Draaiboek Genen en Gedrag aflevering 4: Dierproeven en de ziekte van Alzheimer.

Transcriptie

1 Draaiboek Genen en Gedrag aflevering 4: Dierproeven en de ziekte van Alzheimer. Sc. BEELD GELUID TIJD TOT 01 Leader Leader muziek Int. Muizenlab UZA Na een paar close-ups van allerlei actieve muizen in verschillende testen krijgen we Rudi en Hans in beeld. Hans tilt een muisje uit een test. We zoomen in tot het muisje weer beeldvullend is. Je zou het zo niet zeggen maar dit zijn heel bijzondere muizen. Deze muizen zijn bijvoorbeeld allemaal genetisch identiek en hun hele genenpatroon is van voor naar achter bekend. En dat is een uniek genenpatroon. Via deze muizen hopen onderzoekers meer inzicht te krijgen in de wisselwerking tussen hersens, geheugen en gedrag. Want door een extra ingebouwd gen krijgen ze binnen enkele maanden de symptomen van een van de meest gevreesde ouderdomsziekten: de ziekte van Alzheimer Int/Ext. Straat etc. We draaien in een buurt waar veel ouderen in het openbare straatleven te vinden zijn. Gewoon plaatjes van gezellige en actieve ouderen, maar nu closer opgenomen waardoor de beelden wat persoonlijker worden.. Nederland vergrijst. In 2020 zal meer dan 50 procent van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar. Mensen worden dankzij de betere medische zorg ook steeds ouder. Ben je eenmaal volwassen dan mag je in Nederland als man verwachten ruim xx jaar te worden en als vrouw zelfs bijna 90!

2 04 Int.Ext. Stock In de serie over gezondheid zijn vastwel beelden gemaakt van high-tech implantaten en andere mechanische hulpmiddelen. Daar pakken we een paar sprekende voorbeelden van.. Beeld vloeit over naar hersens bij NHI Hans: (offs-creen). En wat misschien nog wel veel belangrijker is: door allerlei nieuwe medische ontwikkelingen worden we ook steeds gezonder ouder. Verschillende organen kunnen getransplanteerd worden, gewrichten en botten kunnen worden vervangen en elektronische hulpmiddelen zoals pacemakers zorgen ervoor dat zelfs verzwakte organen toch voldoende goed blijven werken. Maar er zijn grenzen Int. Hersensopslag NHI. De hersens zijn ons belangrijkste en meest ingewikkelde orgaan. Als daar iets fout mee gaat dan heeft dat vaak direct ingrijpenden gevolgen Ext/Int Borne Bunge stichting. Na een buitenshot zien we Hans op een interessante locatie van de neurologische afdeling, uiteraard weer met een paar geprepareerde hersens in de buurt waarop de kamera zich aan het eind van het statement kan richten. Bij Universiteit van Antwerpen wordt onderzoek gedaan naar de genetische achtergrond van dementie, depressiviteit, geheugen en persoonlijkheidskenmerken. Allemaal zaken die direct met de werking van onze hersens te maken hebben. Maar wat weten we eigenlijk van onze hersens?

3 08 Animate Animatie hersens en cellen Animatie Alzheimerfilm 1) De hersens zijn ons meest persoonlijke orgaan. Alles wat we voelen, leren, denken en doen wordt hier vandaan geregeld. Ze wegen ongeveer 1500 gram en bestaan uit zo n 100 miljard aparte hersencellen. Herinneringen, kennis en aangeleerde vaardigheden worden in de hersens opgeslagen door verschillende hersencellen met elkaar te verbinden, een proces dat ons hele leven doorgaat. Een hersencel kan uiteindelijk met wel andere cellen in kontakt staan. Daarom kunnen hersencellen zich niet delen of vernieuwen, daarbij zouden immers al die verbindingen verloren gaan. Tot ons 12e (?) jaar maken we nog wel steeds nieuwe hersencellen aan. Daar zullen we het de rest van ons leven mee moeten doen want een eenmaal afgestorven hersencel is voorgoed verloren Int NIH Inzoom hersencoupe Hans/d Hooge (off-screen) Gelukkig hebben we een enorme hoeveelheid hersencellen. Als er een aantal afsterven kunnen de andere hersencellen vaak nieuwe verbindingen maken en een deel van de taken overnemen. Maar als dat niet meer lukt kunnen de gevolgen dramatisch zijn Mary Van Kesteren (off-screen) Hij was 56 jaar toen ik voor het eerst merkte dat hij zich toch wel vreemd ging gedragen. Tijdens een fietstocht was hij ineens de weg kwijt, pas na twintig minuten nadenken kwam het terug. Ook veegde hij twee keer hetzelfde stukje vloer of verzette hij net gepote plantjes

