5,9. Boekverslag door een scholier 2671 woorden 20 februari keer beoordeeld. Non-fictie, Oorlogsroman Eerste uitgave 2005 Nederlands

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 2671 woorden 20 februari ,9 15 keer beoordeeld Auteur Genre David Barnouw Non-fictie, Oorlogsroman Eerste uitgave 2005 Vak Nederlands De Hongerwinter 1.De herinnering In de winter van zijn er naar schatting tussen de 18 en 20 duizend mensen in West Nederland overleden door de hongersnood. Dieptepunt Hongerwinter: eten van tulpenbollen. 2.Nederland en zijn voedsel De Nederlandse voedselvoorziening Hoewel Nederland in WO1 neutraal was, kwamen er toch Belgische burgers. Vooral op het gebied van de voedselvoorziening was de oorlog voelbaar geweest. Hirschfeld was secretaris-generaal van Handel, Nijverheid en Scheepvaart en van Landbouw en Visserij. Hij kon goed samenwerken met de duitsers terwijl hij halfjoods was. Het in 1937 opgerichte Rijksbureau van Voedselvoorziening in Oorlogstijd kwam onder leiding te staan van Louwes. Hij viel onder Hirschfeld, met wie hij goed kon samenwerken. Hirschfeld werd voortdurend belaagd door Rost van Tonningen, secretaris-generaal van financiën (hij was NSB er). Engeland kondigde direcht na het uitbreken van WO2 een economische blokkade van Duitsland af. Vanaf oktober 1939 ging de suiker op de bon, in november de erwten, maar waren later weer vrij verkrijgbaar. Op 18 mei 1940 voerden Hirschfeld, Louwes en andere ambtenaren een eerste officiële bespreking met duitse militairen. De uitgangspunten waren: 1. Binnenlandse rust 2. Het voeden van de bevolking 3. Het voldoen aan de Duitse economische eisen Nederland moest zijn eigen voedsel gaan produceren omdat graan en oliezaden normaal gesproken geïmporteerd werden. Grasland werd geschikt gemaakt voor akkerbouw: voor de verbouw van aardappelen, koolzaad en Pagina 1 van 7

2 rogge. Er ontstond een tekort aan vetten. In 1940 werd het Voorlichtingsbureau voor de Voeding opgericht. Die gaven huisvrouwen advies hoe ze zich konden aanpassen aan de oorlog. Het Nederlandse publiek werd aangespoord aan zelfteelt te gaan doen, telen van groenten, peulvruchten, specerijkruiden. Voor agrariërs kwam er meer controle over vastgestelde prijzen. Van de suikerbieten mocht men bv 1% houden maar als er geen controle was, kwam voedsel in de zwarte handel. De Centrale Crisis Controledienst was hiermee belast. De distributie Omdat voedsel schaarser werd werden levensmiddelen via een distributiesysteem verkocht. Iedere leeftijdsgroep had recht op een bepaalde hoeveelheid voedsel. Elke Nederlander had een distributiekaart. De winkelier moest de bonnen opsturen anders kon hij geen goederen meer kopen. Er werd een apart weekblad uitgegeven wanneer je welke producten kon kopen: De Distributie-Gids. In juli 1940 gingen brood, koffie en thee op de bon. Half juli volgden meer artikelen. Ook waren er aparte voederkaarten voor honden en katten. Voor de armen werd voor gesubsidieerd eten gezorgd (Centrale Keukens) Zwarte handel Boeren die een deel van landbouw- en veeteeltproducten buiten de distributie om zelf op de markt brachten. Ook kwam er noodslachting om winst te maken. De straffen konden zelfs leiden tot concentratiekampen in Duitsland. De clandestiene (illegaal) goederen werden soms direct aan particuliere klanten verkocht. Het liep van klein- tot groothandel. Er werd ook in bonnen gehandeld. Wanneer men ze niet nodig had, of geen geld had om met de bonnen iets te kopen, verkochten ze. Hoe schaarster het voedsel werd, hoe meer zwarte handel er kwam. Ook openlijke straathandel. Er werden arrestaties verricht. Toen er weer meer aanbod kwam zakten de prijzen. Das steinreiche Holland Seyss-Inquart werd Rijkscommissaris voor de bezette Nederlandse gebieden. SI: advocaat, een van de belangrijkste pionnen, voorstander van Hitler Ook kwamen er andere Oostenrijkers naar Nederland. Bezetters lieten krijgsgevangenen vrij omdat ze later wel tot de conclusie zouden komen dat ze beter konden meewerken. Duitse Nederlanders kregen nauwelijks betere voedselrantsoenen maar wel meer brandstof. Nederlanders waren afgedwaald door de Vrede van Munster Duitsland was ervan overtuigd dat Nederland heel rijk was. In de crisisjaren, kwamen Nederlanders van alles kopen voor een appel en een ei met hun sterke gulden. Zoals Hirschfield met de Duitsers zou samen werken, zo zou het hele Nederlandse ambtenarenapparaat Pagina 2 van 7

