1.C In welk jaar is het boek verschenen? Het boek is in 2001 in Duitsland uitgebracht. Het is in Nederland in 2003 verschenen.

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 5297 woorden 19 mei ,2 58 keer beoordeeld Auteur Mirjam Pressler Eerste uitgave 2004 Vak Duits 1.A Wat is de titel van het boek? De titel van het boek is Malka Mai. 2.B Wie heeft het boek geschreven? De vrouw die dit heeft mee gemaakt, Malka Mai, heeft het zelf op 50 pagina s vast gelegd. Daarna heeft Mirjam Pressler het verwerkt en uitgebracht. 1.C In welk jaar is het boek verschenen? Het boek is in 2001 in Duitsland uitgebracht. Het is in Nederland in 2003 verschenen. 1.D Wie is de uitgever? De uitgever is Em. Querido s uitgeverij. 1.E Wanneer was de eerste druk? De eerste druk was in A Schrijf de flaptekst over? De joodse Malka Mai woont met haar moeder Hanna en haar zus Minna in een stadje aan de Pools- Hongaarse grens. Als de Duitsers in 1943 ook hier met deportaties beginnen, moeten de drie halsoverkop vluchten. Te voet trekken ze over de Karpaten naar Hongarije. Maar Malka wordt ernstig ziek en haar moeder besluit haar in een molen achter te laten. Zo gauw ze weer gezond is zal Malka alsnog naar haar moeder en zusje worden gebracht. Het plan mislukt en Malka moet zich in haar eentje redden. Terwijl haar moeder naar de vrijheid vlucht, belandt zij in een getto, waar ze door haar ongelofelijke wilskracht en doorzettingsvermogen weet te overleven. Maar of ze ooit haar moeder terug ziet? 2.B Waar slaat de titel op? De titel slaat op Malka Mai. Zij speelt in dit boek de hoofdfiguur. 3.A Wie zijn de hoofdfiguren en vertel in het kort iets over hen. Denk hierbij aan: Pagina 1 van 10

2 - leeftijd - hoe zien ze eruit - waar wonen ze Hoofdpersoon: Malka Mai. Malka Mai is een meisje van 7 jaar. Ze heeft heel mooie lang blond haar. Haar haar lijkt net goud. Malka a moeder zei altijd, dat Malka het mooiste haar had van de hele familie.malka is ongeveer Ze heeft als enige van de familie bruine ogen. Voor de oorlog droeg ze vaak mooie jurken en kreeg deze kleren meestal van de moeder van haar vriendin. Dit veranderde snel toen ze moesten vluchten. Malka droeg afgesleten en kapotte kleding, die veel te groot waren. Malka woont in een mooi huis in Lawoczne. Dit is maar voor even want ze moeten vluchten. In Hongarije blijft ze tijdelijk in een molen. Vervolgens verblijft een tijdje in de Poolse stadjes Skole en in Stryj. Het verblijf in deze plaatsen was slecht, ze verbleef in de getto s. Hier was het leven zwaar en ongezond. Er was weinig eten. Malka was daardoor erg dun geworden, en door de luizen plaag werd haar mooie haar afgeschoren. Door al deze ellende in de oorlog was ze een heel ander kind geworden. Bijpersoon: Hanna Mai. Hanna is de moeder van Malka. Ze is districtsarts in Lawoczne en omstreken. Hanna is ongeveer 42 jaar. Ze is getrouwd, maar haar man was verhuisd naar Erets Jisraël.( Een gebied in Israël.) Hanna heeft blauwe ogen en halflang bruin haar.ze is 1.72 lang. En heeft een lichtbruin gekleurde huid van de zon. Hanna is een beetje tenger gebouwd. Ook zij droeg voor de oorlog mooie kleding. In de oorlog kreeg ze vaak afgesleten kleding van mensen die het niet meer hoefden. Hanna woont samen met Malka en haar andere dochter in Lawoczne. Als ze vluchten gaan ze samen met een groep mensen de grens over van Hongarije, in de hoop in Boedapest een nieuw leven te beginnen. Ze verblijft in Hongarije in een vluchtelingen kamp waar de omstandigheden niet erg gezond zijn. Bijpersoon: Minna Mai. De dochter van Hanna Mai en de zus van Malka. Minna is 16 jaar. Ook Minna heeft blauwe ogen en lang bruin haar. Ze is 1.76 lang en is net als Hanna tenger gebouwd. Maar Minna heeft wel een donkere huidskleur. Minna draagt s zomers het liefst vrolijke jurken. Minna woont in Lawoczne. Ze wil het liefst bij haar vader wonen in Erets Jisraël. Maar dat heeft haar moeder liever niet. Na vele jaren in haar geboorteplaats te wonen, vertrekt ook zei naar Hongarije. Minna verblijft daar bij mensen thuis, en verstopt zich in hooibergen. Vervolgens komt ze in een vluchtelingenkamp, en als laatste gaat ze met Jeugd Alijah naar Erets Jisraël ( Jeugd Alijah: zo noemde men de pogingen van Joodse organisaties om tijdens de nazi-tijd, jonge joden uit Europa te redden en naar Erets Jisraël te brengen). 