Ontwerpuitgangspunten primaire waterkeringen v1.0

Transcriptie

1 Ontwerpuitgangspunten Primaire Waterkeringen Waterschap Rivierenland April 2016 Definitief V1.0 1 Ontwerpuitgangspunten primaire waterkeringen v1.0 Waterschap Rivierenland

2 Autorisatietabel Autorisatie Functie Naam Handtekening Datum Versie Opsteller Technisch Manager Martin Groenewoud Definitief V 1.0 Vrijgave Programma Manager Frans van den Berg

3 Inhoudsopgave opgave Ontwerpuitgangspunten Primaire Waterkeringen 1 Inleiding Achtergrond Afbakening Integrale aanpak Bestuurlijke besluitvorming Leeswijzer Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) Een introductie Huidige opgave HWBP voor Waterschap Rivierenland Programma HWBP Prioritering en programmering Toekomstige opgave HWBP voor Waterschap Rivierenland Wettelijk kader Nieuwe veiligheidsfilosofie Anticiperen op nieuwe Waterwet Wettelijk Beoordelingsinstrumentarium (WBI) Bijstellen versterkingsopgave Tussenvakken meenemen Ontwerpinstrumentarium Beleid Waterschap Rivierenland omtrent dijkversterkingen Visie Waterschap Rivierenland Zorgplicht Scopebepaling nieuwe dijkversterkingsprojecten Samenhang dijkverbetering en rivierverruiming Bestuurlijke besluitvorming bij ontwerpproces Veiligheid Ontwerpfilosofie Voorkeursrichting dijkversterkingen Ontwerplevensduur Integraal versterken Toepassen adaptieve strategie of niet? Ontwerpbelastingen Overstap naar overstromingskansen Nieuwe normen: signaleringswaarde en ondergrens

4 6.2.3 Faalkansverdeling Aangepaste afvoerstatistiek Klimaatverandering Onzekerheidstoeslag en robuustheidstoeslag Sterkteregels Toelaatbare overslagdebieten Piping Macrostabiliteit Uitbreidbaarheid Ruimtelijke uitbreidbaarheid Ruimtelijke reservering: het profiel van vrije ruimte Technische uitbreidbaarheid constructies Vervangbaarheid constructies Beschermingszones Zetting en bodemdaling Zetting en klink Bodemdaling Innovatieve dijkversterkingen Domeinen van innovaties Projectoverstijgende verkenningen (POV s) Beoordeling innovatieve dijkversterkingstechnieken Kwaliteit van de leefomgeving Inleiding Ruimtelijke kwaliteit Participatie Maatschappelijke meerwaarde Meekoppelkansen Bestuurlijk draagvlak Duurzaamheid Kabels en Leidingen Convenant Kabels en Leidingen in waterkeringen Uitgangspunten Kabels en Leidingen Beheer en onderhoud Visie Uitgangspunten beheer en onderhoud REFERENTIES 4

5 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Ons land wordt beschermd tegen overstromingen door de zogenaamde primaire waterkeringen. Het werken aan deze keringen is een doorlopend proces. In de tijd waarin wij leven heeft ons land te maken met de gevolgen van klimaatverandering en zullen we ons moeten aanpassen aan nieuwe omstandigheden (klimaatadaptatie). Bovendien verandert de samenleving. Het bouwen aan de dijk is nooit klaar, maar de manier waarop wij denken over dijken en bouwen aan de dijken verandert wel. Waterveiligheid zal altijd voorop staan, maar naast waterveiligheid gaat het nu ook om ruimtelijke kwaliteit en maatschappelijke meerwaarde. Dit beïnvloedt ook de wijze waarop Waterschap Rivierenland haar dijkversterkingsprojecten zal moeten uitvoeren. Alle waterbeheerders krijgen hiermee te maken. Dit beïnvloedt ook de ontwerpuitgangspunten. Het is belangrijk dat voor het ontwerp van waterkeringen heldere uitgangspunten worden vastgesteld. In september 2008 is binnen Waterschap Rivierenland de Nota Ontwerpuitgangspunten Primaire Waterkeringen [1] door het Algemeen Bestuur vastgesteld. Sindsdien zijn er veel ontwikkelingen, onder andere zoals benoemd in de eerste alinea, die het noodzakelijk maken de ontwerpuitgangspunten voor primaire waterkeringen opnieuw te definiëren. 1.2 Afbakening Nieuwe HWBP projecten De Waterwet schrijft voor dat de primaire waterkeringen regelmatig moeten worden getoetst om te bezien of deze voldoen aan de wettelijke normen voor de waterveiligheid. Als de waterkering niet aan de norm voldoet, moeten er verbetermaatregelen worden uitgevoerd. De maatregelen die in het kader van de eerste en de tweede toetsronde worden getroffen zijn opgenomen in het zogenaamde Hoogwaterbeschermingsprogramma 2 (HWBP-2). Dit programma zal evenals het programma Ruimte voor de Rivier afgerond zijn in De maatregelen die voortvloeien uit de derde toetsing, de nieuwe normering op basis van het Deltaprogramma en de beoordelingen 1 die in de periode plaatsvinden, worden opgenomen in het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Onderhavige nota geeft een beschrijving van de ontwerpuitgangspunten zoals die gelden voor de nieuwe HWBP projecten. Deze nieuwe uitgangspunten gelden niet voor lopende uitvoeringsprojecten die nog onder HWBP-2 of het Ruimte voor de Rivier-programma vallen. Ontwerpgerelateerde uitgangspunten Dit Ontwerpuitgangspuntendocument beperkt zich tot de uitgangspunten die relevant zijn voor het ontwerp en het daarbij behorende proces van de versterking van primaire waterkeringen. Hierbij spelen niet alleen technische uitgangspunten, maar zeker ook uitgangspunten die te maken hebben met de omgeving. De technische uitgangspunten in dit document bevatten de hoofdlijn en zijn generiek: ze gelden voor alle dijkversterkingsprojecten van het (nieuwe) HWBP. Per project zal ook een technisch ontwerpuitgangspuntendocument opgesteld worden, welke meer in detail gaat en projectspecifiek is. 1 In de nieuwe Waterwet die in 2017 van kracht moet zijn, wordt niet meer gesproken over toetsingen maar over beoordelingen. 5

