Praktische opdracht Geschiedenis NSB

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis NSB Praktische-opdracht door een scholier 3481 woorden 12 februari ,8 60 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud -Inleiding -Hoe en met wat voor ideologie is de politieke partij de NSB opgericht voor de oorlog? -Wat veranderde aan de NSB in de oorlog? -Hoe liep het af voor de NSB? -Zijn de ideeën van de NSB met NSB ten onder gegaan? -Slot -Bronnen -Bijlage Inleiding Mijn opdracht gaat over de NSB. De reden waarom ik de NSB als onderwerp heb gekozen is omdat er over de NSB niet echt veel bekend is, alleen dat het landverraders waren en daar blijft het bij. Ik wil gaan onderzoeken waarom de NSB ers gezien werden als landverraders en of er misschien eigenlijk een goed bedoeling achter hun ideologie zat. Meestal wordt er wel veel geschreven over de helden van de Tweede Wereldoorlog, maar niet zoveel over de foute.daarom heb ik NSB gekozen. Mijn hoofdvraag is geworden: Waarom gingen de NSB ers collaboreren met de Duitsers? En om het onderwerp overzichtelijk te maken en in stukjes te verdelen heb ik de volgende deelvragen gemaakt: Hoe en met wat voor gedachten is de politieke partij de NSB opgericht voor de oorlog? Wat veranderde aan de NSB in de oorlog? Hoe liep het af voor de NSB?Zijn de ideeën van de NSB? met de NSB ten ondergegaan? Hoe en met wat voor ideologie is de politieke partij de NSB opgericht voor de oorlog? Anton Mussert De NSB is hoofdzakelijk opgericht door Anton Mussert dus ik begin met wat te vertellen over hem. Anton Adriaan Mussert is op 11 mei 1894 in Noord-Brabant geboren.op school is Anton altijd een eenling geweest, die zich graag afzondert. Hij is een middelmatige leerling die zich vooral interesseert voor de vaderlandse geschiedenis.uiteindelijk haalt hij in 1918 zijn diploma op Technische Hogeschool in Delft en hij wordt ingenieur bij Rijkswaterstaat. Pagina 1 van 10

2 Al vroeg had hij interesse voor nationale en internationale politieke vraagstukken. Zo was hij een vurig tegenstander van het Verdrag van Versailles. Musserts betrokkenheid bij de politiek uitte zich voor het eerst in de praktijk toen hij het Nationaal Comité van Actie oprichtte en strijd voerde tegen het Belgisch Waterbouwkundige Verdrag met Nederland(Nederland zou zich, volgens Mussert, bij het sluiten van het verdrag hebben laten leiden door angst voortkomend uit het verdrag van Versailles). Mede door dat Comité, werd het Verdrag in 1927 door de Eerste Kamer verworpen. Na deze succesvolle activiteiten werd Mussert eveneens lid van de Dietsche Bond die een Groot-Nederland nastreefde. De partij Onder invloed van het Italiaanse fascisme en het Duitse nationaal-socialisme ontstonden ook in Nederland diverse extreem-rechtse partijen. Zo ook de partij de NSB, deze werd in 1931 in Utrecht door Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken de opgericht. De NSB stond voor Nationaal-Socialistische Beweging, Nationaal-Socialistisch omdat ze erg nationalistisch waren (wilde 1 groot Nederland, want Nederland was het beste) en omdat het zo n succes was geworden in Duitsland (Hitler had verkiezingsgewonnen met de NSDAP). Een Beweging en geen partij omdat ze zich wilde afkeren van het partijwezen. Ze waren ook een opvallende partij in het parlement omdat ze vaak op een eigenzinnige manier hun doelen probeerde te halen, hun leden moesten dan ook regelmatig door de voorzitter tot de orde moesten worden geroepen. De heren die de NSB hadden opgericht waren van mening dat de tijd was aangebroken om op te treden tegen 'de geest van slapheid' die over de Nederlandse parlementaire democratie zou hangen. Hierbij vooral geïnspireerd door Benito Mussolini(leider van fascistisch Italië). Zijn politieke programma was het meest afgeleid uit het programma van de NSDAP met als belangrijke verschillen dat Mussert rassenleer, antisemitisme en