3.B Wat voor karakter hebben ze? Geef twee voorbeelden van gebeurtenissen waaruit dat karakter blijkt. Malka Mai Malka is nog een jong meisje en begrijpt nog niet zo goed waarom ze zo hals over kop vertrokken zijn naar Hongarije. Ze kan al erg goed lezen vergeleken andere leeftijd genootjes. Ze vindt het niet erg om bijna helemaal alleen de oorlog te door staan. Malka vindt het juist rustgevend en hoeft dan ook niet op andere mensen te letten. Tijdens de vlucht houdt ze zich sterk, dit is echter heel moeilijk voor een kind van 7 jaar. Pagina 2 van 10

3 Malka lijdt onder honger en denkt de hele dag aan niks anders dan eten. Het is een obsessie voor haar geworden. In het getto bedelt ze bij mensen en steekt haar hand dan uit in de hoop dat de mensen er eten in leggen. Ze trok haar ogen dan samen en keek zo dat mensen haar zo zielig vonden dat ze haar wel eten moesten geven. Malka schaamt zich nergens voor, als ze maar wat krijgt. De dag voordat ze vertrok aan de lange reis, had ze per ongeluk de pop van haar vriendin Veronik meegenomen. Ze voelde zich schuldig, maar na enige tijd was dit het enige dat haar herinnerde aan de goede oude tijd in Lawoczne. Maar Malka verloor ook Liesje, haar lievelingspop, vanaf toen stond ze er helemaal alleen voor. Hanna had ooit eens gezegd dat een kind niet opviel, dit zette Malka aan het denken, daardoor ging ze vol goede moed door om te overleven. Na lange tijd dat ze haar moeder niet meer had gezien, zag ze haar moeder alleen nog als dokter Mai. Voorbeeld 1. Nee, de eenzaamheid was niet erg, erger was de honger. Ze kon nergens anders meer aan denken, de honger beheerste haar ieder uur, iedere minuut, en als ze s morgens wakker werd voelde ze dat ze ook in haar slaap honger had gehad en over de honger had gedroomd. De honger werd het middelpunt van haar gedachten, ook al deed ze nog zo haar best om niet aan eten te denken. Van de honger beet ze haar vingernagels af, ze zoog op haar vingers en s avonds, op haar zakken, kauwde ze zelfs op de nagels van haar tenen. Voorbeeld 2. Ze liet zich op de matras vallen, dekte zich met de jas toe en greep in haar zak om Liesje eruit te halen, de enige troost die ze nog had. Maar Liesje was er niet, ook niet in de andere zak, ze moest haar bij Ciotka hebben laten liggen. Opeens was haar blijdschap over de nieuwe warme kleren verdwenen. Het verlies van de pop leek ondraaglijk, erger dan alles wat ze ooit had meegemaakt. In haar zak zat alleen de appel. Ze draaide hem in haar handen om en om, rook eraan, streek met haar vinger over de gladde, koele schil en huilde. Ze kon zich niet herinneren dat ze ooit zo had gehuild. Hanna Mai Hanna is een vrouw die erg veel om haar kinderen geeft. En probeert juiste beslissingen voor ze te nemen. Een van Hanna s plus punten was dat ze snel kon beslissen. Hanna stond er altijd voor in om een patiënt in nood meteen te helpen. Daardoor was ze erg geliefd door de bevolking. Ze wist vaak door welke mensen ze hulp kon verwachten. Dat was erg handig voor de moeilijke reis. Vroeger wou ze altijd al dokter worden, en daarna pas kinderen. Alles had ze al gepland en was erg ambitieus. Hanna heeft heel veel doorzettingsvermogen maar door de vermoeiende reis zakt bij haar ook