3 met de Duitsers samenwerken. Het zou logischer Duitse industrie-opdrachten ipv ze naar Duitsland over te brengen. Duitsland plaatste tal van vorderingen waardoor industriële beleid moeilijker werd. Ook werden er ook veel fietsen ingenomen. Eerst tegen betaling, daarna gewoon van de straat. 3.Van D-Day tot Market Garden, van Normandië tot Arnhem Op 6 juni 1944 stranden geallieerde legers op Normandië. Op 15 augustus vonden vanuit de Middellandse Zee landingen plaats in Zuid-Frankrijk Dolle Dinsdag Parijs werd op 25 augustus bevrijd, Brussel 3 september, Antwerpen 4 september. Toen op de radio het nieuws bekend werd gemaakt dat de geallieerden naderde, kwam de dolle dinsdag: 5 september. NSB ers vluchtte naar Duitsland. Market Garden en de spoorwegstaking Het Oostfront was erg belangrijk voor de Wehrmacht. Daar had het Rode Leger delen van de Baltische staten, Polen, Roemenië en Bulgarije veroverd. Op 17 september vonden er ten westen van Arnhem luchtlandingen en zweefvliegtuigen plaats. Waren onderdeel van de Geallieerden: operatie Market Garden. Doel: oversteken van de Maas, de Waal en de Rijn. Ze wilde Berlijn binnen dringen. Onder 2 rivieren werden ze al bevrijd, maar Arnhem was een brug te ver. Het Gealieerde hoofdkwartier had aan de Nederlandse regering gevraagd om de NS het bevel te geven alle diensten te staken. Na 10 dagen werd beslist dat de treinen in het westen weer mochten rijden. Ruim spoorwegmensen moesten onderduiken Men ging er vanuit dat de bevrijding nabij was. Spoorwegmensen deden mee met verzet door te staken. Duitsers wilden Hirschfield en Louwes aan hun kant krijgen. En dat zij moesten oproepen de staking op te geven. Maar Hirschfield dacht er niet aan. De Duitsers verboden het gebruik van binnenschepen om voedsel, brandstof of andere zaken uit het noorden en oosten naar het westen te vervoeren. De bevrijding blijft uit De mislukking van een deel van Market Garden en het verlies van zo n soldaten had tot gevolg dat het Geallieerde opperbevel tot de slotsom kwam dat er met zwaar materiaal zoals tanks in Nederland niet te vechten viel. Het zuiden was bevrijdt maar veel mensen waren huizen kwijt en nog steeds voedseltekort. Men ging staken omdat ze teleurgesteld waren in de bevrijding. De Geallieerden moesten de Duitsers uit Zeeuws-Vlaanderen verjagen, lieten Lancasters bombarderen. Grote delen van het land werden onder water gezet en de bezetter ging over tot het systematisch vernietigen van haveninstallatie. Pagina 3 van 7

