JAARPLAN 2019 DOEN, SAMEN ADDENDUM PLUSFUNCTIE DE GELDERLAND BIBLIOTHEEK PLUSBIBLIOTHEEK

Transcriptie

1 JAARPLAN 2019 DOEN, SAMEN ADDENDUM PLUSFUNCTIE DE GELDERLAND BIBLIOTHEEK PLUSBIBLIOTHEEK STICHTING ARNHEMSE OPENBARE EN GELDERSE WETENSCHAPPELIJKE BIBLIOTHEEK

2 MISSIE Rozet is de springplank voor de stad Arnhem. Voor iedere bewoner van de stad en daarbuiten die dat wil en nodig heeft. Rozet maakt taal, kunst en erfgoed toegankelijk en persoonlijke groei mogelijk. Rozet versterkt daarmee het hart van de Arnhemse samenleving. INLEIDING Welkom bij het jaarplan 2019 van Rozet. Rozet is geworteld in de stad Arnhem. Die mooie stad met haar ommelanden waar zoveel te beleven en te doen is. Het jaarplan 2019 staat in het teken van samen doen. We zijn halverwege het Strategisch beleidsplan , Rozet springplank voor de stad. De tussentijdse evaluatie van dit plan medio 2019 zal uitwijzen of we op de goede weg zijn en of we moeten bijsturen. ROZET ALS PARTNER Rozet vervult een fundamentele rol in Arnhem als basisvoorziening op het gebied van taal, kunst en erfgoed en heeft de volgende vijf functies: 1. Inwoners van Arnhem en omgeving van 0 tot 100 jaar in staat stellen om een leven lang te leren door middel van taal, kunst en erfgoed (Rozet Onderwijs en Rozet Cursus). 2. Stimuleren en toerusten van Arnhemmers met taal, kunst en erfgoed om mee te kunnen doen aan de moderne kennissamenleving (Rozet Meedoen en Rozet Bieb). 3. Arnhemmers en bezoekers van Arnhem de openbare ruimte laten vieren door contact met taal, kunst en erfgoed (Rozet Zakelijk, onderdeel huisvesting). 4. Programmeren van taal, kunst en erfgoed voor doorgroeiers (Rozet Stadgids en Rozet Bieb, onderdeel plusfunctie). 5. Doorontwikkelen tot de partner van en voor de stad met taal, kunst en erfgoed (Rozet Evenementen & Debat, Rozet Zakelijk, Rozet Stadsgids en Rozet Innovatie). Rozet richt zich op cultuur. Cultuur is voor Rozet de verbinding van de samenleving door taal, kunst en erfgoed. Met taal, kunst en erfgoed als drijvende krachten willen we de partner voor de stad zijn om haar inwoners zo goed mogelijk met deze ontwikkelingen om te laten gaan. Voor 2019 betekent dat, dat we ons richten op drie speerpunten: Bestrijding van laaggeletterdheid in Arnhem en omgeving Ontwikkeling van perspectief voor inwoners van Arnhem en haar omgeving Mogelijk maken van een leven lang leren Deze speerpunten worden vormgegeven binnen de acht werkprogramma s van Rozet zoals in het Jaarplan 2019 is weergegeven. Dit addendum zoomt in op de plusfunctie van Rozet. Rozet is de Plusbibliotheek in Gelderland en heeft de Gelderland Bibliotheek met haar collectie op het gebied van Gelderse geschiedenis en actualiteit. 2 - Rozet Jaarplan addendum plusfunctie Rozet Jaarplan addendum plusfunctie - 3

3 INGEZOOMD: PLUSFUNCTIE OORSPRONG De oorsprong van de plusfunctie van de openbare bibliotheek ligt in het collectioneren en beschikbaar stellen van collectie op hbo+-niveau ten behoeve van leners van bibliotheken in de provincie en in het land. Deze functie werd van 1970 tot 1995 gesubsidieerd door het Rijk. Op landelijk niveau werden kennisgebieden over 14 Plusbibliotheken verdeeld. Onze bibliotheek collectioneerde (en bewaarde) op de gebieden kunst, Nederlandse literatuur, geschiedenis en specifieke terreinen van bladmuziek. Vijf jaar geleden zijn er nieuwe landelijke afspraken gemaakt. De Bibliotheek Arnhem kreeg de regiefunctie over het onderdeel geschiedenis. Dit sluit goed aan bij de collectie