de moed wel eens in de schoenen en was bang om alsnog Malka te verliezen. Ze ergerde zich aan mensen die het in de tijd van de oorlog zo goed hadden en geen poot uit staken voor de vluchtelingen en andere armen. Voorbeeld 1. Hanna wist meteen wat ze moest doen, daar hoefde ze niet lang over na te denken. Een van haar sterke kanten was dat ze snel kon beslissen, en stiekem minachtte ze alle mensen die altijd aarzelden en langzaam waren, zoals haar zus. En haar vader. Alstublieft dokter, zei de boerin. Hanna glimlachte bemoedigend. Een professionele glimlach, die haar nooit enige moeite kostte. Natuurlijk was het haar Pagina 3 van 10

4 plicht om naar de gewonde toe te gaan, en niet alleen haar plicht, ze hield ook van haar werk en vond het heerlijk als mensen haar nodig hadden. Voorbeeld 2. Waar is mijn dochter? Vroeg Hanna. Heeft Chaim Kopolowici mijn dochter bij u gebracht? Chaim Kopolowici? Uw dochter? Vroeg dokter Rosner. Hanna zag heel goed dat zijn gezicht niet alleen verbazing uitdrukte, maar ook afschuw en angst. Maar daar kon en wilde ze geen rekening mee houden. Vlug vertelde ze hoe ze Malka had achter had gelaten. Ze praatte haastig, gejaagd en moest haar verhaal telkens onderbreken omdat ze zo teleurgesteld was dat ze haar tranen niet kon inhouden. Minna Mai Minna is een meisje dat niet goed met haar moeder kan opschieten. Hanna wou dat ze iets meer van haar had dan van Hanna s vader. Minna gaat het liefst naar haar vader in Erets Jisraël. Ook al kent ze hem nauwelijks. Ze heeft er mooie verhalen over gehoord. Minna is niet snel van iets overtuigd. Ze is ook niet zelfverzekerd en als haar iets niet aanstaat, kan ze de hele dag niets zeggen. Minna is erg verwent. Want ze eet geen eten wat ze niet lust. Ze kan er erg slecht tegen als iemand anders gelijk heeft. In de oorlog zit ze erg in de knoop met haar zelf. Minna kan dan ook bijna met niemand goed opschieten behalve met haar leeftijdsgenoot Ruben. Voorbeeld 1. Overdag werkte Minna in de keuken waar het eten voor de zieken en bejaarden werd klaargemaakt. Met tegenzin had ze die baan aangenomen, maar een jong Pools meisje moest zich nu eenmaal nuttig maken, dat zag ze ook wel in en het alternatief om voor kleine kinderen te zorgen of zieken verplegen, had haar nog erger geleken. Dan maar liever in de keuken werken. Ze stond elke morgen op en ging naar haar werk, maar ze wilde er niet over praten. Als Hanna vroeg hoe haar dag was geweest, haalde ze haar schouders op en pakte een boek. Ook als Hanna haar waarschuwde voorzichtig te zijn en niet haar mond voorbij te praten, haalde ze alleen haar schouders op en verdiepte zich weer in haar boek. Voorbeeld 2. Minna zat met een nors gezicht langs de kant van de weg en maakte geen aanstalten om op te staan. Ik ga niet mee, zei ze. Ik haat de bergen, ik haat Hongarije en ik haat Hanna ging er niet op in en zei alleen streng: Stel je niet zo aan en kom mee. Altijd moeten we doen wat jij wilt, siste Minna. Ik wil niet naar Hongarije. Wat moet ik in Hongarije? 4. In welke tijd speelt dit boek ongeveer. Geef voorbeelden waaruit blijkt in welke tijd het verhaal speelt: computers, de jaren 80 of 90. Het boek speelt zich in de jaren 1943 en In deze tijd begint in Polen ook de Tweede Wereldoorlog. Hier worden ook joden in getto s gezet en op transport gezet naar één van de vele concentratiekampen. In die tijd was er aan veel te kort. Het boek speelt zich in de maanden van augustus 1943 tot maart Voorbeeld 1. De actie kwam. Net als de vorige keer reden er auto s met luidsprekers door het getto, en ook nu weer rook Pagina 4 van 10

