Momentopname van een veld in beweging

Transcriptie

1 Momentopname van een veld in beweging Inventarisatie van de implementatie van het advies Een goed begin van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte door de Inspectie voor de Gezondheidszorg november 2011 Individuele terugkoppeling Naam Ziekenhuis te plaats

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Aantal ziekenhuizen dat verloskundige zorg verleent 4 2. Samenwerkingspartners in de eerste lijn 5 3. Verloskundig Samenwerkingsverband 7 4. Deelname Perinatale Registratie Nederland Deelname Perinatale Audit Nederland Parallelle actie in geval van acute situatie Acute zorg: 7 x 24 uur start behandeling binnen 15 minuten, 17 bij baring 1:2 bewaking en 1:1 begeleiding 8. Bereikbaarheid acute verloskunde Vervolg 22 Literatuur 23 2

3 Inleiding In januari 2010 bracht de multidisciplinaire Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte het advies Een goed begin uit. Dit advies beschrijft aanbevelingen om het aantal maternale en perinatale sterftegevallen als gevolg van substandaard factoren in de zorg in vijf jaar te halveren. Het stuurgroepadvies wordt door alle betrokken partijen gedragen. 1 In 2012 en 2013 voert de inspectie een themaonderzoek uit naar de kwaliteit en veiligheid van de zorg rond de geboorte in eerste en tweede lijn. Hierop vooruitlopend verrichtte zij, mede op verzoek van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), mevrouw E.I. Schippers, een inventariserend onderzoek naar de voortgang die ziekenhuizen boeken bij het invoeren van een aantal kernaanbevelingen uit het advies Een goed begin. Dit betrof enerzijds aanbevelingen waarvan het veld heeft aangegeven dat zij uiterlijk 1 januari, respectievelijk 1 juli 2012 ingevoerd zouden zijn; anderzijds een inventarisatie van de mate waarin ziekenhuizen al voldeden aan de in het advies voorgestelde aangescherpte bevallingsnormen (15 minuten norm, 1:2 bewaking en 1:1 begeleiding). In dit kader zond de inspectie uw ziekenhuis op 31 augustus 2011 een vragenlijst, die in de periode september-november 2011 is ingevuld. Alle 92 ziekenhuizen die verloskundige zorg leveren hebben de vragenlijst ingevuld. Op 29 februari 2012 heeft de inspectie u per brief de rapportage van de geaggregeerde gegevens van alle ziekenhuizen toegestuurd. 2 Het bleek dat eind 2011 de aangescherpte bevallingsnormen in veel ziekenhuizen op korte termijn niet haalbaar waren, maar dat het veld met de normen waaraan in januari respectievelijk juli van 2012 voldaan moet zijn, goed op weg was. Wel bleken er soms grote - verschillen te bestaan tussen ziekenhuizen in de mate waarin deze aanbevelingen waren geïmplementeerd. Spiegelrapportage In de voorliggende spiegelrapportage kunt u de door uw ziekenhuis gegeven antwoorden vergelijken met het landelijke beeld van de in totaal 92 ziekenhuizen die verloskundige zorg verlenen. De terugkoppeling bevat dezelfde onderdelen als de vragenlijst. Bij elk onderdeel staat omschreven wat de norm is, wat de door uw ziekenhuis aangeleverde antwoorden zijn en wat het landelijke beeld is. Bij sommige onderdelen wordt verdiepingsinformatie gegeven van initiatieven of uitwerkingen die ziekenhuizen aanleverden in de toelichtingen bij de vragenlijst. Vervolgens wordt per onderdeel aangegeven wat het oordeel van de inspectie is en indien van toepassing - welke acties er van uw ziekenhuis nodig zijn. 3

4 aantal locaties Momentopname van een veld in beweging. 1. Aantal ziekenhuizen dat verloskundige zorg verleent 1.1 Het landelijke beeld op 1 november 2011 In Nederland waren in november ziekenhuizen die verloskundige zorg verleenden, drie daarvan verleenden volledige verloskundige zorg op meer dan één locatie. Omdat de zorg op deze locaties op onderdelen verschilde, zijn deze apart in de navolgende resultaten weergegeven, dit resulteert in 92 locaties voor volledige verloskundige zorg. 54 ziekenhuizen hadden zowel locaties waar volledige verloskundige zorg werd verleend als locaties waar alleen poliklinische zorg werd verleend. Figuur 1. Ziekenhuislocaties met verloskundige zorg 12 Locaties waar volledige of poliklinische zorg wordt verleend Ziekenhuizen Aantal locaties waar alleen poliklinische verloskundige zorg wordt verleend Aantal locaties waar de volledige verloskundige zorg wordt verleend 4