6 1.3 Integrale aanpak Het Ontwerpuitgangspuntendocument geeft invulling aan de vigerende beleidslijn van Waterschap Rivierenland die beschreven staat in het Waterbeheerprogramma Koers houden en kansen benutten [2] en vertaalt de beleidslijn in meer praktische ontwerpuitgangspunten. Ook is het AB Bestuursakkoord Veilig en vernieuwend [3] in deze nota verwerkt, met name op de thema s burgerparticipatie, innovaties en duurzaamheid. Het Ontwerpuitgangspuntendocument is tot stand gekomen in samenspraak en afstemming met: de Programmaraad HWBP (waarin de Beleidsafdeling Water en Dijken, afdeling Plannen, afdeling Beheer en Onderhoud en de afdeling Weg- en Waterbouw vertegenwoordigd zijn); de afdeling Vergunningen; de Dijkinspiratietafel; de HWBP-directie. 1.4 Bestuurlijke besluitvorming In de Commissie Waterveiligheid is in november 2015 gesproken over de betrokkenheid van het Algemeen Bestuur bij te maken keuzes bij dijkversterkingsprojecten. Er is behoefte aan meer betrokkenheid van het Algemeen Bestuur. In hoofdstuk 5 van deze nota is hier invulling aan gegeven. De bestuurlijke betrokkenheid wordt onder meer vergroot door het Algemeen Bestuur een besluit te laten nemen over de Ontwerpuitgangspunten primaire waterkeringen (onderhavige nota). Tevens zal d.m.v. een commissievergadering de Commissie Waterveiligheid betrokken worden bij de selectie/ontwikkeling van versterkingsalternatieven. Ook de keuze van het voorkeursalternatief (vaststelling door CDH) zal tijdens een commissievergadering worden besproken. De vaststelling van het definitieve Projectplan Waterwet is en blijft de bevoegdheid van het Algemeen Bestuur. 1.5 Leeswijzer De eerste vijf hoofdstukken geven het kader en het proces rondom de dijkversterkingen weer. In Hoofdstuk 2 wordt het Hoogwaterbeschermingsprogramma en de opgave voor Waterschap Rivierenland toegelicht. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op het wettelijk kader. In hoofdstuk 4 volgt de visie van Waterschap Rivierenland op de dijkversterkingen. Hoofdstuk 5 behandelt de bestuurlijke besluitvorming omtrent het ontwerpproces. De hoofdstukken 6 t/m 10 zijn meer inhoudelijk van aard. Hoofdstuk 6 beschrijft de uitgangspunten m.b.t. waterveiligheid. In hoofdstuk 7 worden de uitgangspunten ten aanzien van de kwaliteit van de leefomgeving beschreven. Hoofdstuk 8 gaat in op het aspect duurzaamheid en hoofdstuk 9 op de uitgangspunten met betrekking tot Kabels en Leidingen. Hoofdstuk 10 behandelt tot slot de uitgangspunten vanuit Beheer en Onderhoud. In elk hoofdstuk staan de belangrijke uitgangspunten in een kader weergegeven. 6

