(Deel)saneringsplan. Gezien : BOOT organiserend ingenieursburo Postbus AM Veenendaal Tel: Tel:

Transcriptie

1 (Deel)saneringsplan Locatie Costerweg 9-13, 23, 25 Troelstraweg 2 (locatie Costerstaete) Wageningen Kadastraal gemeente Wageningen Sectie I, nrs. 2416, 2565, 2567, 3087 en 3088 Opdrachtgever : Zeven Sloten Beheer Hollandseweg BD Wageningen Datum : 17 maart 2008 Projectnummer : M07168; doc. 65 Opgesteld door : ir. F. Roell Geautoriseerd : ing. E. A. van Dam Projectleider : ing. T.C. de Gelder Gezien : BOOT organiserend ingenieursburo Postbus AM Veenendaal Tel: Tel:

2 Inhoudsopgave pagina 1 INLEIDING ALGEMEEN TYPE SANERING DOEL SANERINGSPLAN 3 LEESWIJZER 4 2 LOCATIEGEGEVENS ALGEMEEN 5 TERREINSITUATIE Historische informatie Huidige inrichting VOORZIENE ONTWIKKELINGEN Ontwikkelingen op de saneringslocatie Ontwikkelingen omgeving saneringslocatie BODEMOPBOUW EN (GEO)HYDROLOGIE Bodemopbouw 7 (Geo)hydrologie VERONTREINIGINGSITUATIE Oorzaak bodemverontreiniging Uitgevoerde onderzoeken naar verontreinigingsituatie Integrale beschrijving verontreinigingsituatie 8 3 UITGANGSPUNTEN EN RANDVOORWAARDEN UITGANGSPUNTEN Saneringslocatie en beschikking Verontreinigingsituatie, terreinsituatie en -inrichting RANDVOORWAARDEN 12 4 SANERINGSDOEL, -AFWEGING EN RESULTAAT 13 5 SANERINGSMAATREGELEN 18 6 SANERINGSUITVOERING EN ORGANISATIE TIJDENS DE UITVOERING SANERINGSDUUR EN FASERING SANERING INRICHTING SANERINGSLOCATIE LOGISTIEKE ASPECTEN UITVOERING MELDINGEN EN VERGUNNINGEN VEILIGHEID BIJ WERKEN MET VERONTREINIGDE GROND OF GRONDWATER ORGANISATORISCHE ASPECTEN Betrokken partijen voorbereidingsfase Betrokken partijen op het werk in uitvoeringsfase DIRECTIEVOERING MILIEUKUNDIGE BEGELEIDING Algemeen Evaluatieverslag VEILIGHEIDSKUNDIGE BEGELEIDING COMMUNICATIE 28 7 MONITORING EN STURING SANERINGSUITVOERING 29 1

3 8 ONZEKERHEDEN EN UITVOERINGSRISICO S 34 9 FAALSCENARIO GEBRUIKSBEPERKINGEN EN NAZORG KOSTENRAMING 41 BIJLAGEN 1 Divers m.b.t. huidige situatie 2 Kadastrale gegevens met tekening 3 Divers m.b.t. saneringsmaatregelen 4 Meldingen en vergunningen 5 Berekeningen en uitwerkingen saneringsmaatregelen 6 Geohydrologisch advies 7 Bij de sanering betrokken partijen 2

4 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Zeven Sloten Beheer is door BOOT organiserend ingenieursburo een saneringsplan opgesteld voor de locatie Costerweg 9-13 te Wageningen. Op het terrein is een grond- en grondwaterverontreiniging aanwezig bestaande uit minerale olie en vluchtige aromaten en een verontreiniging van de bovengrond met PAK en zware metalen. De omvang van de mobiele verontreinigingen bedraagt naar verwachting m 3, wat betreft bodemvolume met verontreinigd grondwater en 2150 m 3 grond. De omvang van de niet mobiele verontreiniging bedraagt naar verwachting 2000 m 3. Het betreft twee gevallen van ernstige bodemverontreiniging, die beiden gedeeltelijk perceelsoverschrijdend zijn. De immobiele verontreiniging komt eveneens op de buurpercelen voor, zodat voor deze componenten sprake is van een deelsanering. De aanleiding voor de sanering van de aanwezige bodemverontreiniging wordt gevormd door de geplande herinrichting van het terrein, waarbij de bestaande bedrijfsgebouwen worden gesloopt en woonappartementen worden gebouwd. Het één en ander wordt verder behandeld in Type sanering De verontreinigingsituatie en het type sanering waarop dit saneringsplan betrekking heeft staat in onderstaande tabel 1.1. aangegeven. In hoofdstuk 4 wordt dit nader gespecificeerd. Tabel 1.1: Verontreinigingssituatie en type sanering I-1 M-2 Verontreinigingssituatie Immobiel Mobiel (grond en/of grondwater) Type sanering Leeflaag; bij voorkeur volledig verwijderen tot niveau van de streef- of achtergrondwaarden op het perceel (Deelsanering) Verwijderen, stabiele eindsituatie met nog een kleine restverontreiniging Aankruisen X X 1.3 Doel saneringsplan Het doel van het saneringsplan is meerledig. Het dient voor het verkrijgen van een instemmingbesluit van het bevoegd gezag over het saneringsdoel en daarop gebaseerd saneringsresultaat en de termijn waarbinnen deze moeten zijn bereikt. Het saneringsplan moet het Wbb-bevoegd gezag daarom voldoende informatie leveren om de haalbaarheid van het saneringsdoel en -resultaat te kunnen beoordelen. Verder moet het saneringsplan voldoende informatie bevatten, om op basis daarvan met succes de noodzakelijke vergunningen te kunnen aanvragen en/of meldingen te kunnen doen én voor het opstellen van een bestek inclusief de daarbij behorende besteksraming. Het saneringsplan moet leiden tot een haalbare en acceptabele aanpak van de aanwezige bodemverontreiniging in relatie tot de planvorming. Dit zowel in financiële, technische, bedrijfseconomische als milieuhygiënische zin. De aanpak van de bodemverontreiniging vindt plaats overeenkomstig het vigerende beleid en wet- en regelgeving. 3

5 1.4 Leeswijzer Het voorliggende saneringsplan is opgesteld conform de indeling van het modelsaneringsplan van MOS (Modulaire Opzet Saneringen). Dit betekent dat gewerkt is met de standaard hoofdstuk- en paragraafindeling van het modelsaneringsplan en de daarin aangegeven standaardtabellen en teksten. Op onderdelen zijn aanvullingen gedaan waar dit vanuit de specifieke omstandigheden noodzakelijk is. In het voorliggende saneringsplan komen achtereenvolgens de volgende onderdelen aan de orde. Tabel 1.2: Opbouw saneringsplan Hoofdstuk Omschrijving 1 Inleiding op het saneringsplan 2 Overzicht van de beschikbare informatie van de locatie en de verontreinigingssituatie ter plaatse met een nadere uitwerking op relevante onderdelen in bijlage 3 3 Uitgangspunten en randvoorwaarden voor de sanering 4 Beschrijving van het saneringsdoel en onderbouwing van de gekozen saneringsmethode 5 Uitwerking van de belangrijkste elementen van de saneringsmaatregelen. Een meer gedetailleerde beschrijving van de maatregelen staat in een aparte Bijlage opgenomen 6 Beschrijving van de saneringsuitvoering en de organisatie tijdens de saneringsuitvoering 7 Monitoring tijdens de saneringsuitvoering, waarmee inzicht wordt gegegeven in het saneringsverloop en het uiteindelijke saneringsresultaat 8 Gegevens over de onzekerheden en de risico s die aan de saneringuitvoering zijn verbonden ten aanzien van de haalbaarheid van het saneringsresultaat met een beschrijving van de wijze waarop hiermee zal worden omgegaan 9 Voor zover vanuit de risico-analyse noodzakelijk, een beschrijving van het faalscenario als alternatief voor de sanering waarmee de saneringsdoelstelling kan worden gerealiseerd. 10 Een beschrijving van de eventuele restverontreinigingen, die na de sanering op de saneringslocatie aanwezig blijven en de consequenties hiervan voor het gebruik van de locatie en de noodzaak tot nazorg gericht op het in standhouden van de maatregelen. 11 Een raming van de kosten van de sanering met een uitwerking ervan in een aparte bijlage 4

