JAARVERSLAG VCM 2011

Transcriptie

1 JAARVERSLAG VCM 2011

2

3 april 2012 WOORD VOORAF Het mestactieplan gaat zijn tweede werkjaar in waarbij de krijtlijnen duidelijk zijn. In 2013 dalen de fosfaatgebruiksnormen hetgeen de Vlaamse afzetruimte en dus de nood aan mestverwerking zal versterken, een nieuwe uitdaging. Nutriëntenrecuperatie en valorisatie, evenals energiewinning winnen aan belang. In 2011 waren dat voor VCM belangrijke werkdomeinen, hetgeen zich illustreert in de versterkte projectwerking daar rond. Het VCM was in 2011 opnieuw erg actief in zijn coördinerende rol. Gaande van individuele adviezen, diverse werkgroepen en adviesverlening naar de overheid, de enquête en knelpunten in de mestverwerking. Essentieel hierbij is de inzet van VCM in het actualiseren en verbeteren van samenwerkingsverbanden met andere partners in binnen- en buitenland. VCM kon in 2011 opnieuw rekenen op een zeer actieve inzet van een volwaardig team enthousiaste medewerkers, evenwel met een kleine wijziging, toch garant voor de beste serviceverlening in het VCM-kader. Veel leesgenot Bert Bohnen 1

4 Inhoudstafel Woord vooraf Inhoudstafel VLAAMS COÖRDINATIECENTRUM MESTVERWERKING VCM-team VCM-leden Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Dagelijks Bestuur VCM businessplan VCM actieplan OVERLEG VCM-werkgroepen Werkgroep uitstel/afstel Werkgroep administratieve vereenvoudiging Werkgroep eindproducten Werkgroep ruimtelijke ordening Werkgroep Vlarem Werkgroep Mestdecreet Afvaardiging in stuurgroepen Stuurgroep BIOGAS-E vzw Stuurgroep STIM-project Bestuurvergadering De Mestverwerkers vzw Afvaardiging in administratieve overlegplatformen

5 2.3.1 Sectoroverleg Mestbank Overlegplatform Commissie Dierlijke Bijproducten Overlegplatform UPOBA Afvaardiging in stuurgroepen van projecten Begeleidingscomité BBT-studie (co)-vergistingsinstallaties (VITO) Strategisch overleg VLACO Overleg met buitenlandse instellingen BELEIDSONDERSTEUNEND WERK Overleg kabinet Leefmilieu Knelpunt afvalstof/secundaire grondstof Knelpunt overlap VLAREM/Mestdecreet Massa- en nutriëntenopvolging installaties Sensibilisering VCM-enquête: Stand van zaken mestverwerking in Vlaanderen (januari - december 2010) Europese studie mestverwerking KENNISCENTRUM Nutriëntvalorisatie Nutriëntenplatform Bilateraal overleg Projectwerking INTERREG project ARBOR

6 Inventarisatie van technieken voor nutriëntrecuperatie uit digestaat Veldproeven Marktanalyse Milieu-impact Disseminatie en demonstratie TETRA-projectvoorstel Valorisatiemogelijkheden voor spuiwater van chemische luchtwassers MIP-project VEMIS IWT LA-traject «Naar een duurzame NPC strategie KENNISOVERDRACHT Eerstelijnsadvies Toelichtingen VCM-website VCM-elektronische nieuwsbrieven Beursdeelnames Agriflanders (13 tem 16 januari 2011) VCM-studiedagen VCM Conferentie: Een nieuwe markt voor mest Info-avond VLM/VCM: Goede praktijken bij verwerking van vloeibare mest VCM-studiereizen Mestraffinage op bedrijfsniveau Arbor info-sessie: VLM/VCM info-avond: Informatievergadering nav wijziging Mestbank-opvolging van massa- en nutriëntenstromen bij mest-verwerkingsinstallaties

7 5.8 Dag van de Landbouw Perscontacten BIJLAGEN Bijlage 1: samenstelling algemene vergadering Bijlage 2: samenstelling raad van bestuur Bijlage 3: samenstelling dagelijks bestuur Bijlage 4: overzicht van de perscontacten van het vcm in Bijlage 5: ontwerp jaarrekening en balans Bijlage 6: vcm-doelstellingen Bijlage 7: leden vcm (situatie op 1 januari 2010)

8 1 VLAAMS COÖRDINATIECENTRUM MESTVERWERKING Het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking (vzwvcm) is een samenwerkingsverband en intermediair tussen de overheid en het bedrijfsleven voor alle aspecten van mestverwerking in Vlaanderen. Het VCM beoogt om zowel de bedrijfswereld als de overheid te informeren, te ondersteunen en te laten samenwerken zodat voldoende duurzame mestverwerking in Vlaanderen gerealiseerd wordt. Het VCM realiseert dit door het uitvoeren van volgende hoofdtaken: Het initiëren en coördineren van structureel en thematisch overleg tussen de overheid en de betrokken sectoren met betrekking tot bijvoorbeeld ruimtelijke ordening, het nieuwe mestdecreet, praktische knelpunten,. Het verrichten van beleidsondersteunend werk via o.a.: het opmaken van studies rond bepaalde thema s zoals inplantingsmogelijkheden en het nieuwe mestdecreet, ; het oplijsten van de knelpunten inzake mestverwerking; het jaarlijks opstellen van een studie over de evolutie van de operationele mestverwerkingscapaciteit in Vlaanderen (VCM-enquête). Het verder uitbouwen van een kenniscentrum met betrekking tot alle aspecten rond mestverwerking, met een bijzondere focus op de maximale valorisatie van nutriënten uit mest en reststromen bij mestverwerking door een algemene informatieoverdracht via brochures, website, elektronische nieuwsbrief, studiedagen en beursdeelnames; door het stimuleren en ondersteunen van projectwerking. Het informeren van alle betrokkenen door het geven van onafhankelijk eerstelijnsadvies over ondermeer: de keuze van de technologie; het communiceren met de buurt; het oplijsten en begrijpbaar maken van de diverse wetgevingen wat betreft erkenningen, verwerkingsplicht, transport, export en afzet van eindproducten; 6

9 1.1 VCM-team De dagelijkse werking van het VCM werd verzekerd door een team bestaande uit Ellen Thibo (adviseur), Frederik Accoe (adviseur), en Isabelle Mouton (administratief medewerker). Sinds 1 september is ook Viooltje Lebuf bij het VCM werkzaam als halftijdse projectmedewerker voor het ARBOR-project. Op 30 november verliet Ellen Thibo het VCM. 1.2 VCM-leden Het VCM is een samenwerkingsverband en intermediair tussen de overheid en het bedrijfsleven en voert een coördinerende rol uit tussen beide. Het VCM heeft een unieke structuur en kan zo optimaal functioneren vanuit een breed platform. Vier B-leden hebben in 2011 hun lidmaatschap voor 2012 opgezegd (Ecomac, INVE België, Meyland, VEVA). In 2011 kreeg VCM er één nieuw B-lid bij (Karel Sterckx nv). Op 1 januari 2012 telde het VCM 7 A-leden en 20 B-leden: A-leden (tussen haakjes het aantal lidmaatschapsschijven) Beleidsdomein Landbouw & Visserij (ALV) (1) Bemefa (2) Boerenbond (1) Provincie Oost-Vlaanderen (1 + dotatie) Provincie West-Vlaanderen (4) VLM - afdeling Mestbank (3) POM - West-Vlaanderen (1) B-leden (tussen haakjes het aantal lidmaatschapsschijven) ABS (1) Landbouwkrediet (1) Bio Armor (1) Nat. Centr. Landbouwservice (1) Cogen Vlaanderen (1) Provincie Antwerpen (4) Creafarm (1) Provincie Limburg (1) De Mestverwerkers (1) Provincie Vlaams-Brabant (1) DLV België (1) SBB (1) Eco Projects (1) Shanks Vlaanderen (1) BNP Paribas Fortis (1) Spiessens bvba (1) KBC Bank en Verzekering (1) Trevi (1) Karel Sterckx nv (1) VITO (1) Verder ontvangt het VCM een werkingsbijdrage van de Vlaamse Overheid. 7

10 1.3 Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Dagelijks Bestuur Het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking heeft als intermediair tussen de overheid en de bedrijfswereld een unieke structuur: Het beleid van VCM wordt bepaald door de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur wordt minstens viermaal per jaar bijeengeroepen en telt één of meerdere vertegenwoordigers (met een maximum van drie) per A-lid en drie jaarlijks verkozen afgevaardigden namens de B-leden. Maandelijks wordt het beleid verder uitgestippeld door het Dagelijks Bestuur, samengesteld uit de voorzitter, de ondervoorzitter, de secretaris en 2 extra vertegenwoordigers namens de A- leden. Eénmaal per jaar komen alle VCM-leden samen voor de Algemene Vergadering waarop onder andere de jaarrekening, de begroting en eventuele wijzigingen van de statuten worden goedgekeurd. Om concreet bepaalde actuele thema's te bespreken en beleidsadviezen te formuleren organiseert het VCM ook werkgroepen die ad hoc samenkomen en waarin de leden zetelen, eventueel aangevuld met andere experten. Als bijlage wordt de samenstelling van de Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en het Dagelijks Bestuur van het VCM weergegeven. In 2011 vond de Algemene Vergadering plaats op 26 april in Het Baliehof te Jabbeke. Vergaderingen van de Raad van Bestuur vonden plaats op 15 februari, 29 maart, 26 april, 21 juni, 27 september en 8 november. Het Dagelijks Bestuur kwam samen op 18 januari, 15 februari, 29 maart, 24 mei, 21 juni, 27 september, 8 november en 16 december. Algemene vergadering van 26 april