4 Moeizame transportsituatie in Duitsland maakte het moeilijk om voorraden over te brengen naar Duitsland. Gewone plunderingen hadden meer succes (vooral Arnhem). Duitsers hadden geen last van de Spoorwegstaking, ze zorgden voor eigen mensen. Er mochten geen levensmiddelen of brandstof naar het westen van het land worden vervoerd. Er kwamen steeds meer razzia s en na een aanslag van het verzet op een Duitse militaire auto kwam het drama van Putten. Ook werden er 29 mensen in het openbaar doodgeschoten in Amsterdam. 4. De Hongerwinter Tijdens de winter was Nederland in twee delen gedeeld: niet-bevrijd en wel-bevrijd. Mensen in de verstedelijkte gebieden in het westen die geen relaties op het platteland hadden werden het zwaarst getroffen. Sommige hadden een eigen voorraad, kochten op de zwarte markt, of maakte gebruik van de hulporganisaties. Het was ook erg koud en het niet-bevrijde deel van Nederland was afgesneden van de toevoer van steenkolen. Later kwam er steenkool uit Duitsland. Hirschvield had al uitgestippeld dat er alleen energie zou zijn voor een klein deel van de bedrijven. Bedrijven gingen dus ook failliet. Voor de arbeiders was er een wachtgeldregeling dan kreeg je soms 70% uitbetaald. Koude Van oktober 1944 tot maart 1945 was het weer heel slecht. Het stroom wat er was ging naar bedrijven en inrichtingen die van algemeen belang waren. Zoals ziekenhuizen. De Duitse instanties kregen wel stroom. Wanneer je illegaal stroom aftapte kreeg je de doodstraf. Vanaf september hadden particuliere al geen brandstof meer, die gingen ze zelf zoeken op bv rangeerterreinen. Eerst was men alleen op zoek naar kolen en cokes maar daarna ook naar turf en zelfs hout. Met het hout was het zo erg dat ze naast bomen ook parkbankjes, sierbruggetjes, verlaten huizen (daarbij vielen doden), blokjes tussen de tramrails en eigen meubilair gingen slopen. Men ging zelf kacheltjes maken maar die werden ook voor een hoge prijs verkocht. Hongersnood Vrouwen gingen de straat op om te protesteren tegen de honger. Eerst had je nog het distributiestelsel maar toen dat niet meer bestond moest je zelf naar het platteland en merkte je pas hoe afhankelijk je was van t platteland. Die tochten waren de hongertochten. Er was ongelijke verdeling van het voedsel: in het oosten en noorden en het platteland van het westen was voldoende voedsel. Het Rijksbureau voor Voedselvoorziening kwam met een plan om eigenaren van schepen een deel van de lading te gunnen dat ze die eerlijk konden verdelen. Er kwam een Centrale Rederij die voedsel over het IJsselmeer naar het westen ging halen. Pagina 4 van 7

5 Tot aan de spoorwegstaking is er in Nederland geen echte honger geleden. Er was ongelijkheid in de verdeling van het voedsel. Ook werd er zuinig gedaan met het voedsel omdat men niet wist hoelang je er mee moest doen. Ook was er daling van de rantsoenen. Er kwamen lange wachtrijen voor de winkels. Door de schaarste moest men zelfs suikerbieten (ter vervanging van aardappelen) en tulpenbollen gaan eten. De tulpenbollen kwamen vrij omdat de export stil lag, en het was eetbaar. Suikerbieten moesten lang opstaan, en omdat er geen gas was kon dat niet. Wanneer je in de Centrale Keukens wilde eten moest je veel bonnen inleveren. Het eten werd steeds duurder dus alleen voor mensen met veel geld of kostbaarheden. Men kon niet eens normaal voedsel verzorgen omdat je dan overvallen werd. Na een bombardement ging iedereen plunderen en werden er zelfs mensen doodgeslagen Hongertochten Mannen, vrouwen en kinderen trokken vanuit steden naar het platteland om eten te zoeken of om hun kinderen onder te brengen. Een andere manier om aan goederen te komen, was lange tijd via de post. Stedelingen lieten voedselpakketten opsturen door bekende op het platteland. Maar er mochten geen pakketjes meer verzonden worden vanaf januari De mensen moesten steeds verder op pad met de fiets om voedsel te krijgen. Het ruilen van goederen voor voedsel in plaats van betalen met geld was een teken van maatschappelijke desintegratie. Over bepaalde bruggen (IJssel en Noordzeekanaal) mochten bepaalde producten niet vervoerd worden, die werden in beslag genomen. Honger en dood Er zijn veel mensen overleden door gebrek aan voedsel. Doden konden niet begraven worden omdat er geen kisten(hout) waren en begrafenisondernemers te zwak waren. Ze hebben lang thuis bewaard en in een massagraf begraven. Lijken werden soms ook opgeslagen op plekken zoals de Zuiderkerk in Amsterdam. Particulier initiatief Er werden hulpacties ondernomen door kerkelijke instanties. Men ging ook proberen voedsel te zenden naar de stedelijke gebieden. Het hoogtepunt was een zending van duizend karren van 13 pond die over de Afsluitdijk Amsterdam bereikte. Een andere vorm van hulp vormden de kinderevacutaties. Kinderen werden naar het oosten/noorden gebracht voor een beter onderkomen. In de hongerwinter werden er Interkerkelijke Bureaus (IKB s) opgericht om de extra hulp uit de andere provincies te coördineren en ervoor te zorgen dat de ergste slachtoffers niet werden vergeten. Er werden tochten per wegen gemaakt ( s nachts, want overdag werd alles gevuurd wat reed) en ook per schip. IKB s en IKO s werkten ook samen met de Professor Eerland Comités (Groningse hoogleraar) Pagina 5 van 7

