Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2, Politiek & Ruimte

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2, Politiek & Ruimte Samenvatting door een scholier 1587 woorden 18 januari ,8 18 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs Aardrijkskunde Samenvatting Politiek en Ruimte Hoofdstuk 1: Ruimtelijk gedrag en politiek Aantekening Politieke antwoorden op ruimtelijke vraagstukken (bijvoorbeeld: het fileprobleem, gemeentelijke herindeling) Suburbanisatie jaren 60: middenklasse gezinnen verhuizen naar de stadsrand binnensteden bevolkt door armere bevolkingsgroepen studenten/jongeren allochtonen bejaarden blanke onderlaag van de bevolking forensisme / filevorming / aanleg infrastructuur aanleg bedrijvenparken aan stadsrand GEVOLG: de voorzieningen in de steden worden relatief veel gebruikt (wegdek, afval, openbaar vervoeren) maar vooral door de mensen aan de stadsranden/ er is veel geld nodig voor onderhoud en herstel van de stadsinwoners krijgt de gemeente weinig belastinggeld de stadsbewoners hebben geen geld voor renovatie (verpaupering) de binnensteden verloederen en raken in verval de randgemeenten baden in weelde en blijven hun aantrekkingskracht behouden GEVOLG: de centrale steden willen een rechtvaardiger verdeling van inkomsten in de regio men wil gemeenten samenvoegen men wil stadsprovincies oprichten -> verdeling van gelden, concurrentiepositie versterking Pagina 1 van 6

2 Aantekening functionele gedragsruimte Dit is de ruimte waarvan mensen gebruik maken door hun alledaagse en wekelijkse bezigheden (Deze kun je vergroten door mobiliteit). Deze ruimte is allengs groter geworden door: mensen gaan steeds verder van hun werk wonen mensen worden steeds mobieler mensen worden steeds welvarender mensen hebben steeds meer vrije tijd gebieden worden steeds beter bereikbaar (de relatieve afstand wordt steeds kleiner) grenzen zijn weggevallen regionale specialisatie (er is veel interactie nodig: mensen moeten zich wel verplaatsen naar andere gebieden) de functionele gedragsruimte van inwoners van suburbs, buitenwijken, slaapsteden is erg groot de functionele gedragsruimte van nomaden is bijvoorbeeld ook groot De functionele gedragsruimte is klein, als: gebieden zelfvoorzienend zijn (bijvoorbeeld bepaalde dorpen) culturen en bevolkingen eenkennig en gesloten zijn gebieden geïsoleerd zijn mensen weinig mobiel zijn gebieden alles hebben (Amsterdam, centrum van Parijs) draagvlak: de potentiële klantenkring drempelwaarde: minimale benodigde omvang van klantenkring om een dienst draaiende gehouden. 1: Het afbakenen van de gedragsruimte Gedragsruimte Bij het afbakenen van de gedragsruimte kun je onderscheid maken tussen: 1) De functionele gedragsruimte:gedragsruimte die bepaald is door woon -werkverplaatsingen en door de verplaatsingen die nodig zijn voor het gebruik van commerciële en niet-commerciële diensten 2) De mentale gedragsruimte: de gedragsruimte waarbinnen mensen zich met elkaar en het gebied verbonden voelen. Dit kan vanwege: gemeenschappelijke gewoontes en tradities: ze hebben vaak een eigen identiteit-> het eigen gezicht van een groep mensen, op basis van gemeenschappelijke kenmerken, waardoor de groep zich onderscheidt van mensen in andere gebieden verbondenheid met het eigen woongebied -> regionaal bewustzijn. Dit kan leiden tot exclusiviteit -> het exclusief gebruiken van een gebied. Een gebied of ruimte is voor een bepaalde groep mensen gereserveerd. Woon-werkgedragsruimte Pagina 2 van 6

