Woonwensen van 55-plussers in Pijnacker-Nootdorp; een samenvatting

Transcriptie

1 Woonwensen van 55-plussers in Pijnacker-Nootdorp; een samenvatting 1

2 2

3 Inhoud 1. Aanleiding 5 2. Wonen en leven in Pijnacker-Nootdorp 6 3. Waar en hoe wonen de 55-plussers? Tevredenheid met woning en woonomgeving 8 9 Verhuizen? De gewenste woning 10 De meest gevraagde woningen Aanbevelingen 14 3

4 4

5 1. Aanleiding "De oudere" van nu woont en leeft heel anders dan de oudere van een jaar of dertig geleden. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw woonden ouderen vaak in bij elkaar in zogenaamde bejaardenwoningen, verzorgingshuizen of aanleunwoningen. De oudere van nu is, meer dan vroeger, gehecht aan privacy, een eigen identiteit en zelfbeschikking. Hij heeft gemiddeld een hoger inkomen en is gewend geraakt aan luxe en reizen (vakanties). Het liefst blijft hij zo lang mogelijk in een zelfstandige woning wonen. Het is nog maar de vraag of de ouderen nog steeds in herkenbaar voor ouderen gebouwde gebouwen bij elkaar willen wonen. De veranderde situatie van veel ouderen was maar één reden voor de woningcorporaties en de gemeente in Pijnacker-Nootdorp om een onderzoek naar de woonwensen van de 55-plussers in de gemeente te houden. De partijen waren zich ervan bewust dat er in grote delen van de gemeente weinig voor ouderen bestemde woningen voorhanden waren. Ook waren, onder andere in het project Ouderenproof uit 2005 duidelijke signalen naar voren gebracht over de behoefte in de gemeente aan woningen voor ouderen. Het doel van het onderzoek was de woonbehoeften van 55- plussers in de gemeente Pijnacker-Nootdorp in beeld te brengen. Het gaat daarbij om de vraag welk woningtype ouderen op prijs stellen, of zij een woning liever huren of kopen, wat zij daarvoor willen betalen, hoeveel kamers zij willen en welke (zorg)voorzieningen in de woning en de woonomgeving aanwezig moeten zijn. Gemeente en corporaties willen het onderzoek gebruiken bij het bouwen en aanpassen van nieuwe en bestaande woningen en wijken in de gemeente. Dit is mogelijk geworden dankzij de ruim plussers uit de gemeente die aan het onderzoek hebben meegewerkt. 5

6 2. Wonen en leven in Pijnacker-Nootdorp De groep ouderen is bijzonder veelzijdig samengesteld. De leeftijden variëren van 55 tot misschien wel 115 jaar. En terwijl de ene oudere lichamelijke en geestelijke beperkingen heeft en intensieve verpleging en verzorging nodig heeft, loopt de andere oudere meermalen per jaar een marathon. De veelzijdigheid beperkt zich echter niet tot de leeftijd en lichamelijke en geestelijke mogelijkheden. Ook is de variëteit in inkomens, woonsituatie en tijdsbesteding zeer verschillend. Bijna driekwart van de ouderen in Pijnacker-Nootdorp woont met zijn tweeën in een woning. Ongeveer 10% heeft nog kinderen thuis, waarbij het voornamelijk gaat om de groep 55 tot 64-jarigen. Van de 75-plussers woont 45% alleen en 53% met iemand anders. Wel wat te besteden De ouderen in Pijnacker-Nootdorp hebben wel wat te besteden. Hun inkomen ligt aanzienlijk boven het landelijke gemiddelde. Naarmate de leeftijd toeneemt, daalt het inkomen echter. Van de huishoudens van 55 tot 64-jaar heeft 70% een inkomen van meer dan 1600,- per maand. Het merendeel van dit inkomen is afkomstig uit betaald werk. Onder de 75-plussers met dit inkomen nog maar 45%. 6

