Hierbij breng ik u op de hoogte van de stand van zaken met betrekking tot het beleidsterrein diervoeders.

Transcriptie

1 De Minister van LNV t.a.v. de heer Dr. C.P. Veerman Postbus EK DEN HAAG Nederland Datum : 18 december 2002 Ons kenmerk : VWA/2002/1436 Onderwerp : Stand van Zaken en aanbevelingen beleidsterrein diervoeders Geachte heer Veerman, Hierbij breng ik u op de hoogte van de stand van zaken met betrekking tot het beleidsterrein diervoeders. Inleiding Bescherming van de voedselveiligheid dient te zijn gebaseerd op een ketenaanpak. Toezicht en controle op individuele bedrijven is noodzakelijk, maar zonder een compleet beeld van de voedselproductie-keten blijft de mogelijkheid om daadwerkelijk aan risicoreductie te doen beperkt. Om die reden is extra de aandacht van de VWA gericht op de diervoedersector, als basis voor de keten van dierlijke productie. Het taakgebied diervoeders vormt één van de speerpunten in de inmiddels vastgestelde strategische ondernemingsvisie van de VWA. Aanleiding daarvoor vormen incidenten rond diervoeders in de afgelopen jaren waarvan de MPAaffaire het meest recente voorbeeld is. Daarnaast is een belangrijk gegeven de in 2003 verwachte invoering van de Kaderwet Diervoeders. Invoering van deze wet markeert het moment waarop erkenning van en toezicht op de handel en op de productie van diervoeders een overheidsverantwoordelijkheid zal zijn. Invoering van deze wet betekent dat de minister van LNV en VWS onverkort verantwoordelijk worden voor de implementatie van Europese regelgeving op het terrein van diervoeders. Het toezicht op de diervoedersector dat nu grotendeels door het Productschap voor Diervoeder wordt uitgevoerd, zal grotendeels de verantwoordelijkheid worden van de VWA. De VWA is druk bezig zich voor te bereiden om bij het in werking treden van de Kaderwet Diervoeders invulling te geven aan deze verantwoordelijkheid. In deze brief wil ik daarom een aantal punten met betrekking tot het taakgebied diervoeders onder uw aandacht brengen. Het bewakingsprogramma diervoedergrondstoffen en diervoeders.

2 Jaarlijks wordt het bemonsteringsprogramma diervoedergrondstoffen en diervoeders uitgevoerd. Het programma wordt door de Beleidsdirectie Landbouw (LNV) vastgesteld. De VWA/RVV draagt zorg voor de uitvoering van het programma. In het programma worden de controlebevindingen van voorgaande jaren, verwachte ontwikkelingen en de door de beleidsdirectie Landbouw en de Europese Commissie aanbevolen aandachtsgebieden meegenomen. Op deze wijze ontstaat een bewakingsprogramma dat één van de peilers is van het overheidstoezicht in de diervoedersector. De resultaten van het bewakingsprogramma voor de eerste helft van 2002 wijzen niet op structurele problemen. Wel geven ze aanleiding tot de volgende aanbevelingen: Naast de evaluatie van de voorgaande jaren kan het bewakingsprogramma worden aangescherpt in samenhang met het uitvoeren van aanvullend toezicht op de bedrijven, het verwerken van de resultaten van risicoanalyses en voortschrijdende inzichten. Om het bewakingsprogramma aan te scherpen of nog beter af te stemmen op de probleemplekken in de diervoedersector is interactie met andere activiteiten in de diervoedersector van groot belang. Afstemming met onder andere het Nationale Plan Hormonen zal dan ook moeten plaatsvinden. Ook een effectieve samenwerking met het diervoederbedrijfsleven is van belang. In een optimale terugkoppeling van voornoemde activiteiten is op dit moment nog niet voldoende voorzien. Ondanks het feit dat er een duidelijke afname van het aantal positieve monsters wordt waargenomen blijft het onderzoek op de toepassing van verboden dierlijke eiwitten een aandachtspunt voor de toekomst. De Europese Commissie heeft ook voor het jaar 2003 aangegeven dat dit onderzoek één van de speerpunten moet blijven van de nationale controleprogramma s. De Europese Commissie heeft echter een verhoging van het aantal monsters voor 2003 voorgesteld. Deze voorgestelde verhoging van het aantal monsters volgt niet uit de gegevens van het Nederlandse bewakingprogramma. De VWA is van mening dat een risico gebaseerde bemonstering zinvoller is en meer effect heeft. Een groot nadeel blijft dat nog steeds geen onderzoeksmethodiek