6 2 Locatiegegevens 2.1 Algemeen De locatie heeft een oppervlakte van ca m 2. De topografische ligging van de locatie is weergegeven in bijlage 1.1. Een situatietekening van de locatie en een topografische ondergrond zijn opgenomen in bijlage 1.2 en 1.3. De kadastrale gegevens van de locatie staan, inclusief tekening, vermeld in bijlage 2. In tabel 2.1 zijn de belangrijkste gegevens ter plaatse van de saneringslocatie samengevat. Tabel 2.1: Samenvatting gegevens saneringslocatie Omschrijving Locatiekenmerken Opm./ verwijzingen Naam (sanering)locatie Costerstaete Straat met huisnummer Costerweg 9-13, 23, 25, Troelstraweg 2 Plaats/ gemeente Terreineigenaar Wageningen Zeven Sloten Beheer Telefoon/ fax Code Wbb GE (bekend als Troelstraweg 2) Land en/of waterbodem Landbodem Topgrafie (midden op locatie) X-coordinaat = Y-coordinaat = Kadastraal Sectie I, nummers 2416, 2565, 2567, 3087 en 3088 Bedrijvigheid Installatie bedrijf Start jaar: ca Eind jaar: ca Bijzonderheden: opslag materiaal Metaalconstructiebedrijf ca metaalbewerking Huidige gebruik locatie Verhuur bedrijfsmatig, zie Toekomstig gebruik locatie Locatie in grondwaterbeschermingsgebied? Locatie in waterwingebied? Locatie in bodembeschermingsgebied? Locatie in Wm- vergunningplichtige inrichting? Bevoegd gezag Wm woningbouw nee nee nee nee Gemeente Wageningen 2.2 Terreinsituatie Historische informatie Aan de Costerweg, ter plekke van de oostgevel van de bedrijfshal, bevond zich een tankinstallatie, bestaande uit 2 ondergrondse benzine tanks en een afleverzuil, die de oorzaak vormt van de grond- en grondwaterverontreiniging met vluchtige aromaten en minerale olie. De tanks zijn in 1990 verwijderd en de verontreiniging is in 1997 gedeeltelijk gesaneerd. Verspreid over het terrein is de bovengrond verontreinigd met PAK en zware metalen als gevolg van ophoogmateriaal wat puin en kooldelen bevat. De huidige eigenaar van het terrein is omstreeks 1960 gestart met bedrijfsactiviteiten en na beëindiging daarvan is het terrein verhuurd aan andere metaalbewerkende bedrijven. Na de sanering en sloop van de bebouwing wordt het terrein verkocht ten behoeve van projectontwikkeling. 5

7 2.2.2 Huidige inrichting De bestaande bebouwing en erfverharding wordt gedeeltelijk verwijderd. De sanering valt gedeeltelijk samen met de sloop van de aanwezige kelder. In bijlage I, blad 2 en bijlage 3, blad 4 is de huidige en toekomstige bebouwing met het kabels en leidingentracé weergegeven. Tabel 2.2: Karakteristiek huidige inrichting Omgevingsfactoren op of nabij Aanwezig saneringslocatie (ja/nee) Constructietype Bijzonderheden Bebouwing op saneringslocatie ja grotendeels gesloopt Verontreiniging onder bebouwing ja Fundering op palen bebouwing nee Kruipruimten aanwezig nee Kelders aanwezig ja wordt gesloopt Vloeistofdichte vloeren bebouwing ja Andere type vloeren nee Bebouwing nabij saneringslocatie ja Fundering op palen nabije bebouwing nee Verhardingen op saneringslocatie ja Verhardingen naast saneringslocatie ja Kabels/ leidingen op saneringslocatie nee Kabels/ leidingen naast saneringslocatie ja Ondergrondse tanks aanwezig nee Bovengrondse tanks aanwezig nee Puin/funderingsresten in de bodem nee Bomen op saneringslocatie ja Boomwortels, e.d. in de bodem ja Oppervlaktewater in directe omgeving nee Grondwateronttrekkingen in nabijheid ja 2.3 Voorziene ontwikkelingen Ontwikkelingen op de saneringslocatie Na de sanering worden een appartementencomplex en enkele vrijstaande woningen met tuin gebouwd. Onder het appartementencomplex is een kelder/parkeergarage gepland met een diepte van circa 2 m-mv Ontwikkelingen omgeving saneringslocatie De locatie maakt onderdeel uit van een (voormalig) bedrijventerrein, waarvan de functie recent is gewijzigd. Het gebied rond de Costerweg, Mennonietenweg, Troelstraweg is, of wordt opnieuw ingericht, waarbij de voormalige industriële bedrijvigheid plaatsmaakt voor woningbouw en kantoren. 2.4 Bodemopbouw en (geo)hydrologie De in deze paragraaf beschreven bodemopbouw en (geo)hydrologie is afkomstig van het Geohydrologisch advies sloop Costerweg/Troelstraweg, opgesteld door Koops en Romeijn (nr , 4 september 2007; zie bijlage 6). 6

8 2.4.1 Bodemopbouw In onderstaande tabel 2.3 staan de belangrijkste gegevens over de bodemopbouw op en nabij de saneringslocatie samenvattend weergegeven. Tabel 2.3: Schematische bodemopbouw Laag Globale diepte Formatie Bodemsamenstelling Hoogte maaiveld NAP 9,0 m 1 van NAP 9,0 m tot NAP 7,0 m Twente fijn zand 2 van NAP 7,0 m tot NAP 5,5 m Betuwe klei 3 van NAP 5,5 m tot NAP -25 m Kreftenheye grof zand (Geo)hydrologie Er is sprake van een fijnzandige deklaag, met daaronder een scheidende laag van klei en vanaf circa 3,5 m-mv het grofzandige eerste watervoerend pakket. Ter plekke van de kelder van de onderzoeklocatie is de scheidende laag naar verwachting niet (meer) aanwezig. In onderstaande tabel 2.4 staan de belangrijkste (geo)hydrologische kenmerken van de locatie samenvattend weergegeven. Tabel 2.4: (geo)hydrologische kenmerken saneringslocatie Kenmerken Waarden Bijzonderheden Gemiddelde maaiveldhoogte 9,0 m t.o.v. NAP Open waterpeil oppervlaktewater in omgeving ca. 8,0 m t.o.v. NAP Gemiddelde freatische grondwaterstand 6,5 m t.o.v. NAP Gemiddelde gws 1 e watervoerende laag 6,7 m t.o.v. NAP Infiltratie/ kwel freatisch grondwater/ 1 e watervoerende laag kwel Infiltratie/ kwel 1 e versus 2 e watervoerende laag Infiltratie Stromingsrichting freatisch grondwater west-zuidwestelijk Gemiddelde stroomsnelheid freatisch grondwater 0,2 m/dag Horizontaal Hydraulische weerstand 1 e kleitussenlaag dagen Gemiddelde verticale stroomsnelheid 1 e kleitussenlaag 0,2 m/dag Stromingsrichting grondwater 1 e watervoerende laag west-zuidwestelijk Gemiddelde stroomsnelheid 1 e watervoerende laag 0,2 m/dag Horizontaal Aanwezigheid grondwateronttrekkingen ja 7