6 Internationale hulp Omdat de geallieerden al vaker tegen de bondgenoten hadden gezegd dat er voedseltekort was, terwijl dat toen niet zo was (België) was het vertrouwen er nu niet nu het nodig was: Nederland is toch altijd rijk. In Westen Allies and Food Relief gaat het over 3 fasen: 1. Mislukking bij Arnhem tot einde van 1944: werd onderhandeld maar werkte niet echt. 2. Tot maart 1945: Churchill wilde geen concessie in Duitse richting. 3. Begin maart 1945: Churchill ging om. Nederlandse regering kampte met twee politieke problemen: 1. Ze hadden zelf de spoorwegstaking uitgeroepen 2. Voedselsituatie in het bevrijde zuiden was slechter dan voor de bevrijding Churchill wilde niks aan de situatie doen, na internationale publiciteit gingen Zweden en Zwitserland iets ondernemen. Internationale Rode Kruis van Zwitserland wilde graan naar Nederland brengen via de rijn. Duitsers vonden het goed, geallieerden niet. Want dan was de rijn weer neutraal en dat zou in het voordeel van de Duitser zijn. Vanuit zweden kwamen er 2 schepen (Noreg en Dagmar Bratt) aan in Delfzijl met bloem, gort, erwten en nog veel meer. Later kwam er nog een schip uit Zweden en ook nog uit Portugal. Voedseldroppings Eerst werden er testen gedaan of de juten zakken niet open zouden gaan bij het droppen, en toen dat niet het geval was ging men de juten zakken voldoen met voedsel. De Amerikaanse legerpakketten bleek ook sigaretten en kauwgum in het zitten. Kauwgum werd het zinnebeeld van de rol van de Amerikanen bij de bevrijding. De Rijkscommissaris liet op 27 april weten dat het voedseldroppen werd afgewezen. De Engelsen noemde de operatie Manna. Op 29 april werd door meer dan 200 vliegtuigen 500 ton voedsel uitgeworpen. Voedseldroppings waren er 10 dagen lang. Er werd bijna ton voedsel gedropt. Voedselpakketten buiten het droppings gebied moesten naar de politie worden gebracht. De bevrijding en daarna De geallieerden hadden de macht al in het luchtruim. De duitsers gingen verliezen De Geallieerden waren bevreesd dat ze genoodzaakt zouden zijn om steden al Rotterdam, Den Haag en Amsterdam to bombarderen. Montgomery zag af van zijn voornemen om West-Nederland binnen te vallen (3e week april). De oorlog in West-Europa werd beëindigd op 4 mei, toen op de Lüneburger Heide alle Duitse strijdkrachten in Noord-West-Europa zich overgaven aan Montgomery. Hitler had op 30 apil zelfmoord gepleegd. Nederland was niet verwoest, maar wel geschonden, grote delen stonden onder water. Het gewone leven kwam weer heel langzaam op gang: onderduikers vertoonde zich, politieke gevangenen kwamen vrij, joden keerde terug, dwangarbeiders kwamen terug. Pagina 6 van 7

7 5. De Hongerwinter sinds 1945 De kracht van het beeld Beeldmateriaal was erg belangrijk. Er waren weinig filmpjes maar wel veel foto s. Andriesse, Meijboom, Oorthuys, Taconis en Windig zijn de bekendste fotografen van de Hongerwinter. Hornecker moest van de Duitsers gaan filmen in Nederland, en ging niet de Duitsers filmen maar juist de mensen. Die beelden zijn heel belangrijk geworden. Debunking CBS cijfers kloppen niet volgens Klemann. Agrarische productie was minder gedaald. Verdringt de Holocaust de Hongerwinter? Het argument dat een kind zijn bordje moet leeg eten omdat er een Hongerwinter is geweest, zal zelden meer gebruikt worden. Auschwitz daarentegen heeft als waarschuwing nog altijd grote zeggingskracht. Daarmee blijkt het beeld van Auschwitz sterker dan dat van de Hongerwinter. Pagina 7 van 7