4 11 Hans introduceert mevrouw Curfs. We zien mevrouw Curfs terwijl ze een beetje in haar huis aan het rondscharrelen is. Ze fatsoeneert net een portretfoto of zelfportret van haar echtgenoot. Met een shot daarvan beëindigen we deze sequence. Leo is in getrouwd met Mary en samen hebben ze vier kinderen. negen jaar geleden openbaarde zich de eerste symptomen van de ziekte van Alzheimer. Wat gebeurde er? Int. Hans interviewt Kesterens Mary van Kesteren vertelt hoe de ziekte van haar echtgenoot zich ontwikkelde en steeds erger werd We eindigen deze scène als ze vertelt waarom haar man uiteindelijk naar een verzorgingstehuis moest.. 13 Int.. We willen naar de volgende specialist (Christine van Broeckhoven) en daarom trekt de camera zich terug tot een overzicht waarin we Kesterens weer in een totaal zien zitten Als mensen door hersenstoornissen dingen vergeten, allerlei gewone alledaagse vaardigheden verliezen en simpele dingen niet meer kunnen -of willen- dan zeggen we dat ze aan het dementeren zijn. De ziekte van Alzheimer is verantwoordelijk voor tweederde van alle dementiepatiënten. Maar wat is nu eigenlijk precies de ziekte van Alzheimer? b Animatie plaque De uitlopers waarmee de hersens met elkaar in verbinding staan raken elkaar net niet, ertussen bevindt zich een klein spleetje, de synaps. Bij de ziekte van Alzheimer ontstaan abnormale eiwitten amyloid- in en tussen de hersencellen. Ze klonteren samen rond de synaps en vormen daar een laag die plaque wordt genoemd. Deze plaque verbreekt de verbindingen met de andere cellen en een groot aantal van de aangetaste cellen sterft af.

5 13 c Animatie kluwen In de cel vormen andere abnormale eiwitten structuren die kluwen of tangels genoemd worden. Zij vullen op den duur de gehele cel die daardoor afsterft. Bij een alzheimerpatient sterven er zoveel cellen af dat de hersens niet goed meer kunnen functioneren. 14 Ext. UZA Antwerpen Hans introduceert Christine van Broeckhoven. Hans (on-screen) Professor Christine van Broeckhoven van de Universiteit van Antwerpen is hoofd van de afdeling Moleculaire Biologie. Zij heeft veel onderzoek gedaan naar de ziekte van Alzheimer Int. UZA Statement en interview Christine Christine van Broeckhoven (on-screen) CvB vertelt wat de ziekte van Alzheimer is. Kernpunt: hersencellen worden inactief/sterven af door een plaque-afzetting van Amyloid. Vervolgens vertelt CvB iets over de ontwikkeling van de ziekte: de vroege Alzheimer die vrijwel geheel genetisch bepaald is, de toenemende invloed van de omgevingsfactoren op latere leeftijd. Kortom: hoe kun je het krijgen. Tot slot vertelt ze dat ze bij haar afdeling proberen uit te vinden welke genen bij de ziekte van Alzheimer betrokken zijn en welk mechanisme er achter zit. En omdat je met mensen niet zomaar kan experimenteren worden daarvoor speciale proefdieren gebruikt

6 16 Int. Proefdierenlab Hans nogmaals in het laboratorium. We zien Rudi d Hooge met de muizen in de weer. De dierproeven worden uitgevoerd door dr. Rudi d Hooge. Dr. Rudi d Hooge is coordinator van het neurologisch laboratorium. Hiervoor worden speciaal gefokte en genetisch gemanipuleerde muizen gebruikt Int. UZA Kort interview d Hooge. We laten hem vertellen wat hij doet in het lab en snijden daar beelden onder van de verschillende muizen, testen en opstellingen. In een laatste shot zien we Christine even meekijken naar een proef. Onder dit shot horen we de voice-over van de volgende scène. Rudi d Hooge (on/off-screen) Rudi d Hooge vertelt wat er zo speciaal aan deze muizen is: ze hebben genen die de aanmaak van amyloid bevorderen. Daarna vertelt hij wat er met deze muizen gebeurd: eerst worden ze getest of ze wel goed Alzheimer gedrag vertonen waaruit al blijkt dat gedrag bij deze verder genetisch identieke muizen door meer dingen dan de genen wordt bepaald. Vervolgens worden er verschillende testen mee gedaan. Hij geeft uitleg bij de testen Int. UZA. Christine vertelt terwijl wij haar in het lab bezig zien. Christine (off-screen) Met dit soort dierproeven hopen we erachter te komen wat er nu precies in de hersens gebeurd bij Alzheimer, wat verandert er, welke rol speelt het amyloid in het geheel