5 Aantal VAH en V-praktijken Momentopname van een veld in beweging. 2. Samenwerkingspartners in de eerste lijn Norm Het ziekenhuis sluit een toelatingsovereenkomst af met de eerstelijns verloskundigen en verloskundig actieve huisartsen die gebruik maken van verloskundige faciliteiten in het ziekenhuis. Bronnen - NVOG-Nota Algemene Kwaliteitsnormen 3 - Modelovereenkomst ziekenhuis verloskundige NVZ en KNOV 4 - Verloskundig Vademecum De door u verstrekte informatie <invoegen> verloskundigenpraktijken maken gebruik van de verloskundige faciliteiten in uw ziekenhuis. Uw ziekenhuis heeft een schriftelijk vastgelegde toelatingsovereenkomst met <invoegen> individuele verloskundigen van de verloskundigenpraktijken. <invoegen> verloskundig actieve huisartsen maken gebruik van de verloskundige faciliteiten in uw ziekenhuis Uw ziekenhuis heeft <invoegen> schriftelijk vastgelegde toelatingsovereenkomst met verloskundig actieve huisartsen. 2.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 Het aantal eerstelijns partners dat gebruikt maakt van de verloskundige faciliteiten in het ziekenhuis verschilt sterk per ziekenhuis (figuur 2). Figuur 2. Eerstelijns samenwerkingspartners 30 Aantal 1elijns partners dat gebruik maakt de verloskundige faciliteiten in het ziekenhuis? Ziekenhuizen aantal VAH dat gebruik maakt van het ziekenhuis Aantal VLK dat gebruik maakt van het ziekenhuis 5

6 6

7 Schriftelijk vastgelegde toelatingsovereenkomst met alle individuele verloskundigen: 72 ziekenhuizen hadden met alle verloskundigen een schriftelijke toelatingsovereenkomst. Van de overige twintig ziekenhuizen gaven twee aan deze met een deel van de verloskundigen te hebben en achttien ziekenhuizen hadden deze (nog) niet. Schriftelijk vastgelegde toelatingsovereenkomst met alle individuele verloskundige actieve huisartsen: Zeventien ziekenhuizen gaven aan dat er verloskundig actieve huisartsen zijn die gebruik maken van de faciliteiten in het ziekenhuis. Tien van hen hadden met alle verloskundig actieve huisartsen een schriftelijke toelatingsovereenkomst, de overige hadden deze niet of het is onbekend of zij deze hadden. Alle ziekenhuizen die nog niet met alle eerstelijns professionals een toelatingsovereenkomst hadden, gaven aan dat zij deze op 1 juli 2012 wel hebben. 2.3 Oordeel van de inspectie en te nemen acties Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan deze norm. Er is op dit onderdeel <invoegen> nadere actie van uw ziekenhuis nodig. 7

8 3. Verloskundig Samenwerkingsverband Norm Alle ziekenhuisregio s hebben een expliciet en functionerend Verloskundig Samenwerkingsverband (VSV) vóór 1 juli Elke betrokken professional participeert verplicht in een VSV. Minimaal in het VSV vertegenwoordigd zijn alle professionals die samen lokaal de zorg rond zwangerschap en geboorte leveren, gebaseerd op het werkgebied van het ziekenhuis. Bronnen - Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 6 - Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin De door u verstrekte informatie Uw ziekenhuis heeft <invoegen> expliciet en functionerend Verloskundig Samenwerkingsverband De volgende professionals zijn in uw VSV vertegenwoordigd: gynaecologen / obstetrisch professionals <invoegen> kinderartsen <invoegen> eerstelijns verloskundigen <invoegen> verloskundig actieve huisartsen <invoegen> kraamzorginstellingen <invoegen> anders, <invoegen> De volgende doelen van een VSV, zoals genoemd op pagina 32 van het Advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, zijn ook in de doelstellingen van uw VSV opgenomen (al dan niet in andere bewoordingen): 1. Afstemming realiseren en vertrouwen opbouwen en onderhouden tussen locale en regionale professionals <invoegen> 2. Regionaal implementeren en locaal uitvoeren van landelijk vastgestelde multidisciplinaire protocollen en kaders <invoegen> 3. Voorkómen van zorgverleners-delay, door een vloeiende samenwerking tussen alle professionals <invoegen> 4. Uitwisselen van informatie over iedere zwangere op basis van de intake, geboorteplan en dossier <invoegen> 5. Andere doelen, namelijk <invoegen> 8

9 3.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 Een expliciet en functionerend Verloskundig Samenwerkingsverband: 84 ziekenhuizen (91 procent) gaven aan een expliciet en functionerend VSV te hebben. In alle VSV s zijn eerstelijns verloskundigen en gynaecologen/obstetrisch professionals vertegenwoordigd. In de meeste VSV s nemen kinderartsen deel. Kraamzorgorganisaties en verloskundig actieve huisartsen zijn veel minder vertegenwoordigd (figuur 3). Figuur 3. Deelnemers aan het VSV Deelnemers aan VSV aantal ziekenhuizen (n=84) Gynaecologen/obstretisch professionals Kinderartsen Eerstelijns verloskundigen Verloskundig actieve huisartsen Kraamzorginstellingen ja nee nvt missing Doelen VSV: Bijna alle VSV s hadden de eerste drie in het advies beschreven doelen opgenomen in de doelstellingen van hun VSV. Een kwart van de ziekenhuizen had het uitwisselen van informatie over iedere zwangere opgenomen als doelstelling van hun VSV (figuur 4). Figuur 4. Doelen van het VSV Doelen VSV aantal ziekenhuizen (n=84) ) Afstemming realiseren en vertrouwen opbouwen en onderhouden tussen locale en regionale professionals 2) Regionaal implementeren en locaal uitvoeren van landeljk vastgestelde multidisciplinaire protocollen en kaders 3) Voorkomen van zorgverleners-delay, door een vloeiende samenwerking tussen alle professionnals 4) Uitwisselen van informatie over iedere zwangere op basis van de intake, geboorteplan en dossier ja nee missing Alle ziekenhuizen die nog geen VSV hadden, gaven aan dit op 1 juli 2012 wel te hebben. 9