7 Druk, druk, druk De helft van de 55-plussers in Pijnacker-Nootdorp is lid van een vereniging in de gemeente. Dat aandeel neemt met het stijgen van de leeftijd niet af. Sportvoorzieningen worden eveneens vrij veel gebruikt. 40% van de 55 tot 64-jarigen is wekelijks in een park, op sportvelden of in de sporthal te vinden voor het beoefenen van een sport/recreatie. Van de 65 tot 74-jarigen geldt dit nog maar voor een derde en van de 75-plussers nog altijd voor een kwart. Nog aanzienlijk vaker dan aan sport besteedt men tijd aan internetten en en. Tweederde van de 55 tot 64-jarigen doet dit dagelijks of enkele keren per week. Dit is aanzienlijk meer dan de 75-plussers waarvan ruim eenvijfde wekelijks achter de computer kruipt voor contact met de buitenwereld. Tenslotte is ruim een kwart van de ouderen vaak op vakantie. Zij brengen minimaal vijf weken per jaar buitenshuis door. Bijna 20% van de 55-plussers heeft hulpmiddelen nodig bij het lopen, maar vanaf het 75 ste jaar verandert dat. Dan gebruikt de helft een wandelstok of rollator. Ook het gebruik van de fiets neemt rond dat jaar af. Terwijl van de 65 tot 74-jarigen tweederde regelmatig op de fiets springt, is dit op hogere leeftijd nog 35%. Liever maakt men gebruik van de auto, die de helft van de 75-plussers nog steeds voor de deur heeft staan. Met het stijgen van de leeftijd neemt ook de behoefte aan hulp toe. Eenvijfde deel van de 75-plussers doet vaak en eenderde deel soms beroep op huishoudelijke hulp. Voor persoonlijke verzorging zoals het zich aankleden, zich wassen en eten koken heeft slechts een kwart soms of vaak hulp nodig. De helft van de ouderen kan een beroep doen op familie of vrienden als dat nodig is. 7

8 3. Waar en hoe wonen de 55-plussers? De ouderen zijn niet gelijkmatig over de gemeente verspreid. Over het algemeen wonen zij in de centralere wijken, meestal niet in de nieuwbouw. Zo is in Pijnacker-Noord is het aandeel 65 tot 74- jarigen groot. De ouderen wonen voor driekwart in een laagbouwwoning. Wanneer men ouder is dan 75 jaar, geldt dit nog voor de helft. Driekwart van de 55 tot 64-jarigen woont in een koopwoning terwijl dit aandeel na het 75e jaar is gedaald tot ongeveer de helft. Ouderen in de wijken van Pijnacker-Nootdorp Craeyenburch De Venen Centrum/West Vrouwtjesland/ Nieuweveen Achter het Raadhuis/ Hoogeveen 's-gravenhout Nootdorp Leeftijdsverdeling per wijk Delfgauw Pijnacker Pijnacker-Noord Delfgauw/Dorp Centrum/Dorp Klapwijk jaar jaar 75-plus Emerald Koningshof Keizershof Tolhek Eén op de acht woningen waar ouderen wonen zijn in het bijzonder voor deze doelgroep gebouwd. De meeste ouderen wonen dus, vaak met plezier, in een gewone woning. De ouderen bewonen vaak een huurwoning van 350,- tot 500,- of een koopwoning van circa ,-. 8

9 Tevredenheid met woning en woonomgeving Hoewel men over het algemeen goed te spreken is over woning en woonomgeving, vindt men ook dat er eigenlijk wel wat mag veranderen. Minpunten van de woningen hebben vooral betrekking op het klimaat in de woning (de tocht, vocht, ventilatie en verwarming). Ook geluidsoverlast, het trappenlopen en de kleine sanitaire voorzieningen in woningen spelen een rol. De ruimte in de huidige woning wordt veruit het meest als pluspunt genoemd. De woonomgeving van Nootdorp wordt overal positief beoordeeld. In Pijnacker is men wat minder te spreken over de wijken Noord en Tolhek, in Delfgauw wordt Emerald wat lager Waardering van woonwijken door 55-plussers Craeyenburch Vrouwtjesland/Nieuweveen De Venen 's-gravenhout Centrum/West Achter het Raadhuis/Hoogeveen Nootdorp Pijnacker Pijnacker-Noord Delfgauw Waardering van de woonomgeving in rapportcijfers 8,1 tot 8,2 7,8 tot 8,1 7,6 tot 7,8 7,4 tot 7,6 7,3 tot 7,4 6,9 tot 7,3 Delfgauw/Dorp Emerald Centrum/Dorp Koningshof Keizershof Klapwijk Tolhek gewaardeerd. Oorzaken voor de lage waardering liggen in het matige onderhoud van de openbare ruimte en het groen, de kwaliteit van de wegen, het parkeren en de verkeersdrukte. 9