7 2 Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) 2.1 Een introductie De waterschappen en het ministerie van Infrastructuur en Milieu (Rijkswaterstaat) voeren onder gezamenlijke verantwoording in het HWBP maatregelen uit om de primaire waterkeringen aan de veiligheidsnorm te laten voldoen, nu en in de toekomst. Het HWBP is onderdeel van het nationale Deltaprogramma. Dat doen deze partijen op basis van afspraken, vastgelegd in het Bestuursakkoord Water mei De belangrijkste afspraak is dat het Rijk en de waterschappen samen de verantwoordelijkheid dragen en beide 50% bijdragen aan de kosten. Het programma wordt jaarlijks geactualiseerd en steeds voor een periode van zes jaar opgesteld (te beginnen met ), met een doorkijk van twaalf jaar. Het HWBP maakt onderdeel uit van het nationale Deltaprogramma en valt zo onder het Deltaplan Waterveiligheid. Het HWBP kent een nieuwe opzet ten opzichte van eerdere hoogwaterbeschermingsprogramma s, die neerkomt op nauwe samenwerking tussen de waterschappen en Rijkswaterstaat, een voortrollende programmering en vernieuwende uitgangspunten. We nemen meer tijd voor de voorbereiding van het programma en de projecten; een werkwijze die gebaseerd is op het MIRT-spelregelkader. Onderscheidend is verder de toepassing van de nieuwe veiligheidsbenadering en stimulering van kennisdeling en innovatie. Voor verdere informatie over het HWBP wordt verwezen naar de website: Sober en doelmatig Sober en doelmatig zijn uitgangspunten die vanuit het HWBP aan de dijkversterkingsprojecten worden opgelegd. Sober wil zeggen dat alleen de kosten van maatregelen om de primaire waterkering weer aan de veiligheidsnorm te laten voldoen en de ruimtelijke inpassing daarvan in de omgeving, voor subsidie in aanmerking komen. Doelmatig houdt in dat de totale kosten van een primaire kering gedurende de gehele levensduur worden geminimaliseerd. Om aan te tonen welke van de onderzochte oplossingen het meest sober en doelmatig is, moet de beheerder per maatregel een levenscyclusanalyse uitvoeren. Waterschap Rivierenland hanteert sober en doelmatig als uitgangspunten voor haar dijkversterkingsprojecten 2.2 Huidige opgave o HWBP voor Waterschap Rivierenland Medio 2011 heeft Waterschap Rivierenland op verzoek van de Unie van Waterschappen een groslijst opgesteld met projecten die kunnen worden opgenomen in het HWBP naar aanleiding van de 3 e Landelijke Rapportage Toetsing Primaire Waterkeringen (LRT3) uit In totaal heeft het waterschap 102 kilometer dijkverbetering opgevoerd op deze groslijst, waarvan 33,5 kilometer als potentiële koplopers; dat zijn projecten die snel zouden moeten starten gezien het niet voldoen aan de norm. In januari 2013 heeft Waterschap Rivierenland de potentiële koplopers geprioriteerd op grond van het veiligheidsrendement van Waterschap Rivierenland. Deze zijn vervolgens geprogrammeerd in de programma s HWBP en HWBP Programma HWBP In 2015 is het Programma Hoogwaterbescherming bestuurlijk door de waterschappen en later door de Minister van I&M met de begroting op Prinsjesdag 2015 gepresenteerd en bij de 7

8 begrotingsbehandeling van I&M vastgesteld. In totaal zijn er landelijk 69 projecten opgenomen in het programma welke in diezelfde periode zullen opstarten. In 2015 is tevens gewerkt aan de voorbereiding van alweer het volgende programma HWBP dat van medio december maart 2016 ter consultatie voorligt bij de Waterschappen. In Figuur 1 staan alle projecten van Waterschap Rivierenland in het conceptprogramma HWBP staan afgebeeld. Figuur 1 Overzicht HWBP-projecten Waterschap Rivierenland (concept programma ) Waterschap Rivierenland heeft een planning opgesteld voor de uitvoering van de nieuwe HWBP projecten. Als eerste projecten zijn Gorinchem Waardenburg, Tiel Waardenburg en Wolferen-Sprok opgepakt (allen aan de noordoever van de Waal), evenals project Gameren (zuidoever van de Waal). Voor deze projecten heeft het waterschap een beschikking voor de verkenningsfase van de programmadirectie HWBP ontvangen. Daarnaast zijn de door het waterschap voorgefinancierde projecten Diefdijk en Jannezand voor de uitvoeringsfase beschikt en is de Project Overstijgende Verkenning (POV) Macrostabiliteit in 2015 beschikt. 2.3 Prioritering en programmering mering Het HWBP heeft een voortrollend karakter. Dit houdt in dat het programma géén afgebakend einde en géén taakstellend budget heeft. Het wordt elk jaar voor een periode van zes jaar opgesteld, met een doorkijk van twaalf jaar. De sleutel in de programmering is de urgentiebepaling (prioritering): de meest urgente projecten komen het eerst aan de beurt. Vanaf het programma HWBP is, gezien de wettelijke verankering van de nieuwe waterveiligheidsnormen in 2017, een programma voorgesteld dat nog steeds uit gaat van urgentie en daarbij de prioritering van nieuwe HWBPprojecten baseert op de zogenaamde afstand tot de norm. Des te groter de afstand tussen de huidige 8