10 Verdiepingsinformatie op basis van de inventarisatie De meeste ziekenhuizen hadden nog andere deelnemers aan het VSV dan de reeds genoemde: (O&G) verpleegkundigen, vertegenwoordigers van het management, echoscopisten en lactatiedeskundigen. Tweederde van de ziekenhuizen gaf aan dat hun VSV ook nog andere doelen heeft, uitgaande van een (al dan niet expliciet vastgelegde) missie en visie over kwaliteit en samenwerking: - Bespreken casuïstiek ten behoeve van onderwijs en kwaliteitsbevordering - Multidisciplinaire trainingen en deskundigheidsbevordering voor individuele professionals en voor het team) - Uitwisselen van informatie over de praktijkvoering (prestatie-indicatoren, jaarverslagen) - Gezamenlijke voorlichting - Het realiseren van een elektronisch patiëntendossier - Integrale verloskundige zorgverlening, ontschotting, taakherschikking - Ontwikkelen visie voor de regio - Vaststellen protocollen - Ontwikkelen zorgpad voor afstemming 1 e /2 e /3 e lijn Ook werd het VSV vaak genoemd in het kader van de perinatale audit en het uitwerken van aanbevelingen uit de audit (zie hoofdstuk 5) en in het kader van de parallelle actie (zie hoofdstuk 6). Uit de inventarisatie blijkt derhalve dat het begrip expliciet en functionerend op verschillende wijze wordt geïnterpreteerd en vormgegeven. 3.3 Oordeel inspectie en te nemen actie Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan de norm dat een ziekenhuis een Verloskundig Samenwerkingsverband heeft. De veldpartijen hebben bepaald dat op 1 juli 2012 alle ziekenhuizen een VSV moeten hebben. De inspectie verwacht derhalve dat ook uw ziekenhuis <invoegen> Het begrip een expliciet en functionerend VSV vraagt om nadere uitwerking van de veldpartijen. Het ontwikkelen van minimumcriteria voor de inrichting van een VSV is ook één van de doelstellingen van het College Perinatale Zorg. 8 Aandachtspunten De inspectie vraagt uw aandacht voor de in het Stuurgroepadvies genoemde deelnemers en doelstellingen van een VSV. 10

11 4. Deelname Perinatale Registratie Nederland Norm De Perinatale Registratie Nederland moet een volledige dekking hebben en is daarom verplicht voor alle professionals die betrokken zijn bij de perinatale zorg. Deelname van alle kinderartsen, gynaecologen, verloskundigen en verloskundig actieve huisartsen vóór 1 juli Bronnen - Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 9 - Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin De door u verstrekte informatie De obstetrisch professionals in uw ziekenhuis nemen <invoegen> deel aan de PRN. De obstetrisch professionals gebruiken hiervoor de <invoegen> dataset van de PRN. <invoegen> zwangerschappen en bevallingen in de tweede en/of derde lijn in uw ziekenhuis worden in de PRN geregistreerd. De pediatrisch professionals in uw ziekenhuis nemen <invoegen> deel aan de PRN, voor de registratie van de neonatale zorg. De pediatrisch professionals gebruiken hiervoor de <invoegen> nieuwe dataset van de PRN. <invoegen> kinderen onder zorg van de pediatrische professional in de tweede en/of derde lijn in uw ziekenhuis worden in de PRN geregistreerd. 4.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 Deelname aan de PRN door obstetrisch professionals: In 88 ziekenhuizen (96 procent) namen obstetrisch professionals deel aan de PRN (figuur 5). 32 hiervan registreren de verloskundige zorg in de nieuwe PRN dataset (figuur 6). De overige registreren in de oude LVR-2 dataset. In 85 ziekenhuizen is de dekking van de registratie 100% van de zorggevallen. Deelname aan de PRN door pediatrische professionals: Bij 57 ziekenhuizen (63 procent) namen de pediatrische professionals deel aan de PRN, voor de registratie van neonatale zorg (figuur 5). 46 hiervan registreren de neonatale zorg in de nieuwe dataset van de PRN (figuur 6). In 51 ziekenhuizen is de dekking van de registratie 100% van de zorggevallen. 11