van de Gelderland Bibliotheek. De Gelderland Bibliotheek collectioneert, bewaart en maakt in publicatievorm alles toegankelijk op het gebied van Gelderland. De oorsprong van de Gelderland Bibliotheek gaat terug naar 1955 toen de Bibliotheek Arnhem provinciale subsidie kreeg met de opdracht alle Gelderse couranten te verzamelen. De collectie werd verder opgebouwd en in 1972 leidde dit tot de oprichting van de Nijhoffkamer, de voorloper van het Gelders documentatiecentrum. Het Gelderse documentatiecentrum is de oude naam voor de Gelderland bibliotheek. De collecties staan ter beschikking van bezoekers, eigen leners, Gelderse bibliotheekleden en leden van bibliotheken in het land. Deze functies zijn door de jaren heen, uit oogpunt van synergie maar ook door bezuinigingen op de plusfunctie, nauw met elkaar verweven. Zowel de Plusbibliotheekfunctie als de functie van de Gelderland Bibliotheek zien en noemen wij gezamenlijk: de plusfunctie. GROEI EN VERSCHUIVING Door de jaren heen is er een verschuiving te zien in gebruik, doelgroep en niveau. De bezuinigingen op lokaal bibliotheekwerk en de taakopdracht vanuit gemeenten in onze provincie, heeft bibliotheken om ons heen gedwongen zich tot een middengroep van gebruikers te beperken met een forse inzet binnen het sociaal domein ten behoeve van lageropgeleiden. Daardoor verschuift de vraag aan de Plusbibliotheek van hbo+-niveau en hoger naar mbo+-niveau en hoger. In het kader van een landelijk gezamenlijk collectieplan is in 2017 in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek een onderzoek gestart naar de landelijke rol van de Plusbibliotheken. Hierin is de rol en functie van de over 14 plusbibliotheken verdeelde collectie en de functie van de Plusbibliotheek binnen de provincie onderzocht. De resultaten zijn te vinden in Resultaten van het onderzoek t.b.v. de ontwikkeling van een nieuwe beleidskader voor de plusfunctie (31 januari 2018, Maurits de Graaf). Ook hierin wordt de verschuiving in niveau opgemerkt: Terwijl het belang van de kennissamenleving steeds meer toeneemt zoals zichtbaar wordt door een toenemend percentage hoger opgeleiden, en ontwikkelingen rond een leven lang leren en online learning, zijn er groepen in de samenleving met obstakels in toegang tot kennis, terwijl deze hieraan wel behoefte hebben. Het gaat om onder meer MKB, kleinere publieke organisaties, zzp ers en gepensioneerden. Op grond van dit onderzoek lijkt er een breed draagvlak voor een rol van de OB s hierin. Daarbij wordt gesteld dat de positionering van de openbare bibliotheken als kennis en informatiepunt de laatste jaren steeds meer in het gedrang is gekomen. Dit is mede veroorzaakt door de verschraling van het aanbod in OB-vestigingen in het platteland en in de wijken. Daar staat tegenover dat er grote openbare bibliotheken in de steden met een centraal en attractief gebouw zijn ( magneet-bibliotheken ) met wél een rijker aanbod. Ook is een belangrijk deel van de bezoekers van de bibliotheek hoger opgeleid (Uit het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat de KennisPlusfunctie het stimuleren en ondersteunen van gebruik en toegang tot informatie van een hoog kennisniveau (ook wel HBO+ niveau genoemd) - een netwerkverantwoordelijkheid is van de openbare bibliotheken waarbij er een rolverdeling is tussen de grotere bibliotheekvestigingen in de steden en de kleinere bibliotheekvestigingen in de wijken en op het platteland. GELDERS MODEL Als Plusbibliotheek maakt de bibliotheek