11 1.4 VCM businessplan Het businessplan dat werd goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 8 september 2009 werd in 2011 niet gewijzigd. 1.5 VCM actieplan Het VCM actieplan omschrijft de taakverdeling binnen het VCM-team. Dit actieplan, VCM Doelstellingen (zie bijlage 6) omvat 7 actiepunten, waaronder de taken zijn opgelijst die uitgevoerd dienen te worden om de doelstellingen geformuleerd in het businessplan te realiseren. 8

12 2 OVERLEG Het realiseren van mestverwerking vergt zowel van de sector als van de overheid belangrijke inspanningen. Het VCM faciliteert overleg, als platform tussen de overheid en het bedrijfsleven, door het initiëren en coördineren van structureel en thematisch overleg tussen de betrokken overheid en de verschillende actoren in de mestproblematiek. De organisatie van het overleg is in de loop der jaren bijgestuurd. In het begin van vele realisaties van nieuwe technieken organiseerde het VCM vooral overlegvergaderingen in het kader van milieuvergunningsaanvragen. Hierbij werd, voorafgaand aan het indienen van de milieuvergunningsaanvraag, het betreffende project voorgesteld aan de verschillende bevoegde administraties zodat deze instanties bij hun adviesformulering reeds voldoende geïnformeerd waren over de toegepaste techniek terwijl anderzijds de projectindiener nog de vergunningsaanvraag kon bijsturen inspelend op eventueel geformuleerde opmerkingen. Op heden worden bij vele nieuwe projecten dezelfde technieken toegepast waardoor het VCMoverleg zich nu hoofdzakelijk toespitst op knelpunten. In de verschillende VCM-werkgroepen worden specifieke aspecten van mestverwerking uitgebreid besproken teneinde mogelijke oplossingen voor de heersende knelpunten aan te reiken. Het VCM tracht aanpassingen aan bestaande wetgeving naar voor te schuiven en eventueel nieuwe voorstellen te doen. Als intermediair zal het VCM vervolgens de opgestelde nota s proberen mondeling toe te lichten op overlegvergaderingen met overheidsinstanties. 2.1 VCM-werkgroepen Werkgroep uitstel/afstel Volgens Art. 40bis in het oude Mestdecreet konden landbouwers, onder bepaalde voorwaarden, maximaal 2 jaar uitstel van betaling van de superheffing voor hun mestverwerkingsplicht verkrijgen. Voor een grote groep van landbouwers was deze regeling echter problematisch omdat zij door overmachtsituaties niet konden voldoen aan de gestelde voorwaarden, en aldus volgens de Mestbank niet in aanmerking kwamen voor het gevraagde uitstel. In februari werd een gewijzigde regeling uitstel/afstel superheffing mestverwerking in het Verzameldecreet gepubliceerd (Art. 157). Vervolgens werd door het kabinet Leefmilieu een uitvoeringsbesluit uitgewerkt, waarin de aanvraagprocedure voor uitstel volgens de gewijzigde regeling werd beschreven. In mei heeft VCM, in overleg met de WG, een aantal voorstellen voor aanpassingen aan het ontwerp UB doorgegeven aan het kabinet. Op 21 oktober 2011 werd dit uitvoeringsbesluit in het Staatsblad gepubliceerd, met de voorgestelde aanpassingen. 9

13 Op 21 oktober heeft VCM dit ook gecommuniceerd aan de sector via nieuwsbrief en website in overleg met de VLM Mestbank Werkgroep administratieve vereenvoudiging De VLM heeft het Instituut voor de Overheid (K.U. Leuven) in april 2011 belast met een opdracht om te onderzoeken hoe het mestbeleid effectiever kan worden gemaakt, in het bijzonder hoe de Mestbank kan geoptimaliseerd worden. Het VCM werd door de KUL aangeschreven om hierover een vragenlijst in te vullen en werd ook uitgenodigd voor een interview. Ter voorbereiding van dit interview heeft VCM de werkgroep administratieve vereenvoudiging samengeroepen op 19 augustus. Het VCM werd op 1 september door de KUL geïnterviewd en maakte daar ook een nota over met input van de werkgroep. Op 4 november nam VCM ook deel aan het feedbackmoment voor alle geconsulteerde stakeholders Werkgroep eindproducten In maart werd door DG Enterprise van de Europese Commissie een studie opgestart om de opties te onderzoeken voor harmonisatie van de Europese meststoffenregelgeving. De huidige EU VO 2003/2003 stelt de voorwaarden voor het in de handel brengen van minerale meststoffen. De bedoeling is om de scope van deze VO uit te breiden naar organische meststoffen, bodemverbeteraars, en teeltsubstraten. VCM werd door de FOD, Dienst Pesticiden en Meststoffen, gevraagd om in het kader van deze studie data aan te leveren over de producten uit de mestverwerking in Vlaanderen (aantal producenten, geproduceerde hoeveelheden, huidige vermarkting ). Om deze data te verzamelen werd de werkgroep eindproducten samengeroepen op 19 april. De data werden aangeleverd op 20 mei, met een begeleidende VCM nota over de mestverwerkinssector in Vlaanderen en de initiatieven die lopen rond nutriëntenrecuperatie uit mest en digestaat. Op 10 mei en op 7 december vond op vraag van het VCM overleg plaats tussen VCM, VLM Mestbank, OVAM en VLACO over de mogelijkheid tot co-verwerking van digestaat met grondstofverklaring in mestverwerkingsinstallaties. Daar werd overlegd over de voorwaarden die voor OVAM moeten voldaan zijn om digestaat of digestaatfracties als grondstof in een mestverwerkingsinstallatie te kunnen verwerken, en hoe dergelijke transporten van vergister naar verwerker dan kunnen opgevolgd worden. Conclusies van het overleg op 7 december waren dat OVAM voorlopig enkel grondstofverklaringen zal uitrijken voor de dikke fractie van digestaat en dat er een samenwerkingsovereenkomst tussen VLM en OVAM zal uitgewerkt worden om de transporten te controleren. Voor de verwerking van ruw of dunne fractie digestaat wenste de OVAM nog een extra risico-analyse te laten uitvoeren. 10

14 2.1.4 Werkgroep ruimtelijke ordening Op 25 januari werd vanuit de werkgroep een nota gericht aan het kabinet Leefmilieu, waarin werd voorgesteld om de toegelaten biomassastromen voor verwerking in installaties in agrarisch gebied via de milieuvergunning te laten bepalen, door deze op te nemen als sectorale milieuvergunningsvoorwaarden in VLAREM II. Dit voorstel is echter niet in de VLAREMtrein 2011 geraakt, het kabinet vroeg om dit voorstel verder uit te werken en ruimer af te toetsten met sector en administraties. De werkgroep ruimtelijke ordening kwam daarom in 2011 nog tweemaal samen, nml. op 17 oktober en op 5 december. Daarbij werd verder afgetoetst welke biomassastromen onder de 60/40 verhouding zouden moeten kunnen verwerkt worden en of er limitaties op de afzetmogelijkheden van digestaat op landbouwgrond of naar mestverwerkingsinstallaties zouden moeten opgelegd worden Werkgroep Vlarem De werkgroep Vlarem kwam samen op 10 februari, 11 mei, 24 mei en 26 september. Tijdens de vergaderingen van 10 februari en 11 mei werden een aantal voorstellen van de VLM Mestbank tot wijziging van het VLAREM geëvalueerd. Hierbij ging vooral aandacht naar het voorstel om voor installaties die vloeibare mest verwerken te verplichten (1) dat een vaste debietmeter aanwezig is die de aan- en afgevoerde mestvolumes meet en automatisch registreert en (2) automatische mestbemonsteringsapparatuur aanwezig is bij aanvoer en handmatige bemonsteringsapparatuur bij afvoer. Vanuit de werkgroep werd in een nota gericht aan het kabinet Leefmilieu geargumenteerd dat de sector niet akkoord ging met dit voorstel. Daarbij werd ook gesteld dat dit niet thuishoort in de VLAREM maar eerder in de mestwetgeving en dat de sector bereid is een alternatief opvolgingssysteem uit te werken in overleg met de VLM Mestbank. In overleg met de werkgroep (24 mei en 26 september), de VLM Mestbank en het kabinet Leefmilieu (13 mei en 30 juni) werd vervolgens een alternatief voorstel uitgewerkt voor de massa- en nutriëntenopvolging van mestverwerkingsinstallaties. In functie van de massa-opvolging werd door VCM in nauwe samenwerking met de Mestbank een handleiding opgesteld voor het opmaken van een massaprotocol. Op 15 december werd door VCM en VLM samen een infovergadering georganiseerd in Gent. Daar werd door VLM het voorstel voor de gewijzigde aanpak voor massa- en nutriëntenopvolging uiteengezet, en werd door VCM de handleiding voor opmaak van een massaprotocol voorgesteld. 11

