de buurtschap Warm, i-j wet wel, vlak bi-j Vethuzen. Ik heb een groot kleinprobleempje. Ik bun de trotse bezitter van driej tuten en een haan. Die driej tuten zörgen derveur dat wi-j, - ik, mien vrouw Anne en driej blagen - elke margen een zachtgekaokt eitje hemmen bi-j t ontbijt. Die tuten zun ontzettend attent en heel ieverig. Het gebeurt maor zelden of nooit dat wi-j op n margen gin eikes hemmen. Alhoewel één keer, een paar maond geleien, zo kan ik mien nog herinneren, harren wi-j een waek lang gin eikes. Dat was zoiets as een soort van werkonderbraeking, of erger nog, een ongewenste steuring van het productieproces. De tuten zun toen een paar dagen later op transport gesteld naor t opvoedingsgesticht Esbro in Waehl. Disse instelling is de meest veuruutstrevende op dat gebied in Nederland. En tegeliekertied een familiebedrief met een rieke historie. Dat is wat ze zo biezunder mik. Ik wet dat der in mien innercircle mensen zun die in dat soort gevallen völle hadder ingriepen en zo n diensweigeraar onmiddellek degraderen van leghen töt soeptuut, met alle gevolgen van dien. De haan ontsprong de dans. Den had zich al bi-jtieds uut de vuut gemaak, want den kon goed veur zichzelf zörgen. Beste Bea, hoe kan ik in de toekoms veurkommen dat mien tuten weer de kont tegen de krib gooien en gewoon hun taak verzagen? Teun Tuut. Beste Teun, Ow probleem hemmen wi-j op de redactie uut-en-ter-nao geanaliseerd. t Is een vorm van werkweigeren en zoiets mag en kan natuurlek nooit geacepteerd wodden. I-j schrief dat de haan zich al bi-jtieds uut de vuut gemaak had. Typisch een vorm van haentjesgedrag. Woorschienlek is der veurafgaond an de werkweigering al een hötje herrie in t hoenderhok gewaes, iets woor hanen slech tegen können. Want lao w wel waezen, hanen zun altied en onder alle umstandigheden grote egotrippers. Ze denken altied nog dat, as zi-j s marges bi-j t ochtendgloren kraejen, dat dan de zon opgeet. Op dat punt zun tuten völle vestandiger. In ow geval denk ik dat de haan de regie beheurlek kwiet was en gedach het: bekiek t ow mao en der tussenuut gedretten is. In disse casus is de haan verantwoordelek veur de chaos in t hoenderhok en het e laoten blieken dat e niet tegen zien taak opgewassen was. Ik raoj ow dan ok an um de haan onmiddellek bi-j trugkeer te veoordelen tot de soepterrine waegens plichverzuum. Ik nem an da j wet wat zoiets betekent, namelek einde oefening haan. Dan he k tot slot nog een goeie raod. Moch i-j van plan zun um een ni-je haan trug te kopen, dan adviseer ik ow um een windhaan te nemmen. Die zun zeer betrouwboor, honkvast, kraejen niet, maor veurspellen wel t weer. Ow Bea De volgende ingezonden brief was völs te lang en de redactie mos speciaal n aovend bi-j mekaar kommen um te aoverleggen of wi-j m wel zollen plaatsen. Nao lang debatteren he w beslaoten m toch maor naor onze medewerkster deur te sturen, maor dat gong niet zomaor! Sommege inzenders bun zo vreg as bonestro! Kiek maor s wat iemand waogt te schrieven: Beste Bea, Heel lang he k geaarzeld um van ow diensten gebruuk te maken en ow um raod te vraogen. Ik bun niet zo n iemand den veur elk drietlepken anderen lastig vilt. Mao soms zie j deur de bomen t bos niet meer en dan kan goeie raod n mens vaak weer op t rechte padjen zetten. Het volgende is mien probleem: Al joren bun ik lid van een Olde Lullers Club, met de mooie naam d Eigenspraok. I-j snap t al, dat is een gruupken mannen en vrouwen die regelmaotig in n kaemerken gaon zitten en dan meka vehalen vetellen in een taaltjen wat deur weinig mensen nog vestaon wödt. Dat dich men, want dat letste is uuteraard niet zo. Immers die mensen woor wi-j t hier aover hemmen, doen net asof ze t niet vestaon, mao wat ze heuren willen, heuren ze wel. Um dat taaltjen een bet-jen te promoten, schrieven wi-j kötte vehaaltjes en gedichten. Da s n goeie zaak want a j niet an de weg timmert dan heuren en zien ze ow niet. Wi-j kommen tien keer in t joor bi-j meka, alleen de maonden juli en augustus nemmen wi-j t dervan en dan kö w de batteri-j weer oplajen veur t ni-je seizoen. Now wil t geval dat wi-j onlangs twee ni-je leden gekregen hemmen. Twee, in onze ogen nog jonge keerls die heel fris en onbevangen tegen dat grieze bolwerk ankieken. Baovendien, ze können nog mooi praoten en schrieven ok, twee pielders woor onze club t van hemmen mot. Ze zun heel veurtvarend te werk gegaon en binnen de kötste keren was de ene veurzitter en den andere secretaris. Dan mo j arig wat in ow mars hemmen a j nao zo n kötte inwerkperiode zo n staatsgreep könt plegen. Wat betref onze ni-je veurzitter een krantenmagnaat uut Gaanderen t volgende: zien krant is n geweldig mooi maondblad wat de werkgroep dialek een prachtig podium biedt um zich te etaleren. De opmaak is professioneel met een lettertype van een grootte dat helemaol is afgestemd op de doelgroep. Wat schets now mien vebazing toen k las dat de krant de maonden juli en augustus niet uutkömp! Juust in de vakantiemaonden dat mensen tied hemmen um zo n krant 40 pagina s, kom door s um bi-j de Telegraaf uutgebreid rustig te laezen. Al t genäöl dat e te dik is kö j dan mooi de kop indrukken

8 En dan onze ni-je secretaris: Wi-j van de werkgroep wazzen nogal vebaasd, zoniet ontstemd um zomao een antal waeken op vakantie te gaon buten t vakantieseizoen um! En dan ok nog naor een vremd en ver butenland woor ze mao veur de helft onze taal spraeken. Wi-j hemmen niet veur niks twee maond vakantie in t joor, der zun weinig werkgevers in t land die zo royaal umgaon met de vakantiedagen. Ik mag haopen dat e völ stof tot schrieven vegaard het, door lek mien t land uutermaote geschik veur. Dat willen wi-j dan nog wel effen afwachten. Beste Bea, Ik heb gezien baovenstaond relaas twee vraogen: a. Is t vestandig en raodzaam um n maondblad juust in de vakantiemaonden niet te laoten veschienen en net te doen asof ow neus bloeit? b. Hoe kan t dat n secretaris van een werkgroep dialek op vakantie geet naor een land woor de helft van de mensen een andere taal sprik? Met dank veur de moeite en ik zie ow antwoord met belangstelling tegemoet. Jooke Beste Jooke, Allereers mien hatteleke dank an ow, veur het in mien gestelde vetrouwen. Wi-j zun derveur um as der poep an de knikker is ow met raod en daod terzi-je te staon. I-j schets door een reëel probleem, woor völle luj elke zommer weer met te maken kriegen. Ok heel vaak lieken de problemen völle groter dan ze in werkelekheid zun. Wat betref den krantenmagnaat uut Gaanderen t volgende: In t wereldje van de flitsende journalistiek is zoiets heel gebrukelek en door hemmen wi-j gewone burgers gin enkele invloed op. I-j mot bli-j zun dat ze tien maond wel op tied kloorstaon. Ik kan ow alleen mao anraojen um in de twee maonden dat de krant niet veschient ow bezig te hollen met t schrieven van venienige stukskes. Dan he j t gevuul da j ow gram gehaald heb. En wiejers, zo is mien raod, mo j iedereen t ziene gunnen. En dan t probleem van de ni-je secretaris. Ik maak uut ow betoog op dat e zien werk, veur zover dat e anwezig is prima dut, dat is één ding. En dat e op enig moment volges ow naor t vekeerde land op vakantie geet, door he j gin zak met te maken. Dit is mien antwoord en door zo j t met motten doen. Ow Bea Juffrouw Huk veurzitter Jan Toen ik deur Dörkem fietsen, kwam ik dit bodje tegen. Dat brach mien op een liedje dat ik ooit van iemand bi-j ons in t café heb geleerd. Volges mien heitten den Kip. Kan ok Haan zun gewes, maor t is zo lang geleien da k het niet met zekerheid meer waog te zeggen. Mien dochters en kleindochters kunnen t allemaol metzingen, maor veur onze krant he k t in t plat vetaald. A j rechsonder op t knöpke druk, heur i-j onze vaste muzikale medewerker Wim, angevuld deur een gelegenheidsorkes: Helga op bariton en baovengetekende op de piano: Bi-j ons al in t sträötje door woont mejuffouw Huk De troost van heel heur laeven dat is heur hundje Puk Ze is al heel völ joren n weduw zonder man maor van heur trouwe pukhond hölt zi-j t meeste van Eers dach ze dat de slager heur hundje had gejat en dat t arme beesje in t laeverwöske zat Toen liep ze de hele straot rond met n opgesjokte kop, van elke vuilnisemmer lichtte zi-j de deksel op refrein: refrein: O juffrouw Hukkepukkepukkie Had een tukkie van n Pukkie Bi-j de buurvrouw in de kamer t was heur smartlap door hink een schilderij een adeg beesje. de juffrouw en heur hundje Gisteren gooide ze t hundje staon doorop allebei. nog n bakkei naor zien kuntje Maor al kiek i-j veertien dagen en vanmargen toen was e foetsie ow ogen doorop stuk Heel de dag löp ze te draejen Dan zie i-j t veschil niet met heur holten poot te maejen tussen de juffrouw en heur Puk en te vluken as een Mexicaans bandiet (tiereliereliet) refrein: Jao ze geet der messchien dood an wödt der driekwart idioot van as ze Puk niet dood of laevend wederziet