5 Malka de angst. Ze had naar gedroomd, misschien omdat ze koorts had, in elk geval was ze vroeg wakker geworden en zat ze bij de waterput toen ze de eerste auto s en de eerste Duitse woorden hoorde. Ze wist dat ze weg moest, verstoppen had geen zin, de Goldfadens hadden zo n goede schuilplaats gehad en toch waren ze er niet meer, daarom stond ze op en begon te lopen. Voorbeeld 2. Er kwamen twee Poolse gendarmes binnen, samen met een soldaat van de Duitse grenswacht. De Duitser ging achter het bureau zitten, pakte een papier voor zich en pakte een potlood, de twee Poolse gendarmes stonden voor de kinderen. Vooruit, zei de Duitser verveeld. Laten we met het meisje beginnen. Hoe heet je? Toen Malka niet meteen antwoord gaf, herhaalde een van de twee gendarmes de vraag in het Pools. Malka Mai. Ben je een jodin? Ja. En wie zijn je ouders? Mijn moeder is dokter Mai. En waar is je moeder nu? Malka begon te huilen. Schiet op zei de Duitser ongeduldig en de oudste van de twee gendarmes blafte: Geef antwoord als je iets gevraagd word. 5. Waar speelt het verhaal zich af (dorp, stad, welk land enz.) Beschrijf de omgeving, landschap stad. Beschrijf het zo dat de lezer het voor zich ziet. Als je het huis van de familie Mai binnenkomt, dan zie je een grote woonkamer, met links van de deur een bankstel en een kast met veel foto s van familie erop. Hanna heeft in haar huis ook een eigen praktijk. Het huis staat in het plaatsje Lawoczne. Lawoczne ligt aan de Pools Hongaarse grens. Achter het huis loopt een beekje met daarachter een bos. Na vele jaren in Lawoczne gewoond te hebben ontvluchten ze de stad vanwege een actie (razzia). De familie Mai trekt de Karpaten over. Met veel bergen en uitgestreken weilanden. Malka verblijft lange tijd in een getto in het plaatsje Stryj. Het is er vies en er zijn te veel mensen met te weinig huizen. Er is ook een Arische kant in Stryj, hier verloopt alles goed. Er staan grote huizen en het is er schoon. Het vluchtelingenkamp van Minna en Hanna ligt aan de rand van Boedapest. Er staan kleine barakken met een stapelbed en een tafel er in. Buiten het kamp zijn bergen en bossen. Gebruikte woorden: 156 woorden 6. Bij welke genre kun je dit boek indelen? Leg kort uit waarom. Het boek Malka Mai behoort tot de genre oorlogsroman. Het boek hoort bij deze categorie omdat het boek zich afspeelt in de tweede wereldoorlog. In het boek wordt veel verteld wat er allemaal gebeurd in getto s en hoe de mensen in die moeilijke periode leefden. Er gebeurden in die tijd vreselijke dingen wat nooit meer mag voorkomen. Als je wilt mag je een kort uittreksel er bij doen, of er één van jezelf bij doen. Het boek gaat over: Malka en haar zus Minna en hun moeder Hanna. Hanna komt te weten dat er die avond een actie (razzia) zal plaats vinden. Ze probeert een uitweg te bedenken om niet opgepakt te worden. Op dat zelfde moment speelt Malka bij haar Duitse vriendinnetje Veronik. Maar op dat moment komt Minna binnen en Pagina 5 van 10

6 zegt dat Malka snel naar huis moet komen. Nog geen half uur later zijn ze vertrokken uit Lawoczne, haar moeder wil naar Hongarije vluchten want daar is het veiliger. Het is een zware tocht, overdag erg warm, en s nachts ijskoud, gelukkig zijn er verschillende mensen die hen helpen. Als ze halverwege de Karpaten zijn wordt Malka ernstig ziek. Hanna had een adres gekregen waar ze tijdelijk konden overnachten. Ze kwamen bij een molen aan. Malka had koorts en had snel medicijnen nodig. Bij de molen komen ze een groep rijke Joden tegen. Zij vluchten ook, en het zou handig zijn als ze met hen kon mee reizen. Maar om met hen mee te reizen moet ze Malka achter laten. Ze besluit samen met Minna, Malka achter te laten. Ze verblijft dan tijdelijk bij het gezin Kopolowici. Hanna heeft met meneer Kopolowici afgesproken, dat zodra Malka weer beter is zij met de trein naar Munkatsch wordt gebracht. En vandaar wacht Hanna op haar. Want Hanna en Minna reizen ter voet naar Munkatsch, dit is