Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door Lucas 3493 woorden 25 maart keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Paragraaf 1. China is een aantrekkelijk lagelonenland door de vrijemarkteconomie. Veel multinationals vestigen zich in de speciale economische zones. Het welvaart van China is gestegen. Maar er is te weinig grond voor alle Chinezen nu er overal bedrijven komen. Om de bevolkingsgroei te verminderen, werd de éénkindpolitiek ingevoerd. Dit is een voorbeeld van de combinatie economische groei en bevolkingsdruk. Het wordt veroorzaakt door 3 soorten milieuproblemen: - Vervuiling. De snelle groei van bedrijven kost veel energie. China heeft hele grote steenkoolcentrales die goedkoop produceren. Maar helaas komen er bij deze vorm van energie veel schadelijke stoffen in het milieu terecht. Het bedreigt de gezondheid van de mensen en hele bossen gaan dood door zure regen. Ook veel rivieren en meren zijn vervuild door bedrijven die hun vervuilde water daarin lozen. Veel Chinezen halen hier hun drinkwater uit. - Uitputting. Inwoners van het platteland kunnen door de slechte wegen bijna niet aan steenkool komen. Daarom kappen ze illegaal hout en verdwijnen er bossen. - Aantasting. Hierbij gaat het om grote veranderingen in landschapen en ecosystemen. Bv. bij aanleg van nieuwe fabrieksterreinen. Vooral landbouwgrond verdwijnt hierdoor, en China heeft al niet zoveel vruchtbare grond. In China zijn ze hard bezig met het verbeteren van deze zaken. Sinds de Olympische Spelen zagen ze in dat de luchtvervuiling wel heel ernstig was. De gezondheid van atleten liep gevaar! Er zijn verschillende maatregelen genomen: - Autoverbod. De ene dag mogen auto s met een even nummerbord de weg op, en op andere dagen de auto s met een oneven nummerbord. - Veel zwaar vervuilende voertuigen zijn weggehaald. - Inwoners mogen niet meer barbecueën. - De uitstoot van chemische fabrieken, energiecentrales en metaalgieterijen gaat flink omlaag. Paragraaf 2. De voedselprijzen zijn gestegen, wat leidt tot een voedselcrisis, met nadruk in Azië. De voedselcrisis wordt veroorzaakt Pagina 1 van 8

2 door een aantal zaken: - Er moeten steeds meer monden gevuld worden. De wereldbevolking is enorm gegroeid de laatste jaren, vooral in Azië. - Het eetpatroon van mensen verandert. Door economische groei van vooral opkomende landen zoals Brazilië, Rusland, India en China (BRIC-landen), heeft de bevolking meer geld te besteden en willen ze luxer voedsel kopen. - Ook het vee heeft voedsel nodig. Om een kilo vlees te produceren is bijna tien kilo graan nodig. Bovendien groeit de veestapel in veel landen, en dus ook de vraag naar voedsel. Ook tropische regenwouden gaan eraan, omdat er te weinig landbouwgrond is. - De wereld komt ook terecht in een energiecrisis. Fossiele brandstoffen worden schaars en zijn slecht voor het milieu. Rijke landen willen daarom fossiele brandstoffen vervangen door biobrandstoffen. Veel van deze biobrandstoffen worden gemaakt van voedselproducten, waardoor er weer minder voedsel is. Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar alternatieven. Bovendien wordt door de stijging van de aardolieprijs het voedsel duurder. Als het transport van het voedsel duurder wordt, betaalt de consument dit uiteindelijk. - Ook door natuurrampen neemt de voedselproductie af. Als een cycloon of een sneeuwstorm de oogst bederft, is er weer minder voedsel. Wetenschappers zien een verband tussen het opwarmen van de aarde (de klimaatcrisis), en het steeds vaker voorkomen van natuurrampen. Aan het einde van de achttiende eeuw voorspelde Thomas Malthus dat de bevolking op