12 Figuur 5. Deelname en dekking PRN deelname en dekking Perinatale Registratie Nederland aantal ziekenhuizen (n=92) deelname obstetrisch professionals deelname pediatrisch professionals deelnemend ziekenhuis heeft 100% dekking verloskundige zorg in PRN deelnemend ziekenhuis heeft 100% dekking neonatale zorg in PRN ja nee onbekend /nvt Figuur 6. Perinatale en neonatale registratie registratie obstetrisch professionals registratie pediatrisch professionals perinatale en neonatale registratie aantal ziekenhuizen (n=92) registreert in nieuwe dataset registreert in oude dataset (LVR-2/LNR) registreert maar onbekend welke dataset gebruikt wordt registreert niet/ onbekend 4.3 Oordeel van de inspectie en te nemen acties Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan de norm dat alle door uw ziekenhuis verleende verloskundige zorg wordt geregistreerd. Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan de norm dat alle door uw ziekenhuis verleende neonatale zorg wordt geregistreerd. Er is op dit onderdeel <invoegen> nadere actie van uw ziekenhuis nodig. Aandachtspunt De inspectie vraagt uw aandacht voor de implementatie van de nieuwe dataset van de PRN. 12

13 5. Deelname Perinatale Audit Nederland Norm Alle perinatale professionals nemen verplicht deel aan de Perinatale Audit Nederland. Alle ziekenhuizen / VSV s nemen deel aan de Perinatale Audit Nederland vóór 1 januari De primaire deelnemers aan de perinatale audit zijn verloskundig actieve huisartsen, verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen en pathologen. Soms nemen ook verpleegkundigen, ambulancepersoneel, klinisch genetici, anesthesisten en/of microbiologen deel. Bronnen - Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 11 - Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin 12 - Stichting PAN De door u verstrekte informatie Uw ziekenhuis neemt deel aan de perinatale audit. De volgende professionals nemen deel aan de auditbesprekingen: gynaecologen / arts-assistenten <invoegen> klinisch verloskundigen <invoegen> kinderartsen <invoegen> eerstelijns verloskundigen <invoegen> verloskundig actieve huisartsen <invoegen> pathologen <invoegen> anders, namelijk <invoegen> Uw ziekenhuis heeft een structuur om te waarborgen dat de aanbevelingen van de auditbesprekingen worden geïmplementeerd: <invoegen> 5.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 Deelname van het ziekenhuis aan de Perinatale Audit Nederland: Alle 92 ziekenhuizen die verloskundige zorg aanbieden nemen ook deel aan de Perinatale Audit Nederland. Gynaecologen, kinderartsen en eerstelijns verloskundigen zijn bij alle ziekenhuizen in de audit vertegenwoordigd (figuur 7). Pathologen en klinisch verloskundigen bijna altijd en de verloskundig actieve huisartsen meestal. 79 ziekenhuizen hebben een structuur om te waarborgen dat aanbevelingen uit de audit geïmplementeerd worden. Ziekenhuizen die nog geen structuur hebben om te waarborgen dat aanbevelingen uit de audit geïmplementeerd worden, gaven aan dat zij deze structuur wel op 1 juli 2012 hebben. 13

14 Figuur 7. Professionals die aan de audit deelnemen Professionals in de audit aantal ziekenhuizen (n=92) Gynaecologen / arts-assistenten Klinisch verloskundigen Kinderartsen Eerstelijns verloskundigen Verloskundig actieve huisartsen Pathologen ja nee nvt missing Verdiepingsinformatie op basis van de inventarisatie Veel ziekenhuizen noemden ook andere deelnemers aan de perinatale audit, al dan niet standaard of op indicatie: (O&G) verpleegkundige, neonatologie verpleegkundige, manager, radioloog, OK personeel, ambulance personeel, microbioloog, de eigen huisarts van patiënte, en andere medische specialisten in geval van comorbiditeit. De elementen die ziekenhuizen noemden voor een structuur om te waarborgen dat de aanbevelingen van de auditbesprekingen worden geïmplementeerd, waren: - De uitkomsten van de audit worden in een SMART-aanbeveling vertaald. i - Alle professionals koppelen direct terug naar hun eigen achterban. - De (voortgang van) acties en afspraken staat expliciet op de agenda van de volgende auditbijeenkomst. - Er wordt per aanbeveling een eerstverantwoordelijke aangewezen voor uitwerking en terugkoppeling op volgende werkbijeenkomst. - Aanbevelingen worden besproken in het VSV / werkgroepen binnen VSV en vertaald in lokale protocollen of een (multidisciplinaire) training. - Het lokale auditteam dat de auditbijeenkomsten voorbereidt, bespreekt de audit na met de manager patiëntveiligheid / de kwaliteitscommissie. 5.3 Oordeel van de inspectie en te nemen acties Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan de norm van deelname aan de Perinatale Audit Nederland. Er is op dit onderdeel <invoegen> nadere actie van uw ziekenhuis nodig. Aandachtspunten De inspectie vraagt uw aandacht voor de samenstelling van de auditgroep. i SMART = Specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden 14