een zware tocht. Het verloopt echter anders, Malka knapt enigszins op maar de familie Kopolowici wordt er van verdacht joden achter te houden. Hij brengt haar naar een stadje in de wijde omgeving. Ze stond er vanaf toen helemaal alleen voor. Malka zwerft rond en wordt aan gehouden door gendarmes, er worden vragen op haar afgevuurd. Ze wordt terug naar Polen gebrachte en daar wordt ze opgehaald door een Poolse gendarme. Hij neemt haar op in haar eigen gezin. Iedereen is heel lief voor haar en vooral Teresa de moeder van drie jongetjes. Ondertussen reisden Hanna en Minna ook verder. Hanna heeft overal geïnformeerd waar Malka was. Tot ze op een gegeven moment hoorde dat ze weer terug was gebracht naar Polen en in het gezin van Teresa en Zygmunt was opgenomen. Malka bleef daar ook niet voor lang, want de familie werd er van verdacht joden in huis te hebben. Ze brachten haar naar Stryj in een getto. Ze kwam bij de familie Goldfadens. Ze gaven niet veel omhaar maar ze kreeg er dak boven haar hoofd. Er kwam een actie, waarna het hele getto was uitgestorven. Met Hanna en Minna ging het niet goed, ze waren smerig en ondervoed en konden niet langer in spanning leven. Hanna ging terug naar Polen onder een vals paspoort en Minna ging naar Israël bij haar vader. Malka heeft het niet goed, ze lijdt honger en het lijkt alsof er niks anders meer bestaat dan aan eten te denken. Het lijkt wel of ze niet meer helder kan denken, het vergaat haar zwaar in het getto. Ze vindt een schuilplaats, het is een kolenkelder, bij elke actie kruipt er in. Op een dag wordt Malka ernstig ziek, ze wordt gevonden en word over gebracht naar een ziekenhuis. Na verloop van tijd gaat het weer wat beter met haar. Maar door de luizen plaag wordt haar prachtige haar afgeschoren, en ook nu zag ze alles weer somber in. Er kwam weer een actie, ze verstopte zich en kon weer aan de actie ontsnappen. Ze keerde terug naar het ziekenhuis, het was er leeg. Iedereen was weg, maar er kwamen weer nieuwe mensen. Hanna was bij Zygmunt en Teresa, van hen kreeg ze het slechte nieuws te horen dat Malka niet meer bij hen was. Via andere mensen kreeg ze te horen dat Malka verbleef in het ziekenhuis. Teresa s moeder ging met de slee naar het ziekenhuis, en praatte met Malka. Dit bracht geen succes op. Hanna wou zich er niet bij neer geven. Voor een tweede maal reisde de moeder van Teresa naar het ziekenhuis. Ze nam Malka mee. Ze kwam het knusse huisje binnen, Malka hoorde iemand huilen. Ze keek op, maar ze was niet geïnteresseerd in die vrouw, nee ze wou Teresa zien. Hanna hoorde het en begon luidt te huilen. 2. Malka Mai: samenvatting en beknopte analyse Malka Mai woont met haar moeder Hanna en oudere zus Minna tijdens de Tweede Wereldoorlog in het plaatsje Lawoczne in het zuiden van Polen. Op een dag wordt duidelijk dat de Duitsers overal joden beginnen op te pakken. Moeder Hanna, die dokter is en op redelijk goede voet staat met één van de Duitse officieren, denkt dat ze geen gevaar loopt, ook al is ze joods. Ze is namelijk de enige arts in de wijde Pagina 6 van 10

7 omgeving en ze denkt dat men haar daarom wel met rust zal laten. Maar al gauw blijkt dat ze zich vergist. De Duitse officier geeft haar wel de gelegenheid te vluchten. Met Malka en Minna gaat ze te voet naar Hongarije. De tocht is zwaar en moeilijk. Onderweg wordt Malka zwaar ziek. Hanna sluit zich met Minna aan bij een groep rijke joden die een goed georganiseerde vlucht naar Hongarije ondernemen. Na lang wikken en wegen laat ze de zieke en verzwakte Malka achter bij het joodse gezin Kopolowici. De afspraak is dat die man Malka enkele dagen later, verderop in Hongarije, per trein bij haar moeder zal afleveren. Dat mislukt. De jood Kopolowici hoort dat er razzia s op komst zijn, wordt bang en brengt Malka