9 2.5 Verontreinigingsituatie Oorzaak bodemverontreiniging De immobiele verontreiniging (locatie 2) is waarschijnlijk het gevolg van ophoging met zogenaamd oorlogspuin, toegepast vanaf De mobiele verontreiniging (locatie 1) is ontstaan als gevolg van brandstofopslag en aflevering ter plekke van de tankinstallatie. Beide verontreinigingen zijn ontstaan voor Wat betreft de mobiele verontreiniging is de eigenaar tevens veroorzaker van de verontreiniging. De immobiele verontreiniging is waarschijnlijk ontstaan voor de aanleg van het bedrijfsterrein, zodat hierbij sprake is van een onschuldige eigenaar Uitgevoerde onderzoeken naar verontreinigingsituatie Zowel in het verleden als recentelijk zijn (bodem)onderzoeken naar de verontreinigingsituatie uitgevoerd. Tevens zijn saneringsplannen en een saneringevaluatie opgesteld. De genoemde onderzoeken en plannen hebben enerzijds tot doel gehad het in voldoende mate in kaart brengen van de verontreinigingsituatie en anderzijds het verkrijgen van ontwerpgegevens voor het saneringsplan van de definitieve sanering. Een overzicht van de uitgevoerde onderzoeken staat in onderstaande tabel 2.5. Tevens zijn in de tabel de belangrijkste bronnen vermeld, die zijn geraadpleegd over o.a. relevante bedrijfs- en locatiegegevens. Tabel 2.5: Overzicht uitgevoerde bodemonderzoeken en geraadpleegde bronnen Titel Bureau Kenmerk Datum Status Bodemonderzoeksrapporten: Deelsaneringsplan T&A Milieuadvies M /SP definitief Evaluatie grondsanering, De Bondt definitief Nader bodemonderzoek T&A Survey BV definitief Deelsaneringsplan restverontr. T&A Survey BV (niet uitgevoerd) Nader bodemonderzoek BOOT organiserend ingenieursburo M definitief Geraadpleegde bronnen: Archief bodem gemeente Wageningen Juni 2007 Archief Zeven Sloten Beheer Juni 2007 Archief Bodematlas+mondelinge informatie Provincie Gelderland Juni Integrale beschrijving verontreinigingsituatie Op basis van alle uitgevoerde bodemonderzoeken met betrekking tot de aanwezige verontreinigingsituatie wordt geconcludeerd dat sprake is van een combinatie van een mobiele en een immobiele verontreinigingsituatie. Er is nog geen beschikking afgegeven door het bevoegd gezag over de ernst en urgentie van de verontreiniging. De aanwezige en voor de sanering van belang zijnde verontreinigingen in de grond zijn minerale olie en vluchtige aromaten ter plekke van de voormalige tankinstallatie en lood en zink als gevolg van terreinophoging. In het grondwater gaat het voornamelijk om een verontreiniging met minerale olie en vluchtige aromaten. mobiele verontreiniging (locatie 1) In onderstaande tabellen 2.6 en 2.7 staat een specificatie van de verontreinigingsituatie per verontreinigingbron voor zowel grond als grondwater. Het gaat om de maximaal gemeten gehalten in geanalyseerde grond- en grondwatermonsters boven de interventiewaarden. Voor 8

10 een volledig overzicht van de waargenomen gehalten wordt verwezen naar het nader bodemonderzoek uitgevoerd door BOOT organiserend ingenieursburo (zie tabel 2.5). In de in bijlage 3.1 en 3.2 opgenomen tekeningen is de verontreinigingsituatie, inclusief contouren, grafisch weergegeven. Wat hieruit opvalt is de grondwaterverontreiniging met minerale olie en vluchtige aromaten in zuidelijke, zuidoostelijke en noordwestelijke richting ook op de buurpercelen voorkomt. De bijbehorende grondverontreiniging is in het verleden gedeeltelijk gesaneerd in 1997 maar door herverontreiniging via het grondwater weer in omvang toegenomen. Deze verontreiniging bevindt zich gedeeltelijk onder de te slopen kelder en overige bebouwing en onder het kabels- en leidingentracé onder de Costerweg. De restverontreiniging onder het kabels- en leidingentracé en een deel van de bebouwing is ingepakt in folie. Tabel 2.6: Samenvatting mobiele verontreinigingsituatie grond (locatie 1) Locatie Oppervlakte Volume*) Diepte (in m mv) (m 2 ) (m 3 ) van: tot: Bron (> I) ,0 5,0 Parameter Benzeen Minerale olie *) het betreft het bodemvolume, waarvan de grond is verontreinigd tot boven de interventiewaarde **) maximale concentratie zoals bekend uit voorgaand onderzoek > I-waarde ***) er is sprake van aanwezigheid van vast product (m.n. vluchtige aromaten; zie bijlage V) Gehalte**) (mg/kg) Opmerking ***) Tabel 2.7: Samenvatting mobiele verontreinigingsituatie grondwater (locatie 1) Locatie Oppervlakte Volume*) Diepte (in m mv) Parameter Gehalte**) Opmerking (m 2 ) (m 3 ) van: tot: (ug/l) Bron Benzeen ,0 5,0 ***) (> I) Minerale olie 7600 Locatie Oppervlakte Volume*) Diepte (in m mv) Parameter Gehalte**) Opmerking (m 2 ) (m 3 ) van: tot: (ug/l) Pluim (> S) ,0 9,0 Benzeen Minerale olie *) het betreft het bodemvolume, waarvan het grondwater is verontreinigd tot boven de interventiewaarde **) maximale concentratie zoals bekend uit voorgaand onderzoek > I-waarde ***) er is sprake van aanwezigheid van vast product (m.n. vluchtige aromaten; zie bijlage V) 44 < 40 De aanwezige verontreinigingsituatie is in voldoende mate afgeperkt om op betrouwbare wijze het saneringsplan op te kunnen stellen en de sanering te kunnen uitvoeren. Immobiele verontreiniging (locatie 2) Ten aanzien van de immobiele verontreinigingsituatie blijkt dat de grondverontreiniging met metalen (m.n. lood en zink) hoofdzakelijk in noordoostelijke richting perceeloverschrijdend is en zich waarschijnlijk, vanwege het heterogene karakter van de verontreiniging, tevens op buurpercelen bevindt. Een samenvatting van de op de saneringslocatie aanwezige immobiele verontreiniging- situatie staat weergegeven in tabel 2.8. Hierbij is in de laatste kolom aangegeven voor hoeveel stoffen de in de eerste kolom vermelde waarde wordt overschreden. Tabel 2.8: Samenvatting omvang immobiele verontreinigingsituatie in grond (mg/kg.ds) Locatie Overschrijding Oppervlakte Volume Diepte (in m mv) Nr. (m 2 ) (m 3 ) van : tot : 2 > I-waarde ,0 2 > S-waarde ,5 7 Aantal stoffen 9