9 Rockanje an zee deur Joop De liedjes van mien moeder deur Wim Heel vaak nog denk ik met genoegen, en met een betjen heimwee, trug an de joren dat wi-j, mien lief Anne en ik, samen met de kinderen op vakantie gingen. Altied ging t naor Rockanje. Rockanje an zee een badplaats in Oostvoorne, dich bi-j Den Briel. Door harren wi-j dan een huusken bi-j tante Neeltjen, een weduwvröwken dat op een klein boerderi-jken wonen op loopafstand van t strand. Ze had driej huuskes in de verhuur en die mossen i-j dan ok altied al een joor van te veuren reserveren. Het was in de beginjoren zeuventig van de veurige eeuw. Een andere eeuw, een andere tied, en i-j mot ow van die huuskes dan ok niet al te völle veurstellen. Het wazzen een soort veredele tutenhökskes. I-j konnen door slaopen en i-j konnen der ow douchen, mao veur de res mo j t an ow fantasie aoverlaoten. Jao, een klein kökkentje zat der ok nog in, woo j ow kont niet keren kon. Door he w dan ok praktisch gin gebruuk van gemaak, al was t wel handig um door s aoves een kop koffie te zetten en s marges een eiken te bakken. Warm aeten deien wi-j altied in t dorp op een terrasje met uutzich op zee. Wi-j harren een bolderkar, een bolderkar op luchbanden nog wel. Een werkstuk gemaak deur leerlingen van de technische school in s-heerenberg woor ik toen werken. Een revolutionair concept woor der meerdere tientallen van gemaak zun. Door ko j de trekboom en de wielen in één handgreep vanaf halen en dan passen t precies in de kofferbak van een Opel Kadett. Tussen häökskes: van dat merk stonnen der altied vier op de parkeerplaats van de school. t Ontwerp was ideaal veur een strandvakantie met driej zeer ondernemmende peuters. Eenmaol bi-j t strand gearriveerd, wed de bolderkar weer ri-jvaardig gemaak. Een fluitjen van een cent en in een handumdraej gefiks en dan wed de hele mikmak an bagage weer op de kar gelajen. I-j wil niet wetten wa j toen allemaol op zo n dagje naor t strand neudig harren. Um te beginnen een koelbox met aeteri-j en drinken veur vief personen, een paar luchbedden met pomp, daekens um op te liggen, een parasol was heel belangriek en dan nog t strandgereedschap veur de kinderen, zoas een paar schupkes um een koel te graven. Een bal en ok een vlieger harren wi-j altied bi-j ons. En dan, last but not least, een windscherm. Onmisboor veur een dagje strand, mao een titanenklus um zo n ding met drie spölse blagen as helpende handjes, bi-j windkrach 8 of 9, aoverend te zetten. Een prestatie van formaat, meestal trokken wi-j door een uurken of zo veur uut. t Probleem was dat wi-j altied een paar kinderhandjes te köt kwammen. Ons eigen schuld natuurlek, harren wi-j bi-j de gezinsplanning door mao raekening met motten hollen. Achteraf gezien is dat dom da w door niet an gedach hemmen. Mao ja, achteraf kiek i-j een koe in de kont, zei mien moeder altied al. Aoverigens, Rockanje as vakantiebestemming steet bi-j die blagen van mien altied nog in de top driej. Ik kan t iedereen anraojen. t Is vandaag a k dit verhaal schrief de dag dat t vierenzeventig joor hen is. D-Day, zes juni 1944, de dag dat de landing op de Normandische kus wödt herdach. Ik zetten gistermiddag zo tegen half een de vlimmerkas aan toen k meteen de nare smoel van Trump op t scherm zag veschienen. De hele high society was gekommen um de landing met heel völ dooien te herdenken. De Franse President, de Engelse Premier, de Engelse Queen en jao heur ok den oldmoel Trump mossen allemaol wat zeggen. D r stongen ok zo n vieftien old-stri-jers op de bühne, allemaol wied in de negenteg. Sommegen met een wandelstöksken en een paar nog fier aoverend. Toen d r een volslanke mooie dame met de haor gekap asof ze zo uut de joren 40/45 kwam, begon te zingen, mos ik meteen aan mien eigen moeder denken. Niet alleen um t uuterlek, maor ok um de zang. t Was een liedjen uut den tied en ze zong t op een mooi ingetaogen wieze. Deur de combinatie van zang en heur postuur begon ik trug te denken an toen k vief joor was. t Was 1951 en wi-j wonen toen nog in Oer. Mien moeder was een maond of drie in verwachting van ons jongste zusken. Ze was toen 42 joor en dus niet de jongste meer um nog in verwachting te kommen. Veur mien was t een onbezörgde tied en t was toen da k t plezier van zingen en kaoken heb ontdek. As mien moeder deur t huus liep, was ze altied an t zingen. Ok as ze baoven de bedden an t opmaken was dan klonk d r weer een deuntjen zoas Mijn oude schooiershart en Spring maar achterop of Breng s een zonnetje onder de mensen. As mien vier oldere zusters van school kwammen dan dronken wi-j allemaol een köpken thee en aten een botterham met suker en dan vetellen onze moeder aover de oorlog en wat ze allemaol hemmen motten doen öm t gezin an t aeten te hollen. Ok dat ons nichjen Jo met een Canadese soldaot getrouwd was en met heur man metgegaon is naor Canada. As ze dan later an t fenuus stong te kaoken dan zong ze t liedjen Trees heeft een Canadees van Albert de Booij. Ik wet nog dat ze dan een kökkenstoel bi-j t fenuus schaof en dan moch ik methelpen de soep deurruren en dan zong ik met eur met. Ik mos dan de normale tonen zingen en dan zong zi-j de tweede stem. As t niet klonk dan begonnen wi-j weer opni-j tötdat t um an te hören was. In tussentied wis ik precies hoevol zalt d r in de eerpels en de gruunten mos en kreeg menege brandplek op de snuut van spatten heit vet van t spek. Vleis was d r toen niet bi-j, wi-j waren al bli-j met een lekker hesjen uutgebakken spek. Ik wet nog dat mien vader de smalt die aoverbleef later kold op een snij roggebrood smeren met een betjen zalt en paeper d r op

10 Muziek in de kop As wi-j dan gegaeten hadden, wieren de taken vedeild. Den een mos de klompen schoeren en netjes op t reksken achterthuus zetten en de anderen mossen de stoep vaegen of met onze vader naor t land beuntjes plukken of deur de hof schoffelen. Ik moch toentertied op de kökkenstoel staon en samen met mien oldere zuster de afwas doen. Mien zuster was bi-j t koortjen van Janus Hendriksen (de latere Nachtegalen) en zi-j wol altied Ave Maria zingen en ik de liedjes die k van mien moeder heuren aoverdag. A k dan bi-jveurbeeld t liedjen Trees heeft een Canadees begon te zingen dan wier ze kwaod umdat zi-j t niet met kon zingen. Hoe kan dat now dat zo n kleuter zo as i-j dat liedjen uut de kop kan zingen? vroeg ze dan een betjen helleg. He k van mama geleerd en ik kan nog völ meer liedjes scheppen ik dan op. Zo a k mien kan herinneren he k vanaf den tied altied liedjes en muziek in de kop, töt op den dag van vandaag. Ok kregen wi-j toen allemaol ni-je dingen in huus die t laeven van nao de oorlog aangenamer mieken. Zo kregen wi-j gas met een muntjesmeter wao j iederskeer een kwatjen in mos doen a j wol kaoken. De radio had één centrale knop met doorop drie zenders en op één van de zenders was s aovens altied muziek. t Orkes de Skymasters, dat muziek spöllen van Glenn Miller, was vaak te heuren. In The Mood is mien doorvan t beste bi-jgebleven. Ok ko j muziek luusteren van Marlene Dietrich met t liedjen Lili Marleen en We ll Meet Again van Vera Lynn. Op zaoterdag was t vaspandoer t eigeste ritueel dat a w allemaol in de teil gewes waren en wi-j hadden t aeten op, dan wier d r een köpken thee en veur de groten koffie gedronken met een biskwietjen d r bi-j en dan wier de radio aangezet en mochten wi-j luusteren naor De Familie Doorsnee. As wi-j dan naor bed mossen, kregen mien olders vaak bezuuk van de buurluj of de ooms en tantes en dan ging t vaak aover de oorlog en wier d r ook naor de radio geluusterd, zodat wi-j t baoven in bed konnen heuren. Zo waren d r liedjes as De Smokkelaar, Kijk is in de poppetjes van mijn ogen en Wie heeft er suiker in de erwtensoep gedaan? Ok a k dan zaleg as jöngsken van vief tussen twee oldere zusters in slaop viel, viel ik in slaop met muziek van mien moeder in de kop