naar een nabijgelegen stadje, waar hij haar gewoon midden op straat aan haar lot overlaat. In het stadje wordt Malka opgepakt door Hongaarse gendarmes en in de gevangenis gezet. Een paar dagen later wordt ze naar Polen teruggebracht. Bij de Poolse grens wordt ze verhoord en geslagen door Duitse soldaten. Plotseling duikt een Poolse grenswacht op die haar meeneemt naar zijn eigen gezin, even buiten Lawoczne. Bij deze Zygmunt, zijn vrouw Teresa en hun kinderen komt Malka tot rust en maakt ze een heel gelukkige tijd door. Vooral met het mongloïde zoontje Antek kan ze het heel goed vinden en Teresa is als een moeder voor haar. Plotseling komt aan dat geluk een eind. In het dorp gaan praatjes rond en Zygmunt wordt bang. Hij brengt Malka naar het joodse getto in de stad Skole, waar een familie woont die hij kent. Bij de Goldfadens wordt Malka in huis opgenomen, niet erg enthousiast, maar ze krijgt een slaapplaats en wordt gevoed. Korte tijd later voeren de Duitsers een razzia in het getto uit. Malka weet te ontkomen en staat weer helemaal alleen. De tijd daarna volgt is een aaneenschakeling van ellende en verdriet. Malka heeft geen onderdak meer, kruipt s nachts in een oude kolenkelder en moet bedelen voor eten. Ze heeft altijd honger. Diverse keren weet ze aan nieuwe razzia s te ontsnappen. Steeds magerder en zwakker wordt Malka. Op een dag wordt ze ziek. Ze wordt gevonden en komt in het joodse ziekenhuis terecht. Ze blijkt tyfus te hebben. Als ze is opgeknapt, mag ze in het ziekenhuis blijven overnachten en met de patiënten mee-eten omdat er niemand meer is die voor haar kan zorgen. Ondertussen is Malka s moeder Hanna erachter gekomen dat Kopolowici zich niet aan de afspraak heeft gehouden. Op de afgesproken plek meldt hij zich niet met Malka. De andere vluchtelingen halen Hanna over met hen verder te reizen naar Boedapest. Daar stelt ze alles in het werk om informatie over Malka te krijgen. Ze probeert allerlei mensen te mobiliseren om Malka op te halen, maar alles mislukt. Op een gegeven moment is Hanna zo wanhopig dat ze besluit in haar eentje terug te keren naar Polen om haar dochtertje op te halen. Na een barre tocht klopt ze bij Zygmunt en Teresa aan. Die vertellen haar wat er is gebeurd en waar Malka volgens de laatste berichten is. De moeder van Teresa gaat Malka in het ziekenhuis ophalen, maar de geestelijk zwaar beschadigde Malka wil niet mee en vlucht weg. Ze denkt aan een valstrik, ze kan zich haar moeder nauwelijks meer voor de geest halen. Al tijden denkt ze aan haar alleen nog maar als dokter Mai bij wie ze ooit heeft gewoond, niet meer als haar moeder. Bij een tweede poging lukt het Malka naar het huis van Zygmunt en Teresa mee te nemen. Daar ziet Malka haar moeder na een tijd vol ontberingen: En daar zat ze, dokter Mai, die ze voor het laatst in Hongarije had gezien, in de molen, toen zij ziek in bed lag. Met die vrouw heeft ze niets meer. Malka vraagt dan ook waar Teresa is, de vrouw die haar zo liefdevol heeft behandeld. Als Hanna die vraag van Malka hoort, begint ze hartverscheurend te huilen. Na deze dramatische scène eindigt het boek. Opdracht A6. Pagina 7 van 10

8 Schrijf een brief aan een van de hoofdpersonen en vertel wat je van haar vind en wat je vind van haar gedrag. Van haar keuzes. Beste Malka. Ik vind dat jij je erg groot hebt gehouden in de oorlog. Ik vind je ook slim voor je leeftijd. Sommige keuzes had ik echt niet kunnen bedenken, zeker niet op jou leeftijd. Ik hoop dat je nu, je leven weer op een rijtje hebt en gelukkig bent. Na die moeilijke beslissing van je moeder heb je het erg moeilijk gehad. Als ik in de schoenen van je moeder had gestaan, had ik je niet achter gelaten in de molen. Je bent een keer met de trein mee geweest, dit zou ik zelf niet hebben gedaan want er zaten