aarde sneller zou groeien dan de beschikbare hoeveelheid voedsel. Hij introduceerde het begrip draagkracht. Er zou een moment komen waarop het plafond van groei op de aarde bereikt zou zijn, met hongersnood als gevolg. Aan het eind van de twintigste eeuw beweerden twee rapporten van een groep wetenschappers, de club van Rome, hetzelfde. Maar waarschijnlijk kun je de voedselcrisis niet als een bewijs van hun denkbeelden zien. De wereldbevolking kan gemakkelijk gevoed worden met de beschikbare hoeveelheid voedsel, maar men maakt een verkeerde indeling en verkeerde keuzes. Denk aan de teelt van biobrandstoffen in plaats van voedselgewassen. Basisboek 88 Wereldecosystemen De aarde bestaat uit dode, abiotische elementen (water, bodems) en levende, biotische elementen (flora, fauna en mensen). Een ecosysteem is een systeem waarin biotische en niet-biotische elementen met elkaar in verband staan, door voortdurende uitwisseling van energie en materialen onder invloed van de zon. Die uitwisseling kun je zien in bijvoorbeeld de water-, koolstof- en voedselkringloop. De invloed van de mens op kringlopen wordt steeds groter. Ingrepen van de mens vinden plaats in alle delen van het wereldecosysteem. Dit systeem bestaat uit vier sferen : Biosfeer (het leven); Hydrosfeer (het water); Lithosfeer (de aardkorst); Atmosfeer (de lucht). Pagina 2 van 8

3 Basisboek 89 Aantasting, vervuiling, uitputting Er zijn drie vormen van milieuproblemen waarbij de mens een rol speelt: Bij milieuvervuiling (of verontreiniging) gaat het om teveel schadelijke stoffen die in het milieu terechtkomen. Bij milieu-uitputting gaat het om het opraken van natuurlijke voorraden. Bij milieuaantasting gaat het om grote veranderingen in landschappen en ecosystemen, zoals verwoestijning. Basisboek 98 Bodemerosie Bodemerosie is het wegspoelen (water) of wegwaaien (wind) van de bovenste vruchtbare bodemlaag. Bodemerosie door water is het grootst in gebieden met veel reliëf. Begroeiing verlaagt de kans op bodemerosie. Bodemerosie door wind is het grootst in droge gebieden. De wind heeft op kale bodem (door bijvoorbeeld overbeweiding) vrij spel, waardoor enorme stofstormen kunnen ontstaan. Basisboek 102 Koolstofkringloop Koolzuurgas (CO2) is voor het leven op aarde van het grootste belang. CO2 is nodig bij het groeiproces van bomen, planten en zeealgen, waarbij zuurstof als afvalproduct wordt afgegeven aan de lucht. Fotosynthese is het, onder invloed van zonlicht omzetten van water en koolzuurgas in suikers en zuurstof door planten en bomen. De hoeveelheid CO2 in de lucht wordt verhoogd door transpiratie van planten en bomen (verdamping van CO2 via de bladeren), door de verbranding van fossiele brandstoffen en door ontbossing. Alle uitwisselingen van CO2 op aarde noem je de koolstofkringloop. Basisboek 175 Voedsel Er zijn twee soorten honger. Van kwalitatieve honger of ondervoeding is sprake als mensen wel genoeg eten, maar er te weinig eiwitten en vitaminen in het voedsel zitten. Mensen worden eerder ziek en sterven jonger. Bij kwantitatieve honger is de hoeveelheid voedsel niet voldoende om te overleven. Paragraaf 3 Voor de productie van consumptie goederen (voedsel,kleding) en kapitaal goederen (machines,infrastructuur) zijn veel natuurlijke [hulpbronnen] nodig. Uitputbare zijn hulpbronnen als aardolie, aardgas en steenkool. De vorming hiervan heeft miljoenen jaren gekost en het duurt heel lang voor het weer aanvult. Pagina 3 van 8