15 Ten gevolge van MAP IV was er een bijkomende nood aan mestopslag (ruwe mest en effluent). Op 30 mei werd daarom op initiatief van VCM overleg gepleegd met AMV en de provincies (dienst milieuvergunningen) om duidelijkheid te krijgen over de voorwaarden voor het bouwen van extra mestopslag bij landbouwers en mestverwerkers Werkgroep Mestdecreet Tijdens de werkgroep op 10 maart werden, in het kader van een publieke raadpleging door de VLM Mestbank, de aspecten met betrekking tot mestverwerking in het ontwerp van MAP IV uitgebreid besproken. Vanuit de werkgroep werd op 17 maart een nota met opmerkingen en suggesties hieromtrent overgemaakt aan de VLM Mestbank. Aandachtspunten daarbij waren oa de verruiming van de AGR-GPS plicht, de vraag tot burenregeling voor transporten van en naar installaties en suggesties voor een aantal flankerende maatregelen. 2.2 Afvaardiging in stuurgroepen Stuurgroep BIOGAS-E vzw Biogas-E vzw is een initiatief van de Hogeschool West-Vlaanderen, departement PIH, dat werd opgestart in september 2004 met financiële steun van de Vlaamse Regering vanuit het Fonds voor Hernieuwbare Energie. De doelstellingen van Biogas-E vzw zijn enerzijds het biogaspotentieel in Vlaanderen maximaal te benutten en anderzijds de initiatieven met betrekking tot anaerobe vergisting in Vlaanderen maximaal en objectief te begeleiden. Het VCM nam deel aan de stuurgroepvergaderingen op 3 februari, 5 mei en 8 september Stuurgroep STIM-project Het STIM-project liep eind februari 2011 officieel ten einde. Op 22 februari organiseerde STIM een slothappening die door VCM werd bijgewoond. STIM-mestverwerking was een initiatief van Boerenbond en KATHO HIVB campus Roeselare en werd gesubsidieerd door het IWT Bestuurvergadering De Mestverwerkers vzw Frederik Accoe is namens het VCM externe adviseur en gecoöpteerd lid bij de vereniging De Mestverwerkers vzw. Hij nam deel aan de bestuursvergadering op 27 juni en 12 september Op 18 april vond de algemene vergadering van De Mestverwerkers vzw plaats. 12

16 2.3 Afvaardiging in administratieve overlegplatformen Sectoroverleg Mestbank De Mestbank organiseert op regelmatige tijdstippen overlegmomenten met de vertegenwoordigers uit de landbouwsector. De bedoeling van deze vergaderingen is het toelichten van wetgevende aspecten betreffende het mestbeleid en het bespreken van knelpunten en vragen vanuit de sector. Het VCM maakt deel uit van dit sectoroverleg dat vergaderde op 7 februari, 18 mei, 27 juni, 19 september en 5 december Overlegplatform Commissie Dierlijke Bijproducten De Europese Verordening 'dierlijke bijproducten', Verordening (EC) nr. 1069/2009 (+ uitvoeringsverordening nr. 142/2011) vervangt sinds 4 maart 2011 de Verordening (EC) nr. 1774/2002 en stelt de gezondheidsvoorschriften vast inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten. De Commissie Dierlijke Bijproducten is opgericht in 2007 met als doel een overlegplatform over dierlijke bijproducten te creëren met alle autoriteiten en met de voornaamste betrokken vakverenigingen of organisaties. Via dit platform kunnen vragen of informatie tussen de autoriteiten en organisaties uitgewisseld worden. Het VCM maakt deel uit van dit overlegplatform, de vergaderingen gingen door op 4 februari en 28 november Overlegplatform UPOBA Op 8 december 2009 werd de kandidatuur van VCM om te participeren in het Overlegplatform Uitvoeringsplan OBA s, dat voorgezeten wordt door de OVAM, door het overlegplatform goedgekeurd. VCM nam vanaf 2010 actief deel aan dit overlegplatform dat vergaderde op 22 maart, 14 juni en 13 september

17 2.4 Afvaardiging in stuurgroepen van projecten Begeleidingscomité BBT-studie (co)-vergistingsinstallaties (VITO) In februari 2010 besliste de BBT/EMIS-stuurgroep om een BBT-studie voor mestvergistingsinstallaties op te starten, op vraag van LNE-AMV (en Kabinet), met als concrete vragen, o.a. het afleiden van BBT-gerelateerde emissiewaarden (afvalwater) en het formuleren van een voorstel van sectorale vergunningsvoorwaarden (o.a. afvalwater). Op verzoek van het begeleidingscomité werd beslist om de scope van de BBT-studie te verruimen en ook vergistingsinstallaties die geen mest co-vergisten doen op te nemen in de studie. Het begeleidingscomité kwam samen op 29 maart, 6 september en 30 november. VCM leverde een bijdrage bij het samenstellen van de bedrijvenlijst, de inventarisatie van de operationele capaciteit en toegepaste nabehandelingstechnieken (op basis van de VCM-enquêtegegevens), en het oplijsten van de relevante wetgeving. De finale versie van de BBT-studie werd in februari 2011 gepubliceerd. 2.5 Strategisch overleg VLACO Door VCM werd in 2010 gevraagd aan VLACO of de co-verwerkers ook zouden kunnen toetreden tot de bestuursorganen van VLACO. Op de algemene vergadering van VLACO (juni 2011) werd daarvoor een wijziging van hun statuten goedgekeurd, waarbij de co-verwerkers ook effectieve leden konden worden en zich aldus ook konden kandidaat stellen voor bestuursfuncties in de raad van bestuur en algemene vergadering van VLACO. Op 9 december kwamen VLACO en VCM samen om de overeengekomen actiepunten voor 2010 in het samenwerkingsprotocol te evalueren, en om de verdere samenwerking te concretiseren. Punten waarop nauwer zal samengewerkt worden zijn onder andere het uitvoeren van veldproeven met digestaatproducten (afstemming met de veldproeven in ARBOR) en een gezamenlijke jaarlijkse enquêtering van de mestverwerkers. 2.6 Overleg met buitenlandse instellingen Op vrijdag 1 april was er in Brugge een overleg met vertegenwoordigers van Cumela en Bureau Mest Afzet (BMA) uit Nederland. Op vraag van hen werd daar de historiek en werking van VCM toegelicht. 14

18 Als voorbereiding op de studiedag rond de Franse afzetmarkt was er op 15 september een overleg met Chambre d Agriculture Nord-Pas de Calais en de FDSEA, om de doelstellingen van de studiedag toe te lichten en te peilen naar hun interesse om deze als partner mee te organiseren. Op vrijdag 4 november was er in Antwerpen overleg met InnovatieNetwerk NL om de gezamenlijke organisatie van een workshop rond innovatie in mestverwerking voor te bereiden (doorgegaan op 20 maart 2012). Op 7 december was er te Brugge een overleg met een Chinese delegatie (experts uit de veevoedingsindustrie), gekoppeld aan een door VCM georganiseerd bedrijfsbezoek aan een biothermische drogingsinstallatie. Er werd in het overleg een toelichting gegeven over de mestwetgeving en toegepaste technieken voor mestverwerking in Vlaanderen. 3 BELEIDSONDERSTEUNEND WERK 3.1 Overleg kabinet Leefmilieu Knelpunt afvalstof/secundaire grondstof Op 30 juni vond op het kabinet een overleg plaats met de OVAM, over de mogelijkheid tot coverwerking van digestaat als grondstof in mestverwerkingsinstallaties. Op een eerder kabinetsoverleg was beslist dat de OVAM een aanvraagprocedure zou uitwerken voor het verkrijgen van een grondstofverklaring voor digestaat. Daarnaast zou een samenwerkingsovereenkomst tussen de VLM Mestbank en OVAM uitgewerkt worden, waarin controle van transporten van digestaat naar verwerkers zou worden beschreven. Op dit overleg werd de uitwerking van deze samenwerkingsovereenkomst besproken. Op vraag van het kabinet heeft VLACO vervolgens ook een risico-analyse uitgevoerd over de afzet van eindproducten uit coverwerking van mest met digestaat Knelpunt overlap VLAREM/Mestdecreet Op 23 september 2010 werd op uitnodiging van het kabinet Leefmilieu een overleg georganiseerd met AMV, AMI, VLM en VCM ter bespreking van een aantal administratieve verplichtingen voor mestverwerkers in het VLAREM en het Mestdecreet. Daar werden zowel het knelpunt mbt de meetprotocols en nutriëntenbalansen als de dubbele registerplicht volgens zowel Mestdecreet als VLAREM aangekaart. VCM benadrukte dat rubriek van VLAREM II ook op andere punten aan een herziening toe is. 15

