5,9. Samenvatting door een scholier 1574 woorden 29 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. H2: Grenzen en bestuur

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1574 woorden 29 april ,9 23 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde H2: Grenzen en bestuur Nl veel manieren indelen, bv. landschappen / statistische gebieden Indelen van een gebied in regio s (grenzen tussen gebieden trekken) onderscheidt je op twee manieren: In homogene regio s; een zone die wordt gekenmerkt door 1 verschijnsel dat gelijk verdeeld is over het hele gebied. In nodale regio s; een zone die wordt gekenmerkt door een hoge concentratie van een verschijnsel in de kern van een gebied waarvan de intensiteit afneemt van het centrum naar de rand. Een bestuurlijke eenheid is een duidelijk afgegrensd gebied dat valt onder de wetten en regels van de instantie die zeggenschap heeft over het gebied. De politieke grens vormt de scheiding tussen de bestuurlijke eenheden. Een bestuurlijke eenheid is een homogene regio. Afstand van provinciale overheid tot burger is groot, van gemeentebestuur tot burger klein. Provincies, gemeenten en stadsregio s kunnen eigen regels bepalen in aanvullen op de nationale wetten. Een volk is en groep mensen met een gemeenschappelijke cultuur en geschiedenis gebonden aan een gebied. Een staat is het afgegrensde woongebied van een of meerdere volken dat door andere staten wordt erkend. Soeverein, maar niet helemaal als het lid is van supranationale organisaties. Territorium is het grondgebied dat onder zeggenschap van de staat valt. Geen enkel volk is in één bepaald land gevestigd. In West-Europa vallen volk en staat ongeveer samen, de grenzen in Oost-Europa omsluiten geen gebied met een onderlinge samenhang. Binnen grenzen van staat kunnen spanningen ontstaan tussen groepen met verschillende achtergronden. Een natie is een groep mensen met gemeenschappelijke cultuur met eigen territorium, dus een volk binnen de grenzen van een staat. Na WO 2 moesten er natiestaten komen; staten waarin minstens 60% van de bevolking behoort tot één etnische groep. Veelal onmogelijk. Politiek-ruimtelijke situatie (de manier waarop een gebied is ingedeeld in bestuurlijke eenheden en de manier waarop dat gebied wordt bestuurd) sluit vaak niet aan bij ruimtegebruik van burgers en bedrijven (mensen buiten gemeente o.a. werken). Grenzen moeten gebieden afbakenen op basis van bezit, bestuur en plichten en rechten. Grenzen vaak uit landschappelijke kenmerken; natuurlijke grenzen. Anders kunstmatige grenzen. Grenzen kunnen: opgeheven worden, minder hard worden, ontstaan (als er een nieuwe bestuurslaag komt) en verschuiven (bv Polen). Pagina 1 van 5

2 De manier waarop de samenleving wil omgaan met de ingerichte ruimte, past niet meer bij de bestaande bestuurlijke eenheid. Politiek systeem: manier waarop een staat wordt bestuurd. 2 uitersten: - democratie: inwoners stemmen op politieke partijen, die op hun beurt via parlement invloed uitoefenen op regeringsbeleid. Decentralisatie: bestuursbevoegdheden worden verlegd van centrum naar lager beslissingsniveau. - Dictatuur: kleine groep bepaald beleid. Centralisatie: bestuursbevoegdheden vanuit lager beslissingsniveau worden verlegd naar centrum. Autonomie: het recht om eigen wetten en regels op te stellen. Federale staat: nationale staat waarin de samenstellende regio s en grote mate van autonomie hebben. Einde 18e eeuw centraal geregeerde eenheidsstaat: staat die wordt geregeerd vanuit bestuurscentrum zonder grote autonomie van de samenstellende regio s. Centrale bestuur van eenheidsstaten in grote steden. Belastingen voor groot deel naar het Rijk, verdeelt geld weer over provincies en gemeenten. Sinds 2002 verschuiving van rijksbelastingen naar gemeentelijke belastingen. H3: De Nederlandse politiek-ruimtelijke situatie; Rijk en Provincies. Stabiele grenzen in NL maken duidelijk waar het territorium ophoudt. Het doortrekken van landsgrenzen in territoriale wateren levert vaak problemen op. Limburg in 1632 eerst onder Duitse keizer, 19e eeuw onder Koninkrijk der Nederlanden. Na WO 2 wou NL stuk Duitsland innemen, als compensatie van de ellende. Geallieerden weigerden. Alleen kleine grenscorrecties, soms dorpen, maar na 1963 alles terug. Het rijk wordt gevormd door regering (het kabinet en staatshoofd). Parlement (1e en 2e kamer) controleert regering en is de baas. Gebruik ruimte zwaar onder druk: - Hoge economische en technische ontwikkeling slorpt veel ruimte op - Veel mensen moeten door hoge bevolkingsdichtheid op kleine oppervlakte werken - Er zijn veel verschillende soorten van ruimtegebruik De ruimte is schaars, en ruimtelijke claims botst met belangen van anderen. Overheid moet zorgen dat werken etc mogelijk is in een leefbare omgeving. Ruimtelijke ordening:de door de overheid aangestuurde inrichting van de ruimte: het VROM. Wet op de ruimtelijke ordering: wet waar t.a.v. ruimtelijke ordening regels en taken staan op de niveaus van Rijk, provincie en gemeente. Planologische kernbeslissing: Discussiestuk waarin de uitgangspunten van het Rijk voor de inrichting van de ruimte staan. Raamwerk voor provinciale en gemeentelijke ruimtelijke plannen. Bv de plannen rond belangrijke spoorverbindingen en ruimtelijke nota s. Provincies moeten dit uitwerken in streekplan: provinciaal ruimtelijk plan op grond van de Wet op de Ruimtelijke ordening. Gemeenten weer in Pagina 2 van 5