voor handen is die het mogelijk maakt vast te stellen van welke diersoort de verwerkte dierlijke eiwit afkomstig is. Zolang een dergelijke methode niet voorhanden is, is de controle op de door de EU voorgestelde verruiming voor het verwerken van dierlijke eiwitten in pluimvee- en varkensvoeders een onmogelijke opgave. MPA, een contaminant die in het afgelopen jaar voor veel beroering heeft gezorgd, was niet opgenomen in het bewakingsprogramma Naast het uitvoeren van meer toezicht op de grondstoffenhandel wordt aanbevolen om in het bewakingsprogramma 2003 een beperkt aantal monsters op MPA te laten onderzoeken. Dit in het kader van nazorg. Het probleem van gemedicineerde diervoeders verdient zowel ten aanzien van het voorschrijven als ten aanzien van de residuproblematiek door de hierna beschreven carry-over meer aandacht. Om het probleem van carry-over van diergeneesmiddelen op te lossen is het van belang dat eerst wordt uitgezocht in hoeverre carry-over kan worden verminderd c.q. kan worden voorkomen bij het produceren van diervoeders in mengvoeder fabrieken. Gelet op de bovenstaande aanbevelingen adviseer ik U om de VWA extra controle inspanning te laten leveren. Voor 2003 zou dat specifiek moeten liggen op het gebied van de risico-analyse, gericht op het verbod vervoedering dierlijke eiwitten, en het gebruik van gemedicineerde diervoeders. Plannen voor bewakingsprogramma 2003.

3 Op basis van de reeds, n.a.v. de resultaten van 2002, vermelde aanbevelingen heeft de VWA/RVV een conceptplan voor 2003 opgesteld. Hierbij is ook rekening gehouden met de door de Europese Commissie aangekondigde wens om in 2003 in ieder geval ook diermeelonderzoek en dioxineonderzoek op te nemen in de programma s van de lidstaten. Resultaten van een aanvullend onderzoeksprogramma diervoedergrondstoffen (frituurvet) door de VWA/KvW eind De gedachte achter dit onderzoek was vooral de berichtgeving in enkele landelijke dagbladen over het vervoederen van Belgische frituurvetten in Nederland. Inmiddels is het op basis van de Verordening dierlijke bijproducten niet meer toegestaan bepaalde frituurvetten in diervoeder te verwerken. In de maand oktober zijn 23 monsters (frituur)vet, zijnde diervoedergrondstof, onderzocht op de aanwezigheid van dioxines, acrylamide, PCB s, pesticiden en zware metalen. In geen van de monsters is een normoverschrijding vastgesteld van de onderzochte stoffen. Plannen voor een systeemanalyse/risicoanalyse diervoedersector Binnen de VWA wordt reeds, vooruitlopend op het jaarplan 2003, capaciteit ingezet om de spaghettistructuur van de diervoedersector te ontrafelen en dus goed zicht te verkrijgen op alle stromen en stroompjes die er in deze branche een rol spelen. In aanvulling hierop is het noodzakelijk om een risicoanalyse m.b.t. kritische punten in de productieketen uit te voeren. De VWA adviseert U om, zo mogelijk, vóór inwerkingtreding van de Kaderwet diervoeders een volledige systeemanalyse en risicoanalyse van de reikwijdte van de Kaderwet, in samenwerking met de VWA, uit te laten voeren. Deze analyse dient de volgende doelen: De transparantie van de diervoedersector te vergroten en de kritieke punten in kaart te brengen; met name zal daarbij aandacht besteed worden aan enerzijds resstromen en anderzijds import van grondstoffen, zowel uit derde landen als uit lidstaten van de Europese Unie; Kaders te stellen voor een adequate inzet van middelen voor toezicht en handhaving, gericht op de vastgestelde kritieke punten, onder het regime van de nieuwe Kaderwet, en op de borging van bestaande systemen; Een kader te scheppen voor effectieve monitoringsprogramma s en bundeling van bestaande programma s van VWA/KvW en VWA/RVV. Deze aanpak wordt ook door de Algemene Rekenkamer als essentieel gezien (zie bijvoorbeeld het AR-onderzoek naleving destructiewet ). Gelet op de omvang van een dergelijk project zal het duidelijk zijn dat dit niet zondermeer, met de regulier aanwezige menskracht, in een jaar kan worden gerealiseerd. Externe inbreng, in aanvulling op hetgeen de VWA reeds in het jaarplan 2003 heeft opgenomen, zal nodig zijn om deze analyse op tijd te kunnen uitvoeren en afronden. Overdracht feed-melding van directie landbouw naar de VWA (RVV).