9 overstromingskans en de overstromingskans die de norm vereist (uitgedrukt in kansen) des te urgenter het project. Bij de totstandkoming van de programmering speelt het beschikbare budget ook een belangrijke rol. De programmering is voor de eerstvolgende zes jaar gedetailleerd en voor de daaropvolgende twaalf jaar indicatief, conform de gewijzigde Waterwet. De programmering wordt dus jaarlijks geactualiseerd. Op die manier kan worden meebewogen met nieuwe inzichten, onderzoeksresultaten of toetsresultaten, waardoor de doelmatigheid van het programma wordt vergroot. 2.4 Toekomstige opgave HWBP voor Waterschap Rivierenland Het versterken van de urgente dijken langs de noordzijde van de Waal heeft de hoogste prioriteit. Waterschap Rivierenland wil dit op gestructureerde wijze aanpakken en kiest er daarom voor om de dijken van westelijke in oostelijke richting aan te pakken, te beginnen bij Gorinchem en via Doornenburg de Kop van de Betuwe rond te gaan tot aan de A50. Tevens zal er altijd aandacht moeten zijn voor zwakke schakels binnen het beheergebied van het Waterschap die na versterking de overstromingskans sterk reduceren. In het conceptprogramma HWBP is, als gevolg van dit laatste aspect, op de trajecten Streefkerk - Ameide en Ameide Fort Everdingen partiële versterking voorgesteld. Het waterschap zal eerst onderzoeken in hoeverre sprake is van zwakke schakels alvorens over te gaan tot versterken. 9

10 3 Wettelijk kader 3.1 Nieuwe veiligheidsfilosofie Door nieuwe kennis en inzichten over de belasting op waterkeringen, de sterkte van waterkeringen en de gevolgen van een doorbraak (overstroming) is ervoor gekozen om het waterveiligheidsbeleid te stoelen op een nieuwe veiligheidsfilosofie, te weten een risicobenadering. Daar waar de gevolgen in termen van schade en slachtoffers het grootst zijn, worden de strengste eisen gesteld aan de waterkering. De voorgestelde normspecificaties voor overstromingskansnormen zijn gebaseerd op een basisbeschermingsniveau van 1 op de per jaar (individueel risico), bescherming van grote groepen slachtoffers (groepsrisico), een maatschappelijke kosten-batenanalyse (economische doelmatigheid) en tenslotte het voorkomen van ernstige economische schade door uitval van vitale infrastructuur van nationaal belang. De normspecificatie per dijkringtraject zal in de Waterwet worden opgenomen en per 1 januari 2017 van kracht worden. In 2050 moeten alle primaire waterkeringen aan deze veiligheidsnorm voldoen. 3.2 Anticiperen op nieuwe Waterwet Wettelijk Beoordelingsinstrumentarium instrumentarium (WBI) Beheerders van primaire waterkeringen moeten iedere twaalf jaar toetsen of hun keringen voldoen aan de wettelijke veiligheidseisen. Dat schrijft de Waterwet voor. De methoden en regels die ze bij de toetsing dienen te gebruiken, zijn vastgelegd in het Wettelijk Toetsinstrumentarium (WTI). Door de overstap van een overschrijdingskans- naar een overstromingskansbenadering is het nodig het WTI aan te passen. Er zal na het inwerking treden van de nieuwe Waterwet in 2017 niet meer gesproken worden van een toetsinstrumentarium, maar van een beoordelingsinstrumentarium. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu actualiseert Rijkswaterstaat dit instrumentarium voor de eerste beoordelingsronde. Dat gebeurt op basis van nieuwe kennis, inzichten uit onderzoek en ervaringen met het vorige toetsinstrumentarium. Het Rijk streeft ernaar de wettelijke verankering van de voorgestelde, nieuwe normen op te hebben afgerond. Vanaf dat moment moet op basis van de overstromingskansnorm worden ontworpen en beoordeeld Bijstellen versterkingsopgave De dijkverbeteringsprojecten die in de jaarlijkse programma s , en van het HWBP zijn opgenomen, zijn aangemeld op basis van de resultaten van de landelijke derde toetsronde (LRT-3). De overstap op een nieuwe veiligheidsfilosofie zal gevolgen hebben voor de beoordeling. Waterschap Rivierenland heeft daarom besloten met de bril van het toekomstige beoordelingsinstrumentarium de versterkingsopgave per aangemeld project nogmaals tegen het licht te houden en daar waar nodig bij te stellen. Waterschap Rivierland ondersteunt hiermee de prioritering en programmering op basis van urgentie hetgeen een goede maat is vanuit het oogpunt van doelmatigheid. In het programma zullen voor het eerst de gevolgen van de nieuwe normering op de prioritering en programmering zichtbaar zijn. Waterschap Rivierenland anticipeert bij haar dijkverbeteringsprojecten op de nieuwe Waterwet die zal worden vastgesteld en van kracht wordt. Waterschap Rivierenland hanteert als uitgangspunt dat de nieuwe inzichten en ontwikkelingen mee worden genomen bij het vaststellen van de versterkingsopgave (scopebepaling). 10