15 6. Parallelle actie in geval van acute situatie Norm In het geval van een acute levensbedreigende situatie thuis geeft de eerstelijns professional de indicatie tot verwijzen duidelijk door aan de obstetrisch professional in het ziekenhuis, zodat in specifieke situaties parallel de benodigde acties kunnen worden opgestart (klaarzetten OK team, oproepen kinderarts of anesthesioloog). Lokaal moeten binnen het Verloskundig Samenwerkingsverband de levensbedreigende condities benoemd en geëvalueerd worden op basis waarvan de verloskundige vanuit de thuissituatie een indicatie aan de gynaecoloog behoort te geven om de acute zorg in het ziekenhuis op te starten. Bronnen - Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 14 - Brief minister Schippers aan NVZ en NVOG 15 - Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin De door u verstrekte informatie In uw VSV zijn <invoegen> schriftelijke afspraken gemaakt bij welke levensbedreigende condities een parallelle actie in het ziekenhuis geïndiceerd is. In uw ziekenhuis zijn <invoegen> schriftelijke afspraken gemaakt welke functionarissen in uw ziekenhuis de indicatie tot het opstarten van een parallelle actie kunnen stellen. In uw ziekenhuis zijn <invoegen> schriftelijke afspraken gemaakt hoe het proces van het opstarten van een parallelle actie (dus voordat betreffende patiënte in het ziekenhuis is) dient te worden georganiseerd. In uw VSV zijn <invoegen> schriftelijke afspraken gemaakt hoe het inzetten van de parallelle actie bij een levensbedreigende conditie geëvalueerd wordt. 6.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 De minister van VWS heeft in haar brief van 9 juni aan het veld 12 expliciet uitgesproken dat zij verwacht dat het veld met het formaliseren van de parallelle actie aan de slag zou gaan. Bijna een kwart van de ziekenhuizen had op 1 november een formeel systeem voor parallelle actie (figuur 8). In veel ziekenhuizen bestond in de praktijk wel een of andere vorm van parallelle actie in geval van acute situaties, maar informeel, afhankelijk van ad hoc beslissingen en personen, en niet vastgelegd. Volgens hun opgave zullen vrijwel alle ziekenhuizen in juli 2012 een structuur voor een parallelle actie in geval van een acute situatie hebben vastgelegd, inclusief de evaluatie daarvan. 15

16 Figuur 8. Parallelle actie Afspraken over bij welke levensbedreigende condities parallelle actie nodig is Afspraken over welke functionarissen de indicatie voor het opstarten van parallelle actie kunnen stellen Afspraken over paralle actie Aantal ziekenhuizen (n=92) Afspraken over hoe het proces van parallelle actie moet worden georganiseerd Afspraken over hoe het inzetten van parallelle actie geevalueerd wordt ja nee onbekend Verdiepingsinformatie uit de toegezonden protocollen De inspectie heeft de ziekenhuizen gevraagd hun protocol parallelle actie, indien aanwezig, op te sturen. In de ontvangen protocollen parallelle actie waren de onderstaande elementen in wisselende mate opgenomen. Het protocol: Is multidisciplinair, besproken met en geaccordeerd door de volgende disciplines 1. ROAZ/ambulancedienst 2. VSV/Verloskundigen eerste lijn 3. Gynaecoloog 4. Verloskundige tweede lijn/arts verloskamer (AIOS/ANIOS) 5. Kinderarts 6. Anesthesioloog 7. Leiding OK Bevat structuur: 1. Heeft de protocolstructuur en lay-out van het ziekenhuis (bijvoorbeeld DKS) met een overzichtelijke (boom-)structuur naast een verklarende toelichting 2. Met een begin- en einddatum 3. Met geformaliseerd akkoord van de verschillende disciplines. Is duidelijk over de wijze van communicatie: 1. Code-naam bij levensbedreigende acute situatie (bv.: code rood, superspoed ). 2. Beschrijft gestructureerde overdrachtsmethodiek (bv. SPAR, SBAR, ABCD) 3. Bevat de relevante telefoonnummers 4. Is duidelijk in de taaktoewijzing: beschrijft wie wat doet in een spoedsituatie. Benoemt aspecten van training en opleiding (acute situatietraining PA) voor het team Heeft een gestructureerd evaluatiemoment. Bevat soms opvallende elementen: Regelt ook stand-by-aanwezigheid op de achtergrond (OK/anesthesist) bij mogelijk nietlukkende kunstverlossing/vaginale baring gemelli/stuit. 16

17 6.3 Oordeel van de inspectie en te nemen acties Uw ziekenhuis voldoet <invoegen> aan de norm dat er vastgelegde afspraken moeten zijn voor de indicaties, het opstarten en het evalueren van een parallelle actie in geval van een acute situatie. De veldpartijen hebben bepaald dat op 1 juli 2012 alle VSV's een vastgelegde structuur voor parallelle actie, inclusief evaluatie van deze structuur, hebben. De inspectie verwacht derhalve dat ook uw ziekenhuis <invoegen>. De inspectie verwacht op 1 juli 2012 een verantwoordingsrapportage over de stand van zaken van (onderdelen van) deze norm. Daarin geeft u aan of uw ziekenhuis op die datum een structuur en voor parallelle actie heeft (en voorziet in evaluatie daarvan) en zo niet, waarom u nog niet aan de norm voldoet, wanneer u wel aan de norm voldoet en welke stappen u onderneemt om dit te realiseren. 17

