Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten

Transcriptie

1 Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten dr. Evi Verdonck onderzoeker expertisecentrum Resilient People, UCLL Gie Deboutte stafmedewerker Dienst Onderwijs en Studentenbeleid, UCLL voorzitter van het Netwerk Kies Kleur tegen Pesten dr. Anne Groenen Verantwoordelijke expertisecentrum Resilient People, UCLL

2 In welke mate komt cyberpesten voor in jouw school?

3

4 Feiten en cijfers bso, tso Medeleerlingen (60%) en volwassenen (4.3%) worden aangeduid als pleger Cyberpesten komt vooral voor in en BuSo 78% heeft een smartphone 54% zegt slachtoffer te zijn geweest van cyberpesten Cyberpesten gebeurt vooral door Instant Messaging, SMS en foto-berichten 41% zegt wel eens gecyberpest te hebben

5 Prevalentie en incidentie slachtoffers Zei iemand gemene dingen tegen jou of schold iemand jou uit via SMS of online-berichten? (N=1706) Nooit 1-2 keer 3-5 keer 6-12 keer keer Meer dan 25 keer Life-time Zei iemand gemene dingen over jou tegen anderen via SMS of online-berichten? (N=1693) Verspreidde iemand roddels of leugens over jou via SMS of online-berichten, om jou te kwetsen? (N=1680) Werd je uitgesloten, geblokkeerd of genegeerd door anderen op sociale netwerk sites of een online groepsgesprek, om jou te kwetsen? (N=1689) Gaf iemand persoonlijke informatie over jou door via berichten? (N=1688) Dreigde iemand via SMS of online-berichten dingen te doen die jou zouden kwetsen? (N=1694) Hackte iemand jouw profiel en heeft die persoon jouw persoonlijke informatie gestolen, om jou te kwetsen? (N=1695) Hackte iemand jouw profiel en deed die persoon alsof hij/zij jou was, om jou te kwetsen? (N=1691) Gaf iemand beschamende filmpjes of foto s van jou door via berichten, om jou te kwetsen? (N=1691) Zette iemand persoonlijke informatie over jou online, om jou te kwetsen? (N=1695) Zette iemand beschamende filmpjes of foto s van jou online, om jou te kwetsen? (N=1696) Maakte iemand een vals profiel aan op jouw naam en deed die persoon alsof hij/zij jou was? (N=1693) Zette iemand aangepaste filmpjes of foto s van jou online? (N=1691)

6 Prevalentie en incidentie pesters Ik zei gemene dingen tegen iemand of schold hem/haar uit via SMS of online-berichten (N=1689) Nooit 1-2 keer 3-5 keer 6-12 keer keer > 25 keer Life-time Ik zei gemene dingen over iemand tegen anderen via SMS of onlineberichten (N=1687) Ik sloot bepaalde personen uit, blokkeerde of negeerde hem/haar op sociale netwerk sites of een online groepsgesprek (N=1685) Ik gaf persoonlijke informatie over iemand door via berichten. (N=1681) Ik verspreidde roddels of leugens over iemand via SMS of onlineberichten (N=1682) Ik bedreigde iemand via SMS of online-berichten, dat ik dingen zou doen om hem te kwetsen (N=1685) Ik gaf beschamende filmpjes of foto s van iemand door via berichten (N=1683) Ik zette beschamende filmpjes of foto s van iemand online (N=1682) Ik zette persoonlijke informatie over iemand online (N=1685) Ik hackte iemand zijn profiel en ik heb zijn/haar persoonlijke informatie gestolen (N=1685) Ik hackte iemand zijn profiel en deed alsof ik hem/haar was (N=1681) Ik zette aangepaste filmpjes of foto s van iemand online (N=1677) Ik maakte een vals profiel aan op iemand anders zijn naam en deed alsof ik hem/haar anders was (N=1684)

7 Wat zijn de factoren die het risico op cyberpesten vergroten?

8

9 Voorspellende factoren van cyberpestgedrag Economische omstandigheden en cultuur (macrosysteem) Schoolklimaat- en beleid (mesosysteem) laag schoolwelbevinden Laag zelfbeeld Overlap zelf pesten en gepest worden Leeftijdsgenoten, familie, leerkrachten (microsysteem) Veel tijd besteden met vrienden Hoog internetgebruik Offline pesten Kind Individuele kenmerken Schoolklimaat Relatie met leerkracht Figuur: Ecologie ven pesten (Bronfenbrenner, 1994)