in Arnhem dus onderdeel uit van het gelaagde bibliotheekstelsel in het land en in Gelderland. De klant kan in de lokale bibliotheek terecht. Wil deze literatuur op mbo+-niveau hebben, die niet in zijn lokale bibliotheek aanwezig is, dan komt deze vraag bij de Plusbibliotheek terecht. De bibliotheekondersteunings-organisatie Rijnbrink bezorgt deze materialen in de provincie. Samen met de Gelderse bibliotheken wordt op deze wijze 96% van de collectievraag van Gelderse bibliotheekleden beantwoord. De overige 4 % wordt bij bibliotheken buiten de provincie opgevraagd. In Gelderland werkt dit netwerk dus goed. Het genoemde onderzoek constateert deze belangrijke rol in de provincie: M.b.t. de provinciale plusfunctie: Uit de case reports m.b.t. de Plusbibliotheken kan het volgende worden geconcludeerd: Intensief lokaal/provinciaal gebruik: Het lokale en provinciale gebruik van de hbo+ collecties is intensief en vele malen hoger dan het landelijk gebruik (Arnhem: circa 96% van het gebruik betreft lokaal/provinciaal, Zeeuwse Bibliotheek: circa 90% van het gebruik betreft lokaal/ provinciaal). Collectiebeleid primair afgestemd op lokale/regionale behoeften: Het collectiebeleid/acquisitiebeleid voor de HBO+ collectie is historisch gegroeid en op de lokale en regionale behoeften toegespitst. Er is in een aantal gevallen eveneens een relatie met de regionale erfgoedcollectie. Het interbibliothecair leenverkeer (IBL en in het Engels afgekort met ILL) voor heel Nederland ziet eruit als onderstaand. De brede hbo+collecties van de Plusbibliotheken vervullen lokaal en provinciaal een belangrijke rol: de collecties worden - voor zover er separate gebruikscijfers over bekend zijn - goed gebruikt en zijn er mede de oorzaak van dat er véél IBL-aanvragen binnen de provincie kunnen worden afgehandeld. De gezamenlijke (=landelijke) brede hbo+ collecties van de Plusbibliotheken hebben een duidelijke toegevoegde waarde ten opzichte van de gezamenlijke provinciale collecties: dit blijkt uit het feit dat (een geschatte) 30-40% van het landelijk IBL-verkeer hbo+ titels betreft. 4 - Rozet Jaarplan addendum plusfunctie Rozet Jaarplan addendum plusfunctie - 5

4 Daarnaast hebben we als hoofdstadbibliotheek gekwalificeerd personeel in dienst op allerlei niveaus. De bibliotheek in Arnhem is door haar functie als Plusbibliotheek en als hoofdstadsbibliotheek een koploper in dienstverlening. We nemen onze verantwoordelijkheid door inzet van personeel in verschillende netwerken binnen het stelsel van bibliotheken en erfgoedinstellingen. Door de nauwe samenwerking met de andere instellingen binnen Rozet wordt deze positie nog meer versterkt. Als voorbeeld, in het eerder genoemde onderzoek is aangegeven: De bestaande expertise van de Plusbibliotheken op het gebied van metadatering blijft belangrijk voor het gehele stelsel met het oog op de verdere ontwikkeling van de metadata en de bijbehorende systemen. Bibliotheken zijn méér dan alleen een goed gevulde boekenkast. Zij zijn actief binnen het sociaal domein en het onderwijs. Zij zijn bijvoorbeeld ook een plaats van ontmoeting en debat. Het Jaarplan 2019 van Rozet geeft daarvan een goed beeld. Alle teams van Rozet werken hieraan mee. Een breed programma aan educatieve activiteiten informeert de klant via een andere weg. Van internet-inloopcafé tot aan collegereeksen. Activiteiten brengen de collectie tot leven. Het biedt de bibliotheek ook de mogelijkheid om nog meer van de collectie te laten zien. Een goed voorbeeld