19 Concreet werden 3 acties naar voor geschoven: VLM werkt een alternatief voorstel uit voor de nutriëntenbalans dat ingeschreven kan worden in het mestdecreet of een uitvoeringsbesluit. VCM werkt een voorstel uit om de overlappende registerplicht te vereenvoudigen. VCM werkt een gemotiveerd voorstel uit met aanpassingen aan afd (oa over visuele inspectie van vrachten en overkapping van bekkens) Het kabinet stelde voor deze voorstellen zo snel mogelijk uit te werken en te bespreken zodanig dat ze nog met de nieuwe VLAREM-trein in 2011 meegenomen zouden kunnen worden. De verschillende voorstellen werden verder besproken met AMI, AMV en de VLM-Mestbank op 24 januari 2011, deze werden verder uitgewerkt in een overleg tussen VCM en AMV en vervolgens ook deels opgnomen in de VLAREM-trein Daarnaast werd principieel overeengekomen om artikel (verplichting tot het opstellen van een nutriëntenbalans volgens een meetprotocol) uit het VLAREM te schrappen van zodra een uitvoeringsbesluit bij het mestdecreet ivm analyses is uitgewerkt Massa- en nutriëntenopvolging installaties Op 13 mei en 30 juni vond op het kabinet overleg plaats samen met de VLM Mestbank en vzw Mestverwerkers om een systeem uit te werken voor de massa- en nutriëntenopvolging van mestverwerkingsinstallaties. Als voorbereiding op deze overlegmomenten werd ook in de werkgroep VLAREM met meerdere vertegenwoordigers uit de sector over concrete aspecten mbt dit systeem van opvolging overlegd. Wat betreft de massa-opvolging van installaties werd hier onder andere beslist dat VCM, in nauwe samenwerking met de VLM Mestbank, een handleiding zou uitwerken voor het opmaken van een massaprotocol, in functie van de massa-opvolging van installaties Sensibilisering Eind 2010 werden bij plaatsbezoeken door de Mestbank aan biologieën een aantal onregelmatigheden en calamiteiten vastgesteld (overvolle opslagbekkens en reactoren, ongewenste emissies naar oppervlaktewater). Eén van de oorzaken hiervoor is het feit dat de aanvoer van mest jaarlijks een grote piek vertoont in december. Naar aanleiding van deze vaststellingen werd door VCM, in samenwerking met constructeurs, de Mestbank en AMV een brochure uitgewerkt over Goede praktijken bij verwerking van vloeibare mest. Hierin werden alle wettelijke verplichtingen uit VLAREM en een aantal praktische tips voor goed beheer van installaties samengevat. Deze brochure werd door VCM en de Mestbank aan de verwerkers voorgesteld op twee info-avonden te Brugge en Herentals (4 en 5 april), en vervolgens ook via de VCM website aangeboden. 16

20 Daarnaast werd ook een actie opgestart om de veehouders te sensibiliseren om de mestaanvoer vroeger te starten en meer te spreiden over het jaar. Deze sensibilisering gebeurde in september via een gezamenlijke VCM/VLM-brief gericht aan de veehouders, en via een gezamenlijke communicatie door VCM, VEVA en Boerenbond in de vakpers. 3.2 VCM-enquête: Stand van zaken mestverwerking in Vlaanderen (januari - december 2010) In 2011 werd overgeschakeld naar een enquêtering over het voorgaande kalenderjaar (periode januari tem december 2010 jaar), ter vervanging van de voormalige enquêteringsperiode (periode juli tem juni). In 2010 werd er in Vlaanderen ongeveer 23 miljoen kg stikstof uit dierlijke mest verwerkt. Ongeveer 11 miljoen kg van de verwerkte stikstof werd gerealiseerd door de export van ruwe en verwerkte pluimveemest, terwijl 10,2 miljoen kg van de verwerkte stikstof gerealiseerd werd via de verwerking van varkensmest. In vergelijking met de resultaten van de VCM-enquête van 2009 (periode tussen 1 juli 2008 en 30 juni 2009) is de operationele mestverwerkingscapaciteit met ongeveer 1,5 miljoen kg stikstof toegenomen. In vergelijking met de voorgaande jaren is er een stijging van de verwerking van varkensmest maar een daling van de export van behandelde pluimveemest. De stijging in verwerkte varkensmest is voornamelijk te verklaren door het opstarten van een aantal nieuwe biologische mestverwerkingsinstallaties en vergistingsinstallaties met nageschakelde technieken. De export van onbehandelde pluimveemest nam opnieuw toe. Vlaanderen telt momenteel 112 operationele mestverwerkingsinstallaties, waarvan er zich ongeveer 60% in West-Vlaanderen situeren. 101 daarvan zijn vaste installaties, ingeplant in agrarisch gebied. 10 installaties zijn gevestigd op een industrieterrein, terwijl nog op slechts 1 landbouwbedrijf mest verwerkt wordt via een mobiele installatie. De meest toegepaste techniek is de biologie, een techniek voor de verwijdering van stikstof uit de dunne fractie van vooral varkensmest na scheiding. Dit jaar werd voor het eerst meer stikstof verwijderd in biologieën dan in biothermische drooginstallaties waar pluimveemest samen met dikke fractie van varkensmest wordt behandeld. Biothermische drooginstallaties blijven wel de grootste fosforverwerkers. De enquête werd voorgesteld tijdens een persconferentie op woensdag 13 juli

21 kg N dikke fractie varkensmest dunne fractie varkensmest export ruwe varkensmest ruwe varkensmest rundveemest en kalvergier andere mest pluimveemest export ruwe pluimveemest Figuur 1: Evolutie van de operationele mestverwerkingscapaciteit in Vlaanderen (in kg N) 3.3 Europese studie mestverwerking In opdracht van DG Environment van de Europese Commissie werd er in 2011 een studie uitgevoerd door een Deens en Spaans studiebureau rond mestverwerkingactiviteiten in Europa. Er werd een onderverdeling gemaakt in 5 grote subtaken: inventarisatie van de mestverwerkingactiviteiten, beschrijving van de operationele technieken, beschrijving van de mogelijke eind- en nevenproducten, beoordeling van de economische haalbaarheid en de milieuprestaties. VCM leverde de nodige gegevens voor mestverwerking in Vlaanderen. Op 12 oktober nam VCM in dit kader ook deel aan een rondetafelgesprek in Brussel over Future trends on manure processing activities in Europe. 18

22 4 KENNISCENTRUM 4.1 Nutriëntvalorisatie Nutriëntenplatform Op initiatief van VLAKWA (Vlaams Kenniscentrum Water) werden 2 overlegmomenten georganiseerd (1 april en 30 mei) met verschillende Vlaamse stakeholders. Daar werd overlegd welke acties en initiatieven er nodig zijn om nutriëntenrecuperatie in verschillende sectoren in Vlaanderen (landbouw, voedingsindustrie, waterzuivering) te stimuleren. Met input van alle leden van het overlegplatform werd hierover een visienota opgemaakt, gericht aan de Vlaamse Regering. Deze nota werd in maart 2012 overgemaakt. Een van de initiatieven die in de visienota naar voor kwam is de oprichting van een Vlaams Nutriëntenplatform in de loop van 2012, waarin ook VCM actief zal participeren Bilateraal overleg Op 19 oktober vond op initiatief van VCM een overleg plaats met onderzoekers van de vakgroep Toegepaste Fysische Scheikunde en Milieutechnologie van de KULeuven en van de Lessius Hogeschool Mechelen. Doel van het overleg was een overzicht te krijgen van hun lopend onderzoek, en te zien waar er raakvlakken zijn met mestverwerking. Na dit overleg werd VCM ook uitgenodigd om te participeren in de gebruikersgroep van het TETRA-project ACTINPULS van de KULeuven, dat van start zou gaan in maart Projectwerking INTERREG project ARBOR In april 2011 ging het Interreg IV-B project ARBOR van start. Het project loopt tot maart 2015 en heeft 13 verschillende partners binnen Noord-West Europa: Staffordshire University (UK), Stoke-on- Trent City Council (UK), University College of Dublin (IR), Wageningen Universiteit (NL), DLV Plant (NL), Izes (DE), CRP Henri Tudor (LU) en binnen Vlaanderen VCM, Inagro, UGent, FlandersBio en POM West-Vlaanderen. ARBOR ondersteunt de ontwikkeling en het gebruik van biomassa voor de productie van hernieuwbare energie. Het project is opgedeeld in 3 werkpakketten met elk een verschillende doelstelling. Het eerste werkpakket legt de focus op de sourcing van biomassa voor de productie van bio-energie. Het tweede werkpakket gaat dieper in op het verhogen van de efficiëntie van conversietechnieken en in het derde werkpakket is het de bedoeling om strategieën op regionaal niveau te ontwikkelen die de productie van bio-energie stimuleren op een duurzame manier. Elk werkpakket is samengesteld uit verschillende acties. Het VCM engageerde zich als trekker van actie 9 19

23 binnen werkpakket 2: nutriëntrecuperatie uit digestaat. Actie 9 werd opgesplitst in verschillende subtaken die één gemeenschappelijke doelstelling hebben: de intrinsieke waarde van het digestaat beter in beeld brengen om het financiële knelpunt dat digestaat momenteel betekent voor de vergistingssector om te vormen tot een opportuniteit. Ook Inagro en UGent zijn betrokken binnen deze actie. Voor dit project werd binnen VCM 0,5 VTE voorzien. Samen met de POM West-Vlaanderen werd een vacature opengesteld voor een ARBOR-medewerker. In mei gingen de selectieprocedures van start en in september 2011 startte Viooltje Lebuf bij VCM en POM Inventarisatie van technieken voor nutriëntrecuperatie uit digestaat Door het VCM werd een Europese inventaris opgemaakt die de technieken die reeds in voege zijn of nog in ontwikkeling zijn, oplijst. De inventaris geeft daarnaast een stand van zaken van de bestaande vergisters in de EU en duidt kort enkele knelpunten voor de verwaarding van digestaat binnen de diverse nationale wetgevingen aan. Het is een levend document, dat gedurende de hele projectperiode wordt geüpdatet Veldproeven Door UGent werden in 2011 verschillende veldproeven uitgevoerd met digestaat, dunne fractie digestaat en spuiwater. Hierbij werd gekeken naar het opbrengstpotentieel van maïs wanneer kunstmest vervangen wordt door deze organische stromen. Tijdens het verdere verloop van het project zullen nog veldproeven plaatsvinden, zowel bij UGent als bij Inagro Marktanalyse VCM had reeds overleg met Proefcentrum Fruit en Proefcentrum Groenteteelt om na te gaan of zij potentieel zien binnen hun sector voor het gebruik van de afgeleiden van digestaat. Beiden toonden zich bereidwillig om deze stromen in toekomstig onderzoek op te nemen. Tijdens het verdere verloop van het project worden andere potentiële afnemers gecontacteerd om zo een inschatting te kunnen maken van de potentiële marktwaarde van het digestaat Milieu-impact Samen met de Luxemburgse partner CRP Henri Tudor zullen VCM, Inagro en UGent de milieu-impact van de verschillende nabehandelingstechnieken nagaan. Dit zal gebeuren door middel van een LevensCyclusAnalyse (LCA). Dit is een methode die veelvuldig gehanteerd wordt om de totale milieuimpact van een product gedurende de hele levenscyclus te analyseren. 20