4 Duurzame energiebronnen als zonne- energie, windenergie en stromend water. Deze raken nooit op en zijn veel schoner dan uitputbare bronnen.hulpbronnen als schoon drinkwater, bossen en visvoorraden zijn in principe vernieuwbaar.roofbouw zorgt ervoor dat ze zich niet kunnen herstellen. Alaska bevat een derde van de Amerikaanse aardolievoorraad. Door het ruige berglandschap en het klimaat is het moeilijk deze velden in gebruik te nemen. Olieafvoer kan op twee manieren. 1 Per schip via de Beringstraat. Het water is echter vele maanden bevroren. 2 Via een pijpleiding. Er is discussie over de veiligheid. Ecosysteem kan worden bedreigd. Het Noordereiland kent een vulkanisch gebied op de grens van de Pacifische en de Indisch-Australische plaat. Hierdoor kan er geothermische energie worden gewonnen. Stoom van het door aardwarmte verhitte water wordt aan de oppervlakte opgevangen en naar een van de oudste centrales van Nieuw-Zeeland gepompt. Turbines en generatoren zorgen voor de opwekking van elektriciteit. Door de groei van de wereldbevolking, de economie en de welvaart zijn vernieuwbare hulpbronnen van groot belang. Alleen de prijs is hoog. Pas als ze op grote schaal worden gebruikt, daalt de prijs.duurzame ontwikkeling zorgt voor minder aantasting van het milieu. Dat is van belang voor de toekomstige generaties. Basisboek 106 Duurzame energie Er is sprake van[milieu-uitputting], de meeste energiebronnen kun je namelijk maar één keer gebruiken. Het verbruik van deze bronnen draagt tevens bij aan de[versterking]van het[broeikaseffect]. [Fossiele]brandstoffen (zoals steenkool, bruinkool, aardolie en aardgas) zijn in de loop van miljoenen jaren gevormd uit resten planten en dieren. [Duurzame]energiebronnen raken nooit op. Voorbeelden zijn: Windenergie:[windmolen]parken; Waterkracht: bij[vallend]of[stromend]water kan[hydro-elektriciteit]worden opgewekt; Zonne-energie:[zonnepanelen]en zonneboilers; Geothermische energie: gebouwen[verwarmen]of elektriciteits[opwekking]; Biomassa: energie komt vrij bij verbranding van[organisch]materiaal. Het opnieuw gebruiken van afval wordt[recycling]genoemd. Paragraaf 4 Brazilië kent een grote een ongelijkheid wat betreft rijkdom, grote tegenstelling tussen rijke en arme mensen en een een grote ongelijkheid met bevolkingsdichtheid in het zuidoosten wonen bijna 40 miljoen inwoners en in het noordoosten maar 3 miljoen. Na 1960 werden delen van het tropisch regenwoud gekapt om de armoede en de bevolking gelijkmatiger proberen te verspreiden,bovendien zou het veel geld opleveren want het amazonegebied is rijk aan ertsen,mineralen en (hard)hout. Pagina 4 van 8

5 Eerst moesten er wegen worden aangelegd,uiteindelijk werd er meer dan km weg aangelegd. Langs de wegen wees de regering stukken grond aan voor boeren om te ontginnen nog steeds worden er gezinnen gelokt en komen er nog veel kolonisten. Grootgrondbezitters hebben grote veeboerderijen aangelegd ten behoeve van de vleesexport. Veel hout word commercieel gekapt en uitgevoerd. Multinationals leggen plantages aan voor tropische gewassen zoals soja,koffie en cacao. Er worden 125 stuwdammen gebouwd om hydro-elektriciteit op te wekken,maar daardoor komn grote delen van het regenwoud onder water te staan. Het regenwoud moet ook plaatsmaken voor mijnbouw van onder andere ijzererts, via een spoorlijn wordt de erts naar de havenstad Sao Luis vervoerd. Gevolgen van ontbossing op lokale en regionale schaal zijn dat de oorspronkelijke vegetatie verdwijnt en bestrijdingsmiddelen in de landbouw zijn schadelijk voor het regenwoud. Het ecosysteem word aangetast en de biodiversiteit neemt af. Door het vernielen van de ecosystemen blijven er minder soorten bomen en planten over en de ingewikkelde ecosystemen kunnen zich niet herstellen. Door het verdwijnen van de vegetatie gaat de