11 Tabel 2.9 bevat een specificatie van de verontreinigingsituatie. In de tabel zijn voor verschillende diepteniveaus de gemiddelde en de maximale gehalten aan verontreinigende stoffen weergegeven, terwijl tevens voor het grondwater het maximum gemeten gehalte staat vermeld. Voor een volledig overzicht van de waargenomen gehalten wordt verwezen naar nader bodemonderzoek uitgevoerd door BOOT organiserend ingenieursburo (zie tabel 2.5). In de in bijlage 1.5 opgenomen tekeningen staat de verontreinigingsituatie voor de saneringslocatie gevisualiseerd weergegeven. Wat hieruit opvalt is dat de verontreiniging in zuidwestelijke en noordoostelijke richting de perceelsgrenzen overschrijdt. Mede op basis van verontreinigingen in de omgeving en de historische gegevens, wordt aangenomen dat deze verontreiniging deel uitmaakt van een groter geval van een heterogene verontreiniging als gevolg van terreinophoging. De verontreinigingcontouren van de immobiele en mobiele grondverontreiniging, alsmede van de (mobiele) grondwaterverontreiniging zijn weergegeven in bijlage 1.5 op respectievelijk blad 1, 2 en 3. Tabel 2.9: Specificatie immobiele verontreinigingsituatie Parameter Grond (in mg/kg.ds) Grondwater (in ug/l) Gemiddeld gehalte Maximum gehalte Maximum gehalte PAK (0 tot 1,0 m diepte) 2,0 4,7 PAK (1,0 tot 2,0 m diepte) 0,5 2,2 PAK (dieper dan 2,0 m) - - Zw. Metalen 1 (0 tot 1,0 m) > I Zw. Metalen 1 (1,0 tot 2,0 m) Zw. Metalen (> 2,0 m) - - Overige anorg. stoffen Minerale olie >I = verontreinigingen in concentraties boven de interventiewaarde (bij een organisch stofgehalte = 0,5 % en lutumgehalte = 5,5) (bron: nader bodemonderzoek BOOT en verkennend onderzoek T&A, zie tabel 2.5), 1 : lood (hoogste parameter), - = < detectielimiet, n.o. = niet onderzocht n.o. - Aanwezigheid asbest De bovengrond is op asbest onderzocht. Hieruit bleek dat er een zeer geringe hoeveelheid asbest is aangetroffen in een concentratie vele malen kleiner dan de interventiewaarde / restconcentratienorm. Overige onderzoeksgegevens In bijlage 3 is een hydrologisch advies met betrekking tot de sloop van de aanwezige kelder bijgevoegd. 10

12 3 Uitgangspunten en randvoorwaarden 3.1 Uitgangspunten Saneringslocatie en beschikking Locatie 1 is een grond- en grondwaterverontreiniging met minerale olie en vluchtige aromaten, die zich op beperkte schaal op de omringende percelen heeft verspreid. Het betreft een bestaand geval van ernstige, spoedeisende bodemverontreiniging, ontstaan voor 1987, waarbij het gehele geval wordt gesaneerd. Locatie 2 is een verontreiniging met lood en zink in de bovengrond, die waarschijnlijk op meerdere buurpercelen ook voorkomt. Het betreft een geval van ernstige niet spoedeisende bodemverontreiniging. Er wordt een deelsanering uitgevoerd. De sanering van beide locaties wordt gecombineerd uitgevoerd, voorafgaand aan de nieuwbouw en in nauwe samenhang met de sloop van de bestaande bebouwing. In bijlage 1 zijn de saneringslocaties weergegeven. De belangrijkste uitgangspunten met betrekking tot de saneringslocatie en de beschikking staan in onderstaande tabel vermeld. Tabel 3.1: Uitgangspunten voor sanering Omschrijving uitgangspunten Ja/nee Nadere toelichting Sanering betreft het hele geval? nee Verontreiniging t.p.v. locatie 1en 2 (mobiel en immobiel) is perceeloverschrijdend Sanering betreft locatie? ja Locatie 1 en locatie 2 (mobiel en immobiel) Sanering betreft een deelsanering? ja Voor locatie 2 (immobiel Sanering gefaseerd voor het hele geval? nee Sanering gefaseerd voor de locatie? nee Beschikking ernst en spoed is verleend? nee Andere (deel)saneringen zijn op de locatie in nee voorbereiding Andere (deel)saneringen zijn op de locatie in uitvoering nee Verontreinigingsituatie, terreinsituatie en -inrichting Op basis van de uitgevoerde bodemonderzoeken, inventarisatiegegevens en informatie van de eigenaar van de saneringslocatie is voor het opstellen van het saneringsplan, naast het gestelde in subparagraaf 3.1.1, nog een aantal uitgangspunten van belang. Meerdere van deze uitgangspunten kunnen van invloed zijn op de sanering, het saneringsverloop en/of de saneringskosten met name als het gaat om gedane aannamen. Bij de uitwerking van het saneringsplan staat aangegeven hoe met deze uitgangspunten en/of de daaraan verbonden onzekerheden is omgegaan. In hoofdstuk 8 worden de uitgangspunten geëvalueerd. De gehanteerde uitgangspunten staan in tabel 3.2 opgesomd. de geschematiseerde bodemopbouw is voldoende representatief voor de situatie; de gehanteerde bodemparameters zijn voldoende representatief; de omvang van de verontreinigingsituatie zoals met het onderzoek vastgesteld komt overeen met de feitelijke situatie; de verontreinigingen bevinden zich gedeeltelijk onder het gebouw; gebouwen zijn gedeeltelijk gesloopt bij de start van de sanering; 11

13 ter plekke van de Costerweg bevindt zich een nutstracé in de ondergrond die de ontgraving bemoeilijkt; aanwezige verhardingen worden voor aanvang van de sanering verwijderd. 3.2 Randvoorwaarden Naast uitgangspunten geldt een aantal randvoorwaarden voor de sanering en/of de saneringsuitvoering. Deze randvoorwaarden zijn als hard te beschouwen en worden opgelegd vanuit de inrichting en het gebruik van de saneringslocatie, de omgevingsaspecten of door de eigenaar, c.q. de saneerder van het terrein. De randvoorwaarden staan in onderstaande tabel aangegeven. Tabel 3.3: Overzicht randvoorwaarden Nr. Omschrijving randvoorwaarden 1 de grondwaterstandverlaging (buiten het terrein) mag niet leiden tot het significant verplaatsen van verontreiniging elders en geen schade berokkenen aan omliggende gebouwen 2 de saneringsactiviteiten, waaronder de installatie van de benodigde ondergrondse infrastructuur ten behoeve van de sanering (drains, beluchtingsbuizen, leidingen e.d.) mag geen belemmering opleveren voor de aanleg van de kelder en fundering van de toekomstige bebouwing 3 het saneringsplan moet ook dienen als detailontwerp ten behoeve van het bestek en moet daarvoor voldoende informatie bevatten; 4 op basis van het saneringsplan moeten de benodigde vergunningen kunnen worden aangevraagd 12