24 De expertise van CRP Henri Tudor inzake LCA s leidt ertoe dat zij het LCA-model zullen opstellen, mits input van VCM, Inagro en UGent rond de te onderzoeken scenario s. In 2011 werden de eerste contacten gelegd die hopelijk zullen leiden tot een vruchtbare samenwerking Disseminatie en demonstratie In juni 2011 organiseerde het VCM een studiereis naar de pilot van AgriModem in Nederland. Ter plekke werd het concept van digestaatraffinage uitgelegd, waarbij verschillende organische meststoffen worden geproduceerd, elk met een verschillende samenstelling. In november 2011 organiseerde het VCM een infosessie over ARBOR voor de vergistings- en mestverwerkingssector. Voorafgaand werd een bezoek gebracht aan de vergister Biofors in Ranst, waar naast de vergister zelf ook de integrale droging van het digestaat werd getoond. Tijdens de infosessie lichtte Viooltje Lebuf de doelstellingen van het ARBOR-project toe. Daarna vertelde Céline Vaneeckhaute van UGent over de eerste resultaten van de hierboven genoemde veldproeven. Tenslotte was Co Daatselaar aan het woord, onderzoeker aan de Universiteit van Wageningen en betrokken in de economische analyse van de pilot mineralenconcentraten. Naast het economische verhaal lichtte hij ook de gebruikerservaringen toe van de plaatselijke landbouwers met de geproduceerde mineralenconcentraten. Er waren een 60-tal deelnemers aan deze studiereis TETRA-projectvoorstel Valorisatiemogelijkheden voor spuiwater van chemische luchtwassers In februari 2010 werd door VCM en HOWEST een TETRA-projectvoorstel rond valorisatiemogelijkheden voor spuiwater van zure luchtwassers ingediend bij IWT. Vanuit de sector had VCM vernomen dat de afzet van spuiwater als kunstmeststof op landbouwgrond niet vlot verloopt. In juni werd echter door IWT gemeld dat dit projectvoorstel niet aanvaard werd MIP-project In mei 2011 werd door UGent een voorstel ingediend bij MIP voor het project Nutricycle Groene kunstmest uit mest en digestaat. Het voorstel werd op 20 september goedgekeurd door MIP en de kick-off meeting met alle partners vond plaats op 22 december in Gent. Doelstelling van het project is innovatieve technieken (ammoniakstripping, struviet, doorgedreven scheiding) voor nutriëntenrecuperatie uit digestaat en mest via piloottesten te onderzoeken, de eindproducten te testen via veldproeven, en de vermarktingsmogelijkheden van die producten te onderzoeken. Industriële partners in dit project zijn Waterleau, Innova Manure, Kemira en Eneco. Onderaannemers zijn VCM, Inagro en VITO. 21

25 De taak van VCM in dit project, dat loopt van 1 januari 2012 tem januari 2013, is de inventarisatie van technieken (ism VITO), en het onderzoeken van de regelgevende aspecten en de vermarktingsmogelijkheden voor de eindproducten VEMIS In 2011 was het VCM lid van VEMIS, het Consortium Kennisopbouw luchtemissies in de veehouderij. Vier partijen hebben samen beslist om VEMIS op te richten, dat zal werken aan kennisopbouw inzake luchtemissies in de veehouderij. Het gaat om: De provincie West-Vlaanderen, Dienst Economie - landbouw ; Het instituut voor landbouw- en visserijonderzoek (ILVO), Eenheid Technologie en voeding ; Het proefcentrum voor innovatie, verbreding en advies - Inagro vzw - Rumbeke-Beitem ; UGent, vakgroep Duurzame Organische Chemie en Technologie (Faculteit Bioingenieurswetenschappen UGent). In december 2011 werd, in overleg met de VEMIS-leden, een projectvoorstel ingediend bij IWT over Ontwikkelen, testen en implementeren van geïntegreerde techniekconcepten voor het beheersen van stalluchtkwaliteit in de Vlaamse varkenshouderij IWT LA-traject «Naar een duurzame NPC strategie In december werd in samenwerking met UGent, Vlakwa, KHBO en Inagro bij IWT een voorstel ingediend voor het project Naar een duurzame NPC-strategie voor de Vlaamse Landbouw. Doelstelling van dit project is het onderzoeken van strategeen om de nutriënten (N,P) en organische stof uit mest en stromen uit de voedingsindustrie optimaal te valoriseren binnen Vlaanderen. 22

26 5 KENNISOVERDRACHT 5.1 Eerstelijnsadvies Het verlenen van onafhankelijk eerstelijnsadvies blijft een prioritaire taak van het VCM. Iedereen kan terecht bij het VCM voor informatie, advies en/of begeleiding inzake mestverwerking: mestverwerkers, beleidsmakers, burgers, landbouwers, administraties, studenten, constructeurs, consulenten, mengvoederfabrikanten, lokale, provinciale en Vlaamse bestuurders, onderzoekers, enzovoort. In 2011 werden 319 eerstelijnsadviezen per mail en per telefoon behandeld, met een gemiddelde van 26 adviezen per maand. Naast het behandelen van eerstelijnsadviezen per telefoon of per mail, had het VCM dit jaar 18 besprekingen met betrokkenen op zoek naar informatie over mestverwerking. Dit betrof voornamelijk potentiële initiatiefnemers van mestverwerking, studenten of constructeurs die de haalbaarheid van een nieuwe mestverwerkingstechniek wilden toetsen, maar ook overheden en andere betrokkenen met specifieke vragen rond mestverwerking. Het aantal behandelde eerstelijnsadviezen is in 2011 toegenomen ten opzichte van In 2009 waren er dat 323, in 2010 daalde dit naar 259. De stijging kan deels verklaard worden door een toename van het aantal vragen rond wetgeving (MAP IV), in vergelijking met In 2011 was er vooral vraag naar informatie met betrekking tot communicatie (22%), technieken (19%), wetgeving (19%), stand van zaken (15%) en contactgegevens (9%) 23

27 Thema varia 2% transport 1% wetgeving 19% afzet 4% communicatie 22% technieken 19% contactgegevens 9% student 1% stand van zaken 15% project 2% export 1% financiering 1% inplanting 3% overleg 1% Procentuele indeling van het aantal eerstelijnsadviezen (EA) per thema Aantal EA's per maand Het aantal eerstelijnsadviezen per maand in

28 5.2 Toelichtingen In 2011 gaf het VCM verschillende toelichtingen aan diverse organisaties en besturen. Tijdens deze toelichtingen werd telkens een algemene uiteenzetting gegeven over het hoe en wat van mestverwerking en werd er een overzicht gegeven van de stand van zaken van mestverwerking in Vlaanderen: Studiedag Geurhinder voor lokale vergunningsverleners en handhavers te Leuven (28 januari 2011) en te Gent (28 februari 2011); Rondleiding labo s en vergisters POVLT voor de vwz Mestverwerkers (17 januari 2011); Vergistingsforum Biogas-E te Kortrijk (14 september 2011); Rondetafeldiscussie Future trends on manure processing activities in EU, Ensuring functioning markets for end and byproducts, DG Envi, Brussel (woensdag 12 oktober 2011); Studieclub pocketvergisting, Mestscheiding in de melkveehouderij te Beitem, dinsdag 25 oktober 2011; Ook voor diverse onderwijsinstellingen en bedrijven werden toelichtingen verzorgd (in enkele gevallen gekoppeld aan een bedrijfsbezoek): Les Manure processing and nutrient recycling from manure, lessen nutriëntmanagement voor Universiteit Gent (17 mei 2011); Seminarie mestverwerking (Manure treatment in Flanders: An overview), zomercursus Texas A&M University op de Katholieke Universiteit te Leuven (19 juli 2011). 5.3 VCM-website Overzicht van de website in 2011: o o o o unieke bezoekers bezoeken bezochte pagina s Top-10 van de bezochte pagina s: 1. Home pagina 2. Lijst verwerkers voor derden 3. Mestdecreet 4. Publicaties 25

29 5. Contact 6. Technieken 7. Organisatie 8. Agenda 9. Vergunningen 10. Veel gestelde vragen (FAQ s) o Verbinding naar site vanaf 1. direct adres / bookmarks: 81,2 % 2. links vanuit internet zoekmachines: 15 % (zoekwoorden vooral VCM, mestverwerking, mestdecreet, bemestingsnormen 2011 en effluent mestverwerking) 3. vanuit externe pagina s: 3,5% (vooral via VLM, VILT en De VCM-website lokt vele bezoekers! 26