10 Verhuizen? Vooral de 55 tot 64-jarigen zijn nogal eens bezig met de vraag of zij zullen verhuizen. De meeste 75-plussers hebben besloten in de huidige woning te blijven wonen. De belangrijkste motieven hebben te maken met de grootte en het comfort van de woning. Men wil minder trappenlopen en minder onderhoud aan de woning of de tuin. Hoewel een meerderheid van de ouderen verhuiswensen heeft aangegeven, is maar een zesde van de ouderen actief op zoek naar een andere woning. Onder deze actief zoekenden zijn vooral personen die momenteel nog in een bovenwoning of appartement zonder lift wonen. 4. De gewenste woning Wanneer men een nieuwe woning kiest, is de woning zelf voor de meeste ouderen iets belangrijker dan de woonomgeving. Vooral de 55 tot 64-jarige let het meest op de woningkenmerken. De 65- plussers kijken meer naar de voorzieningen die in de omgeving aanwezig zijn. Populaire wijken zijn het centrum van Pijnacker, Craeyenburch en 's-gravenhout in Nootdorp. Hoewel er nog weinig woningen staan is ook de nieuwe wijk Keijzershof positief beoordeeld, vermoedelijk op basis van de gepresenteerde plannen. Minder in trek bij de ouderen zijn Pijnacker-Noord, Koningshof, Klapwijk, Achter het Raadhuis/Hoogeveen, Vrouwtjeslant/ Nieuweveen, Emerald en het buitengebied. Dat wil niet zeggen dat men de wijken niet waardeert. Integendeel: Vrouwtjeslant/Nieuweveen kreeg zelfs een zeer hoge score voor de woonomgeving. Maar: als men tóch gaat verhuizen gaat het om méér dan een rustige, mooie en veilige omgeving. Dan speelt een geschikt voorzieningenaanbod en de aanwezigheid van zorg een grote rol. 1 0

11 Ongeveer 1500 oudere huishoudens in Pijnacker-Nootdorp zouden wel willen verhuizen, mits men er qua wooncomfort voldoende op vooruit gaat. Maar ook de huidige woning heeft voor veel oudere huishoudens de nodige voordelen. Men is vertrouwd met de huidige buurt en buurtbewoners, men waardeert de ruimte in de woning en de huidige woonlasten zijn voor weinig bewoners een probleem. Wanneer men een woning kiest, gaat de voorkeur voornamelijk uit naar appartementen met lift, hoewel de benedenwoning en de vrijstaande woning ook relatief veel worden gevraagd. Wanneer men in een flat wil wonen, wil 70% op de derde of een lagere verdieping wonen en ongeveer 30% bij voorkeur op de vierde of hogere verdieping. Bij de voorkeur voor het wonen op de begane grond speelt de aanwezigheid van een tuin een belangrijke rol. Bijna iedereen wil verhuizen naar een woning met drie of vier kamers. Woningen met slechts één of twee kamers zijn minder populair dan de woningen met vijf of meer kamers. Wat vindt men zeer belangrijk aan de woning? Woonruimte gelijkvloers Veel zonlicht Rolstoelvriendelijk Tuin/balkon op het zuiden Extra ruime badkamer Groot balkon Grote woonkamer Tuin Afgescheiden keuken tot 64 jaar 65 tot 74 jaar 75 jaar en ouder 1 1

12 Driekwart van de ouderen geeft aan bij de verhuizing een voorkeur te hebben voor een woning die in het bijzonder geschikt is voor ouderen. De gewenste woonvorm verandert met de leeftijd en de lichamelijke beperkingen. Terwijl bij de 55 tot 64-jarigen de zelfstandige woning het meest populair is, gaat de belangstelling van de 75-plussers vooral uit naar woningen met zorggarantie en aanleunwoningen. Wanneer men gaat verhuizen, wil 70% ongeveer hetzelfde betalen als nu. Van de anderen wil 10% méér en 20% minder gaan betalen dan nu. De gewenste woning is voor een duidelijke meerderheid gelijkvloers, laat veel zonlicht binnen het heeft een tuin of balkon op het zuiden. Bijna de helft geeft aan een groot balkon op prijs te stellen. Van beduidend minder belang vindt men de tuin of een aanwezigheid van een afgescheiden keuken. Ook de grootte van de woning vindt men niet zo belangrijk. Aspecten van de buurt die men belangrijk vindt, zijn de nabijheid van winkels, bushalte en huisarts. Vooral de 75- plussers hechten belang aan de aanwezigheid van andere ouderen en zorgvoorzieningen. Hiermee onderscheiden zij zich duidelijk van de 55 tot 64-jarigen. In een drukke buurt met veel gezinnen wil bijna niemand wonen. De belangstelling voor hulp-, zorg- en welzijnsdiensten richt zich voornamelijk op zorg aan huis, persoonsalarmering, tijdelijke opvang, schoonmaak en taxiservice. De meest gevraagde woningen De zelfstandige woning In alle kernen in de gemeente Pijnacker-Nootdorp worden zelfstandige appartementen (400) en eengezinswoningen (100) het meest gevraagd. Deze zijn vooral in trek bij de jongere groep ouderen, die vaak uit twee personen bestaat. Veel belangstellenden voor dit woningtype wensen verder een grote woonkamer, veel zonlicht, een tuin of balkon op het zuiden. De woonomgeving en de 1 2