3 Bij de afbakening van de functionele gedragsruimte is de reikwijdte van de verplaatsingen bepalend. -> suburbanisatie: migratiebeweging waarbij mensen wegtrekken uit steden naar de dorpen in de omgeving van de grotere steden -> ruimtelijk uitschuifproces: bedrijven verlaten steeds meer het stadscentrum of de centrale stad door de slechte bereikbaarheid Deze twee factoren hebben de scheiding tussen woon- en werkplek vergroot. Commerciële diensten De gedragsruimte wordt bepaald door: 1) verzorgingsgebied van de dienstverlener: je let op: de drempelwaarde -> het minimumaantal klanten dat nodig is om een dienstverlenend bedrijf in stand te houden het draagvlak -> het aantal klanten in een gebied of plaats, consumptieve vraag 2) het spreidingspatroon van centrale plaatsen (-> plaatsen [steden en dorpen] waar diensten aanwezig zijn voor het omringende gebied). 3) de gedragsruimte van commerciële diensten, dus: de reikwijdte -> de maximale afstand die klanten willen afleggen om van een bepaalde dienst gebruik te maken de frequentie -> het aantal keren dat je van een dienst gebruik maakt Niet-commerciële diensten (non-profitsector) Deze vindt je in rayons -> door de overheid vastgelegde verzorgingsgebieden (bijvoorbeeld voor politiebureau s, arbeidsbureau s). 2: De politiek - ruimtelijke organisatie gedecentraliseerde eenheidsstaat -> staatsvorm (sinds 1848) waarbij niet alles centraal van bovenaf wordt geregeld: er is lokale autonomie binnen door hogere overheden gestelde grenzen. In een gemeente staan bestuur en burger het dichtst bij elkaar. Nieuwe gemeentegrenzen gemeentelijke herindeling -> proces waarbij men door samenvoeging van gemeenten grotere nieuwe gemeenten vormt. Hierdoor wil men de bestuurskracht vergroten en de bestuursruimte meer laten samenvallen met de gedragsruimte. stadsprovincies -> nieuwe bestuurlijke eenheid om de bestuurskracht van de hele grote gemeenten te vergroten. Ligt tussen de gewone provincies en de grote stadsgemeenten in. Motieven ruimtelijke herindeling 1) Grotere bestuurskracht door een groter ambtelijk apparaat 2) Voorzieningenniveau wordt op peil gehouden doordat de drempelwaarde eerder wordt gehaald en het draagvlak groter wordt. 3) Kostenbesparing mogelijk Pagina 3 van 6

4 4) Extra en goedkope ruimte voor uitbreiding door inlijving van kleine, landelijke gemeenten 5) Verspreiding van uitgaven voor sociale wetten (Bijstandswet e.d.) De stadsprovincie Grote steden hebben toch problemen Gemeenten hebben te weinig macht om deze problemen op te lossen Grote steden concurreren in het nieuwe Europa Grote steden kampen met grote financiële zorgen. Nieuwe stadsprovincies moeten in een groot en ingewikkeld stedelijk gebied de provincie en een deel van het gemeentelijk bestuur vervangen. 3: Wanneer is gemeentelijke herindeling een succes? Aan het hand van drie vragen kun je dit vaststellen: 1) Heeft de nieuwe gemeente gewonnen aan bestuurs- en daadkracht? Het is de vraag of de gemeente nu meer kan doen voor haar inwoners. 2) Valt de gemeenteruimte samen met de primaire functionele gedragsruimte? Als de kwaliteit van de primaire functionele gedragsruimte (de diensten) binnen de nieuwe gemeente samenvallen met de nieuwe gemeentegrenzen is dit een succes. 3) Valt de gemeentegrens samen met de mentale gedragsruimte van mensen? Hier gaat het er om of mensen zich verbonden zullen voelen met de nieuwe gemeentegrenzen. Belangrijke clips Clip 3 De regels om de belangentegenstellingen van de overheid en de bevolking te realiseren liggen vastgelegd in de wet op de ruimtelijke ordening. Samenleving en ruimte moeten zo goed mogelijk aan elkaar worden aangepast. streekplan -> Niet bindend, globaal langetermijnplan de ruimte van een provincie, opgesteld door de provincie maar onder verantwoording van Het Rijk structuurplan -> waarin de gemeente in grote lijnen aangeeft welke bestemmingen en inrichtingen op het gemeentelijke grondgebied mogelijk zijn. bestemmingsplan -> bindend, gedetailleerd plan voor de inrichting van de ruimte in een gemeente. Clip 4 Stedelijkheid is de maatstaf om de mate van verstedelijking te meten. Het geeft de dichtheid weer van de adressen van menselijke activiteiten. Het wordt gemeten binnen een km vanaf een adres. De schaal loop van 1 (zeer stedelijk) tot 5 (zeer landelijk). In de groei van Nederlandse steden kun je vier fasen onderscheiden: de stad, een agglomeratie, een stadsgewest en een stedelijke zone. Hoofdstuk 2: Economie en politiek ruimtelijke organisatie Aantekening Globalisering / internationalisering / mondialisering kenmerken: Meer interactie tussen landen Pagina 4 van 6