30 5.4 VCM-elektronische nieuwsbrieven De elektronische nieuwsbrieven van het VCM kennen een groot succes. Op dit ogenblik zijn 1195 personen aangemeld om de elektronische nieuwsbrief te ontvangen. Via deze elektronische weg verspreidt het VCM de nieuwste informatie over wijzigingen van wetgeving, stand van zaken van mestverwerking, studiedagen, In 2011 heeft het VCM 22 elektronische nieuwsbrieven verstuurd (Tabel 1). Tabel 1: De door het VCM verstuurde elektronische nieuwsbrieven (januari - december 2011) Nummer elektronische nieuwsbrief Maand / Jaar Onderwerp 109 januari 2011 Resultaten VCM-enquête 2010: Mestverwerkingscapaciteit blijft groeien VCM op Agriflanders VCM-conferentie: een nieuwe markt voor mest 110 januari 2011 Oproep KHBO onderzoeksproject autotrofe stikstofverwijdering 111 maart 2011 VCM-conferentie: een nieuwe markt voor mest VCM-enquête 2011 online invullen VO 1774/2002 wordt VO 1069/2009 Gewijzigde uitstel/afstel regeling gepubliceerd in Staatsblad Vereiste documenten bij inspectie 112 maart 2011 Uitnodiging info-avond Goede praktijk bij verwerking vloeibare mest 113 maart 2011 Uitnodiging: Event Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO-Event) 114 april 2011 Voorstel van decreet MAP IV opgenomen in commissie leefmilieu Publieke raadpleging ontwerpbesluit VLAREM-trein 2011 gestart 27

31 Conferentie RRB7 115 april 2011 Oproep onderzoeksproject Ugent Beperkingen lachgasemissies tijdens mestverwerking 116 mei 2011 Mestdecreet goedgekeurd in Vlaams Parlement Aanwerving projectmedewerker VCM/POM 117 mei 2011 Studiereis: Mestraffinage op bedrijfsniveau Infodag Innovatieve Veehouderij Europees Nitraatcomité geeft groen licht aan Vlaamse derogatie 118 juni 2011 Reminder studiereis: Mestraffinage MVC s voor 2010 uitgereikt: Verwerking van Vlaamse dierlijke mest blijft stijgen MVC s vanaf nu elektronisch te verhandelen 119 juni 2011 Mestverwerkingsinstallaties kampen met aanvoerpiek in december 120 juli 2011 Resultaten VCM-enquête 2010: Mestverwerking in Vlaanderen breidt weer verder uit. 121 juli 2011 Effluent in derogatie 122 augustus 2011 Oproep tot deelname aan onderzoeksproject van UGent- Howest: Micro-algen bacterieën vlokken voor waterzuivering 123 augustus 2011 Traces melding voor verwerkte mest niet langer vereist Dag van de Landbouw augustus 2011 Biogas-E vzw stelt voor: Eerste VergistingsFORUM Vlaanderen Dag van de Landbouw september 2011 Oproep deelname Tetra-project ACTINPULS: Actief slib als bron van nutriënten Reminder: Dag van de landbouw 2011 Reminder: Vergistingsformum Biogas-E 28

32 126 oktober 2011 Wijzigingen FOD-ontheffing voor compost en digestaat Terugblik: Dag van de Landbouw Studiemiddag: Emissies door de veehouderij 127 oktober 2011 Aanvraag uitstelling superheffing mestverwerking volgens nieuwe regeling in Verzameldecreet 128 december 2011 VLM-VCM infoavond: Wijziging Mestbank-opvolging van massa- en nutriëntenstromen Thema-avonden water Vertrek Ellen Thibo Terugblik: info-sessie Arbor 129 december 2011 Reminder VLM-VCM infoavond: Wijziging Mestbankopvolging van massa- en nutriëntenstromen 130 December 2011 Wijziging Mestbank-opvolging massa- en nutriëntenstromen bij mestverwerkingsinstallaties en handleiding indienen massaprotocol VCM-studiedag: Vlaamse mestproducten op de Franse markt: wat en hoe? Infomiddag boerderijvergisters Prettige feestdagen 5.5 Beursdeelnames Agriflanders (13 tem 16 januari 2011) Het VCM nam van 13 tot 16 januari 2011 deel aan Agriflanders te Gent (2-jaarlijkse land- en tuinbouwbeurs). Beursgangers konden op de VCM-stand allerhande informatie verkrijgen over mestverwerking. De nadruk lag op de valorisatie van de waaier aan eindproducten. De verschillende eindproducten waren op de stand te bezichtigen. Daarnaast kon je bij de VCM-adviseurs terecht met al je vragen over mestverwerking. 29

33 Een blik op de VCM-stand op Agriflanders 5.6 VCM-studiedagen VCM Conferentie: Een nieuwe markt voor mest Op 16 maart organiseerde het VCM de conferentie Een nieuwe markt voor mest te Gent. Het doel van de conferentie was te verkennen hoe nutriënten uit dierlijke mest kunnen gerecupereerd worden, en hoe deze nutriënten kunnen vermarkt worden als eindproduct of als grondstof voor de kunstmest- of chemische industrie. De belangstelling was groot, met 170 deelnemers waaronder een 30-tal uit Nederland. Daarnaast waren er ook 10 standhouders en 23 onderzoekers die een poster hebben voorgesteld. De deelnemers werden verwelkomd door Alexander Vercamer, eerste gedeputeerde van de Provincie Oost-Vlaanderen. Vervolgens werd door Bert Bohnen, dagvoorzitter van de conferentie en tevens voorzitter van het VCM, geschetst hoe de mestverwerking in Vlaanderen is geëvolueerd en welke rol het VCM daarin heeft gespeeld. 30

34 Hij benadrukte dat mestafzet en mestverwerking voor de veehouder momenteel nog steeds een aanzienlijke kost betekenen. De grote uitdaging vandaag ligt dus in het creëren van een positieve marktwaarde voor mest en afgeleide producten. In de voormiddag lag de focus op technieken die nu reeds operationeel zijn voor het recupereren van nutriënten (N, P en K) uit mest of uit digestaat (het restproduct na co-vergisting van mest en andere organische stromen). John van Paassen (KUMAC, Nederland) mocht de spits afbijten met een presentatie over de productie van kunstmestvervangers uit varkensmest. KUMAC is één van de pilootinstallaties betrokken in een Nederlands project waarin onderzocht wordt of mineralenconcentraten geproduceerd uit mest of digestaat in aanmerking kunnen komen voor gebruik als kunstmestvervangers. Wim Moerman (NuReSys) had het over de mogelijkheden om fosfaat te recupereren uit mest en digestaat door de vorming van struviet. Dit struviet heeft de eigenschappen van een traagwerkende NP-meststof, en kan momenteel reeds als secundaire grondstof in Vlaanderen afgezet worden. De valorisatiemogelijkheden voor spuiwater uit zure luchtwassers (ammoniumsulfaatoplossing) werden toegelicht door Naten Van Hemelrijck (Linea Trovata Eco). Hier bemoeilijken onder meer de grote variabiliteit in samenstelling en zuurtegraad een vlotte afzet. Onderzoek rond opwaardering van deze stroom tot een vermarktbaar product is dus nog nodig. Luc Vansteelant (Danis) lichtte het proces bij Danis toe voor de totaalverwerking van varkensmest, waarbij een droge mestkorrel en loosbaar water worden geproduceerd. In de namiddag werden pistes voor de vermarkting van nutriëntstromen uit mest verkend. Peter Jaeken (Belfertil) had het over het potentieel voor mestafgeleide en andere organische producten als grondstof voor de kunstmestindustrie. Hij concludeerde dat recyclen van nutriënten uit dierlijke mest in nitraathoudende minerale meststoffen onder de huidige technische en regelgevende randvoorwaarden moeilijk haalbaar is. Recycling voor de P-industrie is minder problematisch maar ook hier is verder onderzoek nodig. Willem Schipper (Thermphos International, Nederland) beaamde dat recycling voor de P-industrie mogelijk is, mits voldaan is aan bepaalde randvoorwaarden. Hij stelde ook dat men bij Thermphos International momenteel reeds de mogelijkheden onderzoekt om alternatieve stromen zoals verbrandingsas van mest ter vervanging van fosfaaterts te gebruiken voor de productie van elementaire fosfor. 31

35 Professor Frederik Ronse (UGent) gaf toelichting over de productie van biochar of biokool door middel van pyrolyse. Deze techniek heeft volgens hem zeker ook potentieel om uit mest een interessante bodemverbeteraar te maken, waarbij bovendien ook nog energie kan geproduceerd worden. De conferentie werd afgesloten met een panelgesprek, waarin vertegenwoordigers van de Europese Commissie (Jeroen Casaer), Vlaamse overheid (Sibylle Verplaetse), onderzoek (Gerard Velthof, Erik Meers), kunstmestindustrie (Peter Jaeken) en de mestverwerkers (Kristof Bol) hun visie konden geven over nieuwe markten voor mest. Jeroen Casaer deelde oa mee dat een aanpassing van de Verordening 2003/2003 inzake meststoffen in de maak is. Deze verordening schetst momenteel enkel de voorwaarden voor anorganische meststoffen om het label EU-meststof te verdienen maar zal uitgebreid worden naar organische meststoffen en bodemverbeterende middelen. Aspecten die in het panelgesprek aan bod kwamen, waren oa de afzetmogelijkheden op de particuliere markt en de vraag of subsidiering door de overheid noodzakelijk is. De conferentie kon rekenen op een ruime belangstelling met een 170-tal aanwezigen. Een blik op de aanwezigen op de conferentie 32