13 aanwezigheid van hulp (zorg, welzijn en dienstverlening) is voor deze bewoners van minder belang. Wat vindt men zeer belangrijk aan de woonomgeving? Dichtbij winkel Op loopafstand van het centrum Dichtbij bushalte Dichtbij huisarts/apotheek In een buurt met veel ouderen en zorg Dichtbij bank In een rustige buurt met ouderen In een buurt van ontmoetingsruimte In een buurt van familie/vrienden Bij een park In een buurt met veel recreatiemogelijkheden In een gemengde buurt (leeftijd) In een buurt met weinig ouderen en zorg In een drukke buurt met gezinnen tot 64 jaar 65 tot 74 jaar 75 jaar en ouder 1 3

14 Woning met zorggarantie en aanleunwoningen Op de tweede en derde plaats komen (in alle kernen) vormen van meer beschut wonen; de woning met zorggarantie (290) en de aanleunwoning (220). Wonen met zorggarantie staat in de belangstelling bij oudere alleenstaanden met een lager inkomen en bij ouderen die minder goed ter been zijn. Zij wensen een grote woonkamer en een grote buitenruimte (balkon). Verder hecht men veel belang aan de nabijheid van een bushalte en een winkel. Ook wordt een park door deze groep op prijs gesteld. Verder wil men het uitvoeren van kleine klussen kunnen uitbesteden, ook stelt men prijs op advies over zorgverlening, het leveren van maaltijdvoorziening op loopafstand en het verrichten van vrijwilligerswerk. De overigen hebben een voorkeur voor wonen bij familie, groepswonen en woningen met 24-uurszorg. 5. Aanbevelingen Het onderzoek leidde tot de volgende aanbevelingen: 1. De toename van het aantal oudere huishoudens vraagt om een uitbreiding van het aantal woningen voor ouderen door middel van nieuwbouw en aanpassing van de bestaande voorraad. Hierbij dient voorkomen te worden dat een grote eenzijdige voorraad aan ouderenwoningen ontstaat; ook de vergrijzingsgolf is immers tijdelijk. 2. Er bestaat behoefte aan circa 350 woningen in geconcentreerde woonvormen. Hierbij gaat het om (vooral oudere) ouderen die bij andere ouderen én zorgvoorzieningen willen wonen. Dit zullen over het algemeen woonvormen zijn met een hoog niveau aan mogelijke vormen van zorg. 3. Een groot deel van de overige circa 800 oudere huishoudens met verhuisplannen wil ook in de buurt van winkels wonen, in een rustige omgeving, maar heeft minder behoefte aan zorgvoorzieningen. Men prefereert over het algemeen meer 1 4

15 zelfstandige woonvormen, waarbij de flat met lift het meest wordt gevraagd. Het merendeel van deze flats dient vier kamers te tellen. 4. In het algemeen geldt dat kleine woningen (één en twee kamers) niet door de ouderen van deze tijd worden gewenst, ook niet door alleenstaanden. 5. Verder moet rekening worden gehouden met specifieke behoeften onder ouderen aan het wonen bij familie en/of vrienden. Ongeveer 15% van de ouderen wil dat. 6. Vanuit de woonbehoeften van ouderen is hoogbouw tot circa zes verdiepingen wenselijk. Op die manier wordt recht gedaan aan de wensen van huishoudens naar de gewenste woonlagen. 7. Het verdient aanbeveling de woonmogelijkheden voor ouderen uit te breiden in de wijken Pijnacker Centrum, Keijzershof, s- Gravenhout en Craeyenburch. Ook andere wijken komen daarvoor in aanmerking, onder de voorwaarden dat er een hoog voorzieningenniveau is en de omgeving veilig is. 8. De woonlastenniveaus van de nieuwe woningen kunnen ongeveer op het huidige niveau blijven. 9. Voor het aanpassen van de bestaande woningvoorraad moet rekening worden gehouden met aanzienlijke investeringen in de huur- en koopsector. In Pijnacker-Nootdorp kan bijna de helft van de woningvoorraad voor minder dan 3.000,- per woning geschikt gemaakt worden voor ouderen ( opplussen ). 10. Nieuwbouwwoningen dienen zoveel mogelijk aanpasbaar te worden gebouwd. Hierdoor zal op termijn de vraag naar ingrijpende woningaanpassingen sterk afnemen. 11. Bij de aanpassing van de woningvoorraad en de woonomgeving dient rekening te worden gehouden met de door de bewoners aangegeven plus- en minpunten. 12. De behoefte aan woonvormen met intensieve zorg is moeilijk te meten met een enquête. Uit ander onderzoek blijkt dat behoefte bestaat aan toevoeging van 223 woningen met zorg op afroep 43 woningen waar 24 uur per dag zorg aanwezig is en 25 woningen in een verzorgings- of verpleeghuis. 1 5

16 Deze uitgave is een bewerking van het rapport Woonwensen van 55-plussers in Pijnacker-Nootdorp. Nieuwegein, Quintis,