14 4 Saneringsdoel, -afweging en saneringsresultaat 4.1 Saneringsafweging algemeen In paragraaf 4.1 en 4.2 zijn 3 saneringsvarianten voor mobiele verontreinigingen tegen elkaar afgewogen. Voor immobiele verontreinigingen vindt geen afweging van saneringsvarianten plaats. 4.2 Saneringsafweging mobiele verontreinigingen In tabel 4.2. is schematisch per aspect aangegeven wat de baten en lasten van een saneringsvariant zijn. Navolgend is het één en ander nader toegelicht. Tabel 4.2 lasten en baten saneringvariant Saneringsvariant/ Multifunctioneel (ontgraven/ aspecten grondwater onttrekken) Functiegericht Gedeeltelijk ontgraven/grond- In- situ (+ged. ontgraven/ water onttrekken grondwater onttrekken) Kosten hoog ( ) Lasten relatief laag ( ) midden ( ) Faalrisico s hoog relatief laag hoog i.v.m. aanleg kelder/ fundering en aanwezigheid leidingen e.d. Uitvoerbaarheid gecompliceerd relatief eenvoudig gecompliceerd Gebruiks beperkin- gen geen kad. registratie restverontreini- ging, beperking grondwateront- trekking kad. registratie restverontreini- ging, beperking grondwateront- trekking Kans op verspreiding geen verspreiding gering zeer gering na sanering Saneringsduur en nazorg ca. 1,5 jaar (incl omleggen nutstracé) geen nazorg Belasting overige milieucompartimenten verlies grond verlies grondwater energiegebruik luchtverontreiniging opp. waterverontr. afvalvorming totaal 2500 m m 3 laag laag 0 laag laag ca. 2 jaar actief monitoring tot m m 3 laag laag 0 laag laag ca. 1,5 jaar actief monitoring tot m m 3 Risicoreductie maximaal voldoende/geschikt voor functie voldoende/geschikt v. functie Baten Pluimgedrag verwijderd afnemend in ca. 2 jaar afnemend in ca. 5 jaar Verwijderde vracht Afname aansprake- lijkheid 100 % ca. 80 % ca. 80 % (20 % slecht mobiele laag laag 0 laag laag fracties) geen aansprakelijkheid beperkte aansprakelijkheid beperkte aansprakelijkheid Multifunctioneel Doel van een multifunctionele saneringsvariant is het herstellen van de multifunctionele eigenschappen van de bodem door verwijdering van alle verontreinigingen. De verontreinigingen worden middels ontgraving en grondwateronttrekking volledig verwijderd. 13

15 De verontreinigingen dienen tot minimaal 5 m-mv te worden ontgraven. Ter vermijding van risico van verplaatsing van verontreiniging elders en schade aan omliggende bebouwing (randvoorwaarde 1 tabel 3.3) dient een damwand met bodemafdichting (verticale injectie van bijvoorbeeld waterglas op een diepte van enkele meters onder de verticale verontreinigingsgrens) te worden aangebracht waarna de verontreiniging kan worden ontgraven. Om alle verontreiniging te kunnen verwijderen binnen de damwand dient deze ruim geplaatst te worden, waardoor het naar verwachting noodzakelijk is dat de strook met kabels en leidingen vlak naast de aanwezige bebouwing onder de openbare weg verlegd dient te worden. Het één en ander dient afgestemd te worden met de gemeente (als grondeigenaar) en de nutsbedrijven, dit kan geruime tijd duren en vergt aanzienlijke kosten. Bij deze saneringsvorm bestaat er een hoog faalrisico (risico s zijn bijvoorbeeld: foutief geplaatste damwand en bodemafdichting, stagnerende grondwatersanering, verplaatsing van verontreiniging in verticale richting a.g.v. injectie bodemafdichting). Functiegericht, gedeeltelijk ontgraven en grondwater onttrekken Het doel van een functiegerichte variant is het wegnemen van de risico s (humaan ecologisch en verspreiding) als gevolg van bodemverontreiniging en het voorkomen van actieve nazorg na beëindiging van de sanering. Op basis van geohydrologisch onderzoek is een maximaal haalbare grondwaterstandsverlaging vastgesteld (zie bijl. 6). Hierbij kan middels een gefaseerde aanpak (verplaatsing bronbemaling) de aanwezige kelder gesloopt worden en de verontreinigde grond (per verontreinigde spot) worden ontgraven tot een maximale diepte van 4 m-mv (maximale diepte kleilaag). Naar verwachting blijft er een beperkte restverontreiniging achter in het onderliggende zandpakket (bodemlaag 4-5 m-mv). De achterblijvende restverontreiniging (+ 400 m 3, waarvan 25 m 3 sterk verontreinigde grond) wordt door sanering van het grondwater (middels grondwaterontrekking) verder terug gebracht, totdat een stabiele eindsituatie is ontstaan (zie bijlage 5 2 en 3). Een definitie van een stabiele eindsituatie is weergegeven in 4.4. Functiegericht, In situ saneren + gedeeltelijk ontgraven en grondwater onttrekken Na de grondsanering zoals omschreven in de voorgaande saneringsvariant blijft in de grond een restverontreiniging, van circa 400 m 3 (waarvan 25 m 3 in een conc. > interventiewaarde) 1 achter, waarschijnlijk bestaande uit hotspots ter plekke van de voormalige kelder en onder het kabels en leidingentracé. Deze verontreinigingen kunnen naast een aanvullende grondwatersanering (zie voorgaande variant) met een aantal maatregelen verder worden teruggebracht, er zijn 2 alternatieven: - chemische oxidatie - stimulering aerobe afbraak (m.b.v. toediening van zuurstof en andere electronendonoren) Een snelle in situ-variant middels chemische oxidatie van aanwezige hotspots is in principe mogelijk (zie bijlage 5, 5). Echter deze techniek wordt over het algemeen gebruikt bij verwijdering van grotere verontreinigingskernen gecombineerd met biologische afbraak van de pluim. De aanzienlijke kosten voor aanleg en engineering van een dergelijk systeem wegen niet op tegen de relatief geringe extra verwijdering van verontreiniging. Daarnaast is er een risico van beschadiging van kabels en leidingen, als agressieve chemicaliën worden ingezet. Stimulering van aerobe afbraak is een alternatief. Deze mogelijkheid wordt in principe wel kosteneffectief geacht, omdat hiervan eenvoudige technieken op de markt zijn, gericht op verontreinigingen met een beperkte omvang (zie bijlage 5, 4). Afwegingsaspecten Nazorg is bij een multifunctionele saneringsvariant niet nodig en zal bij de 2 laatst genoemde saneringsvarianten inhouden dat tot minimaal 5 jaar na de uitvoering van het voorlaatst uitgevoerde nader onderzoek (in april 2007; T&A Survey BV. Nr ) bemonstering van de controlepeilbuizen dient plaats te vinden om de stabiele eindsituatie vast te stellen. Omdat 1 Kleine restverontreiniging conform Eindrapport project Doorstart A5 14