10 Wat hebben jullie nodig om cyberpesten op school aan te pakken?

11

12 Roadmap cyberpesten: Aan de slag!

13

14 Casus 1: besloten WhatsApp-groep K. is nieuw op school. Hij is hoogbegaafd en sterk in wiskunde en wetenschappen. Sociaal heeft hij het iets moeilijker (Asperger), vooral omdat hij eerlijk en rechtuit is en zich houdt aan gemaakte afspraken. Enkele leerlingen in zijn klas hebben een WhatsApp-groep opgericht waarin K. het voorwerp is van spottende commentaren. Er worden daar ook bewerkte en niet-bewerkte foto s en video s gedeeld waarop K. belachelijk wordt gemaakt. Kwetsend en behoorlijk grof voor wie het te zien krijgt. Twee leerlingen vonden dat het te ver ging. Ze hebben de digitale zorgleerkracht geïnformeerd over het cyberpesten. Ze hopen dat zij voor een doorbraak kan zorgen zodat het pesten stopt.

15 Casus 2: leerkracht in het nauw Mevrouw J. is het voorwerp van spotternijen van klas 2C. De klik met de klas is er nooit gekomen en mondt nu uit in verregaand gepest op het internet: in een WhatsApp-groep, waar heel de klas deel van uitmaakt, worden grove commentaren en bijgewerkte foto s van mevrouw J. gepost en gedeeld. Drie leerlingen lijken het voortouw te nemen. Het is niet duidelijk om welke leerlingen het gaat (wegens gebruik van nicknames). Een leerling lekte het nieuws naar haar klastitularis. Pas dan raakte de school op de hoogte van het gebeuren. /

16 Casus 2: leerkracht in het nauw / Omwille van de schokkende boodschappen werd de groep geconfronteerd met wat ze aan het doen was. De klas werd gedwongen om zich te verontschuldigen. Er volgde een collectieve sanctie. Drie dagen later werd een variant van de WhatsApp-groep tegen mevrouw J. opgestart

17 Schoolbrede aanpak Een integrale schoolaanpak combineert acties en initiatieven die het positief team-, klas- en schoolklimaat bevorderen de brede doelgroep van leerlingen, leerkrachten en ouders preventief versterken de risicofactoren van cyberpesten beperken of neutraliseren een efficiënte en kwaliteitsvolle incidentaanpak en -afhandeling mogelijk maken

18

19 Acties ter bevordering van het schoolwelbevinden Leerling Zorg dat leerlingen zich betrokken voelen en meer verantwoordelijkheid ervaren Zet in op de interesses en talenten van leerlingen Voorzie ontspanningsmogelijkheden en een gevarieerd vrijetijdsaanbod Let op dynamieken binnen de klasgroep Leerkracht Bevorder de samenwerking tussen personeelsleden Leerling leerkracht ouders Zorg voor een goede samenwerking en dialoog tussen leerlingen, leerkrachten en ouders Zet in op verbondenheid Creëer een inspraakmoment voor ouders en zet in op een informele band Toepassing casus: WAT HOE VOORBEELD

20 Zet in op preventie Opstellen van een visie Doelstellingen formuleren Continue beleid i.p.v. eenmalige acties Anti-pestbeleid Werkgroep met alle actoren Gedragen door alle actoren Inbedding in schoolbeleid Concrete acties Algemene preventiemaatregelen Specifieke preventiemaatregelen

21 Acties algemene en specifieke preventie Algemene preventie Laagdrempelige meldpunten Gevarieerd spel- of activiteitenaanbod Toon interesse in de leefwereld van lln Betrokkenheid van lln verhogen Zet in op (online) weerbaarheid Zet in op professionalisering en coaching van lkr Maak lln en lkr mediawijs Bespreek dynamieken in de groep Specifieke preventie Meldpunt (cyber)pesten Informatieve spelen (cyber)pesten Ga in gesprek met lln over mediagebruik Buddy-werking Werken rond groepsgevoel Vormingen rond ICT, digitale media, nettiquette en e-safety Kennis rond digitale media Dynamieken cyberpesten, rol van omstaanders lln lkr lln lkr Maak duidelijke afspraken Zet in op continue beleid, geen eenmalige acties Creëer inspraakmoment voor ouders Leer elkaar kennen Verduidelijk anti-pestbeleid Werk beleid uit en betrek alle betrokkenen gedurende het hele schooljaar Open klasdag, anti-pestbeleid Kennismaken is meer dan een namenrondje lln lkr - ouders Communiceer met en informeer lln en ouders Toepassing casus: WAT HOE VOORBEELD Informeren en sensibiliseren rond anti-pestbeleid én lln en ouders hierin betrekken

22 Curatieve maatregelen Leerling Werk met alle betrokkenen: pester, gepeste en omstaander Heb oog voor de sfeer in de klas Zet in op peer-support Leerkracht Stel een handelingsplan of draaiboek op Communiceer met collega s Ouders Formuleer adviezen voor ouders Toepassing casus: WAT HOE VOORBEELD