11 In paradisum deducant te angeli veurzitter Jan Haopelek denken jullie now niet da k net as Tjerry de loser, toen e zien eerste präötje moch hollen in de Tweede Kamer, boreaal interessant wil doen met mien veuropleiding, want latijn he k nooit gehad op de mulo. Hoog in de top tien-notering van de kattelieke kerk ston altied het In Paradisum en veural t idee da j door deur heupen van die mooie engeltjes naor binnen gebrach zollen wodden, sprak mien vrogger wel an. Haos he k door beslis nie met, ok en veural umdat de letste tied völ vraogtekes wodden gezet bi-j het bestaon van disse buteneerdse plek. Vanmiddag zag echter iets vegeliekboors en t mooie is da k t nog kan naovetellen ok. Een (eerds)paradies binnenwandelen en der dan ok weer uut kunnen um van die belaevenis kond te kunnen dien, is een wonder op zich. Engelen kwammen der niet an te pas. Ik wed in t paradisum rondgeleid deur een grumpy old man en den kwalificatie kump niet van mien, maor van een van zien eigen kinder. In t veurgeborchte, zoas ik zien huus maor veur t gemak effen zal numen, had een van zien zoons n bodje opgehangen dat elke onwettende bezuker kats op t vekeerde been zol kunnen zetten4 Umda k de lusthof van Jan van Aoken al s eerder van baovenuut had bekekken en allejekes beni-jd was naor hoe iemand met biologisch vestand zoiets kan onderhollen, liet ik mien dat gin twee keer zeggen. Jan vetellen dat door een paar maond geleien ok nog s vier ezels graasden en nem maor van mien an dat der nooit een ezel in een mooiere wei het rondgelopen! Alleen de bereklauw kon ik bi-j naam numen, want door he k ooit lijfelijk kontak met gehad, maor Jan wis as veurmalig leraar land- en tuinbouw de hele mikmak an mien veur te stellen. Der waren reuzen van bomen bi-j die-t-e veur dertig joor eiges gepaot had. Sommige doorvan waren zelfs umgevallen, maor a j plek zat heb, en dat het Jan, kö j ze ok gewoon laoten liggen. Uut die umgevallen bomen grujen dan helemaol van eiges ni-je. A j der maor met de vingers van afblief en dat het e gedaon. t Is allemaol zo onmundeg mooi, da k mien schaam der niet meer uutleg bi-j te kunnen geven. Kiek maor s naor de plaatjes en messchien, heel messchien, a j Jan lief ankiek, ma j een keer met op zien dagelekse safari. Adam en Eva hemmen t niet zo lang in t eerds paradies uutgehollen as Jan en Jo, want die wonen door now al meer as dertig joor. In dat eigeste bos wonen ok roeken en um te veurkommen dat die zien jongvee opaeten, het Jan door een kisken veur getimmerd, met gaas der aoverheer. Op de volgende bladzi-j nog een paar sfeerplaatjes van zien wonderleke umgeving. Net as bi-j mien veurege bezuken wed uut veurzörg de hellehond in n ziedkaemerken opgeslaoten, want as den hond mien zöt of heurt, blökt e de hele buurt bi-j mekaar. Hi-j döt niks heur. Jao dat kennen wi-j! De lady had, umdat ik mien bezuuk netjes had angekundeg, de thee al kloorgezet en zi-j miek zich uut de vuut um boodschappen te gaon doen. Zo had ik mooi de gelegenheid um de nestor van onze dialekvereniging een paar sappige vehalen te ontlokken. Toen ik doormet kloor was, stellen mien veurnaamgenoot veur bi-j onze dialekwerkgroep heiten alle keerls Jan, behalve Wiet, Joop, Ben, Wim en Ton, vandoor da k zo neudeg altied mien functie baoven mien stukskes mot zetten um s in de wei te gaon kieken

12 Belastingcontrole deur Joop Een grote boer achter uut Warm krig een ambtenaar van de belastingdienst op bezuuk. De man is niet tevraejen aover de belastingangifte van de boer. Of de boer de boeken effen wil aopenen en een toelichting wil geven. Da s prima, zegt de boer, mao dan mo k ze effen pakken. Hi-j mik de deur van de grote broodkas los den pontificaal in de grote kökken steet en rommelt een hötjen in de onderste laai. Ah! Door he k de buuk, ik zal ze ow effen laoten zien, zegt de boer. Kiek s, ik heb één meesterknech, wi-j zeggen altied de peerdenknech, aldus de boer. Ik betaal m 400 euro in de waek plus kos en inwoning. De man werkt hier al meer as vief joor en het t hatstikken goed bi-j mien, met een eigen kaemerken baoven de koestal. Dichter bi-j t werk kö j niet wonen zeg now zelf, oreert de boer. Wiejers he k ok nog een dienstmeid, die werkt hier now twee joor en ze vedient 300 euro in de waek ok met de kos derbi-j. Die het een eigen opkaemerken in t veurhuus, driej bi-j driej meter. Jao ze is met weinig tevraejen, mao ja tenslotte betaalt ze ok gin huur. Ik heb der een beste meid an, dat wel. Wat old is, wödt van eiges mooi Bamboe is Jan zien favoriete gewas En dan löp der hier ok nog eentjen rond den is beheurlek simpel, za k mao zeggen. Mao den is wel altied an t werk, vaak mik e dagen van wel 12 uur, en in de regel t smerigste werk hier op de boerderi-j. I-j geleuf t niet, maor hi-j hoef niet meer te vedienen as een tientjen in de waek. Ieder zaoterdagaovond koop ik m een fles Schotse whisky, en zo af en toe slup e ok nog bi-j mien vrouw. Oh jao? zeg de belastinginspecteur vebaasd. Dat is nogal wat, dat kom ik niet vaak tegen. Nee, zegt de boer, dat zal, mao zo n man zit hier now veur ow, want dat bun ik. Paedje, gemaak van Pelgrim fenuusdekkels Pötjes met schroeven en grei in de kasteelkelder 22 23

13 Het beest van de Bieland deur Jan van Aoken Ik ging solliciteren in Herwen naodat ik onder dienst vandaan kwam. Der mos een proefles gegeven wodden en door zat naost t hoofd van de school ok de pastoor bi-j. Ja zeien ze, geef maar een rekenles. Een raekenles, dat geet altied goed, teminste a j zelf kunt raekenen. Doornao zeien ze: Nou, vetel eens een verhaal. Zeg Nolte: Waar ga je heen? Ik zeg; Nou, naor huus hen. Nou, zeg Nolte, Je moet eers nog mee om te tekenen en te overleggen. Ik zeg: Wat mot der overleg wodden dan? Ik denk, hi-j het mien zangles geheurd, dus Nee, zeg Nolte, ik heb op papier gezien dat jij een aantekening j hebt en r. (j is gymnastiek en r is handenarbeid) Hi-j zeg: Ik kan geen gymnastiek geven, ik kan des te beter zangles geven. En dat kloppen, want t was een echte Zuid-Limburger. We doen het zo: jij geeft in mijn klas gymnastieklessen en ik geef in jouw klassen zanglessen. Ik heb door zeuven joor an school gestaon. Umdat ik gymnastiekles gaf en hi-j zangles, zat ik in een ampat zaaltje. In het parochiehuus was een gymzaal en doornaos was een ander lokaaltje. Der was een lokaal te weinig in de school en in dat lokaal in het paroschiehuus ston ik, umda k ok die gymlessen mos geven. Oké, denk ik, Ik bun angenommen. Ik gao op veurste bank zitten en ik praot deur töt half twaalf. Ja, zeg t hoofd van de school, dat hebben we gehoord. Nou nog even een zangles. Ik zeg: Godverdomme (zei ik niet, dacht ik hè!) Ik zeg: Mijnheer Nolte, ik zou niet weten wat die kinderen hier voor liedjes kennen. Oh, zeg e, dat hindert niet, ze kennen allemaal sinterklaasliedjes, laat ze maar s een sinterklaasliedje zingen. Ik zeg: Jonges, zie ginds komt de stoomboot, ja toe maar. En t wed mien toch een puinhoop. Door kwam Nolte al an. Wacht even jonges, wacht even en den geet der veur staon en hi-j het een half uur zangles gegeven. Hatstikke mooi. Zo mot dat, zangles. Ik kan niet zingen en ik kan geen zangles geven. Ik had een 2 op de kweekschool veur muziekpraktijk en dan bu j gezak. Maor ik had een 10 veur de theorie. Mien brommer was een Zündapp, zo n echte, niet die dingetjes die ze tegeswoordeg bromfiets numen. Dus ik loop naor buten, ik zeg: Dag heren, tegen de pastoor enzo. Now was t zo dat ik in kos was. Dan mo j um zes uur aeten en dan mo j der zun. En veur de rest, wat doe j dan? Jao, s aoves deien wi-j dan katen met een paar luj uut de buurt en zo, maor vanaf half vier töt zes uur, wat mo k dan doen? Bi-j de kosjuffrouw zitten? Da s niks! Dus wat dei ik? Ik had t beheer aover de gymzaal en dan zei ik tegen de jonges van de zesde klas die ik les gaf: As jullie tied hebben, zullen wi-j dan rolballen? Bi-j rolballen leg i-j an beie kanten van de zaal een Zweedse bank op de kant as goal en dan met de bal rollen, met de hand. Dat deien wi-j völ op de kweekschool. Door was ik ok goed in, veural in t vuile werk: as i-j dan vlak langs de vewarming liepen, op de plaats woor dan de kraan zat effen de kont opzied en dan boem! Dan zat e der met de rug in! Ik was een soort back, bi-j de achterlinie en in de veurlinie zat mien zwaoger, dat wed e later. Wi-j waren een goed koppel: ik werken der een tegen de vewarming en gaf m dan een dauw, mag eigelek niet, en mien latere zwaoger miek de goals. Voetballen, handballen en zo, dat kan ik niet, maor wel judoën, dat soort sporten. En zwemmen. In judo he k een zwatte band. Maor i-j hoef niet bang veur mien te zun, want ik heb gin luch meer en bun zo stief as n hork. Ik was altied met de jonges die dat wollen, niet altied t zelfde gruupken, die van huus mochten blieven, gewoon s aoves töt een uur of zes an t sporten. Maor in de zommer dan zei ik tegen de jonges: Ik gao naor de Bieland. Da s een veredeld baggergat en door leren ik de jonges zwemmen. Meisjes mochten niet met. Ik vroeg dat een keer an een moeder en die zei: Nee mien kind kump niet in t water veur e kan zwemmen! As die jonges dan al lang van school af waren, dan kwammen ze soms nog wel s. Echt zo n soort jeugdbendetje, een man of twintig soms. Ik bun altied al dialekman gewes, ik praotten ok niks anders, gin Nederlands, alleen bi-j de taalles, maor anders praotten ik altied dialek. In Herwen praoten ze ietskes anders, maor niet zo heel völ. Ik had door een soort leiding aover dat zwemmen en dan kwam der zo n gast uut Nijmegen of zo en dan gingen wi-j wel s vechten onder water. Ik kon heel lang onder water blieven. Dan mossen wi-j mekaar onderdouwen tötda j 24 25