3 bestemmingsplan: gemeentelijk ruimtelijk plan voor een deel van grondgebied van gemeente. Rijk houdt toezicht op provincies etc. Burger kan bemoeien met meningsvorming. Sinds jaren 60 vijf langetermijnvisies (ruimtelijke nota s): - Eerste 2 gingen uit van sterk groeiende bevolking - 3e nota ging om de welvaart zo gelijkmatig te verdelen over het land (nationaal: randgebieden steunen, regionaal: neergang grote steden westen afremmen - Latere nota s: belang grote steden voor nationale economie. Vinex-locaties: nieuwe woonlocaties dicht bij grote steden, Vierde Nota Extra. - 5e nota samenwerkende stedelijke netwerken Overheid zorgt er voor dat burgerij inzicht krijgt in de kwesties van de pkb s. Nederlandse provincies eerst zelfstandige landen, bepaald door machtsverhoudingen. Eerst 7 Verenigde Nederlanden: Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland en Groningen/Drenthe werden ze provincies. Brabant erbij, Groningen/Drenthe gesplitst, Holland werd Zuid/Noord Holland. Flevoland in e provincie. Dus vertrouwde provinciale indeling. Wijzigingen provincies vaak van de baan. Friesland, Overijssel en Utrecht gegroeid. Reorganisatiemogelijkheden: - bestuurslaag onder het niveau van de gemeenten - bestuurslaag tussen gemeente en provincie (agglomeratieraden: grootstedelijke gebieden) - uitbreiden van de provincies met stadsprovincies. Volgens BON provincies afstaan van 7 grootstedelijke gebieden - Volgens IPO: randstadprovincies samenvoegen Provincie regeert door college van Gedeputeerde Staten (GS); Commissaris der koningin en aantal gedeputeerden (afgevaardigden van Provinciale Staten). Provincie belangrijk bij milieu, ruimtelijke ordening en toezicht gemeenten. Provincie moet streekplan opstellen eens in 10 jaar. Slaat de brug tussen globale opzet van Rijk en invulling van de inrichting op gemeenteniveau. Belangrijkste functie streekplan: communicatie tussen gemeenten en de provincie. H4: De Nederlandse politiek-ruimtelijke situatie: de gemeenten Voor 1798 verschil tussen bestuur steden en platteland, erna omgezet in gemeenten. Gemeente: burgemeester is voorzitter van gemeenteraad. Leiding bij wethouders. Met burgemeester College van B en W. Gemeenteraad controlerend en verordenend, B en W bestuurlijk uitvoerend. Omvang van raad en wethouders is afhankelijk van grootte van gemeente. Bij kleine gemeente belangrijk dus om op te laten gaan in grotere combinaties. Gemeente moet bestemmingsplannen maken, dat moet passen binnen streekplan. Burgers hebben recht om zich te bemoeien met bestemmingsplannen, omdat ze veel invloed hebben op de burgers. Verwijzing naar Artikel 19 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening: als iemand wil bouwen buiten plannen van bestemmingsplan, moet hij vragen om vrijstelling dat moet worden goedgekeurd door gemeenteraad, Pagina 3 van 5