5 Meer landen krijgen een rol in de wereldhandel Meer werk verplaatst zich naar de lagelonenlanden De wereld is een dorp, Global Village. Deze toegenomen interactie wordt o.a. veroorzaakt door een vermindering van de relatieve afstand. -> Relatieve afstand: De afstand uitgedrukt in tijd, kosten en moeite die het kost om de afstand te overbruggen. Deze relatieve afstand is verkleind, door o.a. Verbeterde communicatiemiddelen (Internet e.d.) Betering / uitbreiding infrastructuur, ongeveer hetzelfde als: Verbeterde bereikbaarheid van perifere gebieden -> randgebieden (liggen ver van het economische centrum) Afschaffen van handelsbarrières Het wegvallen van grenscontroles / grensformaliteiten Dollarisering en de invoer van de Euro Het verdwijnen van het IJzeren Gordijn Europese eenwording, Duitse eenwording Door investeringen, bekostigd met geld uit de Europese fondsen, is de relatieve ligging van perifere gebieden in de EU sterk verbeterd. Vooral de verbeterde infrastructuur is belangrijk. Deze gebieden horen er nu eenmaal bij. Hierdoor zijn ze aantrekkelijk voor bedrijfsvesting: hierdoor wordt economische groei een stuk waarschijnlijker. Relatieve ligging -> hoe gemakkelijk is een gebied vanuit andere regio s bereikbaar? Europese Gemeenschap / Europese Unie 1958 NL, Du, Fa, It, Be, Lux -> Oprichting Europese Economische Gemeenschap (1967 Europese Gemeenschap EG) 1973 UK, Ierland, Denemarken worden lid 1981 Griekenland wordt lid 1986 Spanje, Portugal worden lid (1992 Europese Unie EU) 1995 Zweden, Finland, Oostenrijk worden lid 1 mei 2004: Oostbloklanden (Slowakije, Tsjechië, Polen, Hongarije, Slovenië) Malta, Cypres, Baltische Staten (Estland, Letland, Litouwen) worden lid (tien in totaal). Gemeenschappelijke markt: Vrije uitwisseling van personen, diensten en goederen zonder voorrang of achterstelling van producten, personen of diensten uit bepaalde landen. Gevolg: toenemende concurrentie: er zijn immers geen kunstmatige prijsverhogingen aan de grens mogelijk, of invoerverboden of beperkingen. Gevolg: toenemende specialisatie: regio s specialiseren zich in producten die in die regio geproduceerd kunnen worden. Men noemt dat comparative advantage. Dit kan te maken hebben met fysische omstandigheden (bodem, klimaat) of met traditie / kwaliteit / innovatief vermogen / ondernemerschap / arbeidsproductiviteit. Bij paragraaf 3 Pagina 5 van 6

6 Een overzicht van de waarde van import en export: Positief: waarde export > waarde import Negatief: < Waarom is het BNP geen goede maatstaf in Afrika? - Er zijn in Afrika grote verschillen tussen arm en rijk. - De koopkracht is niet de vergelijken (prijzen). - De registratie van het nationaal inkomen maar ook de grootte van de bevolking werkt niet: gebaseerd op schatting. - Er is sprake van ruilhandel, zelfvoorziening, zwart werk op grote schaal: dit wordt niet mee geteld bij de nationale productiewaarde. Op elk schaalniveau kan men een tegenstelling herkennen tussen een (economisch en politiek) machtig centrum (kerngebied) dat mensen en bedrijvigheid aantrekt, en een onmachtige, kwijnende periferie (zandzone) die voor mensen en bedrijven niet aantrekkelijk is. Er vindt doorgaans een beweging plaats van talentvol personeel vanuit de periferie -> centrum. Om een periferie aantrekkelijk te maken zijn maatregelen nodig, zoals: Verbetering van de infrastructuur (ook: Internetvoorziening, elektriciteitsnet) Aanlegging Industrie - / bedrijventerreinen (= ook infrastructuur) Subsidies, belastingvoordelen Hogescholen, universiteiten uitbreiden Regionaal beleid -> beleid (alle maatregelen) van de EU om de tegenstelling tussen centrum en periferie te verkleinen. Herstructureringsgebieden: regio s die ooit afhankelijk waren van een (thans verdwenen) vorm van bedrijvigheid, zoals mijnbouw, staalindustrie, scheepsbouw, textielindustrie. Door afname van de vraag en / o f verplaatsing van de productieplaats van deze producten, is er massale werkloosheid ontstaan. Dit in combinatie met: Vervuiling leefomgeving Vervallen fabriek (fabrieksterreinen) Laag scholingsniveau van de bevolking Slecht (vies, vergane glorie) imago zorgt voor een onaantrekkelijk vestigingsklimaat. Er zijn veel maatregelen nodig om deze regio s te helpen. Pagina 6 van 6