neerslag sneller naar de rivier. De bomen houden de bodem niet meer vast en vind er bodemerosie plaats. Minder bos betekent dat planten minder co2 kunnen opnemen uit atmosfeer en minder productie van zuurstof. Bij verbranding komt ook nog eens extra co2 in de lucht terecht het gevolg daarvan is het versterkt broeikaseffect. Duurzaam bosbeheer is nodig,selectief kappen en herbossen. Rijke landen zijn door hun gebruik van tropisch hardhout mede verantwoordelijk voor de ontbossing. Speciale houtplantages zorgen voor verantwoord hout. In 1993 is de forest stewardship foundation opgericht: een internationale organisatie van natuur- en milieuorganisaties,bevolkingsgroepen,boseigenaren,mensenrechtorganisaties en houthandelaren. Bij goed beheer krijgt een boseigenaar het FSC-keurmerk Basisboek 74 Tropische regenwouden Tropische regenwouden hebben vier kenmerken: De temperatuur schommelt het hele jaar tussen de[25]ºc en[35]ºc en er is veel [neerslag]. Het is een[heterogeen]bos: er groeien vele soorten planten en bomen. Door verschillen in boomlengte zijn er[etages]van boomkruinen. De bomen zijn het hele jaar[groen]. Basisboek 86 Bewoonbaarheid van het tropisch regenwoud Tropisch regenwoud is, door het[klimaat]en de kleine hoeveelheid[humus]in de bodem, niet erg geschikt voor[landbouw]. Een[ladang]is een akker die is aangelegd door een stuk bos in de brand te steken. Na twee of drie oogsten is deze uitgeput en wordt verderop een[nieuw stukje]platgebrand. Je noemt dit zwerflandbouw of[ladangbouw]. De verlaten akkers groeien weer dicht met bomen en struiken en alles begint weer van voren af aan. [Ladangbouw]is alleen mogelijk bij een[lage]bevolkingsdichtheid, omdat het[voldoende tijd]nodig heeft om te herstellen. Basisboek 99 Ontbossing en waterhuishouding Bossen zorgen voor de levering van[hout], een variatie aan[planten- en diersoorten]en voor een goede[waterhuishouding]. Pagina 5 van 8

6 Ontbossing zorgt ervoor dat regendruppels regelrecht op de bodem neerkomen en het water[sneller]naar beneden stroomt. Het water neemt onderweg los zand mee, waardoor[bodemerosie]ontstaat. Paragraaf 5 De Maldiven bestaan uit 1200 koraal eilanden waarvan tweehonderd zijn bewoond. Er komen meer dan een half miljoen toeristen die zorgen voor 22% van het inkomen. De meeste eilanden liggen 1,5 meter boven de zeespiegel, door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel. Wetenschappers verwachten dat de zeespiegel eind deze eeuw tussen de 28 en 58 centimeter zal stijgen. De overheid van de Maldiven heeft een plan om de bevolking samen te krijgen op 20 tot 30 eilandjes en daar een 4 meter hoge wal te bouwen, dit plan kost echter te veel geld. Een ander plan is om met de inkomsten uit het toerisme een nieuw thuisland te kopen in India, Sri Lanka of Australië waardoor ze in de toekomst geen klimaatvluchtelingen worden. De hoeveelheid Co2 in de atmosfeer neemt steeds meer toe. Koolstof is een natuurlijke stof die in alle levende dingen zit, de grootste uitwisseling van koolstof vindt plaats tussen de biosfeer en de atmosfeer. Door fotosynthese nemen bomen en planten CO2 op en zetten dit om in zuurstof bij het afsterven van de vegetatie komt de koolstof weer vrij. Sinds de Industriële Revolutie worden veel fossiele brandstoffen verbrand waardoor er veel co2 in de atmosfeer komt. Methaangas, ozon en CFK's (chloor-fluor-koolwaterstofverbindingen) dragen ook bij aan het versterkte broeikaseffect Klimaatveranderingen zijn de afgelopen 4,7 miljard jaar vaker voorgekomen door een verandering van de baan van de aarde om de zon, meer of minder broeikasgassen in de atmosfeer, zonder invloed van