14 Weer en wind deur Wiet jankend naor de kant ging. Dus waren wi-j door met Arnhemse jonges, Nijmeegse jonges en Duitse jonges en wie niet fatsoenlek Achterhoeks konnen praoten, die wedden gewoon ondergedouwd. Want dit was onze kant, an de Herwense kant, zeg maor. De jonges die ik bi-j mien had, zatten al op de ambachtsschool en door drif een vent op een luchbed. Dus ik zwem derhen en gooi dat ding um en hi-j naor de kant. Ik mooi op dat luchbed. Meestal waren de jonges allemaol vlakbi-j, maor now bleven ze uut de buurt. Ik dobber wat op dat bed en ik weer trug naor de kant en gooi dat bed door neer. Maor dat is de kaplaon uut Zevenaar zeien de jonges, en den kaplaon den gif ons les op de ambachtsschool t Geet wieter. De zommer is veurbi-j, wi-j zun weer an t rolballen en een betje judoën. Niet echt, want door hadden wi-j de kleren niet veur, maor wel met koprollen en afslaon enzo. t Wödt winter en dus Sinteklaos. En ik mos dan ik had de vierde klas een lies invullen veur Sinteklaos. Den mos zeggen: Henny bevobbeld, dat is n rotjong, maor Marietje die kan schrieven! Hatstikke mooi en Alie, zo n meid! We j wel. Een heel lieske dus. Wi-j liedjes zingen, op de manier van mien: jonges wi-j gaon zingen, maor dat motten jullie doen, want ik kan niet zingen... toemaor. Die liedjes, dat ging niet zo daverend. Maor goed, door geet de deur los en door kump Sinteklaos binnen met twee zwatte pieten. Boek aopen en hi-j zeg: Zo, even kijken wat we hier, wat we hier hebben in de klas Hi-j kek op, slut t boek dich en zeg: Hier zie ik t al, dit hoef ik niet te lezen, Pieten haal meester Van Aken hier!!! Ze pakken mien bi-j de scholders. Op je knieën! Ik op de kni-jen n praek had e! Alle kinder zatten met de mond aopen te luusteren en hi-j het tegen de kinder wiejers helemaol niks gezeg. Alleen een grote mond tegen mien, dat ik mien niet mos gedragen as t beest van de Bieland. Bleek dus töt onze grote vebazing de kaplaon van Zevenaar, den ik dus in de Bieland haevig te pakken had genommen. Noordenwind en oostenwind Kolde wind is niemandsvrind Wi-j wilt altied heel mooi weer En dat ook nog elke keer Niet te dreug, ook niet te nat Jao, dat liek mien ook wel wat Dus vraog ik ow op de man Wat denk i-j hier eig lek van? Het vehaal aover de man den van de trap viel, het völ reacties losgemaak. Doorum nog t volgende. D r hemmen zelfs geruchten de ronde gedaon dat den man t hele vehaal zelf geschreven had. t Mot toch nie gekker wodden. Vedder kan k nog melden dat d r door een traplif geïnstalleerd is. Ik haop t niet, maor den man is zo n onwat dat t bes mögelek zol waezen dat d r aover enige tied een ni-j vehaal op zol duiken met as titel: De man den uut de traplif viel. Wi-j hemmen m dan ok angeraojen um n liftboy an te stellen

15 In Memoriam Leo Smits veurzitter Jan Een paar waeken veurdat Leo Smits 27 mei op 93-jorige laeftied aoverleed, vetrouwen hi-j mien toe: Jan ik bun stervende. Toen ik Leo belangstellend vroeg naor t vevolg van de grap, miek hi-j mien dudelek dat hi-j dit keer serieus was. Zien aetlus was weg en hi-j wed met de dag magerder. Een paar dagen later ging ik weer bi-j m op bezuuk en toen lek e een stuk opgeknap. Hi-j dicteren mien weer een paar vehaaltjes veur onze krant en toen k m weer wat later de resultaten doorvan liet laezen, mos e smakelek lachen. In die tied he k een fotoserietje gemaak woor ok zien zus en zien nichje Francis bi-jop stonnen, maor zien vehaaltje dat doorbi-j kwam, von e niet lady-like, niet veur dames. Toen he k de teksten vevangen deur een heel ander avontuur en een paar dagen veur zien dood was e bli-j dat zien zuster now figureerde bi-j de nette fotostrip woorin hi-j bi-j iemand de trap mos schilderen. Dat was ons letste kontak. Leo had schik met de vehaaltjes woor e met in de krant kwam, maor hi-j had toch liever zien eigen foto niet te vaak in beeld: I-j maak mien völ te beroemd! zei e dan. Vanaf dat moment he k geprobeerd um allerlei naevenfiguren te laoten optreden en door was e zeer tevraejen met. Hi-j bedach de plot en dicteren t meeste rechstreeks op mien iphone. Den lei ik dan veur mien neer as ik an de computer zat. Vevolgens typte ik zien veurdrachjes woordelek aover. Dan zoch ik der foto s bi-j. Die wazzen niet altied op t zelfde moment gemaak, maor foto s van Leo had ik op t lets genog. Uutendelek kwam t moment van controle en meestal wed der nog een enkel woord veranderd en der kwam nog wat bi-j of der ging wat af. Leo Smits was dé conferencier van Gaanderen. Wanneer de harmonie op reis ging of as de Huppelklumpkes, een dansgroep, naor de andere kant van de wereld reisde um op te treden, was Leo van de parti-j. Zien conferences, ok die veur een Nederlandse club in Canada, schreef hi-j deels uut in schrifjes en bi-j een van mien laatste bezuken het e mien een hele stapel van die schrifjes geschonken. Leo was schilder van zien beroep. Zien bi-jnaam de Eenkennige had der met te maken dat e nooit getrouwd is gewes. Dan raak ik mien winkelmeisje kwiet, vetrouwen hi-j mien ooit toe. Dat winkelmeisje was zien moeder die toen al rond de negentig was. Toen ik t stripvehaaltje miek dat hiernaeven steet, vetrouwen Leo mien toe dat ik zien grappen moch blieven publiceren, ok al zol hi-j die publicatie niet meer metmaken. Postuum dus. Hi-j was kritisch op de gebruukte taal en ik heb handen en vuut motten gebruken um de WALD-spelling an Leo kwiet te wodden. Zoas zo völ mensen miek hi-j onderscheid tussen woorden met ao en oa en den letste smaak gif t bi-j ons niet. Leo vetellen dat e ok duk met Lex Schaars had gebakkeleid aover onze manier van schrieven, maor hi-j had alle begrip veur de standaardisering van onze en van zien moerstaal. De spelfouten die in t Gaanderens krentje stonnen woor zien strips ok in kwammen, wazzen m een doorn in t oog. t Gewoon vekeerde gebruuk van een d of t en dt woortegen regelmaotig gezondig wier en dat eeuwige ut en un bezörgen m pien in de kop. Veurig joor hadden wi-j beien een tentoonstelling van onze schilderi-jen. Op een gegeven moment vetrouwen Leo mien toe: A k now haevig begin hoesten, wodden mien schilderi-jen inens völ meer geld weerd. Zien grappen zatten verweven in alles wat e zei of dach. Leo, bedank veur de enorm humorvolle en inspirerende uren die ik Met Leo in de Martinusschool te Gaanderen, met ow moch deurbrengen oktober