4 U heeft inmiddels besloten om de eerste beoordeling van de meldingen van tekortkomingen op het terrein van het diervoeder over te dragen aan de VWA/(RVV). Het betreft hier met name de meldingen van het Rapid Alert Systeem Feed (RASFF), dat door de Europese Commissie wordt beheerd. De overdracht is inmiddels afgerond. Dat betekent dat alle Rapid Alert meldingen Food en Feed en meldingen uit andere bronnen in het vervolg binnenkomen bij de meldkamer van de VWA/KvW. Na binnenkomst wordt de klacht/melding over diervoeders doorgestuurd naar de VWA/RVV. De accountmanager Diervoeders(VWA/RVV) is verantwoordelijk voor de eerste beoordeling van feedmeldingen. Naar aanleiding van de beoordeling wordt een advies opgesteld voor de DGVWA. In het advies wordt ook aangegeven welke acties worden ondernomen door de VWA. De accountmanager diervoeders verzorgt ook, via de meldkamer VWA/KvW, de terugrapportage naar de Europese Commissie (RASFF). De opheffing van het verbod vervoedering dierlijke eiwitten. Op 10 oktober jl. heeft de Europese Commissie een discussiedocument verspreid over de mogelijkheden voor de opheffing van het verbod vervoedering dierlijke eiwitten. Deze opheffing wordt mede mogelijk gemaakt door de Dierlijke Bijproductenverordening 1744/2002/EG, die op 1 mei 2003 van kracht wordt, waarin onder andere de voorwaarde van antikannibalisme is opgenomen. De VWA is van mening dat diermeel een waardevolle grondstof kan zijn voor diervoeders. Wetenschappelijk zijn er geen redenen, die een diermeelverbod voor niet-herkauwers nog langer rechtvaardigen. Een opheffing van het diermeelverbod zal echter onder strikte condities moeten plaatsvinden: Van de diervoederindustrie zal een verdergaande specialisatie gevraagd worden, o.a. door de antikannibalismebepaling. Voor het toezicht en de handhaving is het noodzakelijk dat er wetgeving komt voor een kanalisatie van de bijproducten af-slachterij en dat er gevalideerde onderzoeksmethoden komen voor het aantonen van diersoortspecifieke eiwitten. Op Europees niveau wordt gewerkt aan de ontwikkeling van de methoden maar resultaten lijken niet op korte termijn zichtbaar. Met in achtneming van het bovenstaande is het toezicht uitvoerbaar en kan de VWA de gedeeltelijke opheffing van het diermeelverbod in beginsel ondersteunen. Overgangsperiode handhaving diervoederwetgeving in afwachting van de Kaderwet Diervoeders. Ik heb een analyse laten maken van de juridische mogelijkheden om vooruitlopend op de Kaderwet Diervoeder de minister van LNV meer instrumenten in handen te geven om bij problemen adequaat te kunnen optreden. De juridische mogelijkheden, die uit deze analyse volgen, lijken niet op korte termijn realiseerbaar dan wel niet voldoende adequaat. De conclusie is dat ik U aanbeveel om de invoering van de Kaderwet Diervoeders zoveel mogelijk te versnellen, en daar bij de Tweede Kamer op aan te dringen. Voor de tussengelegen periode beveel ik U aan met de voorzitter van het Productschap Diervoeder bestuurlijke afspraken te maken over hoe de eventuele problemen inzake toezicht en handhaving aangepakt kunnen worden. En ten slotte blijft er nog altijd als vangnet het strafrechtelijke circuit, hoewel ik besef dat ook daar wel wat haken en ogen aanzitten.