18 7. Acute zorg: 7 x 24 uur start behandeling binnen 15 minuten, bij baring 1:2 bewaking en 1:1 begeleiding Normen Bij potentieel levensbedreigende situaties moet de benodigde medisch specialistische behandeling binnen 15 minuten kunnen worden gestart. Bij een hoog risico bevalling in het ziekenhuis is de professionele bewaking en behandeling in de verhouding van één obstetrisch professional ii per twee vrouwen. Een bevallende vrouw wordt niet alleen gelaten; één op één begeleiding van de bevalling van hoog-risicozwangeren door O&G verpleegkundigen of kraamverzorgenden (afhankelijk van het risico profiel). Bronnen - Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 17 - Nota Praktijknormen Klinische Verloskunde NVOG 18 - Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin 19 Opmerkingen van de inspectie bij het uitvragen van deze normen in augustus 2011: De praktijk staat in veel ziekenhuizen ver af van de norm door onvoldoende personele beschikbaarheid en middelen. In afwachting van een landelijk implementatieplan handhaaft de inspectie deze normen nog niet in de ziekenhuizen. De inspectie verwacht wel een alerte bewaking en begeleiding en op elkaar afgestemde samenwerking en continuïteit van zorg. 7.1 De door u verstrekte informatie U gaf aan dat de verloskundige zorg in uw ziekenhuis op 1 november 2011 zodanig georganiseerd was dat een alerte bewaking en begeleiding, op elkaar afgestemde samenwerking en continuïteit van zorg 24 uur per dag <invoegen> gewaarborgd is. U heeft beschreven hoe de zorg op de drie bevallingsnormen (7 x 24 uur start behandeling binnen 15 minuten, 1:2 bewaking en 1:1 begeleiding) in uw ziekenhuis georganiseerd is. Dit is de basis voor de beschrijving van het landelijke beeld. ii Obstetrisch professional: gynaecoloog, geautoriseerde arts-assistent of klinisch verloskundige 18

19 Aantal ziekenhuizen Aantal ziekenhuizen Momentopname van een veld in beweging. 7.2 Het landelijke beeld op 1 november x 24 uur start behandeling binnen 15 minuten: In 87 ziekenhuizen is continu een arts of klinisch verloskundige aanwezig ten behoeve van de bewaking en behandeling van de barende vrouw. In elf ziekenhuizen is 24 uur per dag, 7 dagen per week (24/7) de dienstdoend gynaecoloog, een OK-team en een kinderarts aanwezig. Daarnaast is in 53 ziekenhuizen de gynaecoloog binnen 15 minuten aanwezig; bij 21 ziekenhuizen is binnen 15 minuten een OK team paraat (figuur 9). In figuur 10 zijn de gegevens van figuur 9 nogmaals, maar dan cumulatief weergegeven. De kolom aan de rechterzijde betreft ontbrekende gegevens; het is onbekend in welke categorie de betreffende professionals vallen. Figuur 9. Beschikbaarheid van medisch personeel beschikbaarheid medisch professional gynaecoloog anesthesioloog 40 OK-team 30 arts-ass pediatrie 20 kinderarts /7 in huis < 15 min aanwezig < 20 min aanwezig < 30 min aanwezig missing Figuur 10. Beschikbaarheid medisch personeel cumulatief beschikbaarheid medisch professional (cumulatief) 24/7 in huis < 15 min aanwezig < 20 min aanwezig < 30 min aanwezig missing gynaecoloog anesthesist OK-team arts-ass pediatrie kinderarts 19