daarvan is ook het Erfgoedcentrum, waarin de collectie van de Gelderland Bibliotheek en de collectie van (voormalig Historisch) Museum Arnhem zo opgesteld is, dat de verhalen van Arnhem en Gelderland worden verteld. Het team Rozet Stadsgids ontvangt de bezoekers en laat hen kennismaken met het verleden, de actualiteit in het heden en de toekomst van de stad en provincie. In 2017 organiseerden we 491 kleine en grote activiteiten en evenementen die circa deelnemers trokken. Het Erfgoedcentrum zelf ontvangt elk jaar meer bezoekers. De programmering van activiteiten op mbo+-niveau geven ook invulling aan de plusfunctie van de bibliotheek. Ook dit is onderzocht: Programmering van KennisPlus activiteiten is belangrijk voor de positionering van OB s op dit gebied, alsmede voor de zichtbaarheid en gebruik van de KennisPlus collecties: daarnaast past dit in de ontwikkeling richting maatschappelijke bibliotheek. In het nieuwe beleidskader van de plusfunctie dient er dan ook plaats te zijn voor stimulering hiervan en verdere innovatie. Hierbij speelt uitwisseling van kennis en ervaring op dit gebied tussen de OB s een cruciale rol. Ook is er aandacht nodig voor de kopieerbaarheid van de programmering door andere OB s, alsmede voor de plaats van kleinere OB s en de leden van kleinere OB hierin. PLUSFUNCTIE Kortom, wat is de plusfunctie nu? 1. De basis is aanschaf, bewaren, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van collectie (tot wetenschappelijk niveau) met de specialismen Gelriana en Geschiedenis voor een zo n groot mogelijk publiek in Arnhem, Gelderland en Nederland, waarbij ook de onderzoeksfunctie van de Gelderland Bibliotheek is gewaarborgd. 2. Een informatiedienstverlening, waarbij (hogeropgeleide) klanten met hun vragen bij bibliotheekmedewerkers terecht kunnen en goed geïnformeerd en/of doorverwezen worden. 3. Educatief activiteitenprogramma in het kader van een leven lang leren met onderwijsprogramma s, workshops, exposities, cursussen, lezingen en andere leermomenten op mbo+-niveau en daarboven. 4. Actief deelnemen aan lokale, provinciale en landelijke netwerken van bibliotheken, erfgoedinstellingen en andere culturele instellingen. 5. De Gelderland Bibliotheek vormt samen met Museum Arnhem het Erfgoedcentrum in Rozet. Hier wordt het verhaal van Arnhem en Gelderland verteld vanuit de beide collecties, op verschillende manieren. 6. In de Kenniscollectie worden de collecties van (ook private) instellingen aan elkaar verbonden. Leden kunnen gebruik maken van publicaties van tien verschillende instellingen. 7. De plusfunctie zit in het DNA van Rozet met een gecombineerde culturele en educatieve functie op het gebied van taal, kunst en erfgoed. FOCUS In 2019 ligt de focus van de plusfunctie op het vergroten van de zichtbaarheid van Rozet, haar collecties, plusfunctie en wegwijsfunctie. Daarnaast wordt de waardering van klanten, bezoekers, collegabibliotheken en- instellingen gemeten en hun input gebruikt voor aanscherping en vernieuwing van de dienstverlening. DOELSTELLINGEN 2019 Op basis van de verschillende onderdelen van de plusfunctie onderscheiden we de onderstaande doelstellingen. 