36 5.6.2 Info-avond VLM/VCM: Goede praktijken bij verwerking van vloeibare mest Op maandag 4 april (Brugge) en dinsdag 5 april 2011 (Herentals) organiseerden VLM en VCM een gezamenlijke info-avond met als titel Goede praktijken bij verwerking van vloeibare mest. De Mestbank en het VCM wensten vooral de aandacht te vestigen op goed beheer en verder in overleg met constructeurs en bedrijfsadviseurs de vaststellingen op het terrein te globaliseren in een advies over goede praktijken voor het verwerken van vloeibare mest. De exploitanten en fabrikanten van biologieën en vergistingsinstallaties waren de voornaamste doelgroep op deze info-avond. Volgende thema s kwamen aan bod tijdens een panelgesprek: Inplanting van de verwerkingsinstallatie en vereisten vanuit de VLAREM-wetgeving, aanvoer van mest, opslag van mest en eindproducten: constructie en beheer, correct gebruik van effluent (samenstelling, uitrijregeling, MAP4...) 5.7 VCM-studiereizen Mestraffinage op bedrijfsniveau Het VCM organiseerde op 22 juni 2011 voor een 55-tal deelnemers, ism het Innovatiesteunpunt, POVLT en Biogas-E een studiereis naar een installatie voor mestraffinage op bedrijfsniveau in Noord- Sleen (Nederland). Heel wat geïnteresseerden voor het bezoek aan de mestraffinage 33

37 5.7.2 Arbor info-sessie: Op woensdag 16 november 2011 organiseerde het VCM, in samenwerking met Inagro en de Universiteit van Gent, een info-avond in Ranst om het Interreg-project Arbor aan de Vlaamse mestverwerkers en vergisters voor te stellen. De infosessie werd voorafgegaan door een bedrijfsbezoek bij vergister Biofors. Een 50-tal aanwezigen woonden de interessante info-sessie bij VLM/VCM info-avond: Informatievergadering nav wijziging Mestbankopvolging van massa- en nutriëntenstromen bij mest-verwerkingsinstallaties De VLM-Mestbank en het VCM werkten in overleg met vertegenwoordigers van de mestverwerkingssector een aangepaste werkwijze uit voor de opvolging van massa- en nutriëntenstromen bij mestverwerkingsinstallaties. De Mestbank streeft ernaar dat met ingang van 1 januari 2013 het nieuwe wettelijk kader voor massa- en nutriëntenopvolging bij mestverwerking van toepassing wordt wordt dus een cruciaal overgangsjaar. 34

38 Op donderdag 15 december organiseerden VLM en VCM een informatievergadering over deze wijzigingen in het Provinciaal administratief Centrum in Gent. Deze werd bijgewoond door een 85-tal mestverwerkers en adviesverleners. Na afloop werden de aanwezigen nog getrakteerd op een drankje door de gastheer, gedeputeerde Alexander Vercamer. 5.8 Dag van de Landbouw De Dag van de Landbouw die doorging op 18 september 2011 was een groot succes. Deze opendeurdag op talrijke land- en tuinbouwbedrijven wordt jaarlijks door de Landelijke Gilden en de Boerenbond georganiseerd en mee ondersteund door VCM. Het VCM was voor het zesde jaar op rij mede-organisator van de opendeur op een mestverwerkingsbedrijf, nml. Bio-zes te Staden. Zes varkenshouders uit West-Vlaanderen sloegen de handen in elkaar om samen de problematiek rond mest en milieu aan te pakken en investeerden gezamenlijk in een biologische mestverwerking. Op hun bedrijf kun je van dichtbij kennis maken met deze techniek en stap voor stap de biologische verwerking van mest volgen. Er werden door de VCM-adviseurs doorlopend rondleidingen georganiseerd. 35

39 Enkele sfeerbeelden van de Dag van de Landbouw 36

40 5.9 Perscontacten Meermaals per jaar wordt over mestverwerking en het VCM geschreven in de pers. Deze artikels en interviews voor TV en/of radio handelen over het VCM zelf of over bepaalde specifieke aspecten van mestverwerking waar het VCM haar activiteiten rond concentreert. In bijlage 4 wordt hier een overzicht van gegeven. De resultaten van de VCM-enquête 2010 werden onder geruime persbelangstelling op woensdag 13 juli 2011 voorgesteld. Meer over deze resultaten vindt u terug in het onderdeel enquête (3.3). 37

41 BIJLAGEN BIJLAGE 1: SAMENSTELLING ALGEMENE VERGADERING De Algemene Vergadering bestaat uit de afgevaardigden van alle leden van het VCM en was als volgt samengesteld: Voorzitter Bert Bohnen Boerenbond Ondervoorzitter Sibylle Verplaetse (t.e.m september 2011 Dirk Denorme (vanaf november 2011) Vlaamse Landmaatschappij afdeling Mestbank Secretaris Philippe Tavernier POM West-Vlaanderen B-leden Ineke Maes Frank Decadt Lies Clarysse Eric Huyghe Jef Pollentier Gedeputeerde Bart Naeyaert Danny Persyn Dirk Struyf Gedeputeerde Alexander Vercamer Oscar Wullepit Anne Scheveneels Bart Verstrynge Dieter Vanparys Geert Schoutteten Geert Wallays BEMAFA vzw BEMEFA vzw Vlaamse Landmaatschappij- afdeling Mestbank Provincie West-Vlaanderen Provincie West-Vlaanderen Provincie West-Vlaanderen ALV Vlaamse Landmaatschappij- afdeling Mestbank Provincie Oost-Vlaanderen POM West-Vlaanderen Provincie Vlaams-Brabant KBC Bank en Verzekeringen nv Bio Armor Shanks Vlaanderen VEVA vzw 38

42 Ivan Tolpe Jan Meykens Jeroen Debruyne Johan Van Bosch Jo Verbiest Jozef Delaporte Katrien Van Rompu Kristof Bol Kurt Hoorne Ludo Helsen Marc Vandeput, gedeputeerde Marnick Devrome Patrick Christiaens Patrick Laevers Richard Roeland Stefaan Lemiegre Karel Sterckx Lieven Depraetere De Mestverwerkers SBB Accountants en Adviseurs Trevi Nationale Centrale Landbouwservice COGEN Vlaanderen Landbouwkrediet INVE België DLV België Creafarm Provincie Antwerpen Provincie Limburg ABS - Algemeen Boerensyndicaat Eco-Projects Ecomac Meyland Fortis nv Karel Sterckx Spiessens bvba 39

43 BIJLAGE 2: SAMENSTELLING RAAD VAN BESTUUR De Raad van Bestuur bestond tijdens het achtste boekjaar als vzw uit 16 leden en werd als volgt samengesteld: Voorzitter Bert Bohnen Boerenbond Ondervoorzitter Sibylle Verplaetse (t.e.m september 2011 Dirk Denorme (vanaf november 2011 Vlaamse Landmaatschappij afdeling Mestbank Secretaris Philippe Tavernier POM West-Vlaanderen Verkozen namens de B-leden Frank Decadt Ineke Maes Lies Clarysse Jef Pollentier Gedeputeerde Bart Naeyaert Danny Persyn Dirk Struyf Jurgen Vanlerberghe Gedeputeerde Alex Vercamer Oscar Wullepit Bart Verstrynge Luc Vansteelant Kristof Bol BEMEFA vzw BEMEFA vzw Vlaamse Landmaatschappij- afdeling Mestbank Provincie West-Vlaanderen Provincie West-Vlaanderen ALV Vlaamse Landmaatschappij- afdeling Mestbank Provincie West-Vlaanderen Provincie Oost-Vlaanderen POM West-Vlaanderen KBC Bank en Verzekeringen nv De Mestverwerkers vzw DLV 40

44 BIJLAGE 3: SAMENSTELLING DAGELIJKS BESTUUR Het Dagelijks Bestuur was in 2011 als volgt samengesteld: Voorzitter Bert Bohnen Boerenbond Ondervoorzitter Sibylle Verplaetse (tem september 2011 Dirk Denorme (vanaf november 2011 Vlaamse Landmaatschappij - afdeling Mestbank Secretaris Philippe Tavernier POM West-Vlaanderen Mandataris A-leden Ineke Maes BEMEFA vzw Mandataris A-leden Bart Naeyaert Provincie West-Vaanderen Adviseur Frederik Accoe VCM vzw Adviseur Ellen Thibo (t.e.m 9 december 2011) VCM vzw Administratieve kracht Isabelle Mouton VCM vzw 41