11 3.2.3 Tussenvakken meenemen Veelal bestaan de op de 3 e toetsronde (vigerende normering) gebaseerde versterkingsopgaven niet uit één aaneengesloten strekking, maar bestaan deze uit een aaneenschakeling van goedgekeurde en afgekeurde vakken. De goedgekeurde vakken worden tussenvakken genoemd. WSRL heeft besloten deze tussenvakken ook aan een veiligheidsanalyse te onderwerpen. Indien uit deze analyse blijkt dat de tussenvakken (geheel of gedeeltelijk) niet aan de nieuwe norm zullen voldoen, dan hanteert WSRL het uitgangspunt dat de tussenvakken meegenomen worden in de versterkingsopgave van het desbetreffende dijkvak. Hetzelfde kan gelden voor aansluitvakken, daar worden vakken tussen afgekeurde en bij het HWBP aangemelde dijktrajecten onder verstaan. Hiermee worden enerzijds logische en economische werkeenheden bepaald en anderzijds wordt voorkomen dat aanwonende belanghebbenden twee keer een uitvoeringsperiode meemaken. Waterschap Rivierenland hanteert als uitgangspunt dat tussenvakken worden meegenomen in de versterkingsopgave, wanneer uit een veiligheidsanalyse blijkt dat deze niet zullen voldoen aan de toekomstige nieuwe norm. Tussenvakken zijn in LRT-3 goedgekeurde vakken welke gelegen zijn tussen afgekeurde vakken. Opmerking: De stuurgroep van het HWBP heeft op 2 december 2015 ingestemd met een aantal criteria voor tussen-/ aansluitstukken en nieuwe projecten, waarbij expliciet wordt gemaakt dat het project ten hoogste voor 25% mag bestaan uit tussen-/ aansluitstukken. Wel blijft de mogelijkheid om in specifieke gevallen hiervan af te wijken (comply or explain). De tussenvakken voor de top-13 VNK projecten zijn in het concept programmavoorstel wel volledig opgenomen. Het betreft voor Waterschap Rivierenland de projecten Gorinchem-Waardenburg, Tiel-Waardenburg, Neder-Betuwe, Wolferen-Sprok en Lingewaard. 3.3 Ontwerpinstrumentarium 2014 Voorkomen moet worden dat versterkingen die in het kader van het HWBP voor 2017 worden ontworpen en uitgevoerd, vroegtijdig worden afgekeurd. Om een afgekeurde waterkering te laten voldoen aan de nieuwe normeisen, is ook een nieuw ontwerpinstrumentarium nodig. Vooruitlopend op de wettelijke verankering van nieuwe overstromingskansnormen in de Waterwet heeft het Rijk een Handreiking ontwerpen met overstromingskansen samengesteld, ook wel aangeduid als Ontwerpinstrumentarium 2014 (OI2014). OI2014 [10] maakt het mogelijk om al te ontwerpen op basis van de nieuwe norm. De handreiking geeft aan hoe met vigerende leidraden, handreikingen en technische rapporten kan worden ontworpen volgens de overstromingskansbenadering. Hierbij is (waar mogelijk) rekening gehouden met de meest recente kennis en inzichten die zijn ontwikkeld in het kader van de ontwikkeling van het wettelijk beoordelingsinstrumentarium WBI2017. Benadrukt wordt dat wanneer in deze handleiding over vigerend wordt gesproken, er gedoeld wordt op de leidraden, handreikingen en technische rapporten die primair zijn ontwikkeld in het kader van het toetsen en ontwerpen van waterkeringen op basis van de (vigerende) overschrijdingskansbenadering. De handreiking is vormgegeven als een aanvulling op bestaande leidraden en technische rapporten. Momenteel wordt er nog volop gewerkt aan het WBI2017 hetgeen ook zijn weerslag heeft op het OI2014. Het OI2014 wordt met enige regelmaat geactualiseerd. Uitgangspunt voor de dijkverbeteringen is dat met de meest recente versie van het OI2014 wordt gewerkt. Vanwege de lange doorlooptijd van dijkversterkingsprojecten zal het voorkomen dat met een bepaalde versie van het OI wordt gestart en dat tijdens de uitwerking van de plannen nieuwere versies verschijnen. In dat geval zal een afweging gemaakt moeten worden welke wijzigingen nog meegenomen kunnen of moeten worden. Op dit moment wordt gewerkt met de versie OI2014v3. Waterschap Rivierenland hanteert in principe de meest recente versie van het Ontwerpinstrumentarium als basis bij het ontwerp van haar dijkversterkingsprojecten. 11