vele risico s aan aanvast. Je had je beter ergens kunnen verstoppen. Over het algemeen vond ik je keuzes prima. Je gedrag is beheerst en je windt je niet snel over iets op. Sommige dingen moest je noodgedwongen wel doen, zoals bedelen. Stelen was niet veel beter geweest en dan had je op den duur ook problemen gekregen. Jij had een goede instelling die je uiteindelijk door de oorlog heeft geholpen. Je zorgde voor eten en een slaap plek. Dit was een prima besluit. Dat had niet ieder kind op die leeftijd kunnen volbrengen. Ik hoop dat je geen nare dromen of enge herinneringen aan de oorlog hebt over gehouden. Maar dat lijkt me onwaarschijnlijk. Ik vind dat je echt een sterke vrouw. Een vrouw met karakter. Veel sterkte toegewenst, en ik hoop dat je nog een gelukkig leven zal leiden. Van Esrah Jellema Gebruikte woorden: 244 woorden. Opdracht B3. Zoek een foto die volgens jou bij het boek past. Leg in het kort uit waarom. Om de tekst op dit plaatje draaide het allemaal. Deze ster gaf aan dat je een jood bent. Je moest hem dragen op je jas, zodat iedereen kon zien dat je jood bent. De oorlog was begonnen om alle joden op te ruimen. Als dat was gebeurd, kwam alles weer goed. Volgens Hitler en zin aanhangers waren de joden de schuldige van alle ellende. Dit was de voornaamste reden waarom de Tweede Wereldoorlog uitbrak Is dit het nou, willen sommige mensen alleen maar ellende bereiken en mensen het leven zwart maken. Ik vind het echt vreselijk wat er is gebeurd. Ik hoop dat dit nooit meer zal gebeuren. Gebruikte woorden: 116 woorden. Opdracht C6. Zoek een gedicht dat volgens jou bij dit boek past. Leg uit waarom dat zo is. Ik herken wat hier verteld wordt. Dit voel je ook als je het boek leest. Net alsof je het zelf hebt meegemaakt. Je staat er even bij stil en gaat er over nadenken wat al die mensen hebben moeten doorstaan. Het meisje Malka is nu oud en heeft haar verhaal verteld en opgeschreven. En daarom vond ik het onderstaande gedicht goed bij het boek passen. Want Malka leed ook honger en speelde ook een rol in die onvergetelijke oorlog. Dit blijft vele oude mensen achtervolgen alsof het maar een paar jaar geleden is gebeurd. Je kunt niet een knop in je hoofd om schakelen, nee dit moet je verwerken. En een ieder doet dit op zijn eigen manier. De Pagina 8 van 10

9 schrijfster van dit gedicht heeft haar verhaal verwerkt in een gedicht. Gebruikte woorden: 130 woorden. Oude mensen vertellen Als oude mensen vertellen dan hang ik aan hun lippen, daar kunnen wij met z'n allen nog lang niet aan tippen. Als zij gaan verhalen over vroeger, of over de zee, dan maak jezelf op dat moment al die dingen ook mee. Ze vertellen van oorlog en honger en van het werken op het land. De tijden van vroeger, ik vat het niet met mijn verstand. De tijden herleven als zij het hebben verwoord, ik heb stil zitten luisteren en alles, echt alles gehoord. Schrijver: moeke Inzender: Janny, Eindig elk verslag met 3 belangrijke bladzijden uit het boek. Malka werd midden in de nacht wakker, in elk geval dacht ze dat het middenin de nacht was, want het was heel donker, maar toen zag ze grijs licht in het raam en wist ze dat het vroeg in de ochtend moest zijn. Haar moeder en Minna zaten onder het raam op de grond, met opgetrokken knieën, ze leken wel zwarte tenten en hun gezichten waren bleke halvemanen. Ze praatten met elkaar, waarschijnlijk was ze van hun stemmen wakker geworden. Malka luisterde zonder echt te begrijpen wat ze bedoelden, de woorden stroomden door haar hoofd als het water door een rivierbedding, ze bleven aan stenen hangen, raakten in een draaikolk, klotsten tegen de oever, stroomden weer verder. Ik weet niet hoe lang we nodig hebben om in Munkatsch te komen, misschien een paar dagen of een week, zei Malka s moeder. Tegen die tijd gaat het vast veel beter met haar en kan Kopolowici haar naar ons toe brengen, met de trein, dat is maar een paar uur. In Munkatsch ken ik een arts, dokter Rosner, daar kunnen we afspreken. En als ze gepakt worden? Vroeg Minna. De stem van haar moeder klonk gerustellend. Ze worden niet gepakt. Kopolowici heeft een dochter die ongeveer even oud is als zij, hij kan haar Pagina 9 van 10