45 BIJLAGE 4: OVERZICHT VAN DE PERSCONTACTEN VAN HET VCM IN 2011 Datum Titel Tijdschrift / Krant januari Resultaten VCM-enquête Landbouwleven, Krant van West- Vlaanderen, Focus TV, Agriholland, Gazet van Antwerpen, Vandaag.be, VILT, Agripress,. januari Aankondiging VCM-conferentie: Een nieuwe markt voor mest. Agripress, Emis Vito, POM West- Vlaanderen, Agriholland, Bemefa, Landbouwleven, maart, april Terugblik VCM-conferentie Een nieuwe markt voor mest Agripress, VILT, Varkensbedrijf, Landbouw & Techniek,. maart/april Infoavonden VLM/VCM over goede praktijken bij de verwerking van vloeibare mest VILT, Landbouwleven, Agripress, Drietandmagazine, Boer & Tuinder mei Artikel website Innovatienetwerk NL: Nederlandse koopmansgeest in Vlaanderen Innovatienetwerk 10 juni Oproep tijdige afvoer te verwerken mest. Varkensbedrijf 10 juni Mestverwerkingsinstallaties kampen met aanvoerpiek in december. Agripress 14 juni Laat uw mest tijdig verwerken Landbouwleven (krant en website) 17 juni Mestaanvoer naar mestverwerkers beter spreiden in tijd VILT 24 juni Onregelmatige mestaanvoer naar verwerking Boer en Tuinder juli/augustus Resultaten VCM-enquête 2010 VILT, Landbouwleven, Focus/WTV, Landbouwleven, Boer & Tuinder, Kalverkrant, De Varkenswereld,, september Wacht niet met mestaanvoer naar verwerking tot december Landbouwleven en VILT 12 september Eindproduct mestverwerker als vervanger van kunstmest VILT 30 november Infonamiddag boerderijvergisters Nieuwsbrief DLV 12 december Handleiding voor het indienen van een massaprotocol van een mestverwerkingsinstallatie Agripress 23 december Massaprotocol voor mestverwerkingsinstallaties Boer en Tuinder 42

46 december Aankondiging VCM-studiedag Vlaamse mestproducten op de Franse markt Bureau Mestafzet, Agripress, Biogas-E, Agriholland, Bemefa, Varkensbedrijf, Emis/Vito, december Vermelding in Voortgangsrapport 2011 Biogas-E 43

47 BIJLAGE 5: JAARREKENING EN BALANS 2011 (GOEDGEKEURD DOOR DE ALGEMENE VERGADERING OP 26 APRIL 2011) JAARREKENING ( ) 7. Opbrengsten 70. Werking Lidmaatschapsbijdragen + sponsoring Subsidies Financiële opbrengsten TOTAAL OPBRENGSTEN Kosten 61. Diensten en diverse goederen Personeel en sociale lasten Afschrijvingen en voorzieningen Andere bedrijfskosten Financiële kosten TOTAAL KOSTEN Overschot van het boekjaar BALANS (na verwerking resultaat) ( ) Activa 22. Materiële vaste activa /41 Vorderingen op t.h. één jaar /55. Beleggingen/Liquide middelen Overlopende rekeningen TOTAAL ACTIVA Passiva 13. Reserves Overgedragen winst/verlies (-) Voorzieningen Schulden (<1 jaar) Overlopende rekeningen TOTAAL PASSIVA

48 BIJLAGE 6: VCM-DOELSTELLINGEN Actiepunten prioriteit taakverdeling 1. Basistaken van het VCM (dagelijkse werking) - Overleg/Beleidsondersteunend werk:het organiseren van het overleg tussen de betrokken overheidsinstellingen en de verschillende actoren in de mestproblematiek 1 ET + FA (afhankelijk van thema en beschikbaarheid) - het coördineren, het ondersteunen en het stimuleren van initiatieven inzake mestbe- /mestverwerking, afzet van eindproducten en nutriëntenvalorisatie bij mestbe- en mestverwerking - Kenniscentrum: het verspreiden van informatie met betrekking tot mestbe-/mestverwerking en mestafzet aan de leden; - Eerstelijnsadvies: het verlenen van eerstelijnsadvies met betrekking tot mestbe- /mestverwerking, afzet van eindproducten van mestbe- en mestverwerking en in de toekomst van nutriëntvalorisatie; - Fungeren als centraal aanspreekpunt inzake mest be- en mestverwerking en nutriëntvalorisatie voor de overheid en de betrokken sector in Vlaanderen en daarbuiten 1 ET+FA (afhankelijk van thema en beschikbaarheid) 1 IM+ET+FA 1 IM+ET (afhankelijk van thema) 1 Algemeen+ technisch: FA Enquête + juridisch: ET - Uitvoeren van de jaarlijkse VCM-enquête 1 IM+ET - Organisatie algemene vergadering en opmaken jaarverslag 1 IM 2. Vormen, onafhankelijk uitdragen, verdedigen en opvolgen van consensus - pro-actief binnen werkgroepen 1 Afhankelijk van thema (zie onder) 45

49 - WG RO ET - WG ADMINISTRATIEVE VEREENVOUDIGING ET - WG VLAREM ET - WG FINANCIERING ET - WG MESTDECREET ET - WG UITSTEL/AFSTEL FA - WG EINDPRODUCTEN FA - WG BTW FA - NIEUWE WERKGROEPEN Afhankelijk FA/ET - ad hoc via overleg tussen en met bepaalde leden omtrent specifieke aspecten bv. BTW- problematiek 1 ET + FA (afhankelijk van thema en beschikbaarheid) - periodiek door het oprichten van een juridisch forum bv. de verantwoordelijkheden bij (co-) verwerking - periodiek door oprichten van een technisch forum bv. nutriëntenvalorisatie, nieuwe technologische ontwikkelingen (met de onderzoekswereld) 3. Versterken van de erkenning en het vertrouwen in de VCM werking en uitbreiden van het netwerk tussen leden, betrokken overheden en aanverwante organisaties in binnen- en buitenland - intensiveren van de communicatie met de VCM leden o.a. via elektronische weg (snelbericht, nieuwsbrief en website) zodat de leden bij het VCM blijvend op de eerste rij zitten voor alle 2 ET 2 FA 1 IM 46

50 aspecten van mestverwerking en nutriëntenvalorisatie - organiseren van specifieke overlegmomenten met de VCM-leden om hun verwachtingen te toetsen aan de actuele VCM-werking 1 IM + DB - intensiveren van de contacten met de diverse kabinetten, overheden en administraties teneinde de erkenning van VCM als noodzakelijke en objectieve gesprekspartner voor alle aspecten van 1 ET mestverwerking en nutriëntenvalorisatie te bewerkstelligen - kennismaking van het VCM met nieuwe kabinetten en parlementsleden 2 ET - organisatie van studiereizen naar mestverwerkingsinstallaties en internationale fieldtrips in Vlaanderen 2 IM + FA - uitbouw Europees netwerk door projecten, deelname aan congressen, 2 FA 4. Uitbouwen/verder ontwikkelen kenniscentrum - Uitbouwen van VCM als kenniscentrum en aanspreekpunt inzake nutriëntvalorisatie en innovatieve technieken bij mestbewerking/-verwerking - Verder ontwikkelen van VCM als kenniscentrum inzake alle aspecten (technisch, juridisch) van mestbewerking/-verwerking - (mede) organisatie van studiedagen, workshops en open fora omtrent diverse relevante thema s 1 FA 1 ET 1 IM afhankelijk van thema ET +FA - Opstarten, coördineren en opvolgen van VCM-projectwerking 1 FA - Organisatie periodieke bilaterale overlegmomenten met onderzoeksinstellingen ikv nutrientvalorisatie 5. Verbreding platform 2 FA - Bijwonen stuurgroepvergaderingen 1 Afhankelijk ET/FA - Bijwonen sectoroverleg en externe vergaderingen op uitnodiging 1 ET 47

51 - Aantrekken van bijkomende leden (labo s, afvalwereld, constructeurs, administraties, onderzoekscentra, ) - bevorderen van de samenwerking met aanverwante organisaties (Biogas-E vzw, De Mestverwerkers vzw en VLACO vzw) en valoriseren door samenwerkingsovereenkomst - samenwerken met buitenlandse organisaties (o.a. kennisoverdracht) en de (Vlaamse) onderzoekswereld (o.a. projectwerking) en dit uitbouwen en valoriseren door samenwerkingsovereenkomst 6. Ondersteunen van de afzet 2 DB + ET 2 ET 3 FA - overleg met Vlaco vzw verderzetten om de mogelijkheden na te gaan tot uitgebreidere ondersteuning van de co-verwerking - kwaliteitsopvolging en -borging van de eindproducten van mestverwerking ondersteunen en opvolgen 1 FA 1 FA - intensiveren van de contacten met de Franse afzetmarkt (coöperatieven en regionale overheden) 2 FA - zich inwerken en opvolgen van evoluties in de diverse wetgevingen op Europees, Federaal en Regionaal niveau 7. Zoeken van bijkomende financiële middelen 1 ET - aantrekken van nieuwe potentiële leden 2 DB +ET - sponsoring van VCM-activiteiten zoals studiedagen/workshops intensiveren 2 IM - door het verbreden van de platform- en netwerking moet het mogelijk zijn om bijkomende betaalde opdrachten binnen bepaalde projecten te vervullen als partner, coördinator of 2 Afhankelijk van thema ET/FA consultant - mogelijkheid tot plaatsen van banners op de VCM-website onderzoeken 3 IM - het uitvoeren van betalende opdrachten intensiveren, vb. markstudies voor binnen- en buitenlandse constructeurs 3 afhankelijk van thema ET/FA 48

52 Legende van de (voorlopige) prioriteiten in onderstaande tabel: 1: prioritair actiepunt van het VCM die nu al loopt, van nabij opgevolgd of in de nabije toekomst zeker opgestart wordt 2: actiepunt dat het VCM van op de tweede rij opvolgt of waar, indien de opportuniteit zich voordoet, het VCM aan meewerkt zonder echter hierin specifiek en alleen het voortouw te nemen 3: actiepunten die voorlopig als niet prioritair beschouwd worden 49

53 BIJLAGE 7: LEDEN VCM (SITUATIE OP 1 JANUARI 2011) A-leden B-leden 50

54 51