1. De basis is aanschaf, bewaren, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van collectie (tot wetenschappelijk niveau) met de specialismen Gelriana en Geschiedenis voor een zo n groot mogelijk publiek in Arnhem, Gelderland en Nederland, waarbij ook de onderzoeksfunctie van de Gelderland Bibliotheek is gewaarborgd. Dit is de basis van de plusfunctie en zal uiteraard ook in 2019 zo optimaal mogelijk worden ingevuld. Gericht onderzoek doen naar de waardering van klanten die gebruik maken van de pluscollectie. Ook de waardering van Gelderse bibliotheken wordt onderzocht. Zichtbaar meer inzetten van de pluscollectie bij Rozetactiviteiten. Opstellen van plan van aanpak voor de inzet van diverse (social) media ter promotie van onze bijzondere collecties, om zo het gebruik te stimuleren. In 2018 is de pilot van het digitaliseren van historische tijdschrift van Groenlo afgerond en is een vervolg gestart met vier andere historische verengingen. Dit wordt voortgezet in In 2018 is het project gestart met Google Books om banden van voor 1900 te digitaliseren. De daadwerkelijke digitalisering wordt in 2019 uitgevoerd. Opstellen van een plan van aanpak voor het digitaliseren van de unieke collectie van Gelderse kranten. 2. Een eigentijdse informatiedienstverlening, waarbij hogeropgeleide klanten met vragen bij bibliotheekmedewerkers terecht kunnen en goed geïnformeerd en of doorverwezen worden. Ook dit is een basisfunctie van de Plusbibliotheek en de Gelderland Bibliotheek. In 2018 starten we als proef met specialistische spreekuren (werktitel). Dit zijn momenten waarop klanten vragen kunnen stellen over diverse onderdelen van de collectie. In het Erfgoedcentrum bieden we dit aan voor specifieke kennisgebieden, zoals archeologie, Market Garden en cartografie. Experimenteren met gastvrouwen en -heren in het Erfgoedcentrum, die bezoekers warm welkom heten, kort wegwijs maken en doorverwijzen naar de specialisten. 3. Educatief activiteitenprogramma in het kader van een leven lang leren met onderwijsprogramma s, workshops, exposities, cursussen, lezingen en andere leermomenten op mbo+-niveau en daarboven. Inmiddels hoort deze functie tot de basis van Rozet. Er is een rijk activiteitenprogramma met cursussen, workshops, trainingen, rondleidingen, etc. op het gebied van taal, kunst en erfgoed. Verschillende teams in Rozet werken hieraan om zo een breder publiek te trekken. Uitzetten van een, in 2018 opgestart, speciaal onderwijspro- gramma op het gebied van Gelders erfgoed en archeologie. Opzetten van een kinderatelier in het Erfgoedcentrum als onderdeel van het speciaal programma voor het onderwijs. Samen met Arnhems historisch genootschap Prodesse Conamur een meerdaagse cursus ontwikkelen op het gebied van Arnhemse geschiedenis. Uitbreiden van de ontmoetingsplaats voor archeologie met andere erfgoedthema s zoals oude boeken, genealogie en oude ambachten. Samen met bezoekers werken aan diverse projecten, zowel in Rozet als in de wijken. Onderzoeken van mogelijkheden voor creatieve en andersoortige rondleidingen in de en op proef opzetten. Verder uitbouwen van de De Dag van de Arnhemse geschiedenis (samenwerking met o.a. Prodesse Conamur, het Gilde, Sint Peters Gasthuis, Romeinse tuin Liemers Elderveld) samen met de gemeente Arnhem en het Nederlands Openluchtmuseum. 6 - Rozet Jaarplan addendum plusfunctie Rozet Jaarplan addendum plusfunctie - 7