23 Eén van mijn leerlingen wordt gecyberpest Zoek een geschikt moment om in gesprek te gaan Beluister wat er speelt en neem het verhaal ernstig: focus op gevoelens, gedachten, gedrag Verduidelijk de aanpak van de school Informeer welke acties de leerling al ondernomen heeft, welke waren succesvol? Beschuldig het slachtoffer niet Maak afspraken met de leerling Organiseer eventueel een tussenkomst op klasgroep niveau Signaleer/overleg met het leerkrachtenteam Zoek samen met de betrokken leerlingen naar steunfiguren in zijn/haar omgeving Betrek de ouders Voorzie nazorg en eventueel een nagesprek

24 Eén van mijn leerlingen cyberpest Zoek een geschikt moment om in gesprek te gaan Kies voor een confronterende (confronteer hem/haar met wat hij/zij gedaan heeft, verwijs naar bewijsmateriaal, getuigenissen, ) of een probleemoplossende aanpak Verduidelijk de aanpak van de school Beluister het verhaal van de pester: focus op gevoelens, gedachten, gedrag Geef aan welke negatieve invloed de (cyber)pesterijen hebben op de gepeste (en de groep) Afhankelijk van de aard van het incident en de gevolgen kan je de ouders betrekken Wijs op de verantwoordelijkheid van de pester: hij/zij krijgt de opdracht om stappen te zetten die de veiligheid van het slachtoffer opnieuw garanderen en er voor zorgen dat de schade en het geschonden vertrouwen opnieuw worden hersteld Zoek samen met de betrokken leerlingen naar steunfiguren in zijn/haar omgeving Voorzie nazorg en eventueel een nagesprek

25 Legende Naam van het pakket met jaartal en auteur/verantwoordelijke organisatie Thema s Doelgroep (leeftijd/leerjaar/onderwijsvorm) Doelstellingen Werkwijze Duurtijd Beschikbaarheid

26 Meer weten? Roadmap cyberpesten: Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten. Deel I: Cyberpesten? Diepenbeek: UC Leuven-Limburg. Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten. Deel II: Vertaling naar de praktijk? Diepenbeek: UC Leuven-Limburg. Onderzoeksrapport: Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Geweld, gemeten en geteld: scholenonderzoek Aanbevelingen in de aanpak van geweld tegen kinderen en jongeren. Een onderzoeksproject in opdracht van de Vlaamse Overheid. Diepenbeek: UC Leuven-Limburg Contactgegevens: (verantwoordelijke expertiscentrum Resilient People)

27 Expertisecentrum Resilient People

28 Een greep uit PWO projecten: Sterke start: uitwerken van een participatief en empowerend groepsprogramma voor jonge gezinnen Together we care: ontwikkelen van een samenwerking met de 1 ste lijn rond het jonge kind Aanpak van (cyber)pesten op maat van het hoger onderwijs Blended hulpverlening om de signalering, verwerking en nazorg van agressie in de integrale jeugdhulp te ondersteunen Verhogen van veerkracht tijdens en na de zwangerschap voor jonge gezinnen

29 Een greep uit Interne projecten Defiscalisering en valorisatie: Onderzoek naar de methodiek van herstelgericht werken in gezinnen met plegers met een radicaliseringslabel Mid-wife led units in Vlaanderen Voorbij socialisatie en emancipatie: ecocipatieperspectief Agressie in de zorg: online platform ontwikkeling Ivan-tool: omgaan met agressie, valorisatie (Icoba, Idewe) Babo de Beer: doorontwikkeling van onderwijs naar andere sectoren

30 Een greep uit Externe projecten: Geweld geteld bij kinderen en jongeren: thuis, op school en in de vrije tijd (Vlaamse overheid) Impactmeting en evaluatie van de Drempelmeter: Toegankelijkheidsscan voor organisaties (Europa, stad Hasselt) INTER pregnancy Coaching for a healthy future (FWO, KU Leuven): telemonitoring bij jonge gezinnen SWIFT: Stoppen van geweld tegen vrouwen kinderen via een integraal en snel traject (Europa, Justice). ZuMa, Living lab: co creatie als een professionaliseringstraject afgestemd op noden en behoeften van de arbeidsmarkt. (provinciaal) Cultiveren van zorg ethisch leiderschap in Vlaamse woonzorgcentra (Vlaamse overheid)

31 Een greep uit Dienstverlening en navorming: bemiddeling & conflicthantering zelfzorg & krachtgericht werken oudergericht werken, werken rond veerkracht in gezinnen opleiden voorzitters cliëntoverleg integrale jeugdhulp lerende communities ontwikkeling en begeleiding van een anti-pestbeleid in school- en professionele context