16 bij alle saneringsvarianten relatief beperkte grondwateronttrekking plaatsvindt, er geen grote verschillen zijn in af te voeren grond en bij alle saneringsvarianten het opgepompte grondwater in zeer beperkte mate hoeft te worden voorgezuiverd tijdens lozing op het vuilwaterriool, zijn er geen grote verschillen tussen de belasting van overige milieucompartimenten voor de onderzochte saneringsvarianten. Overige saneringsvarianten Een volledige in situ sanering is niet meegenomen in de afweging, omdat de locatie op korte termijn na de sanering wordt heringericht. Omdat de grond na de sanering wordt overgedragen, is een voorwaarde dat de toekomstige eigenaren niet langdurig geconfronteerd kunnen worden met ingrijpende saneringsactiviteiten. Daarnaast is (biologische) afbraak van de verontreiniging in de aanwezige kleibodem moeilijk te stimuleren. Vanwege dezelfde reden is een minimale saneringvariant (monitoring / beheersmaatregel) niet onderzocht, omdat hiervoor gedurende een lange periode nazorg noodzakelijk is. 4.3 Keuze saneringsvariant Vergelijking saneringsvarianten Het meest in het oog springende verschil tussen één van de twee functiegerichte saneringsvarianten en een multifunctionele saneringsvariant zijn het grote verschil in kosten en faalrisico. Het kostenverschil kan verder oplopen indien (bij het niet bereiken van de saneringsdoelstelling) een faalscenario in gang gezet dient te worden om alsnog te trachten de saneringsdoelstelling te bereiken. Vanwege de relatief beperkte omvang van de restverontreiniging, wordt de saneringsvariant In situ saneren + gedeeltelijk ontgraven en grondwater onttrekken op voorhand niet het meest aantrekkelijk geacht, omdat een aanvullende grondwateronttrekking in principe voldoende en goedkoper is om de verontreinigingen effectief te verwijderen. Omdat uit de onderzoeksresultaten van het nader bodemonderzoek (zie 2.5.2) blijkt, dat de hoogste concentraties in de bodemlaag 3-4 m-mv zijn aangetroffen, is het aannemelijk dat de achtergebleven restverontreiniging in het onderliggende zandpakket zodanig is, dat met aanvullende grondwateronttrekking voldoende resultaat kan worden geleverd (zie bijlage 5 2 en 3). De kosten voor een aanvullende grondwateronttrekking zijn verwaarloosbaar, terwijl voor stimulering van aerobe afbraak aanzienlijke kosten zijn gemoeid (zie kosten faalscenario hoofdstuk 11). Keuze saneringsvariant functiegericht, gedeeltelijk ontgraven en grondwater onttrekken Het ligt voor de hand de sanering te combineren met de sloop van de aanwezige kelder, waarbij een aanzienlijke hoeveelheid verontreinigd grondwater vrij komt. Derhalve heeft een functiegerichte saneringvariant middels gedeeltelijke ontgraving van de verontreinigde vaste bodem de voorkeur. De achterblijvende restverontreiniging wordt door een aanvullende grondwatersanering verder terug gebracht, totdat een stabiele eindsituatie is ontstaan ( 4.4). Stimulering van aerobe afbraak wordt slechts ingezet als faalscenario (uitwerking zie hoofdstuk 8 en kosten hoofdstuk 11), indien tijdens de sanering blijkt dat de aard en omvang van de restverontreiniging groter is dan verwacht. Dit kan met name het geval zijn ter plekke van de aanwezige kelder en het kabels en leidingen tracé onder de Costerweg. Dit betekent dat de ondergrondse infrastructuur (leidingen, beluchtingsbuizen e.d.) wordt aangelegd tijdens de grondsanering, zodat, indien noodzakelijk, op korte termijn een in situ sanering kan worden opgestart. 15

17 4.4 Saneringsdoelstelling Mobiele verontreinigingen Als saneringsdoelstelling voor de aanwezige mobiele verontreiniging geldt het zoveel mogelijk verwijderen van de bron en de pluim van de mobiele verontreinigingen met gangbare en bewezen technieken. Het verwijderen is gericht op het realiseren van een zodanige eindsituatie dat een stabiele eindsituatie kan worden gegarandeerd waarbij geen, dan wel beperkte, nazorgverplichtingen gelden. Na de sanering zal nog een kleine restverontreiniging in de grond en/of het grondwater aanwezig zijn, zoals bedoeld in het rapport Doorstart A5, maar deze verspreiden zich niet naar de omgeving. Onder een stabiele eindsituatie wordt het volgende verstaan: - een stabiele eindsituatie wordt gezien als de situatie na een sanering die in evenwicht is met de omgeving; - er is sprake van gelijkblijvende gehalten voor zowel verontreinigingsparameters als afbraakparameters; - er vindt geen verspreiding van verontreiniging meer plaats buiten de streefwaardecontour die na saneren nog resteert; binnen de streefwaardecontour kan nog wel verplaatsing van verontreiniging optreden; - bij een stabiele eindsituatie heeft de bodem in het zogenaamde reactorvat buiten de oorspronkelijke verontreinigingvlek weer (nagenoeg) de kwaliteit van de beginsituatie; - er is geen sprake van risico's (uitdamping, bereiken bedreigde objecten, aantasting van belangen) 2. Immobiele verontreinigingen De immobiele verontreiniging bevindt zich hoofdzakelijk in de bovengrond en kan naar verwachting op relatief eenvoudige wijze grotendeels worden verwijderd. Met het oog op het zoveel mogelijk beperken van eventuele belemmeringen of beperkingen van nog aanwezige verontreinigingen in de toekomst, wordt gestreefd naar het volledig verwijderen van de verontreinigingen. Indien tijdens het saneren nog een aanzienlijk deel van de verontreiniging in de ondergrond aanwezig is, wordt gekozen voor het creëren van een leeflaag van niet verontreinigde bovengrond met een minimale dikte van 1 meter. 4.5 Saneringsmethode en saneringsresultaat Ondergrond mobiel (locatie 1) Middels ontgraving wordt de verontreinigde grond verwijderd en het verontreinigde grondwater opgepompt, gezuiverd en geloosd op het riool en oppervlaktewater. Tijdens de ontgraving wordt de grondverontreiniging tot circa 4 m-mv (gelijktijdig met de sloop van de kelder) ontgraven. In de bodemlaag 2-4 m-mv wordt als terugsaneerwaarde ¼(S+I)-waarde aangehouden. Er blijft aan de randen van de ontgraving restverontreiniging achter. Naar verwachting is de omvang van de restverontreiniging (op een diepte > 4 m-mv) met concentraties groter dan de interventiewaarde < 25 m 3. De verontreiniging onder het kabels en leidingentracé onder de Costerweg wordt zo veel mogelijk ontgraven en opnieuw afgedekt. Eventuele (opnieuw ontstane) herverontreiniging wordt eveneens verwijderd. Omdat de aanwezige drijflaag apart wordt verwijderd en de aanwezige sterke grondverontreiniging naast en onder de bebouwing wordt ontgraven (alsmede het westelijk voormalig ontgravingtalud onder de kabels en leidingenstrook), wordt aangenomen dat afdekken van de verontreiniging in het kabel- en leidingentracé met nieuwe folie afdoende is om verdere verspreiding van de restverontreiniging te voorkomen. De grondwateronttrekking zal naar verwachting enkele maanden tot enkele jaren (6-24 maanden) in beslag nemen en worden beëindigd op het moment dat stabilisering van de grondwaterconcentraties is opgetreden. De concentraties in het grondwater kunnen naar 2 Beleidsnota bodemsanering, Provincie Gelderland,