staatsabsolutisme( wilde wel minder macht voor parlement) afkeurde. Dit vond hij on-nederlands en paste volgens hem niet in een sterk Nederland. Ook wilde de NSB geen geweld of revolutie gebruiken om aan de macht te komen, maar een (politiek) eerlijke manier. In het programma(* zie bijlage) werd het meest de nadruk gelegd op het feit dat Nederland een sterke leiding(geen parlementaire stelsel meer) moest hebben en dat er gestreven moest worden naar een Groot-Nederland. De NSB beweerde dat de liberalen hun zouden leiden tot marxisme en daarmee tot de ondergang en het communisme, net als alle andere rechtse partijen,als een kwaad dat bestreden diende te worden. De NSB groeide snel. In 1933 overschreden ze de duizend leden, wordt de eerste Landdag(bijeenkomsten waar politiek toespraken werden gehouden)georganiseerd en komt het officiële weekblad van de NSB uit: Volk en Vaderland. Aan het einde van 1934 was de NSB al tot leden gegroeid. De belangrijkste reden van deze sterke groei was dat de partij een goede organisatie en propaganda had. Ondanks de tegenwerking van de gevestigde politieke partijen, die de NSB als een gevaarlijke concurrent zag, werd de NSB steeds groter en wisten ze in 1935 bijna 8 procent van de totale stemmen te behalen, waarvan de meeste stemmen uit de grote steden kwamen omdat daar de meeste werkeloosheid en ontevredenheid over de huidige regering was. Het was ook niet zo gek dat de NSB zo groot was geworden: de NSB was een hechte en zelfstandige organisatie, met eigen rangen en functies, uniformen, optochten, strijdliederen, vlaggen en vaandels, en zelfs een eigen groet (een gestrekt rechter arm met de woorden Houd zee wat verwijst naar de Nederlandse glorietijd). Pagina 2 van 10

3 Wat veranderde aan de NSB in de oorlog? De radicalisering In de NSB is er altijd een volkse groep geweest die achter de antisemitische en racistische ideeën van Hitler stonden. Naarmate het succes van Hitler groter werd,werd deze groep ook groter. Nadat van Van Tonningen op een toppositie in de partij was toegetreden kon Mussert niet meer om de Duitse ideeën heen. Mussert vond de kans om de macht in Nederland overnemen door een succes met zijn partij belangrijker dan zijn principes tegen de on-nederlandse ideeën dus schoof hij die aan de kant, en werd de NSB steeds meer nazi gericht. Zo mochten er geen joden meer in de NSB zitten en kwamen er steeds meer artikelen in de 'Volk en Vaderland' met een racistische tint. Ondanks de onenigheid binnen de beweging en het verlies van stemmen ging de radicalisering door en werd de NSB alleen maar sterker en machtiger. Collaboratie Toen de Tweede Wereldoorlog was uitgebroken, wilde Mussert van Nederland strikte neutraliteit, maar zijn sympathie lag bij Duitsland. Hij verwachtte, dat de oorlog zou leiden tot een 'nieuw Europa' met een fascistische grondslag. De Duitse inval in Nederland was zijn kans om met de NSB leider te worden in Nederland. Actieve hulp aan de Duitsers of Nederland gaf hij niet. Tijdens de oorlogsdagen van mei 1940 wist Mussert zich schuil te houden en aldus aan internering te ontkomen. Na de capitulatie bepaalde hij zijn politieke houding aldus: de oorlog met Duitsland was voor Nederland voorbij, het Oranjehuis had door zijn 'vlucht' de troon verspeeld en in het nieuwe Europa (de totale Duitse overwinning stond voor hem vast) had Nederland alleen nog een kans op een zelfstandig bestaan, als het zich onder zijn leiding stelde. Deze lijn gaf hij, op 22 juni 1940, voor zijn aanhangers aan op één van zijn landdagen. Zijn politieke houding tegenover de Duitsers heeft hij neergelegd in een nota, die hij op 27 augustus 1940 voor Hitler geschreven heeft. Daarin pleitte hij voor een 'Bond der Germaanse volkeren' onder leiding van Duitsland, waarvan Nederland lid zou zijn. Nederland zou moeten worden uitgebreid met België en een deel van Noord-Frankrijk ( ongeveer Wallonië