20 1:2 bewakingsnorm: 21 ziekenhuizen geven aan (vrijwel altijd) aan de 1:2 bewakingsnorm te voldoen. 23 voldoen meestal aan de norm, behoudens bij extreme piekdrukte. De helft van de ziekenhuizen voldoet regelmatig niet aan deze norm. 1:1 begeleidingsnorm: Negen ziekenhuizen geven aan (vrijwel altijd) aan de 1:1 begeleidingsnorm te voldoen. Achttien voldoen meestal aan de norm, behoudens bij extreme piekdrukte. Driekwart van de ziekenhuizen voldoet regelmatig niet aan deze norm. Verantwoorde verloskundige zorg: Driekwart van de ziekenhuizen gaf aan dat hoewel zij niet voldeden aan de aangescherpte normen, ze wel kwalitatief verantwoorde zorg boden. Deze ziekenhuizen gaven aan de continuïteit van kwalitatief hoogwaardige zorg te borgen door onder andere de 24/7 bezetting van de verloskunde door een obstetrisch professional, de op korte termijn beschikbaarheid van gynaecoloog, anesthesist, kinderarts en OK-team, alsmede de mogelijkheid van thuis-beoordeling van het CTG door de gynaecoloog. Een kwart van de ziekenhuizen noemde deze borging niet-optimaal en gaven aan dat aan de voorgestelde normen nog niet volledig kan worden voldaan. 7.3 Oordeel van de inspectie en te nemen acties In opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) is onderzoek verricht naar de kwalitatieve, personele en organisatorische consequenties van de voorgestelde aangescherpte normen. 20 In een brief aan de Tweede Kamer (1 maart 2012) 21 en een daarop volgend debat heeft minister Schippers op basis van dit rapport aangegeven dat het onverkort invoeren van de aangescherpte bevallingsnormen niet mogelijk is iii. De inspectie zal derhalve vooralsnog niet handhaven op deze aangescherpte bevallingsnormen. De bestaande normen rond de bevalling (zoals onder andere weergegeven in de Nota Praktijknormen Klinische Verloskunde van de NVOG 22 ) gelden onverkort en zullen worden gehandhaafd. iii Uit de brief van minister Schippers aan de Tweede Kamer, 1 maart 2012: ( ) Duidelijk is evenwel ook geworden dat drie bevallingsnormen forse problemen geven bij de implementatie en slechts tegen hoge kosten en opleiding van veel extra personeel dat moeilijk beschikbaar is op een steeds krapper wordende arbeidsmarkt, kunnen worden bereikt. Daarnaast knellen ook de volumenormen in de kleine ziekenhuizen. Daarbij zal onverkorte handhaving van deze normen leiden tot een verlies aan bereikbaarheid van de verloskundige zorg. Het is niet duidelijk of deze nadelen in voldoende mate worden gecompenseerd door gezondheidswinst. Ik stel mij voor over een periode van vijf jaar alsnog te bezien of invoering wenselijk is. Ik zal ook in overleg gaan met het College Perinatale Zorg om een en ander verder vorm te geven.( ) 20

21 8. Bereikbaarheid acute verloskunde Norm Deelnemers aan het regionale overleg acute zorgketen kunnen alleen (tijdelijk) stoppen met functies op een bepaalde locatie als de 45 minuten norm om een ziekenhuis te bereiken, niet in gevaar komt. De aanrijtijd voor het bereiken van acute zorg, te weten 45 minuten, is uitgangspunt voor de beschikbaarheid van acute verloskundige zorg. Bronnen Beleidsregels Wet Toelating Zorginstellingen 23 Brief minister Schippers aan NVZ en NVOG 24 Bereikbaarheidsanalyse De door u verstrekte informatie Uw ziekenhuis neemt deel aan het regionaal overleg acute zorgketen (ROAZ) In de plannen van uw ziekenhuis om te voldoen aan de normen van het Advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte (of om andere redenen), is sprake van lateralisatie / concentratie van de verloskundige zorg, of van afstoting van de verloskundige zorg door uw ziekenhuis in de nabije toekomst: nee Bij (mogelijke) toekomstige lateralisatie / concentratie van de verloskundige zorg, of van afstoting van de verloskundige zorg door uw ziekenhuis in de nabije toekomst komt in de (mogelijke) nieuwe situatie de bereikbaarheidsnorm van 45 minuten in de regio in gevaar: nvt De plannen van uw ziekenhuis voor (mogelijke) toekomstige lateralisatie / concentratie van de verloskundige zorg, of van afstoting van de verloskundige zorg in de nabije toekomst zijn ingebracht in het Regionaal Overleg Acute Zorg: nvt 8.2 Het landelijke beeld op 1 november 2011 Deelname aan Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ): 88 ziekenhuizen nemen deel aan het ROAZ. Lateralisatie/ concentratie van zorg: De helft van de ziekenhuizen gaf in november 2011 aan dat zij geen plannen voor lateralisatie of concentratie van de verloskundige zorg hadden. In vier ziekenhuizen was dat omdat concentratie al een feit was; acht ziekenhuizen sloten concentratie uit omdat de bereikbaarheid van de verloskundige functie hierdoor in het geding zou komen. Een deel van deze ziekenhuizen spreekt wel met omliggende ziekenhuizen over nauwere samenwerking ten aanzien van protocollering en uitwisseling bij krapte in personele (O&Gverpleegkundige) bezetting. De andere helft van de ziekenhuizen gaf aan dat plannen voor lateralisatie of concentratie van de verloskundige zorg onderwerp van gesprek zijn. In een deel van de gevallen ging het hierbij om preliminaire besprekingen en waren er geen concrete plannen. 21