4 ook bezwaren van toepassing. Bestemmingsplan is bindend, en na vastgesteld niet meer verhinderbaar. Grote verschillen qua gemeentelijke heffingen en belastingen in woongebieden Nederland. In stedelijke gemeenten meer woonlasten: - steden meer kosten infrastructuur - steden veel meer openbare voorzieningen, moeten in stand gehouden worden - sommige steden omvangrijke historische kern, duur om te onderhouden - steden lijden aan gevolgen van demografische en sociale segregatie - steden oververtegenwoordiging van achterstandsgroepen - steden hoger werkloosheidscijfer; meer uitkeringen etc Deel van de door het Rijk geïnde belastingen komt terecht in het Gemeentefonds. Gemeenten krijgen uitkering uit dit fonds. Hoogte op grond van 4 hoofdpunten: Aantal woonruimten, Aantal inwoners, Bebouwde oppervlak en Gemiddelde hoogte van de bebouwing. In de volgende vallen krijgen gemeenten verfijningen (steun, geld): - blijvende bijzondere structuurkenmerken: wegens vaste redenen, bv slappe ondergrond - frictieverschijnselen van tijdelijke aard, bv sterke bevolkingstoename (Vinex) - bijzondere functie van een gemeente (bv studentenstad / ambassadestad) Tussen bedrag Gemeentefonds en uitgaven zit een gat. Moet gedicht worden met bronnen van inkomsten: honden- parkeer- toeristenbelasting, reinigingsrechten, verkoop gemeentegrond voor woningbouw of bedrijfsvesting. Belangrijkste: OZB, Onroerend Zaak Belasting: belasting van eigenaars gebouwen naar gemeenten. Gemeenteherindeling is middel om gemeentelijke lasten en lusten eerlijker te verdelen over alle Nederlanders. Stedelijke centrumgemeenten krijgen gebied eromheen; meer inkomsten uit Gemeentefonds.Buurgemeenten omgekeerde effect. Gemeenschappelijk einddoel van Rijk, Provincies en gemeenten is zo goed mogelijk bestuur. Regering voorstander van het beleid van de terugtredende rijksoverheid. Gemeenten moeten zelfstandigheid aankunnen. Gemeenten met meer dan inwoners kunnen fulltime wethouders aanstellen. Beschikt over voldoende bestuurskracht: door goede kennis juiste bestuurlijke beslissingen. Problemen van verkeer van wonen/winkelen etc is probleem, moet op elkaar worden afgestemd. (Intergemeentelijk Overlegorgaan). Bestuurlijke schaal van gemeenten moet aansluiten bij maatschappelijke behoeften. Door informatie en communicatie wereldwijde samenhang (bedrijven). Bedrijven moeten vlot kunnen onderhandelen over allerlei zaken zoals uitbreiding en milieuregelingen. Kan niet met te veel kleine gemeenten die daar niet tegen zijn opgewassen. Nationale regeringen doen er goed aan stedelijke gebieden te steunen met concurrentie met andere buitenlandse stedelijke gebieden (door EU). Overheid wil van die stedelijke knooppunten bestuurlijke eenheden maken, dat versterkt het bestuur voor de eerdergenoemde concurrentie. Als dat niet lukt, dan gemeentelijke herindeling. Centrumgemeente Pagina 4 van 5

5 krijgt het bestuurlijk voor het zeggen. Bij gemeentelijke herindeling weinig opschudding als het gaat om samenvoeging van gelijkwaardige partners, wel bij versterking met omliggende gemeenten. Veel tegenstanders met argumenten. Voorbeeld: inlijving van Rosmalen door s-hertogenbosch. - democratische spanningen tussen de verschillende bestuursniveaus. Politiek wil landelijk het nodale herinrichtingsmodel, plaatselijk homogene. Herindelen van gemeenten twee uitgangspunten: - met elkaar samenhangende woon- en werkgebieden zo veel mogelijk in dezelfde gemeente onderbrengen. Bv samenvoeging stedelijke gemeente met plattelandsgemeenten; Nodale model - gelijksoortige gemeenten samenvoegen: meer eenwording binnen bepaalde gemeente, en uitdieping van de verschillen tussen stedelijke en landelijke gemeente; Zonale model Regionaal bewustzijn van een streek in 3 punten: Identiteit: - het beeld dat mensen hebben van de gebiedskenmerken, bv landschap - regionale cultuurverschillen - zaken die kenmerkend zijn voor de bevolking, bv opleidingsniveau en inkomen Exclusiviteit: komen alleen in 1 regio voor, bv klootschieten in Twente, Elfstedentocht in Friesland. Echter, niet bruikbaar als grondslag voor betere bestuurlijke herindeling Afgrensbaarheid: de mogelijkheid om een gebied op een logische manier te begrenzen. Bestuurlijke grenzen niet zo doelmatig, grenzen lopen dwars door natuurlijke landschappen. Beter in te delen in economisch- geografische gebieden (E.G.G. s). Provinciekaart van NL voor veel mensen de mental map. Naast politieke grenzen van provincies en gemeenten, ook bv vakantieregio s. WGR (Wet gemeenschappelijke regelingen): Wet die de gemeente kan laten samenwerken met in samenwerkingsorganen waar de verschillende gemeenten lid van zijn. Pagina 5 van 5