nu). In het tot de Germaanse bond behorende Nederland zou Mussert staatshoofd en de NSB de enig toegelaten partij moeten zijn. De NSB zei dit als enige oplossing om inlijving te voorkomen, en bedoelde dit dus niet landverraderlijk. Dat de NSB hierbij de macht kreeg in Nederland kwam de NSB natuurlijk ook niet slecht uit. In de eerste twee bezettingsjaren groeide het ledental van de NSB, vooral door toeloop van opportunisten, tot wel ruim Toch stond de overgrote meerderheid van het volk vijandiger dan ooit tegenover deze beweging. Haar pro-duitse propaganda, de door haar leden aan de bezetters bewezen diensten en vooral de anti-joodse acties vergrootte de vijandigheid alleen maar. De meeste NSB ers waren in dienst van de SD(Sicherheitsdienst). Zij speurden naar de Joodse onderduikers en gaven dit door aan de Duitsers. Bekende voorbeelden hiervan zijn Tony Ahlers en Maarten Kuiper. Zij waren lid van de NSB, maar werkten ook voor de SD. Voor iedere Jood die zij aangaven ontvingen ze geld. Behalve Joden pakte ze ook radio s van de Nederlanders, omdat het verboden werd om naar de radio te luisteren. Andere NSB ers kregen vooral bestuurlijke functies, zoals burgemeester, vervingen anti-duitse leraren of kwamen op belangrijke posities. Het lijkt op deze manier dat de NSB veel invloed in Nederland had, maar Pagina 3 van 10

4 eigenlijk werden zij gebruikt door de bezetter. Mussert kreeg wel de titel leider van het Nederlandse volk, maar eigenlijk hield dit niks in. Zijn hoop op een Zelfstandige Groot Nederland verging en hij mocht allen nog maar in redevoeringen en artikelen de Duitse zaak verdedigen. NSB ers probeerden (meestal in opdracht van de bezetter) lid te worden in verzetsgroepen, maar nadat zij eenmaal het vertrouwen gewonnen hadden van de verzetsstrijders gaven zij ze aan bij de SD. Het gebeurde ook wel dat NSB ers mensen uitspraken tegen Duitsland ontlokten en hen daarna aangaven bij de politie. De NSB ers leefden veelal in hun eigen wereld(door andere werden ze niet meer geaccepteerd en vertrouwt, omdat ze gezien werden als verraders). Met hun eigen leider, eigen NSB vrienden, een eigen vrouwenbond(nsvo), studentenfront, Agrarisch front, economisch front, Nationaal-socialistische Uitgeverij (NENASU) en de jeugdstorm. Met elke afdeling zijn eigen beeldmerk. Niet alle NSB ers waren lid van de SD en gaven joden aan of hadden een belangrijke bestuurlijke functie. De kinderen van de NSB ers verkochten vaak op straat Volk en Vaderland, of collecteerden ook voor de Winterhulp.Dit was een (door Duitsland opgezette) liefdadigheidafdeling van de NSB, ze verzamelde geld en gaven de in nood verkerende mensen steun(behalve de joden). Hier gaven mensen helaas niet veel geld voor omdat het onder leiding van de NSB stond en de meeste mensen niks met de nazi s te maken wilden hebben. Door de meeste Nederlanders werden de leden van de NSB gezien als verraders en in sommige gevallen waren zij dat ook werkelijk. Hoe liep het af voor de NSB? Dolle Dinsdag Op Dolle dinsdag vluchtten alle NSB ers radicaal naar Duistland, hierbij beroofden vele NSB ers zich van het leven. In juni 1944 vind D-day plaats. De NSB ers hopen op dat moment nog dat de Duitsers hen zullen beschermen en de geallieerden kunnen tegen houden Het gaat dan heel snel. 24 augustus 1944 is Parijs bevrijd en 3 september 1944 is Brussel verlost van de Duitse bezetting. Men hoort dit allemaal via de radio. De BBC zendt de berichten uit. Op 4 september 1944 brengt de BBC het (onjuiste) bericht dat Breda bevrijd is, dus is op 5 september heel Nederland in rep en roer. Hier en daar arresteren mensen Duitsers en NSB ers. Mensen staan buiten met Nederlandse vlaggetjes en de NSB ers zijn in paniek, want iedereen gaat er vanuit dat Nederland nu snel bevrijd zal worden. Mussert en andere vooraanstaande NSB ers komen bijeen in Utrecht. Daar besluiten ze dat alle NSB ers uit