16 Pastoor Poot deur Jan van Aoken In Herwen hadden wi-j pastoor Poot, een berucht figuur. Alle onderwiezers en kaplaons hadden der gruweleke de pest aan en wazzen hatstikke bang veur m. Ik wonen in Herwen zelf, an de Keurbeek. Door steet de kerk en de pastorie ook, dus ik wonen der vlakbi-j. Ik bun altied gek gewes op de tuin. Niet zo n hele secure tuinman, maor de pastoor kwam deran en zei: Jan, wat he j door an de stam? Ik zei: meneer pastoor dat zun peppels, ik heb takken in de grond gestop en dat wodden peppels, vier mooie peppels. Ach nee, zeg e, dat kan niet, dat kan niet. Die mo j der weer uuthalen. Da s goed meneer pastoor, dan haal ik ze der weer uut. Maor niet doen natuurlek, want ik bun eigewies, as ik peppels paot dan paot ik peppels en dan laot ik ze staon ook natuurlek. Now heuren ik door ok vedder niks meer van. Ik dei gewoon woor ik zin in had en zei altied jao en amen tegen de pastoor. Da s de manier woorop i-j met een pastoor um mot gaon. Kump e een keer en hi-j zeg: Jan, kom met. Ik heb van een boer een van zien bruurs of zo een hele lading mest gekregen. Hier he j een krujwagen, hier he j de greep, schep ow den krujwagen vol. En now met de krujwagen met naor huus da s vlakbij he en, zeg e, gooi dat op t land en dan onderspitten. Ik gooi de krujwagen laeg met de greep aover t land en breng den krujwagen trug. De pastoor zei, as een van ons, van de onderwiezers, jeurig was, dan mos i-j een feesje geven. Dat mos. Now goed, dat doe j dan en ok de pastoor en de huusholdster Annie mossen uutgeneudegd wodden. Hi-j kwam dan eers veur de tied bi-j ow: Wat schenken jullie? Maor dat wissen wi-j al, hadden wi-j al geheurd van de vrouw van t hoofd van de school. Ja meneer pastoor, ik had gedach een biertje veur de mannen en veur de vrouwen een bowl. Dat was heel prima. Ik bedoel maor: hi-j bemujen zich aoveral met. Toch heb ik zeuven joor door gewerk en nooit een woord met m gehad. Altied jao, jao gezeg en altied mien eigen zin gedaon. De anderen gingen der tegenin: nee nee meneer pastoor en dus eengaal grote trammelant. Der was ok een kaplaon. Normaal gespraoken blif n kaplaon twee joor bi-j een pastoor en dan geet e weer naor een andere parochie. Een kaplaon den net van t seminarie afkwam, mos twee joor, bevobbeld in Ulf, dan twee joor in Sillevold en in Etten twee joor enzovoort. Gewoon normaal, zo mos e t vak leren. Maor in Herwen hoeven ze maor een joor. Was gewoon niet te doen veur de jonges. Ik heb der een metgemaak, den is veur t end van dat joor hysterisch weggegaon en den is deur de bisschop örges anders geplaats. Maor toen kregen wi-j n zekere kaplaon Bouwman en kaplaon Bouwman door raken ik goed bevriend met. Den had ok de eigeste mentaliteit as ik: hi-j liet zich niks zeggen. Ik liet mien wel wat zeggen, maor ik dei t niet. Hi-j ging der gewoon tegenin. Wi-j gingen altied zwemmen en Bouwman ging ok met. Hi-j had een motor en dan kwam ik uut de klas met de zwemboks al an en dan naor de Bieland. Wi-j op de motor en dan scheurden wi-j aover zo n plank aover een olde Rienarm. Hi-j draejt zich um en schreeuwt: ik mag nie meer naor de Bieland, want mensen hemmen geklaag. Ik zeg: woor gaon wi-j now hen dan? Der is ok een wijwater. Da s een gat net zoas bi-j Sloot. In Diem is zo n gat, dat lig extra ok op een afgeslaoten terrein. Ok een baggergat dus en door gingen de pastoors, kaplaons, paoters en zo zwemmen. Wi-j waren dus op de motor en ik zeg: woor gaon wi-j now dan hen? Hi-j zeg: naor de Bieland toch? Ik zeg: Oe, mien maak t nie uut, de pastoor het aover mien niks te vetellen. Hi-j moch dus niet van de pastoor, maor hi-j ging der gewoon hen, niks an de hand. De eerste communie. Ik had de eerste klas laegere school en Henk had de tweede klas, of t was een dubbelklas, maor wi-j mossen de kinderen leren hoe ze mossen biechten. Wi-j hadden dat in de klas al veurbereid en de kaplaon wis der van. De pastoor en de kaplaon kommen binnen uut de sacristie en de pastoor zeg tegen de kaplaon: Now mo j ze effen veurbereiden veur dat biechten. Nee zeg de kaplaon, dat hebben de meesters al gedaon, dat doe ik niet. Nee zeg de pastoor, dat kunnen die meesters niet, dat mot i-j doen. Nee zeg de kaplaon: dat doe ik niet, die zun al veurbereid. Dat was dus veur twee klassen van de laegere school die door de eerste communie mossen doen. De pastoor gif m een lel veur de hasses, Klabaats! Maor de kaplaon schup de pastoor geliek hatstikke veur de schennen! Jankend ston de pastoor veur die twee klassen. Wi-j onderwiezers deien net of wi-j gek waren. De kaplaon dach: ik bun hier kloor. t Was tegen t end van t joor. Maor dat was de enege den de pastoor ech ankon dus en zich niks van m antrok: Hi-j kreeg der een joor bi-j. I-j bun de enige, had de bisschop gezeg, den door een betjen op zien plek is, wi-j kunnen der niet weer een ander jong an waogen 30 31

17 Da s heel normaal in Herwen deur Jan van Aoken Ik stao an school in Herwen, woor ik al een paar joor in een koshuus woon. Op een gegeven moment kump de pastoor bi-j mien: Jan i-j mot trouwen! O, wis ik niet, zeg ik. Ja zeg e, (De pastoor had ruzie met iedereen, dus had e ok ruzie met de gemeente) wi-j hebben twee woningen toegewezen gekregen van de gemeente, maor de gemeente wil een van die twee woningen afpakken. Jan Boon dat was een andere onderwiezer den geet weg, weer trug naor Amsterdam, en dan kump den woning laeg en den woning mot meteen ingevuld wodden deur een onderwiezer en dat mot i-j wodden. Maor, zeg e, Graafs, (den zat in de kost bi-j een van de wetholders den uut Herwen kwam) Graafs en de wetholder hadden al geregeld dat hi-j in den woning zol kommen as der een woning vri-j kwam. Dat was een woning, beschikbaar veur de school. En op t moment dat e laeg kump, mot i-j dus binnen stappen. Ik gao naor Diem, naor de vekering en ik zeg: Wi-j motten trouwen. Jo zeg: door wet ik niks van. Goed, vehaal veteld. Afijn, wi-j getrouwd en wi-j wonen in zo n hoekhuus. Ik kom de eerste dag thuus ik ging tussen de middag naor huus en aeten en door steet mien vrouw. Liepen, janken, hulen! An weerskanten woonden buren en die hadden ruzie met mekaar. Links hadden ze ruzie en rechs ok. Maor goed, dat is normaal. Jao zeg ze, ik heuren kabaal en door kump vrouw Jansen naor buten met een pan eerpels, kaokende eerpels en die gooit de pan eerpels tegen de ramen van vrouw Van Hasselt. En vrouw Van Hasselt kump naor buten met een pan soep en die flikkert de pan soep bi-j heur tegen de ruten. Net veur twaalf uur. Jo steet helemaol te trillen van wat is hier toch an de hand en woor bun k treggekommen? Ik zeg: Jo maak ow niet druk, da s hier beheurlek normaal. Ik heb mest op t land liggen en dat zut buurman Jansen. Jansen is een keerl van de steenaoven en den zit door naor te kieken. Hi-j zeg: Meester, dat doe j helemaol vekeerd! Ik zeg: O jao? (Ik bun linkshandig en dus he k de schup andersum dan Jansen) Hoe kö j toch zo werken met de schup? Kom hier. t Tuintje was niet zo ontzettende groot. Hi-j begint door te spitten en ik denk: dat geet goed. Za k effen koffie zetten? Ik naor binnen en Jo koffie zetten. Wi-j samen deur t raam naor buten kieken. Hi-j is bi-jnao kloor en wi-j roepen: Jansen, koffie kloor. Wach effen, ik kom drek, wach effen, bun bi-jnao zowied... Mooi, kloor. En dat het Van Hasselt, mien buurman an de andere kant, gezien en den denk: godverdomme, den Jansen haalt een wit voetje bi-j de meester. Dat mo w niet hebben, ik mot ok s wat doen veur de keerl. Van Hasselt kump binnen en den zeg: Now meester en wat doe j now dan met die grond? Ik zeg: Dat wet ik zo niet, wat zö j dermet motten doen? Jao zeg e, door mo j eers met de hark aoverhen en harken en kom hier, kom hier met dat ding en hi-j t mooi harken en liek maken. Ik zet effen koffie en gao naor binnen. Ik bun landbouwleraar, maor ik kan heel goed doen asof ik dom bun. Ik kom weer buten met de schup en met beuntjes. Wat gao i-j dan doen? Ik zeg: jao, ik gao beuntjes paoten. Jao, zeg Jansen, wet i-j dan hoe dat mot? Ik zeg: ik heb dat welles gezien bi-j mien vader. Den paotten ok eerpels, hi-j maken een gat, hi-j gooit der door een in, we j wel. Gat weer dich Nee zeg Jansen, dat mo j niet zo doen, kom hier Ik bun een vriendelek man, ik maak nooit ruzie en ik zeg altied: jao, jao