5 4. Actief deelnemen aan lokale, provinciale en landelijke netwerken van bibliotheken, erfgoedinstellingen en andere culturele instellingen. Rozet hecht sterk aan samenwerking met andere instellingen en binnen netwerken. Ook in 2019 Rozet neemt deel aan: - Dagelijkse bestuur Samenwerkende Gelderse Bibliotheken - Dagelijks bestuur Stichting Plusbibliotheken - Algemeen bestuur Stichting Plusbibliotheken - Landelijke IBL/Pluswerkgroep - Werkgroep Collectie Nederland - Coöperatie Gelderland - Werkgroep Collectie Gelderland - Werkgroep Persoonlijke Ontwikkeling (vanuit samenwerkende Gelderse bibliotheken) - Initiatiefgroep Kenniscollectie Het eind 2018 samen met de gemeente opgezette overleg voor en met (Arnhemse) erfgoedinstellingen verder uitbouwen en de samenwerking intensiveren. 5. De Gelderland Bibliotheek vormt samen met Museum Arnhem het Erfgoedcentrum in Rozet. Hier wordt het verhaal van Arnhem en Gelderland verteld vanuit de beide collecties, op verschillende manieren. Samenwerking met Museum Arnhem hernieuwd vormgeven, na een eerste start in Museum Arnhem heeft zich door de jaren voornamelijk op collectieplaatsing gericht en bijgedragen aan educatie. Doel is om een tot een hogere meerwaarde van de samenwerking te komen. Zo wordt gezamenlijk een programma ontwikkeld om nieuwe doelgroepen naar het Erfgoedcentrum te trekken, gericht op de doelgroep gezinnen met kinderen. In 2019 herdenken we 75 jaar Slag om Arnhem. Dit zal Rozet-breed te zien en beleven zijn. Eens per jaar een nieuwe deelexpositie maken in het Erfgoedcentrum. In 2019 verzorgt de Nederlandse trolleybus Verenging een expositie in Rozet waarmee ze het 70-jarig bestaan van de trolley in Arnhem viert. Na het experimenteren in 2018 met één informatiepunt bij de ingang van Rozet, deze in 2019 omzetten in een vaste opstelling. Bezoekers van Rozet worden gastvrij en professioneel ontvangen en wegwijs gemaakt in Rozet en de stad. De dienstverlening, met bijbehorende werkprocessen, wordt voortdurend geoptimaliseerd en uitgebreid. PRESTATIE-INDICATOREN 2019 Rozet meet haar prestaties in de indicatoren bezoekers, deelnemers, uitleningen, samenwerkingspartners en zoals met de Gemeente Arnhem is afgesproken, de verdienopgave. Daarnaast wordt de waardering van bezoekers en partners gemeten en in kaart gebracht. (Zie het Jaarplan Rozet.) Voor de plusfunctie meten we ook: collectie, aanschaf, bezoekers, uitleningen, gebruik websites, activiteiten en deelnemers COLLECTIE AANSCHAF , , ,- GEBRUIK: UITLENINGEN * WEBSITES ** BEZOEKERS*** DEELNEMERS WAARDERING EN BEREIK Aan het einde van 2019 wordt over e plusfunctie van Rozet gezegd: Wat fijn dat ook ik uit de collectie van de bibliotheek in Arnhem kan lenen! Wat heeft Rozet bijzondere collecties in huis! Dat wist ik niet. Om inspiratie op te doen voor mijn eigen activiteitenprogramma, kijk ik altijd eerst in wat de bibliotheek in Arnhem programmeert. 6. In de Kenniscollectie worden de collecties van (ook private) instellingen aan elkaar verbonden. Leden kunnen gebruik maken van publicaties van tien verschillende instellingen. De, in het derde kwartaal 2018 op initiatief van de bibliotheek in Arnhem opgepakte, samenwerking rondom de Kenniscollectie in 2019 aanvullen met activiteiten en (zoeken naar) nieuwe partners voor dit netwerk. ACTIVITEITEN *Geen juiste IBL-cijfers over 2017 beschikbaar (zie jaarverslag). ** Uitleningen dalen jaarlijks 1,5% Rozet-breed. Vanwege overgang naar één website verwachten we tijdens de bouw en overgang naar de nieuwe website terugvallend gebruik. *** Erfgoedcentrum 8 - Rozet Jaarplan addendum plusfunctie Rozet Jaarplan addendum plusfunctie - 9

6 Rozet is de springplank voor de stad Arnhem. Voor iedere bewoner van de stad en daarbuiten die dat wil en nodig heeft. Rozet maakt taal, kunst en erfgoed toegankelijk en persoonlijke groei mogelijk. Rozet versterkt daarmee het hart van de Arnhemse samenleving. ROZET.NL