12 4 Beleid Waterschap Rivierenland omtrent dijkversterkingen 4.1 Visie Waterschap Rivierenland Waterschap Rivierenland moet de komende decennia enkele honderden kilometers primaire waterkering versterken. Dit hoofdstuk beschrijft de visie van het waterschap op de dijkversterkingen: waar wil het waterschap naar toe en hoe wordt dit bereikt. Het waterschap volgt daarbij het principe van meerlaagse veiligheid [zie 3] conform het nationale waterveiligheidsbeleid. Dit principe onderscheidt 3 niveaus: Preventie; Ruimtelijke inrichting; Crisisbeheersing. Het waterschap werkt hoofdzakelijk aan de preventieve maatregelen uit de eerste laag, zodat de kans op overstromingen zo klein mogelijk blijft. De afgelopen jaren heeft het waterschap al een visie ontwikkeld mede aan de hand van lopende dijkversterkingsprojecten. Zo hebben we bijvoorbeeld technische innovaties hoog op de lijst staan. Hieronder is uitgewerkt vanuit welke visie we de dijkversterking willen aanpakken. Op hoog abstractieniveau staat de missie en visie van Waterschap Rivierenland verwoord in het Waterbeheerprogramma en luidt als volgt: Waterschap Rivierenland zorgt voor veilige dijken en een evenwichtig watersysteem. De visie van Waterschap Rivierenland bepaalt mede de uitgangspunten voor de dijkversterkingsprojecten. Hoofdpunten van deze visie zijn: goede vervulling van onze rol als regionale waterspecialist efficiënte taakuitvoering; goede samenwerking met andere partijen; oog voor de maatschappelijke meerwaarde van ons werk. Verder zijn ook de uitgangspunten die landelijk zijn afgesproken: beter, sneller en goedkoper van belang. Onderstaand wordt in tien punten de visie weergegeven die bij het vergroten van de hoogwaterveiligheid worden gehanteerd. Deze worden in het vervolg van deze nota verder uitgewerkt naar doelstellingen/uitgangspunten. 1. Veiligheid voorop Bij dijkversterking gaat het om het vergroten van de veiligheid tegen overstromingen. Aan de uitgangspunten om de dijken toekomstgericht veilig te houden wordt niet getornd. Alle andere belangen en wensen zijn hieraan ondergeschikt. De nieuwe risicobenadering/normering vormt voor alle dijkversterkingsprojecten die nog niet in de realisatiefase verkeren het uitgangspunt. 2. Toekomstgericht ontwerpen Het klimaat wijzigt; daarom moet erop worden gerekend dat de hoogwaterstanden in de verre toekomst zullen blijven stijgen. Een dijkversterkingsplan moet daarom een visie met uitwerking 12

13 bevatten over hoe een latere dijkversterking kan worden uitgevoerd. Het nu te kiezen dijkversterkingsplan moet in het licht van de toekomstige ontwikkelingen logisch en uit te breiden zijn. De afgelopen jaren werden dijken soms binnen 10 jaar na de oplevering van de vorige versterking onvoldoende bevonden, voornamelijk door nieuwe inzichten in klimaat en techniek. Dit is voor de omgeving en natuurontwikkeling zeer ongewenst. De ontwerpuitgangspunten van een dijkversterking moeten zodanig robuust worden gekozen dat tenminste de eerste drie decennia geen versterking meer nodig is. In Hoofdstuk 6 wordt hier nader invulling aan gegeven. 3. Ruimtelijke kwaliteit Onze dijken zijn meer dan waterkeringen alleen. Ze dienen meerdere doelen dan alleen het veiligheidsdoel. Dijken maken onderdeel uit van de leefomgeving en worden gebruikt door velen: er wordt gewoond, gewerkt, gereden en gerecreëerd op en aan de dijk. Het gaat bij dijkversterkingen om het realiseren van de veiligheidsopgave en het zo mogelijk vergroten van de ruimtelijke kwaliteit. Ruimtelijke kwaliteit kan goed beschreven worden aan de hand van drie begrippen: gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. De dijk moet door derden te gebruiken zijn, de dijk moet voor dat gebruik aantrekkelijk ontworpen en ingericht zijn, en de dijk moet toekomstgericht zijn. Bovendien gaat het bij ruimtelijke kwaliteit om meer dan de dijk alleen, het gaat ook om de aansluiting op de omgeving. En om de ruimtelijke kwaliteit van die omgeving. Niet alleen is de vraag dus hoe de dijk bruikbaar, beleefbaar en toekomstgericht kan zijn, maar ook hoe de dijk kan bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Voor elk van de dijkversterkingsprojecten wordt door WSRL in de verkenningsfase een Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit opgesteld. Dit kader analyseert de bestaande kwaliteiten en benoemt de kansen en de knelpunten. De handreiking verkent de ruimtelijke impact van de versterkingsopgave en geeft aandachtspunten voor de navolgende uitwerking. Dijkversterking kan een impuls geven voor het bereiken van een maatschappelijke meerwaarde voor de dijkzone. Om deze meerwaarde te verkrijgen moet breder gedacht worden dan de bestaande opgave. WSRL gaat actief op zoek naar kansen voor maatschappelijke meerwaarde, stimuleert de ontwikkeling van ideeën en biedt ruimte aan derden. Voorwaarde voor het realiseren van meekoppelkansen is dat de financiering geregeld is. Zie verdere uitwerking in hoofdstuk Samenspel dijkversterking/rivierverruiming Rivierverruiming zorgt voor een verlaging van de hoogwaterstanden (minder hoge dijken) en kan het overstromingsrisico beperken. In het bestuursakkoord [3] staat geschreven dat ruimtelijke maatregelen, waar mogelijk en rendabel, als alternatief voor dijkversterking worden overwogen. De financiële bijdrage aan rivierverruiming vanuit het HWBP wordt bepaald door de besparing op de dijkverbeteringskosten die door de rivierverruiming gecreëerd wordt. Normaliter ligt het initiatief voor rivierverruiming bij andere partijen. In voorkomende gevallen (efficiëntie, samenhang met dijken, etc.) is het waterschap bereid om als initiatiefnemer voor de realisatie van rivierverruiming op te treden. In paragraaf 4.5 wordt nader op de samenhang tussen dijkversterking en rivierverruiming ingegaan. 5. Stabiel dijkversterkingsprogramma Naar huidige inzichten voldoet een groot deel van de dijken niet aan de nieuwe normering met de overstromingskansbenadering. Het aantal afgekeurde dijken kan wel oplopen in de richting van 400 kilometer. Waterschap Rivierenland zet zich in om de veiligheid uiterlijk in 2050 weer op orde te 13