de mens. In het Krijt was het kooldioxidegehalte van de lucht twintig keer zo hoog als tegenwoordig en stond de zeespiegel tweehonderd meter hoger dan tegenwoordig. Geologen kijken dus anders tegen klimaatveranderingen aan. B104 Het broeikaseffect is het vasthouden van de zonnewarmte door de dampkring. CO2 is één van de broeikasgassen. Zonder broeikaseffect zou de gemiddelde temperatuur op aarde veel lager liggen. De sterke toename van de hoeveelheid CO2 zorgt voor een versterking van het broeikaseffect, waardoor de temperatuur (steeds meer) stijgt. De toename van de hoeveelheid CO2 wordt vooral veroorzaakt door de verbranding van fossiele brandstoffen en door ontbossing. B105 Pagina 6 van 8

7 Koude perioden heten ijstijden of glacialen. De warmere perioden ertussen worden interglacialen genoemd. De huidige tijd wordt gezien als een interglaciaal. Gletsjers zijn teruggedrongen en de zeespiegel is gestegen. Het versterkte broeikaseffect zorgt voor een stijging van de temperaturen. De stijging van de zeespiegel wordt veroorzaakt door het uitzetten van water (door de warmte) en door het smelten van landijs. De vele klimaatveranderingen zorgen voor onder andere erosie en verwoestijning. Paragraaf 6 Bron 1: De Masai zijn een nomadisch volk in Kenia; ze leven van de veeteelt Bron 2 : De groei van het toerisme in Kenia leidt tot meer voorzieningen als hotels en infrastructuur. Als deze niet worden onderhouden neemt het toerisme af. Ook heeft toerisme invloed op de waarden en normen en de cultuur word aangepast. Bron 3: Het toerisme levert veel werkgelegenheid op zowel in de toeristensector (directe werkgelegenheid) als daarbuiten (indirecte werkgelegenheid). Er is ook meer voedsel nodig dat door door boeren in de omgeving kan worden geproduceerd. Bron 4: Massatoerisme heeft negatieve gevolgen voor natuur en cultuur van een gebied, zoals dat woongebieden en de traditionele levenswijze kan lokale volkeren bedreigen, maar er zijn ook toeristen gebiedendie geen zuiveringsinstalatie hebben voor afvalwater. Oplossing is duurzaam toerisme in harmonie met natuur en milieu en de bevolking. Bron 5: conclusie uit tabel (in boek paragraaf 6). Meeste toeristen uit Europa en Noord Amerika. Bron 6: conclusie uit tabel (in boek paragraaf 6). Jaarlijks aantal toeristen stijgt in Kenia. Bron 7: conclusie uit tabel ( in boek paragraaf 6). Inkomsten door toerisme in kenia stijgt B6 Aardrijkskunde beschrijft gebieden. Er wordt een beeld geschetst van 1. de topografie, zoals ligging en afstanden 2. natuurlijke verschijnselen, zoals klimaat en landschap 3. menselijke verschijnselen, zoals bevolking, cultuur, politiek en economie en ontwikkeling Daarnaast wil aardrijkskunde deze verschijnselen verklaren. B9 Aardrijkskundig onderzoek volgt een Stappenplan: 1. Vragen stellen Pagina 7 van 8

8 2. Plannen 3. Informatie verzamelen en verwerken 4. Presenteren 5. Terugblik B167 Toerisme gaat over alles wat te maken heeft met reizen en verblijven buiten je omgeving.iedereen die op reis is en ergens anders overnacht is een toerist. op vakantie zoek je iets anders dat je niet thuis hebt, het gaan om een ander landschap, een ander klimaat en/of een andere cultuur,na 1960 is de vakantieparticipatie sterk gestegen. Ook gaan mensen vaker op vakantie en gaan ze verder weg. In Nederland gaat ongeveer 60% op vakantie in het buitenland. Verklaring: 1. er is meer vrije tijd 2. er is meer welvaart gekomen 3. het autobezit is gestegen. Mensen zijn mobieler geworden. B10 Er zijn vijf soorten aardrijkskundige vragen: Beschrijvende, verklarende, waarderende, voorspellende en probleemoplossende vragen. Pagina 8 van 8