18 Jip en Janneke in de zandbak veurzitter Jan Jip en Janneke bun samen in de zandbak an t spöllen. Jip het een kasteel gemaak en Janneke mik taatjes. t Is heit in de zon, maor gelukkig het de moeder van Jip hun beien goed ingesmeerd met zonnebrand. Dan zeg Jip: Kiek s Janneke, ik heb Gandalf gemaak en da s de baas van t kasteel. Vol trots wis e naor n soort kabouter met n puntmuts op. Op n kasteel wonen ga niet zukke pupkes zeg Janneke, want die het wel s plaatjes van n ridder gezien. Now, zeg Jip, a j maor wet dat taatjes der ok heel anders uutzien. Foi, dat had e niet motten zeggen, want now wödt Janneke kwaod! Gelukkig kump de moeder van Janneke net naor buten met twee glaeskes ieskolde ranja. Mooie taatjes zeg de moeder van Janneke, en wat is dat veur n raar pupken door? Da s Gandalf, de baas van t kasteel, probeert Jip nog. Now geet de moeder van Janneke weer naor binnen, want ze vindt t völs te warm in de zon. Messchien he j toch wel geliek zeg Jip. t Is toch wel n betjen een ampat pupken en hi-j geet der met de vuut baovenop staon. De toren van t kasteel völt um, maor dat vindt Jip niet slim. Hi-j geet der geliek baovenop zitten. Now gaon Jip en Janneke samen op zien kunswerk dansen en al gauw kö j van t hele kasteel ga niks meer weervinnen. Dan gaot ze samen met zand gooien en doormet hemmen ze alderbastend völ schik. Da s toch völ mooier as een kasteel met n raar pupken, zeg Janneke. As der niks meer van zien architectuur aover is, drinken ze ranja. Door kump de vader van Janneke an. Doen jullie fijn samen spelen? zeg e. Dóén jullie spelen? zeg Jip. Wa s dat dan veur raars? Nao doen kump toch nooit de infinitief? De vader van Janneke snap niet woor hi-j t aover het en Janneke kik met völ bewondering naor Jip. Jip kan t altied zo mooi zeggen! Maor as der een afgesmeerd mot wodden dan he j wel Janneke neudeg. Zo könt ze allebei wat. Jip en Janneke in Madurodam veurzitter Jan In de meivakantie meugen Jip en Janneke met de vader en moeder van Jip naor Den Haag. In Scheveningen zien ze veur t eers de zee en allebei raken ze door niet aover uutgepraot. Jip het een emmerken metgenommen en door doet ze allebei heupen schelpen in um thuus met te spöllen. En of t nog niet mooi genog gewes is, wödt der ok nog een bezuuk an Madurodam gebrach. As vader en moeder op een terrasje gaon zitten, rennen de beide apen deur de kleine wereld woor ze nog nooit van geheurd hadden. Kiek s vliegtugen, en door alderbastend grote schepen. Janneke vewondert zich aover hoe de beumkes toch zo klein kunnen zun en ze vuult stiekem of die wel echt bunt. Mo j toch es kieken Jip, wat een klein bootje en wat een mooie olderwetse huzen. Hieâh mot je wel mejje vùile vingegs van af blève mèssie andâhs zul je wat beleive heuren ze opens een keerltje roepen. Ze praoten hier Chinees, zei Jip. Nee dat is Engels, meent Janneke. How do you do zei ze tegen t keerltje, want dat is het enegste wat ze in t Engels kan zeggen. Ik dach dat jullie bède ùit Dùitsland kwame met dat achtâhlijke taaltsje van jullie of zèn jullie Belgûh? antwoordt de kleine Hagenees. Wi-j kommen uut de Achterhoek, zeg Jip, en dat lig niet in België. O dan zèn jullie ùit de stgont getrokke graafschapboere. Hebbe jullie koeieschèt in de ore zitte of is ut kippeschèt? Ik geleuf dat den ons an t uutschelden is, zeg Janneke. Za k m s laoten vulen wat wi-j met zukke drietkeerltjes doen die ons waogen veur de gek te hollen? Och dat jong wet niet baeter zeg Jip, lao w maor deurlopen en kieken wat hier nog meer veur moois allemaol te zien is. Hi-j nimp Janneke bi-j de hand en trek heur met naor de spoortreintjes. Achtâhlijke schètlèstegs! heuren ze dat Haagse menneke nog roepen, maor as Janneke zich inens umdraejt, mik e dat e wegkump. Gelukkig is der heel wat te bekieken en zo bun ze Haagse Harry al gauw weer vegaeten. Woor blieven jullie toch? heurt Jip zien vader inens van uut de wiedte roepen. Jao, a j in zo n mooi park rondloop, vegaet i-j al gauw de tied. Met een pekske chocomel in de hand zuken ze gauw de auto op, want t is nog een allejekes end trugri-jen naor de Achterhoek

19 Völ te groot deur Wim t Is tegen half ach in de margen en ik zit met n botterham en n köpken thee op n veur mien völ te grote bank in n veur mien völ te grote kamer. Ik heb de völ te grote tillevisie angezet en zie ex-europarlementariër Derk Jan Eppink - van geboorte uut Steenderen - met naos m Thierry Henri Philippe Baudet met n völ te grote naam druk praoten met n verslaggever van Het Financieele Dagblad. t Geet vanzelfspraekend aover de Europese verkiezingen en ik heur Baudet zeggen dat Europa völ te groot wödt um t eens te wodden aover t tegenhollen van al die vluchtelingen met hun andere geleuf die de baas gaon spöllen aover ons Nederlanders. Baudet vindt dat landen zoas Hongerije en Polen geliek hemmen um de landsgrenzen te sluten, en dat dat veur heel Europa mot gelden. Ok heur ik Eppink zeggen dat e gisteraovend in Den Haag an n discussieforum veur de radio het metgedaon en dat die andere pati-jen m zien as hun vijand en dat e zich continu mot verdedigen. De mooie deern van WNL (Wakker Nederland) die t interview duut, vrög an Baudet of hi-j de vrouw weer achter t fenuus wil hemmen, dit umdat e in n Amerikaans tiedschrif het geschreven aover n stuk dat weer deur een of andere Fransman was gepubliceerd, den op zien beurt schreef dat vrouwen niet alles tegeliek können. Hi-j von dat ze mossen kiezen: of werken en d r vol veur gaon, of kinder kriegen, in huus blieven en heel völ andach an de man geven. Met dat völ andach bun k t grondeg eens. Coco kump bi-j mien staon en begint n betjen te piepen. Ik pak de afstandsbediening van de flimmerkas en druk m uut, want ik heb toch niet zo völ met politiek. Coco is n hundjen van 16 joor en zo doof as n kwattel. Els en ik passen op Coco, op twee tuten en op t völ te grote huus dat in t Belgische dörpken Meer steet. Meer lig net aover de grens tussen Zundert en Hoogstraten a j van Breda naor Antwerpen gaot. Wi-j bun letste zaoterdag naor Breda gefiets deur de Kempen. n Hastikke mooi landschap dat vegeliekboor is met de umgeving van Winterswiek, Ruurlo en Eibergen bi-j ons. Goed, Coco steet dus te piepen en zi-j mot heur aeten hemmen, want t is intied ach uur in de margen. De baas van t huus is met zien vröwken op reis met n cruise naor Noorwegen, deur de fjorden en zo. Hi-j is arts en hi-j het veur ons n exact schema gemaak veur de vezörging van t lieve beesken. Naoda k heur n beksken aeten heb gegeven en ik mien heb geschoren en gedoucht, gao k met Coco n kleine vier kilometer lopen. Den olden worm het met heur zestien joor nog n conditie as n puppie. De veur mien völ te grote tuin wödt afgeslaoten en beveilig deur n hele grote poort met afstandsbediening. In de umgeving van t huus zun vol tuinderi-jen die in hoofdzaak paprika s, courgettes en aerdbaezen in kassen vebouwen. A k zo an t wandelen bun met t dove hundjen, geniet ik volop van de mooie natuur. Zondag kwam ik langs n wei met van die völ te grote koeien met gigantisch dikke konten. n Endjen wieder steet de olde eigenaar en boer in zien zondagse pak. Ik had al n keer met m gespraoken en ik zeg: Meneer wat ziet u er deftig uit! Awel iek gao gelieks te kerke he-j en dan moet ge d r strak bijlopen menneke! Ik vraog m waorum de boeren hier gin melkvee hemmen en wel allemaol van die dikbilkoeien. Kiek as ge t veurbeeld van Holland nemt met al die grote megastallen, met soms wel duzend koeien, da gaon mij de haren overeind staon he jong. Het is allemaol veul te groot, zeg t boertjen in zien mooie zondagse, ietwat olderwetse, peksken. Hi-j steet veur an de weg bi-j de brievenbus en pak d r n paar folders uut. In n snelle oogopslag zie k de teks Eerst onze mensen van t Vlaams belang. Ik vraog de boer of e ok nog geet stemmen veur Europa

20 Gaetje veurzitter Jan Wat denk de wat, zeker wel ga ik mijnen stem uitbrengen, zeg e met n vanzelfspraekendheid asof e dat iedere waek duut. Mag ik u vragen waarop u gaat stemmen? zeg ik. Amai op Het Vlaams blok, da s toch vanzelfspraekend zulle. Kijk naar de veul te grote tuinders met al dieën gastarbeiders uit Polen en Roemenië. Da volk pak onze werkplekken weg hé en da is nie goe, dus kies ik veur onze mensen eers zeg de boer in zien zondagse pak den dalek in de kerk zit en naor de pastoor luustert. Den praekt da j iedereen mot helpen en nemmen zo as ze is. Ik wens de boer nog n fijne zondag en gao wieder. Ik wandel vanmargen, terwijl ik naodenk aover afgelopen zondag en kom weer bi-j den wei met die dikbilkoeien. D r löp now ok n stier bi-j den nog völ groter is dan zien meiden. Ik wod d r haos bang veur, mao Coco niet en den begint tegen m te blökken en rent onder t prikkeldraod deur. Den läönes kump met n rotgang onze kant opgestaoven asof wi-j met n rooie plor lopen te zwaaien. Ik kan dove Coco nog net op tied trugtrekken en loop met n rotgang bi-j den wei weg. Met a k den olde vevallen schuur veurbi-j gao, kump t boertjen van t erf af, want hi-j het t tafreel gezien en vrög; En is die groot of nie? Ik zeg: A j den stier bedoelt, jao dèn is mien völ te groot. Ik zeg m ajuu en loop met Coco weer trug naor t völ te grote huus. Soms is de werkelekheid nog mooier dan wa j zelf bi-jmeka kunt liegen. Zo heuren ik köts n verhaaltjen aover mien vader woor ik jullie ok van wil laoten metgenieten. Mien moeder had n hotel, café en restaurant, Harbers in Sillevold. Dat was eers van mien opa gewes, van heur vader dus. Den heitten Jan Harbers, maor den he k nooit gekend umdat e in t letste oorlogsjoor is gestorven. Mien vader was d r bi-j-ingetrouwd zoas dat zo mooi heit. Hi-j was kunsschilder en dan ha j vrogger niet völ in de knip. Mien vader lussen ok graag n borreltjen en den had t dus mooi veur mekaar, want door hoeven hi-j ga niet meer de deur veur uut. De zaak zelf interesseren m wiejers niks en mien moeder mos t dus meestal helemaol alleen doen terwijl mien vader dus schilderi-jen miek. Die hiengen ok aoveral, zoas in t café, de salon en in t biljatzaaltje. Pas völ later, toen ik foto s van zien schilderi-jen miek, heuren ik bi-j mensen die ooit n brulf bi-j Harbers hadden gegeven, dat ze dan bi-j het betalen van de brulf duk een schilderi-jken kregen. Ik vraog an de mensen met n schilderi-j van mien vader ok vaak hoe ze der angekommen zun. Jan Harbers, geschilderd deur mien vader in A j wil, kö j die schilderi-jen hier bekieken: (klik) Verheijen/Schilderijen.html Heel af en toe hielp e in de zaak, moor niet duk, want zoas ik al zei, dat lag m niet. Mien vader gong liever schilderen of n endjen wandelen met zien jonges. Ik heb wel meer foto s woor hi-j opsteet en dan dei e net of hi-j de kastelein was. Gewoon veur de foto. Met de Sillevoldse kermes gongen wi-j samen naor t butenland, naor Duitsland, langs de Rien. Ik had dan toch vri-j van school. In de zaak was t dan alderbastend druk, maor mien vader gong d r gewoon tussenuut en nam mien met op de boot van Köln naor Königswinter of naor Rüdesheim. n Caféholder uut Etten sprak d r lets nog schande van toen ik door 38 39