14 hebben. Hierbij streven we naar een zo stabiel mogelijk programma wat betreft personele inzet en financiële eigen bijdrage. Dit om schommelingen in de benodigde formatie en lastenontwikkeling te voorkomen. Naast urgentie (veiligheidstekort) en efficiency, zijn capaciteit en financiën aspecten die Waterschap Rivierenland meeneemt in de totstandkoming van de programmering. Het partieel versterken van de zwakke plekken van een dijktraject om met beperkte inzet het veiligheidstekort te laten afnemen behoort tot de mogelijkheden. 6. Burgerparticipatie Waterschap Rivierenland wil het ontwikkelen van een dijkversterkingsontwerp niet alleen aan beroepsdeskundigen overlaten. (Dijk)bewoners worden nadrukkelijk uitgenodigd aan het ontwerp bij te dragen. Dit geldt in het bijzonder ook voor het maatschappelijk middenveld en (belangen)organisaties die in een gebied opereren. Daarnaast zullen ook netbeheerders van kabels en leidingen en andere beheerders van objecten actief worden betrokken; ook zij worden opgeroepen om actief bij te dragen aan het ontwerpproces. Zie verdere uitwerking in hoofdstuk 7 en Innovaties Waterschap Rivierenland wil de dijkversterking op een slimme wijze aanpakken en nieuwe technieken toestaan en stimuleren, mits de veiligheid is verzekerd. Op twee sporen wordt hieraan bijgedragen: het geïntegreerd op de markt brengen van zowel het ontwerp als de realisatiefase. Het waterschap streeft ernaar om in een samenwerking met de marktpartijen plannen te ontwikkelen en te realiseren. Met ontwikkeling willen we projecten versnellen en de kwaliteit verbeteren. het ontwikkelen van nieuwe slimme technieken voor dijkversterking. De nieuwe technieken richten zich onder andere op het verkleinen van het ruimtebeslag voor dijken en het besparen van kosten. Dit tweede punt wordt verder uitgewerkt in paragraaf Duurzaamheid Waterschap Rivierenland heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan; het onderwerp maakt ook deel uit van het bestuursakkoord. Bij het Waterschap Rivierenland behoren de dijkverbeteringsprojecten tot de grootste projecten die het waterschap heeft binnen de GWW-sector. Met de aanbesteding van deze projecten zijn grote bedragen gemoeid en de werkzaamheden hebben tevens een behoorlijke impact op de omgeving en het milieu. Via vier instrumenten van de Green Deal voor duurzame Grond- Weg- en Waterbouw (GWW), ook door WSRL ondertekend, proberen we kansen voor duurzaamheid in beeld te brengen en ook onze duurzaamheidsambities te formuleren en te realiseren. 9. Beheercyclus dijken Dijkversterking maakt deel uit van de beheercylus van dijken (naast het proces beheren' en toetsen/beoordelen'). De nieuwe vormen van dijkversterking (nieuwe technieken, monitoring, etc.) maken het nodig om alle processen te integreren tot één samenhangend systeem. Het dijkversterkingsproces zal worden benut om dit te concretiseren. Zie verdere uitwerking in hoofdstuk Anticiperen Het gegeven dat een dijk moet worden versterkt heeft invloed op de ontwikkelingen langs een dijk. Zo worden huizen minder gemakkelijk verkocht, zeker nadat de verkenningsfase is gestart. Daarnaast is het ongewenst als er ontwikkelingen plaatsvinden die mogelijk door de dijkversterking weer ongedaan gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld de aanleg van een nutsleiding binnen de dijkzone. Nadat een 14