5 Ik heb U reeds eerder laten weten dat de VWA voorbereidingen treft op de vervroegde inwerkingtreding van die Kaderwet Diervoeders zodat de VWA per september a.s. het toezicht etc. van de KDD kan overnemen. Over de voortgang hiervan zal ik u op de hoogte houden. Ik wil nogmaals onder uw aandacht brengen: hoe eerder de Kaderwet Diervoeder van kracht is hoe beter. Omissies Kaderwet Diervoeder. Hoewel de Kaderwet nog niet van kracht is, is inmiddels gebleken dat er nog verbetering mogelijk is. Als men, door middel van het sluitend maken van de diervoedersector, het diervoedercircuit goed onder controle wil hebben, dienen in ieder geval ook de zelfmengers onder de registratie te worden gebracht. Dit verhoogt enerzijds de transparantie van een deel van de diervoedersector en anderzijds maakt het een efficiënter toezicht en handhaving op een ogenschijnlijk kritiek deel van de diervoedersector mogelijk. Bij de MPA-affaire is de noodzaak daartoe meer dan gebleken. Daarnaast wil ik graag nog de enkele suggesties voor verbetering doen. In de Kaderwet lijken voldoende bestuurlijke maatregelen ten aanzien van voeders en voor een deel ten aanzien van dieren te kunnen worden genomen. (vgl artt. 26 en 28 Kaderwet). De mogelijkheid om dieren met bijzondere klinische verschijnselen, die middels diervoederonderzoek niet verklaard kunnen worden, via proefslachting te onderzoeken op mogelijke risico s voor voedselveiligheid lijkt een essentiële toevoeging. Verder neemt de invulling van de door u en Uw collega van VWS vast te stellen lijst van contaminanten, op basis waarvan maatregelen ten aanzien van dieren kunnen genomen worden, een essentiële plaats in. Ik zou U willen adviseren een zo volledig mogelijke lijst vanaf het begin op te stellen en de mogelijkheid open te laten om deze lijst snel te kunnen aanpassen. Naast bovenbeschreven omissies van de Kaderwet lijken vooral ten aanzien van de diervoedergrondstoffen en het gebruik van diervoeders in de Kaderwet onvoldoende voorwaarden vastgelegd te worden. Dit is een direct gevolg van de keuze om vooralsnog alleen uit te gaan van de Europese regelgeving op het gebied van diervoeders. In deze is het initiatief van het Productschap diervoeders en het diervoederbedrijfsleven van harte te ondersteunen om binnen het private controlesysteem (GMP+) zowel de controle van en voorwaarden aan diervoedergrondstoffen, als de voorwaarde voor het uitsluitend gebruiken van GMP-goedgekeurde grondstoffen op het veehouderijbedrijf, op te nemen. Het zou goed zijn als deze voorwaarden in de toekomst onderdeel van de Kaderwet zouden kunnen zijn. Derhalve zou ik u dringend willen aanbevelen om op HACCP-principes gebaseerde voorwaarden voor diervoedergrondstoffen op Europees niveau bespreekbaar te maken. Juist op dit terrein heeft de MPA-affaire geleerd dat diervoedergrondstoffen afkomstig kunnen zijn van internationale handelskanalen en een gekende achtergrond dienen te hebben, qua product en herkomst. Als laatste zou ik u willen wijzen op het feit dat veel diervoedergrondstoffen juridisch onder de definitie afvalstoffen vallen. Om te komen tot een verdere risicoreductie, maar ook een betere risicocommunicatie, zou het wenselijk zijn dat er een duidelijk onderscheid komt tussen afvalstoffen en diervoedergrondstoffen. Bij het ontstaan dienen deze grondstoffen helder gedefinieerd te worden, met de daarbij behorende kwaliteitseisen. Afvalstoffen zouden dan in de toekomst geen diervoedergrondstof meer moeten kunnen zijn. Ketenbrede borging Met de Kaderwet diervoeders komt een groot deel van de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de diervoederketen bij de Overheid te liggen. Dit neemt echter niet weg dat het diervoederbedrijfsleven primair verantwoordelijkheid blijft voor gezonde en voedselveilige diervoeders. In deze verdient het kwaliteitsborgingssysteem van het Productschap Diervoeders (GMP+) ondersteuning. De borging van de dierlijke productieketen dient echter niet beperkt te blijven tot de diervoedersector, maar zal ketenbreed ingezet en gedragen moeten worden. In eerste instantie zal de veehouderijsector, als diervoederconsumenten, aan borging van hun deel van de keten moeten