het zuiden van Nederland geëvacueerd moeten worden en in het westen alleen de vrouwen en kinderen. Dit werd een grote massale vlucht. De NSB ers vertrekken bepakt en bezakt naar het Centraal Station en de NS moet uiteindelijk 31 extra treinen beschikbaar stellen voor de vlucht. De NSB is ineengestort. Na dolle dinsdag zijn veel NSB ers naar Duitsland gevlucht, daar werden ze opgevangen in barakken, gymlokalen, fabrieken en sommigen hadden het geluk bij particulieren ondergebracht te worden. Lang niet alle NSB ers zijn naar Duitsland gevlucht of beroofden zich van het leven. Er zijn er nog veel in Pagina 4 van 10

5 Nederland gebleven, tijdens de hongerwinter, maar ook tot de bevrijding die voor hen natuurlijk niet echt een bevrijding was De NSB na de Tweede Wereldoorlog Mussert werd, net als veel andere hoge NSB ers, vlak voor de bevrijding opgepakt en opgesloten in de gevangenis van Scheveningen. Tijdens zijn proces werd hij beschuldigd van: Het proberen van Nederland onder Duitse heerschappij te plaatsen. De bedoeling hebben gehad de grondwettelijke regeringsvorm van Nederland te vernietigen. En doordat hij leider van de NSB was had hij de oorlog bevorderd en bewerkstelligd. Naar aanleiding van deze aanklachten werd Mussert de doodstraf opgelegd. Dit vond plaats op 7 mei 1946 om half zeven s ochtends. In totaal werden er tegen 154 NSB ers de doodstraf uitgesproken, waarvan 110 er later zijn veranderd in levenslang. Sommige personen pleegden zelfs zelfmoord, voordat het doodvonnis zich kon voltrekken, om hun eer te behouden. De eerste executie was op 27 mei 1945, en de laatste was op 21 maart Alle belangrijke leden van de NSB zijn geëxecuteerd, dus eigenlijk is de beweging letterlijk vermoord. Vanaf dit moment is de NSB geschiedenis geworden. De minder belangrijke NSB ers werden gevangen genomen en hun bezittingen werden onder de oorlogsslachtoffers verdeeld. De vrouwelijke NSB ers werden kaal geschoren. Zo kon elke Nederlander zien wie er fout was geweest in de oorlog. Ongeveer Nederlanders die ervan verdacht werden de bezetter van dienst te zijn geweest, moesten naar kampen en gevangenissen. De mannen zaten daar langer vast dan de vrouwen en kinderen. Die mochten al vrij snel naar huis. NSB ers waren nu misschien gestraft en het was voorbij, maar als ex-nsb er bleef je het nog vele jaren na de oorlog nog moeilijk hebben. Je word bijvoorbeeld minder snel aangenomen tijdens sollicitaties als (oud)nsb er. Ook de volgende generatie werder nog steeds op aangekeken dat hun ouders fout waren geweest in de oorlog. De meeste ex-nsb ers die nu nog leven zeggen ook maar niets meer over hun verleden. Daar komen alleen maar moeilijkheden van. Zijn de ideeën van de NSB met de NSB ten onder gegaan? De ideeën die de NSB had, kun je gedeeltelijk tegenwoordig nog terug zien in andere groepen/partijen. Een paar voorbeelden hiervan zijn: Skinheads Ten eerste moet je skinheads onderverdelen in non-politics en extreem-rechtse. De extreem-rechtse hebben net als de NSB een pro-white gedachte, die ze op verschillende manieren uiten. Bijvoorbeeld door het bekende merk Lonsdale te dragen, dit staat namelijk voor hun vechters imago en racistisch denken, de letters N.S.D.A. in het woord Lonsdale vinden ze dan ook verwijzen naar de NSDAP (die veel overeenkomsten had met de NSB) Ku klux klan Zij willen een White Amerika, hiervoor moet volgens hun de economie door de blanken beheerst worden, Pagina 5 van 10