22 Van de ziekenhuizen met plannen voor mogelijke concentratie gaf de helft aan dat de bereikbaarheid hierbij niet in het geding komt, en een derde dat de bereikbaarheid een knelpunt kan worden. De overige ziekenhuizen met plannen voor mogelijke concentratie spraken zich hier niet over uit. Plannen inbrengen in het Regionaal Overleg Acute Zorg: 24 ziekenhuizen hadden de plannen van een (mogelijke) toekomstige lateralisatie/concentratie van de verloskundige zorg, of van afstoting van de verloskundige zorg, ingebracht in het ROAZ of zijn dat voornemens te doen. 8.3 Opmerkingen van de inspectie Uit recente inspectiebezoeken en andere contacten blijkt dat voor sommige ziekenhuizen of regio s de situatie sinds november 2011 is gewijzigd. Zo geven bijvoorbeeld enkele ziekenhuizen aan, in afwijking van wat ze in november rapporteerden, inmiddels wel of niet meer na te denken over concentratie of afstoting van verloskundige zorg. De inspectie wijst er op dat het ROAZ, in geval van een voorgenomen verandering in de levering van verloskundige zorg, een belangrijk gremium is om gezamenlijk, met alle partijen, te bezien hoe de verloskundige zorg in een bepaalde regio verantwoord kan worden vormgegeven. 22

23 9. Vervolg Openbaarmaking In februari 2012 ontving u de geaggregeerde rapportage van de gegevens van alle ziekenhuizen. De geaggregeerde rapportage is tevens naar de minister van VWS gezonden, die deze openbaar heeft gemaakt. 21 Gezien het doel van de voorliggende individuele rapportage (het geven van spiegelinformatie) wordt deze niet actief openbaar gemaakt. Verantwoordingsrapportage De inspectie verwacht op 1 juli 2012 van uw ziekenhuis een verantwoordingsrapportage over de in dit rapport aangegeven onderdelen. De normen waarover verantwoording wordt gevraagd zijn door het veld samengesteld en van een datum voorzien. Deze normen zijn voor de inspectie leidend voor haar toezicht. Indien een ziekenhuis op 1 juli 2012 nog niet aan de benoemde normen voldoet, zal de inspectie, afhankelijk van de kwaliteit en tijdigheid van de door u voorgenomen activiteiten, handhavende maatregelen inzetten. Toetsing op de werkvloer Het inventariserende onderzoek waarover in dit document is gerapporteerd, is een onderdeel van het Thematoezicht Geboortezorg van de inspectie. In 2012 voert de inspectie een soortgelijke inventarisatie uit in de eerstelijns verloskunde, zowel bij verloskundigen als bij verloskundig actieve huisartsen. Vervolgens toetst de inspectie de gegeven antwoorden zowel in de eerste als in de tweede lijn aan de praktijk. Daarvoor worden eind 2012 en in 2013 inspectiebezoeken gebracht aan een steekproef van verloskundige samenwerkingsverbanden. Daarin zullen, naast de thema s uit de voorliggende inventarisatie, ook de andere thema s uit het Stuurgroepadvies aan de orde komen. De inspectie zal voor dit onderzoek naast de betreffende professionals ook ouders betrekken. De bezoeken zullen van tevoren worden aangekondigd. De inspectie sluit het Thematoezicht Geboortezorg af in één afsluitende rapportage. De inspectie zal het veld steeds op de hoogte houden van de deelbevindingen. De voorliggende (individuele) rapportage is daar een voorbeeld van. 23

24 Literatuurlijst 1 Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. Een goed begin. Veilige zorg rond zwangerschap en geboorte, Bevindingen en conclusies van de inventarisatie naar de stand van zaken rond de implementatie van het Advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte in ziekenhuizen in Nederland op 1 november Kopie van nota, verzonden aan de minister van VWS drs E.I. Schippers 16 februari NVOG-Nota Algemene Kwaliteitsnormen. Utrecht, Modelovereenkomst ziekenhuis verloskundige. NVZ en KNOV, Utrecht / Bilthoven, Verloskundig Vademecum, Diemen Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, pagina 32 en 63 7 Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin, bijlage bij brief minister Schippers aan NVZ en NVOG (9 juni 2011), paragraaf 6 8 Commissie Perinatale Zorg. Plan van aanpak, februari Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, pagina 63, 66 en 67 en Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin, bijlage bij brief minister Schippers aan NVZ en NVOG (9 juni 2011), paragraaf 7 11 Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, pagina 67 en Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin, bijlage bij brief minister Schippers aan NVZ en NVOG (9 juni 2011), paragraaf 8 13 Stichting PAN Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, pagina 48, 49, 52, Brief minister Schippers aan NVZ en NVOG, 9 juni Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin, bijlage bij brief minister Schippers aan NVZ en NVOG (9 juni 2011), paragraaf 3 17 Advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, pagina 48, 49, 52, 61, Nota Praktijknormen Klinische Verloskunde NVOG, Definities 24/7 Acute Verloskunde en andere normen uit het Advies Een goed begin, bijlage bij brief minister Schippers aan NVZ en NVOG (9 juni 2011), paragraaf 2, 4 en /7 acute verloskunde in het ziekenhuis. Kwalitatieve, personele en organisatorische consequenties in beeld. KPMG Plexus, Brief minister Schippers aan Tweede Kamer; reactie rapporten acute zorg en verloskunde, 1 maart 2012, 22 Nota Praktijknormen Klinische verloskunde, NVOG, Beleidsregels Wet Toelating Zorginstellingen, 18 september Brief minister Schippers aan NVZ en NVOG, 9 juni Bereikbaarheidsanalyse 2011, RIVM. 24