6 werken. Maar ook van de grondstofleverende sectoren, zoals de primaire landbouw en de levensmiddelenindustrie, en van de slachterij-sector en de levensmiddelendetailhandel dient aandacht voor deze ketenbrede borging gevraagd te worden. De VWA is van mening dat de kwaliteitsborgingssystemen in de gehele keten op HACCP-principes gebaseerd moeten zijn, en vooral ook op elkaar aan dienen te sluiten. De VWA zou graag zien dat initiatieven hiertoe door u ondersteund worden, en zo nodig wettelijk worden geregeld. Indien ketens zichtbaar en sluitend geborgd zijn, kan de VWA zich intensiever richten op de nietgeborgde ketens, welke als meer risicovol beschouwd kunnen worden. Stakeholdersoverleg Op 4 december jl. zijn de punten van deze brief onderwerp geweest van discussie met de stakeholders. In grote lijnen konden de stakeholders eens zijn met de door de VWA voorgestelde initiatieven. Ten aanzien van de opheffing van het diermeelverbod zag men de grootste bedreiging in een Europees brede handhaving van de strikte voorwaarden waaraan een dergelijke opheffing wordt opgehangen.verder waren de stakeholders van mening dat een integrale borging van de dierlijke productieketen noodzakelijk is. Als laatste wil ik u vermelden dat een initiatief voorgesteld werd, om een centrale database op te richten, waarin meldingen over afgekeurde partijen en meldingen uit bijvoorbeeld het Rapid Alert Systeem opgenomen worden. Een dergelijke database zou breed raadpleegbaar moeten zijn. In dit kader heb ik aangegeven dat op korte termijn met het Productschap bekeken zal worden om de meldingen van het RASFF voor het Productschap Diervoeders beschikbaar te laten komen. Conclusie en aanbevelingen. Het is belangrijk dat de Kaderwet Diervoeders in 2003 in werking treedt. Het geeft de VWA de nodige instrumenten om vorm te geven aan het toezicht op de diervoedersector. De VWA wenst duidelijkheid op dit punt, vooral omdat zij de nodige voorbereidingen moet treffen om uitvoering te geven aan de wet. Deze voorbereidingen vergen veel inspanning en tijd. De incidenten van de afgelopen jaren geven aan dat er problemen zijn in de diervoedersector. De activiteiten van een deel van de sector is niet zichtbaar omdat deze zich enerzijds onttrekken aan het wettelijke kader en anderzijds aan de private borgingsystematiek. Het betreft vooral grondstoffen. De door de VWA voorgestelde systeemanalyse van de sector dient ter ondersteuning van enerzijds inzichtelijk krijgen van de gehele diervoedersector en anderzijds het bepalen van de echte risico s. Voor deze analyse moet opdracht gegeven worden. Integrale borging van de dierlijke productieketen, inclusief de diervoeders, dient op HACCPprincipes gebaseerd te zijn. Verder dienen de binnen de te onderscheiden sectoren gehanteerde borgingssystematieken op elkaar aan te sluiten. Reststoffen uit de industrie kunnen worden gebruikt als grondstoffen voor diervoeders. In juridisch zin zijn het echter afvalstoffen, hetgeen tot onbegrip leidt. Afvalstoffen behoren geen grondstof voor diervoeder te zijn. Er is dringend behoefte aan duidelijkheid in deze. Het betekent dat helder moet worden gemaakt welke restproducten uit de (voedingsmiddelen)industrie mogen worden gebruikt als grondstoffen voor de productie van diervoeders, en derhalve niet als afvalstof aangemerkt worden. Het Europese Rapid Alert System for Food and Feed is een belangrijke bron van informatie. Het is belangrijk dat voor de VWA voldoende financiële middelen beschikbaar zijn om deze meldingen te

7 beoordelen. De VWA risicobeoordeling van deze meldingen is een belangrijk instrument bij het tijdig onderkennen van incidenten. Gelijkluidende brief is verzonden aan mevrouw Ross-van dorp van VWS. Hoogachtend, Directeur Generaal Voedsel en Waren Autoriteit Ir. J.F. de Leeuw