6 en mogen de zwarten geen macht krijgen.om dit te bereiken is het niet erg om geweld en wapens te gebruiken, anders worden ze slaven van de zwarten. Ze geven andere rassen de schuld van alle problemen zoals werkeloosheid en overbevolking. Ze zijn erg nationalistisch ingesteld. De VS in namelijk het land en geen ander land mag invloed hebben op de Amerikaanse politiek of cultuur. Wat ze willen bereiken is dat langzamerhand alle zwarte mensen terug gaan naar het land waar ze oorspronkelijk vandaan komen en dus uit Amerika verdwijnen. Apartheid: Was een systeem dat blanken in staat werden gesteld om de zwarte bevolking als goedkopere arbeidskrachten te gebruiken en hen op elk moment te kleineren over dat ze minderwaardig waren dan blanke mensen. De zwarte en blanke bevolking werd totaal van elkaar gescheiden. Zo moesten zwarten in "zwarte" bussen en treinen reizen, hadden ze aparte ziekenhuizen en woonden in aparte wijken. In tegenstelling tot de zwarten leefden de blanken in grote villa's achter hoge muren. Ook mochten zwarte kinderen niet naar dezelfde scholen als blanke kinderen, stranden waren gescheiden, er mochten geen blanken met zwarten trouwen en zelfs de parkbanken waren alleen voor blanken of zwarten. dit was dus ook een systeem waarin racisme, het ene ras is beter als het ander in voorkwam. Dit valt dus goed te vergelijken met hoe de NSB ers tegenover de joden stonden. Extreem rechts Eigenlijk kun je bijna alle extreem-rechtsen met de NSB verglijken, hun standpunten komen voort uit haat voor andere rassen en het willen wraak nemen, terwijl hun eigen ras superieur is. Ze willen eigenlijk dat iedereen blijft op de plek waar ze geboren zijn. Zo zou je de partij van Fortuyn kunnen zien als een extreem rechtse partij, maar hierbij moet je oppassen dat je niet veel te generaliseert, want de ideeën van Pim Fortuyn waren niet racistisch, antisemitistische en op absolute macht gericht, maar wel nationalistisch. Slot Het antwoord op mijn hoofdvraag: Waarom gingen de NSB ers collaboreren met de Duitsers? De NSB is opgericht met als bedoeling een Groot Nationalistisch Nederland te krijgen onder leiding van hun beweging. Ze waren zelfs tegen de Duitse rassenleer, het antisemitisme en staatsabsolutisme. Hoe dichter ze in de buurt kwamen van het uitbreken van de oorlog, hoe meer NSB ers het met de Duitsers eens werden. Toen de oorlog uitbrak verkoos Mussert de kans op succes en macht boven zijn principes. Toen hij eenmaal deze macht had over Nederland bleek het niets in te houden. De Meeste van de NSB ers volgden zijn voorbeeld en besloten de joden te gaan verraden aan Duitsland omdat ze hier geld voor kregen. Dus eigenlijk is de NSB als goede partij opgericht maar is overstag gegaan voor macht en geld van de Duitsers. Bronnen Pagina 6 van 10

7 boek: Anton Adriaan Mussert; Verrader voor het vaderland - R.havenaar Bijlage Leidend Beginsel: Voor het zedelijk en lichamelijk welzijn van een volk is het nodig een krachtig Staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsklassen en het voorgaan van het algemeen (nationaal) belang boven het groepsbelang en van het groepsbelang boven het persoonlijk belang. Programma A. Ten aanzien van de nationale oogmerken: 1. De deelen van het Rijk in Europa, Azië en Amerika steunen elkander onder alle omstandigheden zoo krachtig mogelijk en vormen naar buiten één geheel. 2. De verhouding tot de deelen van de Dietsen stam buiten het Rijksverband, dient zoveel mogelijk te benaderen de verhouding tusschen de deelen van het Rijk onderling. Pagina 7 van 10

8 3. De Nederlandse belangen worden tegenover het buitenland krachtig, doelbewust en doelmatig behartigd. Agressieve bedoelingen zijn daarbij vreemd. Samenwerking met buitenlandse mogendheden, waar dit in beider belang mogelijk is, dient bevorderd. 4. De verdediging van het Rijk tegen aanvallen van buiten dient zoo krachtig mogelijk te worden voorbereid. B. Ten aanzien van staatsrechtelijke hervormingen: 5. Bevordering van een krachtig in dienst van het algemeen staand Staatsgezag, onafhankelijk van geldmagnaten, kerkelijke overheden en volksgunst. 6. Herziening van het kiesrecht onder uitschakeling van den steeds onzedelijker vormen aannemenden en steeds onnutter wordenden kiesstrijd. Organisatie van de natie in corporatiën. Opruiming en reorganisatie van verouderde en ondoelmatige instellingen. 