18 verwachting tot onder de ½ x T (tussenwaarde) worden teruggebracht. Vervolgens wordt een stabiele eindsituatie vastgesteld middels monitoring (zie 10.3). Vanwege de beperkte concentraties verontreiniging op relatief grote diepte en de aanwezigheid van een vloeistofdichte kelder in de nieuwbouw, zijn humane risico s naar verwachting niet meer aanwezig. Indien na ontgraving van de grondverontreiniging en verwijdering van de kelder meer restverontreiniging achterblijft dan was voorzien, treedt het faalscenario in werking. In eerste instantie kan de grondwatersanering enkele maanden langer worden doorgezet om alsnog stabilisering van de grondwaterconcentraties te bereiken. Indien dit niet voldoende is, of indien in een eerder stadium de aard en omvang van de restverontreiniging veel groter is dan verwacht, wordt middels in gebruik name van een (tijdens de grondsanering geïnstalleerd) in situ systeem van beluchtingsfilters ter plekke van de verontreinigingkern, de stabilisering van de grondwaterconcentraties (middels persluchtinjectie/stimulering aerobe afbraak) naar verwachting alsnog bereikt (zie 5.5 en 5.6). In tabel 4.2 is een samenvatting van de te gebruiken saneringstechnieken weergegeven. Tabel 4.2 saneringstechnieken mobiele veronteinigingen Hoofdvariant: Aanvullende technieken Onttrekken grondwater om een ontgraving in den droge mogelijk te maken; Plaatsen van een grondkerende voorziening ten Ontgraven bron- c.q. kerngebied tot Bron behoeve van het ontgraven + 4,0 m-mv Smart pump & treat in niet bereikbare deel bron; Persluchtinjectie in niet bereikbare deel van de bron (faalscenario) Ontgraven en grondwater onttrekken in de kern van het intensieve aanpak Pluim verspreidings- gebied en eventueel in het niet grondwaterverontreiniging bereikbare deel van bron Na afloop van de sanering zal sprake zijn van enige nazorg in de vorm van periodieke bemonstering van enkele controlepeilbuizen. Bovengrond immobiel (locatie 2) De immobiele verontreiniging is waarschijnlijk eenvoudig te verwijderen. Het risico dat restverontreiniging in de taluds en in de ondergrond achterblijven is aanwezig (zie 5.2). 17

19 5 Saneringsmaatregelen 5.1 Voorbereidende maatregelen en voorzieningen Alvorens met de sanering kan worden aangevangen, dient een aantal voorbereidende werkzaamheden te worden uitgevoerd. Het gaat hierbij zowel om meer procedurele werkzaamheden als om technisch inhoudelijk gerichte werkzaamheden. Voorbereidingen van procedurele aard: Het aanvragen van vergunningen en verrichten van noodzakelijke meldingen. Zie paragraaf 5.4; Opstellen van een V&G-plan Uitvoeringsfase. Zie paragrafen 6.5 en 6.10; Overleg met eigenaren van Costerweg 27 en Mennonietenweg 4 m.b.t. verwijderen van de verontreiniging bij de perceelgrenzen; Voorbereidingen van technisch inhoudelijke aard : Het afzetten en inrichten van het werkterrein. Hierbij wordt rekening gehouden met de veiligheidsvoorschriften en arbo-wetgeving voor grondwerk en bodemsanering (zie verder ook paragraaf 6.5). Bij de uitrit van de saneringslocatie zullen waarschuwingsborden worden geplaatst met daaronder vermeld: uitrit bouwverkeer. Tevens dient vermeld te worden dat het een bodemsanering betreft. Eventueel noodzakelijke verkeersmaatregelen zullen in overleg met de gemeente Wageningen worden vastgesteld en uitgevoerd. Opnemen van verhardingen en afvoeren. Aanleggen van tijdelijke (grond)depots ten behoeve van de zintuiglijk schone (boven-) grond en verzameling verontreinigde grond ten behoeve van afvoer. De depots dienen voorzien te zijn van een deugdelijke bovenafdichting (HDPE-folie) en contact met de onderliggende grond moet worden voorkomen (scheiding door bijvoorbeeld geotextiel). Voorafgaande aan de graafwerkzaamheden dient de exacte ligging van kabels en leidingen te worden bepaald door het graven van proefsleuven. Bijlage 1 geeft een tekening met de ligging van kabels en leidingen op basis van de KLIC-melding; Het slopen van de aanwezige bebouwing boven het maaiveld. Aanleg van een grondkerende constructie ter plekke van een deel van de kelder. 5.2 Grondsanering De sanering wordt in nauwe samenhang met de sloopactiviteiten uitgevoerd. In het proces van slopen/saneren zijn een aantal fasen te onderscheiden: 1. Sloop van het merendeel van de aanwezige bebouwing boven maaiveld en sanering van de bovengrond met immobiele verontreinigingen. 2. Hersaneren van de in 1997 gesaneerde locatie, waarbij de omvang van de aanwezige restverontreiniging opnieuw wordt vastgelegd en vervolgens opnieuw wordt afgeschermd met PE-folie. 3. Aanbrengen grondkerende constructie. 4. Verwijderen eventueel aanwezige drijflaag/smeerlaag. 5. gedeeltelijk verwijderen resterende verontreiniging kabels en leidingentracé 6. Ontgraven verontreinigde grond onder de werkplaats en tussen de kelder en de Costerweg. tot circa 4 m-mv. 7. Sloop kelder. 8. Ontgraving verontreinigde grond onder kelder. 9. Aanbrengen grondwateronttrekkingsysteem en in situ-syteem. 10. Verwijderen van de bij het aanbrengen van de schroefmortelpalen (t.b.v. de nieuwbouw) vrijkomende verontreinigde grond. 18