21 toevallig n keer was, op zuuk naor schilderi-jen van mien vader. Mien vader trok zich helemaol nörges wat van an. Toen ik nog heel klein was, liep e met de kinderwagen deur Sillevold met mien d rin. Door wier ok aover gepraot, want dat wazzen ze niet gewend, n keerl achter de kinderwagen zo end Op de foto t olderhuus van mien vader an de Ulfseweg. Door liep toen het tremmeken, woor ik t in de veurege krant aover had, vlak langs. joren veerteg van de veurege eeuw. Miek m allemaol niks uut. Mien moeder had door natuurlek ok ga gin tied veur. Maor now effen aover den keer dat mien vader veur de adegheid ok s de gasten bedienen: Wi-j hadden veur an de straot n soort afdakjen dat wi-j de veranda nuumden, n soort terras en doorachter was de zaal. In den zaal wieren brulften gehollen en door hemmen de luj uut Sillevold n allerjekesen hoop schik gemaak. Buten op de veranda zatten n paar luj uut t westen. Dat wazzen Links zaal Harbers en rechs het hotel. hotelgasten, want bi-j ons ko j ok slaopen. Mien vader had toen n mooi zwat pak an, zwatte schuun en hi-j had n defteg duuksken aover zien arm hangen. Zo brach e de mensen n kumken koffie of wat dan ook. Hi-j was dus n soort kelner in zien eigen huus. Now mo j wetten dat mien vader wel n mooi pak, maor ga gin sök an had. In de schuun hat e gewoon blote vuut. Dat löp niet zo lekker, kö j begriepen. Maor ok dat miek m niks uut, hi-j dei gewoon altied wat e zelf wol, gong gewoon zien eigen gang. Doorveur was e dan ok kunstenaar. Een van de dames uut t gezelschap had gezien dat e gin sök an had en die sprak m in t Hooghollands an met Mijnheer Harbers (hi-j heitten Verheijen, net as ik natuurlek, maor dat stik m now niet) nou heeft u zo n keurig kostuum aan, zulke mooie schoenen, maar die sokken Jao, zei mien vader vin i-j ze ok zo mooi? Van den stof he k n heel pak en dat wil ik ow ok wel effen laoten zien. En terwijl hi-j zich umdraejen, tikken hi-j zich op de kont en zei : maor d r zit jammergenog n gaetje in Biënnale in Venetië deur Carry Op vezuuk van onze veurzitter een verslagje van mien bezuuk an de Biënnale. De titel van disse wereldberoemde tweejoorlekse tentoonstelling is: May you live in Interesting times Ik denk dat wi-j in een interessante tied laeven, maor ok in een onrustige tied woorin völ dingen snel veranderen (bevobbeld techniek) maor ok völ dingen helaas bi-j het olde blieven (discriminatie). De Biënnale (dit joor de 58e keer) is een tentoonstelling van tegeswoordege kuns in allerlei vormen en een afspiegeling van hoe het geet in de wereld. Dit joor viel mien op dat der völ aandacht wödt besteed an nepni-js en klimaatverandering. Kuns rik ow, zet ow an het denken. Der kommen allerlei emoties los. Vewondering, ontroering, vebazing maor ook kwaodheid, irritatie en soms kö j der met lachen. Teminste wat mien angeet. Twee dagen Biënnale is genog... want het is dufteg arbeien. Baovendien is het kunsanbod zo groot dat het onmeugelek is um in kötte tied alles te bekieken. Twee dagen Biënnale is minstens twee dagen uutrusten en bi-jkommen. De heufveurstelling wödt gehollen in een enorme scheepswerf. Een prachtige lokatie met een rieke en eeuwenolde geschiedenis. Door rond te lopen is al een belaevenis. An de kade steet dit joor de romp van een scheepswrak, een veurmalige vissersboot. In 2015 is de boot vergaon veur de Libische kust met 700 töt 1000 opgeslaoten vluchtelingen an boord... Bi-j mien kwam de vraog op of dat kuns was. In een groot park staon 90 landenpaviljoens en op völ lokaties in de stad zun der ok nog völ exposities. Het paviljoen [1] van Nederland is deur Gerrit Rietveld ontworpen en in geaopend

22 Veur de Nederlanse inzending zun Romy Jungermans en Iris Kensmil geselecteerd. Jungermans het drie werken ingebrach die te maken hebben met onze veurolders van aover de hele wereld [5 en 6 op pagina 44], veural uut Suriname. Kensmil [2] het potretten van zwarte vrouwen op de muur van het paviljoen geschilderd en het op één van de potretten vierkantjes en op een andere muur vierhoeken geschilderd, geïnspireerd deur Mondriaan en Malevich. Ondanks het enorme anbod van schilderi-jen, tekeningen, beelden, videokuns, dans, veurdrach... enz... enz... sprong der veur mien toch iets baovenuut. Vremd um t in dit geval aover springen te hebben, umdat de kunstenaar gin benen het. Heur naam is Mari Katayama [ 3 en 4] en ze kump uut Japan. Heur lichaam gebruuk ze as onderdeel van heur kuns umdat ze dat handig vindt. Ze fotografeert zich eiges, umringd met allerlei veurwerpen die ze zelf mik (zoas lichaamsdelen van stof)) en dingen die ze verzamelt (kant, lepkes, kristallen, schelpen). Ok gebruuk ze heur protheses veur de foto s. De foto s van Mari zun sprookjesachteg bizar. Schrieven aover de Biënnale is eigelek onbegonnen werk. Woor mo j beginnen en woor eindegen? En dan he k t nog ga niet gehad aover die meer dan laevesgrote handen die aoveral in Venetië zun opgesteld [7, 8, 9]. 2 7 Achteraf von ik het toch wel een leuke CKV-opdrach van schoolmeester Jan en ik bun der op een plezierige manier met bezig gewes. Carry [10]

23 Hoge piepen deur Joop In mien jonge joren, weer heel lang geleien al Zag ik aoveral piepen staon, wel twintig in getal t Wazzen bakens in t land, zo hoog in de lucht Aoveral zag ik ze staon, in elk dörpken of gehucht 8 In Wieken, Ulf en Sillevold, In Iessehunten en in Ziek Aoveral woo k kek zag ik dampende piepen bi-j n fabriek Met n zwatte pluum in top bi-j steenfabriek en iezerhut Ze stongen door as symbool veur werk, werk veur sterke but 5 9 Het wazzen onze olders en generaties al doorveur Die door hun brood vedienden in stof stank en iezergeur Gruujden op met de fabriek, werken door van vader op zoon Men wis niet anders, werken door in ruil veur een karig loon Die fabrieken zie k niet meer, één veur één zun ze dichgegaon t Was de piep den vaak t langs heel allenig aoverend blif staon Ze doen mien denken an al die mensen, die dit land hemmen gemaak A k örges nog een piep zie staon, dan vuul ik mien diep geraak illustratie Anton Timmerman 45