7. Afschaffing van den verminkten dienstplicht met het daarbij behoorend onzedelijk lotingssysteem. Toekenning van weerrecht aan alle weerbare staatsburgers, die daarvoor waardig gekeurd worden. C. Ten aanzien van de volkshuishouding: 8. Het doel van de volkshuishouding is een rationele voorziening in redelijke behoeften. 9. Ter bereiking van dit doel is noodig een gezond bedrijfsleven. Daartoe staan alle bedrijven (landbouw-, veeteelt-, tuinbouw-, industrie-, handel- en verkeersbedrijven) onder bescherming van den Staat en van allen die in het bedrijf werkzaam zijn. Stakingen en uitsluitingen zijn als anti-sociale uitingen verboden. Geschillen worden opgelost zonder storing van het bedrijf. 10. Als staatsbedrijven worden georganiseerd die bedrijven, welke naar aard en omvang het best aan het doel beantwoorden bij exploitatie door of vanwege den Staat; alle overige bedrijven als particuliere bedrijven. De particuliere eigendom daarvan wordt uitdrukkelijk erkend, echter met dien verstande, dat in bedrijven welke onvoldoende worden beheerd of in strijd met het algemeen belang worden geëxploiteerd, van staatswege wordt ingegrepen. 11. De staatsburgers vormen samen één werkgemeenschap; op ieder hunner rust arbeidsplicht. Ter Pagina 8 van 10

9 bevordering van de militaire en economische weerbaarheid van den Staat en van den gemeenschapszin wordt voor iederen jongeman en jongedochter een verplicht arbeidsjaar ingevoerd. 12. Iedere staatsburger van den hoogst- tot den laagstgeplaatste is verantwoordelijk voor de goede uitoefening van zijn taak en verplicht naar zijn vermogen mede te werken tot den bloei van de werkgemeenschap ter bevordering van de nationale welvaart en kultuur. 13. Te groote opeenhoping van het bezit in handen van enkelingen wordt tegengegaan; verrijking ten koste van de natie, aanwending van het privaatvermogen tegen het algemeen belang, woeker, bedriegelijke handelingen, arbeidsschuwheid, oplichting, enz. worden als misdrijven tegen den Staat ten strengste gestraft. 14. Het geldwezen staat in dienst van den Staat; de geldmagnaten mogen geen Staat in den staat vormen. Daarvoor is noodig: Bevrijding van den Staat (en daarmede het volk), door kapitaalsaflossing op korten termijn, van zijne rente-verplichtingen tegenover het grootkapitaal. Uitoefening van de staatstaak zonder geldleeningen. Toezicht op de bankbedrijven. Doelmatige credietverschaffing aan openbare en particuliere bedrijven. D. Ten aanzien van de kultuur: 15. Volledige godsdienst- en gewetensvrijheid met bescherming van den Christelijke godsdienst voor het in Europa gelegen deel van het Rijk. 16. Opvoeding van de jeugd tot zedelijkheid, orde, tucht, burgerzin en arbeidzaamheid. Bevordering van de vorming van leidende, karaktervolle persoonlijkheden in iederen stand en in ieder beroep. 17. Bevordering van wetenschappen en kunsten; onderdrukking van leerstellingen, instellingen en handelingen, die de eenheid en de onafhankelijkheid van de natie en de goede zeden aantasten. Krachtige bescherming van het landschap- en stedenschoon. E. Ten aanzien van de sociale voorzieningen: 18. Deelgerechtigheid in de winst van de waardescheppende bedrijven van alle daarin werkzaam zijnde personen, onder medeverantwoordelijkheid voor den goeden gang van zaken in de bedrijven. Pagina 9 van 10

10 19. Pensioengerechtigheid op 50 0f 60 jarigen leeftijd (afhankelijk van den aard van het beroep) van iederen staatsburger, die de gemeenschap naar behoorden gediend heeft. Vroegtijdige pensionneering bij invaliditeit. Ziekteverzekering. 20. Armverzorging van behoeftige Nederlanders, die door geestelijke of lichamelijke gebreken geen deel kunnen uitmaken van de arbeidsgemeenschap. Utrecht, December 1931 Bron: 'Hou zee kameraad!', Een documentaire over de NSB door J.A.A. Aarse en B. Marinus, 1967 NV De Arbeiderspers, Amsterdam Pagina 10 van 10