10 geboortebewijs meenemen. Niemand zal doorhebben dat Malka niet zijn kind is. En waarom zou een vader niet met zijn kind naar familie in Munkatsch mogen reizen? Vind je het echt goed om haar hier te laten? Vroeg Minna na een korte pauze. Haar beverige stem zweefde door de lucht, kwam door Malka s oren rechtstreeks in haar buik en vulde hem helemaal op, zodat ze haast geen lucht meer kreeg. Ze duizelde. Haar moeder begon te huilen. Ik weet toch niet wat ik moet doen. We moeten verder, we mogen hier niet gevonden worden. En zij is ziek, met die koorts moet ze een paar dagen in bed blijven. Je hebt toch zelf gezien dat ze nauwelijks meer kon lopen. Een kind valt niet op, kinderen heb je overal. Het heeft geen zin alle drie het risico te nemen om gepakt te worden. We zien elkaar in Munkatsch weer en van daar gaat het hopelijk makkelijker. Over wie hebben ze het, dacht Malka. Over welk kind? En waar moet dat kind met de trein naar toe? Ze wilde haar hoofd optillen om haar moeder en haar zus te laten merken dat ze wakker was, maar het lukte niet, want hoewel het donker was draaiden er steeds grotere lichtstrepen voor haar ogen, het waren de lichten van een locomotief. Ze zag stoom omhoogstijgen, roodachtige stoom met gloeiende vonken, en de stoom omhulde haar, tilde haar op en wiegde haar heen en weer. Toen ze weer een keer wakker werd, was het echt morgen. Haar moeder en Minna zaten op de rand van haar bed, in de deur stond een vreemde man. Dat moest meneer Kopolowici zijn, over wie haar moeder gisteren had verteld. Vooruit, u moet opschieten, zei de man. De anderen staan al op u en uw dochter te wachten. Malka, zei haar moeder, jij blijft een paar dagen hier bij de familie Kopolowici. En als het weer beter met je gaat, brengt meneer Kopolowici je met de trein naar ons toe. We moeten naar Munkatsch en jij bent te ziek om mee te gaan. Het duurde een hele tijd voor Malka de woorden verstond, en ook toen waren ze niet duidelijk en kostte het haar moeite om te begrijpen wat ze betekenen. Maar jij hier en wij Munkatsch drong tot haar door. Ze begon te huilen. Ik wil niet hier blijven, zei ze. Ik kan heel goed lopen, dat weet je best. Ik ben geen klein kind meer. Haar moeder trok haar overeind. Ze sloeg haar armen om haar heen en drukte haar tegen zich aan. Er zit niets anders op, het moet, we hebben geen keus. Malka wilde smeken, wilde schreeuwen, maar toen zag ze het gezicht van haar moeder, ze zag dat Minna het huilen nader stond dan het lachen en begreep dat het echt moest. Daarom slikte ze het bittere gevoel dat in haar keel opsteeg weer in en zweeg. Kom nu eindelijk, zei de man bij de deur. Ik heb het adres van dokter Rosner en u hebt het adres van mijn zus, ik breng het meisje naar u toe zodra het beter met haar gaat, u hoeft zich geen zorgen te maken. Malka keek de man aan, hij staarde naar het tegenoverliggende raampje, waar het steeds lichter werd. Ga maar, zei Malka. Ga maar, ik blijf wel hier. Toen liet ze zich achter over vallen, keerde zich naar de muur en deed haar ogen dicht om niet te hoeven zien hoe haar moeder en Minna het kamertje uit liepen. Met Liesje stevig tegen haar gezicht aan gedrukt hoorde ze eerst de harde voetstappen op de trap slaan van een deur. Daarna klonken de voetstappen doffer, alsof ze over zand of gras liepen. Tenslotte was er niets meer te horen. Alleen nog het gekakel van kippen. Pagina 10 van 10