24 De Iesselbron deur Wim Denk mao niet da j natte vute kriege zeg Frau Anna met n stuk Torte en n Tasse Kaffee veur zich, zittend an de bar in de luxe Café Konditorei van Raesfeld. Harry, mien maot van de de fluusterboot De Iesselganger, mien eigeste vrouw Els en ik zeg de gek zun door neergestrekken um wat veurinformatie bi-j mekaar te kriegen aover t onstaon van de Olde Iessel. Ich bun door geboorn, das heit Grütloh geet ze wieder in t dialek uut den buurt, dat net as ons Achterhoeks verwant is an t Nedersaksisch. Ik had eur gevraog of zi-j d r ons meer van kon vetellen, van de Isselquelle, zoas de Duutsers zeggen. Ihr söllt an der Stelle kien Wasser finden, es ist now viel zu trocken. At Ihr meer wetten wilt dan mö j vraogen an, komm, wie is zien Name doch wieder vrög ze aan de mooie, blonde serveerster. Oh Frau Anna, Sie meinen den alten Herrn Adelbert Friedrich. Der wohnt hier in der Nähe auf dem Weg zum Schloss, zeg ze. Grütloh is dat n dörpken?, vraog ik Frau Anna. Nein, dat ist eine Bauerngemeinschaf von zo etwa sieben Bauernhöfe und vrogger as Blagen mossen wir drieundhalb Kilometer lopen um naor die Schule zu kommn. t Begint n betjen duuster te wodden buten en wi-j bestellen ons eers efkes n lekkere bak cappuccino met n taatjen. Dat zö j now altied zien, is t al waeken körkendreug en dan krieg wi-j now zeker de pokkel nat, zeg Harry, dé gids van de Fluusterboot, wandel- en fietstochtenuutzetter en ook nog is alleswetter op t gebied van de Achterhoekse geschiedenis en alles wat met de natuur te maken het. Wi-j genieten van de lekkere koffie met n taatjen en de dag kan niet meer kapot. Buuksken aover de Strang Harry en ik zun respectievelek gids en schipper op de Iesselganger en twee van de viefteg vri-jwillegers die den boot an den draej hollen, baeter gezeg an t drieven. Now wier d r deur Doris Röckinhausen, n Duutse dame, n buuksken geschreven aover de Strang en alles wat d r met te maken had. t Buuksken heit Issel Der Fluss mit dem Knick en ze wol natürlich auch schreiben über das Bötchen de Iesselganger und den Fahrweg von Oelef vorbei Terborg und durch die Schleuse in Gaandern. D r mos n vaart gepland wodden met t beutjen en de beste gids mos metvaren um de schriefster te veurzien van informatie aover alles wat d r onderweg allemaol te zien was. Kö j dri-j maol raojen wie d r gevraog wier Genau: ons aller Harry wier deur Herman de veurzitter pesoonlijk gevraog um al zien kennes aover te brengen an de auteur van t boek. Ik tref Harry n paar dagen nao den beruchte vaart en hi-j was helemaol van de zök aover die aardige en ook toch ook wel mooie Duutse dame Doris. Alois (de schipper) en hi-j wieren ook in t boek genuumd, had de schriefster belaof en ze wieren uutgeneudeg bi-j de presentatie. Alles dudelek Harry kennende, wol e alles en nog meer wetten aover de Olde Iessel en now wetten mien Elsken en ik woorum wi-j met mossen naor Raesfeld. Hi-j zal wel gedach hemmen a k Willem en de vrouw metnem, dan he k getugen en um n hoor of d r wödt wel n stuksken aover geschreven. Dat laatste had e goed, zoa j ziet. Maor goed, wi-j hadden de koffie met gebak op en begonnen aan n prachtige wandeling deur n stuksken van Raesfeld richting t imposante Wasserschloss Raesfeld. Wi-j kekken ons de ogen uut, zo mooi as t was. Wi-j liepen deur n paar historische sträötjes met aettentjes en winkeltjes met olde ambachten en d r was n mooie binnenplaats van wooruut d r prachtige wandelingen uutgestippeld waren. Volgens Harry mos d r n mooie kerk zun. Dat bleek achteraf de Schlosskapelle. Jammer dat op den dag dat wi-j d r waren bi-jnao alles dich zat. Wi-j liepen n endjen wieter as t Schloss, toen wi-j deur een aardige dame in t moderne Tourist-Info (VVV) im Naturparkhaus vriendelijk te woord wieren gestaon en wi-j gratis alle informatie konden metnemmen van de umgeving en vanzelfspraekend aover de deur ons gezochte Isselquelle. De volgende keer as wi-j weer hier kommen, brengen wi-j folders met van de Iesselganger, dan komt d r nog meer Duutsers naor ons toe, zei Harry. Wi-j liepen gemudelek weer trug naor de auto en gingen op weg naor de Isselquelle. Op de fiets, lopend of met de auto, is t van t centrum naor de Quelle zo n 3,5 kilometer en dan bu j op de plek woor zich t wonder 46 47

25 afspölt. Angekommen in de buurtschap Grütloh zaggen wi-j rechts langs de weg t bödjen met de anwiezing Isselquelle. n Paedjen van zo n vieftig meter en wi-j waren op de plek. Eenmaol angekommen, kekken wi-j ons de ogen uut. D r was niks te zien as een paar banken en een koel met (ondanks de dreugte) mooie grune beplanting. Wel hadden wi-j halfweg een prachtig informatiebord gezien en in t Nederlands en Duuts heel uutvoereg kunnen laezen dat t welwater uut dizze bron de oorsprong is van de Issel, dat den bron 55 meter baoven de zeespiegel is en dat e zich een weg baant deur t Münsterlandse parklandschap. Ook steet d r dat köt nao de Nederlandse grens vanaf t dörp Ulft d r zo völ water deur streumt dat scheepvaart mögelijk is. Nao 255 kilometer mondt de Iessel uut in t IJsselmeer. Harry löp zonder blikken of blozen de bron in, blaert dat t wel drassig is en leg ons uut dat d r allemaol waterplanten gräöjen. Hi-j nuumt ze zelfs bi-j naam. Wi-j hadden op t infobord ook gelaezen dat de bron n intermitterende bron is, wat zovöl betekent as dat d r niet altied water opwelt. In t Duuts heit dat periodiche Quelle. In de zommermaonden gebeurt alles ondergronds en in de winter zie t water opwellen. Naodat Harry ons dat allemaol had uutgeleg, hadden mijn vröwken en ik ook t lef um in de moerassige bron te gaon staon en doormet waren wi-j alledrie bli-j dat wi-j de moeite hadden genommen um de Isselbron te vinden. Wi-j zun doornao nog naor de Steengroeve in Winterswiek gewes en in Huppel aan de Walienseweg naor Camping Nieuw Bovenhuis, woor wi-j n lekker kold flesken bier gedronken hemmen. Tevens mieken wi-j kennis met de vriendelijkste campingbeheerder van de hele Achterhoek. Alles bi-j mekaar een leerzame dag en Harry kan bi-j de boekpresentatie van de aardige Duutse schriefster, mao ook as gids op de Iesselganger, alles vertellen aover t ontstaan van de Iessel. Wi-j kunnen iedereen aanraojen um ook s een keer disse trip te maken. Toelichting: Dit vehaal spöllen zich af in augustus van veureg jaor toen t zo dreug is gewes. Alle gegevens zun gebaseerd op inside-informatie en t is niet gecontroleerd op of t ok allemaol klop. t Duuts dialect he k opgeschreven zoas t bi-j mien in t geheur binnenkwam. deur Joop Uut de krant 6 De hamer van de pianostemmer De piano in t olde kerkske van Rhenoy in de Betuwe was al een hötjen beheurlek ontstemd en spölde dan ok zo vals as een kraej. Dus beslaot de domina t was een vrouweleke predikant um door s een vakman naor te laoten kieken. Dus wed der een pianostemmer besteld. Den kwam met zien kisje stemgereedschap um de klus te kloren. Ik wet niet wat ik mien bi-j zo n kisjen gereedschap van een pianostemmer veur mot stellen, maor door zal ongetwijfeld een antal tangetjes, schroevendraejers, een busken smeeraolie en een hamertjen in gezaeten hemmen. Ik heb bi-j een kis(je) gereedschap een bepaold beeld. En dan denk ik an een bouwvakker, door zit effen wel iets meer in zien kis, hi-j mot der tenslotte een huus met können bouwen. Hoe t ok zij, de pianostemmer kwam en dei zien werk. Wat heit? Hi-j dei völle meer as zien werk. Hoe t allemaol zo uut de hand kon lopen zoas t gelopen is, is nooit helemaol dudelek gewodden. Mensen die der veur deurgeleerd hemmen, vermoeden dat de pianostemmer t lek in de piano niet baoven taofel kreg en door toen haevig, net as de piano, ontstemd van wier. Toen de domina effen kwam kieken hoe of t der met ston en an de boze man minzaam vroeg of t allemaol een betjen lukken, sloegen de stoppen bi-j de pianostemmer deur. Met dat stemhamertje het e de domina vreeslek toegetakeld. t Was een godswonder dat ze t het aoverlaef, wel is ze veur de rest van heur laeven invalide. Toen dit, now een joor geleien, allemaol gebeuren, schreven de kranten door nogal plastisch aover. Volgens de krant zat t bloed van de vrouw töt op t plafond van de kerk. Um een lang en triest vehaal köt te maken: de dader kreg nao hoger beroep één joor cel en tbs met dwangverpleging opgeleg. Dat was geliek an de tied die de pianostemmer in veurarrest had deurgebrach, zo laes ik in de krant van vandaag. In dat berich ston ok nog dat de hamer woormet t delict is gepleegd nörges trug te vinnen is. Heel merkwaardig, een goeie vakman is altied zunig op zien gereedschap en telt as e kloor is met zien werk altied alles goed nao veur de kis weer op slot geet. De politie het een joor gezoch en niks gevonnen. I-j mag raojen hoevol manuren door in zitten. Ze hemmen zelfs t plan gehad um de weg van Rhenoy naor Trich de woonplaats van de pianostemmer minutieus te deurzuken. Da s een weg van 18 km lang. Ik zie dat al veur mien: twee gruupkes politiemannen in gaele hesjes die dagenlang an beide kanten van de weg de berm uutpluzen. En dat de mensen dan vraogen: Bu j wat kwiet? Nee, wi-j zuken een haemerken um n piano te stemmen. In datzelfde krantenberich van vandaag ston ok nog dat op de kleding van de pianostemmer een spetter bloed zat. Echter justitie wet tot op de dag van vandaag nog niet van wie dat bloed is. Dat is toch raar? Volgens mien is dat in disse casus totaal onbelangriek um dat te wetten, want t voegt niks meer toe an de zaak. Baovendien al zollen ze door wel achterkommen, dan nog blif den hamer onvinboor