7 19 Int. UZA We interviewen Christine in haar kantoor. Ze mag graag schetsjes en grafiekjes tekenen, misschien moeten we een flipover in de buurt klaar zetten. Hans stelt de cruciale vraag: Maar als iemand dus op jonge leeftijd Alzheimer krijgt is de kans groot dat het in de genen zit en dat het dus een erfelijke ziekte is? Christine (on-screen) Christine vertelt over de stand van zaken in genenopzicht. CvB zoekt nu naar andere genen die bij het ontstaan van Alzheimer een rol spelen, of die de kans op Alzheimer vergroten. Ze legt uit hoe er momenteel tegen het ApoE4 gen wordt aangekeken en wat dat voor het onderzoek betekent. Christine: Ja Int. Huize Kesteren Interview Kersterens, eventueel aangevuld met dochter Kersterens. Mary v kesterens & evt. dochter (on screen) Mary vertelt over het vaker voorkomen van de ziekte in de familie van haar man. En hoe haar eigen kinderen op de ziekte en het feit dat zij het misschien ook kunnen krijgen gereageerd hebben Ext/int. Ziekenhuis geheugenkliniek Hans maakt een bruggetje naar de geheugenkliniek. We maken een aantal opnames in het bij de geheugenkliniek behorende ziekenhuis. Een aantal patiënten loopt daar waarschijnlijk- vrij rond. Voor de opnames van Alzheimer- patiënten en een grof idee hoe die opgevangen worden kunnen we hopelijk in het echte ziekenhuis -waar ook de imaging-apparatuur staat- terecht. Anders moeten we voor de algemene shots uitwijken naar de door E&N bezochte neurokliniek. Hans (on-screen) Veel oudere mensen krijgen de ziekte van Alzheimer en de gevolgen zijn vaak ingrijpend. Het voorlichten van de betrokken familieleden over wat ze kunnen verwachten en hoe ze het best met de situatie om kunnen gaan is dan een belangrijke zaak. Daarvoor moet de ziekte eerst wel met zekerheid vastgesteld worden. Een lastig punt, want pas na het overlijden, als de hersens zelf onderzocht kunnen worden, kan met absolute zekerheid de diagnose worden gesteld

8 In het eindstadium van de ziekte zijn de hersens duidelijk aangetast, structuren zijn verdwenen en de holtes in de hersens zijn fors toegenomen. De totale hersenomvang neemt met ongeveer een derde af. 22 Int/ext. Ziekenhuis geheugenkliniek Hans introduceert de Deyn in de geheugenkliniek in Antwerpen. De Deyn is net met een patiënt in de weer ter voorbereiding op een hersenscan. Als het zou lukken om al in een vroeg stadium de ziekte van Alzheimer met zekerheid vast te stellen dan zou dat behandeling en onderzoek een stuk verder helpen. In de geheugenkliniek van dr Peter de Deyn kan de diagnose met grote zekerheid al eerder gesteld worden. Daarvoor zijn een aantal testen ontwikkeld Int. Ziekenhuis Statement de Deyn over de verschillende testen De Deyn (on/off-screen) Als iemand contact zoekt met onze geheugenkliniek dan hebben we eerst een intake-gesprek om globaal de aandoening vast te stellen. Daarna voeren we een aantal tests uit om te zien wat er precies aan de hand is Int. Ziekenhuis. We zien de meest spectaculaire tests: imaging, de gezichtentest, EEG-scans. Dr. de Deyn geeft kort uitleg bij de verschillende testen. En besluit: Peter de Deyn (on/off-screen) Als dan de ziekte van Alzheimer is vastgesteld sluiten we een soort partnerschap af. De patient en de verzorgers worden zo goed mogelijk bijgestaan. Er wordt medicatie voorgeschreven en het geheel wordt poliklinisch en psychologisch begeleid. Als tegenprestatie nemen we bloed en hersenvocht af en mogen de hersens na overlijden onderzocht worden

9 25 Int. Ziekenhuis evt neurokliniek. Hans: (on-screen) Zo n grote groep mensen waarbij Alzheimer is geconstateerd is bijzonder waardevol voor Alzheimeronderzoek. De onderzoekers kunnen nu mensen met bepaalde eigenschappen uitzoeken -bijvoorbeeld een bepaalde leeftijd of stadium van de ziekte- om gericht medicijnen en therapieen te testen. Daarnaast zijn het afgenomen hersenvocht en bloed een basis voor nieuwe of meer uitgebreide onderzoeken En langzaam begint dat onderzoek nu toch resultaten op te leveren 26 Interview Christine van Broeckhoven. Christine van Broeckhoven vertelt wat het onderzoek tot nu toe heeft opgeleverd en wat de vooruitzichten voor de komende jaren zijn Hans sluit het programma af en vat het interview met Christine min of meer samen. Hans (on-screen) Het is duidelijk dat het nog een hele tijd zal duren voordat de ziekte van Alzheimer voorkomen of gestopt kan worden. (Vraagt aan Christine: denkt u dat zelf nog mee te maken?) Christine Christine: Ik hoop het, want Alzheimer vind ik de meest onmenselijke ziekte, het berooft je van alles wat een mens nu juist een mens maakt Statement hans voor volgende aflevering