20 mobiele verontreiniging (locatie 1) Als uitgangspunt voor de grondsanering met mobiele verontreiniging geldt dat de verontreinigde grond zal worden ontgraven tot circa 4,0 m-mv. Uitgangspunt is dat in horizontale richting de verontreiniging in de kleiige bodemlaag 2-4 m-mv nagenoeg volledig zal worden verwijderd. De verontreiniging in het onderliggende zandpakket zal gedeeltelijk middels grondwateronttrekking en doorspoeling worden teruggebracht tot een zodanig niveau dat er geen verspreidingsrisico meer aanwezig is. Aangezien de kleihoudende grond naar verwachting geruime tijd voor nalevering van de verontreiniging zal zorgen, wordt voor de bodemlaag 2-4 m-mv als terugsaneerwaarde de ¼(S+I)-waarde gehanteerd. Op basis van het voorgaande is per locatie het oppervlak vastgesteld waarbinnen ontgravingwerkzaamheden moeten worden uitgevoerd inclusief de naar verwachting maximale ontgravingdiepte. Deze gegevens staan per locatie in de volgende tabellen aangegeven met een nadere uitwerking op de tekening van Bijlage 3, blad 1. De verontreinigde grond wordt met behulp van een graafmachine selectief ontgraven volgens het ontgravingplan van paragraaf 6.6 en op aanwijzing van de milieukundige procesvoerder. De ontgraving wordt in den droge uitgevoerd. Hiervoor dient de grondwaterstand zich op een gemiddeld niveau te bevinden van 0,10 m onder de maximale ontgravingdiepte. Voor verontreiniging ter plekke van de werkplaats en tussen de kelder en Costerweg (zie tekening bijlage 4.1) geldt een oppervlakte van 365 m 2 en een naar verwachting maximum ontgravingdiepte tot 4,0 m beneden het maaiveld. Vervolgens wordt na sloop van de kelder over een oppervlak van 340 m 2 de verontreiniging onder de keldervloer eveneens tot circa 4,0 m-mv ontgraven. Aangezien de gemiddelde freatische grondwaterstand is gelegen op 2,3 m beneden het maaiveld zal het grondwater gemiddeld 1,8 m moeten worden verlaagd om de sanering in den droge te kunnen uitvoeren. Gelet op de voorziene ontgravingdiepte, de bodemsamenstelling en de ligging van de verontreinigingen ten opzichte van de aanwezige bebouwing is een open ontgraving wel mogelijk. Hierbij is een grondkerende constructie ter plekke van de Costerweg noodzakelijk ter bescherming van onder andere het nutstracé. Het met olieproducten verontreinigde puin wordt korte tijd in depot geplaatst (zie bijlage 1, blad 2) en vervolgens zo spoedig mogelijk afgevoerd naar een erkend verwerkingsbedrijf. Voordat wordt begonnen met grondwater onttrekken, wordt in de verontreinigingkern tot grondwaterniveau de grond ontgraven en het aanwezige grondwater met vast product opgepompt. Het verontreinigde water wordt direct per as afgevoerd of middels een zuivering geloosd op het riool. Voordat de ontgravingput wordt aangevuld zal door de milieukundige verificator een eindkeuring worden uitgevoerd, waarbij putwandmonsters zullen worden genomen en geanalyseerd overeenkomstig het VKB protocol 6001 (zie subpar ). Tevens wordt met behulp van enkele boringen en analyses de omvang van de restverontreiniging in de onderliggende bodem vastgesteld. De ontgraving kan vervolgens (uit veiligheidsoverwegingen) gedeeltelijk worden aangevuld met schoon zand. Omdat in de toekomstige situatie een nieuwe grotere kelder op het perceel is gepland, zal hooguit een deel van de ontgraving worden aangevuld. immobiele verontreiniging (locatie 2) Voor het verwijderen van de verontreiniging is het noodzakelijk het huidige maaiveld te ontgraven tot gemiddeld 1,0 m diepte. De verontreinigde grond wordt met behulp van een graafmachine selectief ontgraven ten behoeve van de verwerking ervan. De ontgraving wordt in den droge uitgevoerd. Een grondwaterstandverlaging is niet noodzakelijk. 19

21 Aan de noordwestzijde op de grens met Costerweg 27 kan de verontreiniging vermoedelijk geheel worden ontgraven, omdat daar ook herinrichting en sanering is gepland. Op de grens met Mennonietenweg 4 grenst de verontreiniging aan bebouwing met fundering. Deze bebouwing is van recenter datum als de ophoging met verontreinigd materiaal en is waarschijnlijk in een schoon zandcunet gebouwd. Door op deze plaats strooksgewijs te ontgraven is de verontreiniging naar verwachting nagenoeg geheel te verwijderen. Naar verwachting zal op slecht bereikbare hoeken in het ontgravingtalud een zeer geringe hoeveelheid restverontreiniging achter blijven. Indien blijkt dat een aanzienlijke verontreiniging met metalen zich op grote diepte bevindt (meer dan 1 meter minus toekomstig maaiveld), bestaat de mogelijkheid dat er restverontreiniging achter blijft, die wordt afgedekt met een leeflaag van schone grond. Bij het creeren van een schone leeflaag dient een signaallaag te worden aangebracht. Er wordt echter naar gestreefd de immobiele verontreiniging volledig te verwijderen. Het aanwezige kantoor (Costerweg 23-25) aan de noordzijde wordt enkele maanden later gesloopt. Onder het gebouw is een kruipruimte tot 1,0 m-mv aanwezig. De grond vanaf 1,0 m- mv is niet verontreinigd. Het gebouw is gefundeerd op palen. Naar verwachting kan alle verontreinigde grond grenzend aan het gebouw (strooksgewijs) worden ontgraven. Indien tijdens de ontgraving en / of naar aanleiding van de eindbemonstering blijkt, dat er toch (rest)verontreiniging achter blijft onder of naast de bebouwing, wordt deze na de sloop van het gebouw (enkele maanden later) alsnog verwijderd. Controle van het saneringsresultaat geschiedt op identieke wijze als bij de mobiele verontreinigingen. De verontreinigde grond wordt op basis van zintuiglijke waarneming (mate van puin bijmenging) gescheiden in depot geplaatst en (zo mogelijk conform AP04) onderzocht. Afvoer en of verwerking van de verontreinigde grond geschied op basis van de gemeten concentraties. Er zijn 2 mogelijkheden: hergebruik buiten de locatie na AP04 onderzoek afvoer naar verwerkingsbedrijf Verontreiniging met asbest Naar verwachting is de verontreinigde grond niet asbesthoudend. Indien toch asbest wordt aangetroffen, wordt de sanering, voor zover asbesthoudende materialen worden verwacht, onder asbestcondities (zie 6.5) voortgezet. Aanvullen ontgravingen locatie 1 en 2 Omdat er grond vrijkomt bij de toekomstige bouwactiviteiten en de exacte grondbalans nog niet bekend is, wordt een beperkte hoeveelheid aanvulgrond toegepast. Na de sanering is voorlopig sprake van aanvulling tot 3 peilen. Ter plekke van de toekomstige tuinen (locatie 2) en de perceelsgrenzen (ter stabilisatie van de taluds) wordt tot toekomstig maaiveld aangevuld. Ter plekke van de geplande toegangsweg (locatie 2) wordt aangevuld tot 1 meter minus toekomstig peil. Ter plekke van locatie 1 en de voormalige kelder wordt aangevuld tot grondwaterniveau (+ 2-3 m-mv), omdat ter plekke opnieuw een veel grotere kelder zal worden aangelegd. Tijdens de bouwactiviteiten zal het maaiveldpeil volledig worden hersteld. In tabel 5.1 is samenvattend het volgende beeld geschetst van locatie 1 en 2. Vrijkomende verontreinigde grond tijdens bouwfase Direct na de grondsanering wordt de nieuwbouw gestart. Eén van de eerste activiteiten zal het aanbrengen van schroefmortelpalen zijn ten behoeve van de aanleg van de fundering. Een aantal funderingspalen wordt aangelegd in de zone waar restveronteiniging in de ondergrond is achtergebleven. Bij het aanbrengen van de funderingspalen komt circa 20 m 3 (met minerale olie en BTEX) verontreinigde grond vrij. De (verontreinigde) grond wordt opgeboord met behulp van 20