15 project is geprogrammeerd voert het waterschap een anticiperend beleid. Wat wil zeggen dat alle ontwikkelingen worden getoetst aan de mogelijke ingreep die aan de dijk moet plaatsvinden. Daarbij is WSRL bereid om gronden/panden aan te kopen waarvan wordt verwacht dat dit nuttig is voor de komende dijkversterking. 4.2 Zorgplicht De visie van Waterschap Rivierenland vertaalt zich door in de zorg voor de primaire waterkeringen. Waterschap Rivierenland beheert 556 kilometer aan primaire waterkeringen. Deze dijken beschermen het rivierengebied tegen overstromingen vanuit de grote rivieren. Het Rijk bepaalt de veiligheidseisen. Waterschap Rivierenland zorgt ervoor dat alle primaire keringen aan de eisen voldoen en is verantwoordelijk voor een goed beheer en onderhoud. Deze zorgplicht voor primaire waterkeringen is vastgelegd in de gewijzigde Waterwet die per van kracht wordt.. De zorgplicht is nader uitgewerkt in het Kader Zorgplicht van de Inspectie Leefomgeving en Transport. Waterschap Rivierenland streeft er naar om per te voldoen aan de eisen vanuit het ILT-kader. Binnen het waterschap streven we ernaar om Beoordeling, Verbetering en Beheer van de primaire waterkeringen meer in balans met elkaar te brengen. Hiermee worden onnodige dijkverbeteringswerken voorkomen. Deze zorgtaak zal ook een plek krijgen in de komende Omgevingswet die per van kracht wordt. Om te weten of de keringen aan de veiligheidseisen voldoen, worden de dijken elke twaalf jaar beoordeeld. Hierna is duidelijk welke dijken versterkt moeten worden. Bij de bescherming tegen overstromingen wordt rekening gehouden met diverse ontwikkelingen: verandering van het klimaat (toename rivierafvoer); daling van de bodem; stijging van de zeespiegel; de nieuwe normen voor veiligheid van het Deltaprogramma. Levenscyclus: relatie tussen beheer en onderhoud en dijkverbetering De waterkering doorloopt een continue cyclus van beheer via toetsing en versterkingsplannen naar uitvoering en weer terug naar beheer. Het waterschap moet in alle fasen in control zijn, haar zorgplicht uitvoeren. Een dijkversterking is daarmee een onderdeel van de beheertaak van het waterschap. De projectfase is één van de deelfasen van de cyclus en ligt ingebed tussen de dagelijkse beheeractiviteiten. De verschillende fasen kunnen niet los van elkaar worden gezien op alle facetten zal afstemming, samenwerking en uitwisseling worden gezocht. In hoofdstuk 8 wordt nader ingegaan op de uitgangspunten op het gebied van beheer en onderhoud. 4.3 Scopebepaling nieuwe dijkversterkingsprojecten De projecten die voor Waterschap Rivierenland op het HWBP programma staan, zijn gebaseerd op prioritering op basis van urgentie. De urgentie is in eerste instantie gebaseerd op de resultaten van de derde toetsronde. Er zijn echter diverse ontwikkelingen en inzichten welke zowel het ontwerp van de dijk als de prioritering van de projecten beïnvloeden. In het vervolg van deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van deze zaken die van invloed zijn op de scopebepaling. Onder scopebepaling wordt het (opnieuw) vaststellen van de versterkingsopgave verstaan. Nieuwe normering (WBI2017) In 2017 wordt overgegaan worden op een nieuwe normering voor de waterveiligheid. Dit is beschreven in Hoofdstuk 2, het wettelijk kader. Bij de start van projecten voor wordt de nieuwe normering bij de scopebepaling meegenomen. 15

16 Korte termijn ontwerpinstrumentarium Rijkswaterstaat WVL heeft de Handreiking ontwerpen met overstromingskansen ter beschikking gesteld. In het algemeen wordt hieraan gerefereerd als het Ontwerpinstrumentarium 2014 (OI2014). Het OI2014 is bedoeld om de periode tot aan 2018 te overbruggen en er voor te zorgen dat de dijkverbeteringsprojecten die nu in de planfase zitten niet te scherp of te robuust worden ontworpen. Het is de bedoeling dat te zijner tijd op basis van het definitieve WBI2017 het ontwerpinstrumentarium definitief zal worden vastgesteld (OI2018). Zie ook hoofdstuk 3. Ruimte voor de Rivier In de 3 e toetsronde zijn de effecten op de waterstand van de toentertijd geplande Ruimte voor de Rivier maatregelen nog niet verdisconteerd. Inmiddels zijn vele maatregelen uitgevoerd en tegen de tijd dat de nieuwe HWBP projecten uitgevoerd zullen worden, zullen de Ruimte voor de Rivier maatregelen afgerond zijn. De Ruimte voor de Rivier maatregelen hebben een waterstandsverlagend effect waar in de toekomstige ontwerpen rekening mee moet worden gehouden. Nieuwe piping-regels Nieuwe inzichten in het fenomeen piping hebben tot nieuwe rekenregels geleid waarvan verondersteld wordt dat deze een betere modellering van de fysica van het faalmechanisme piping vormen. De nieuwe rekenregels zijn veel strenger dan de rekenregels die gebruikt zijn voor de 3 e toetsronde. Dit heeft aanzienlijke consequenties voor de ontwerpen bij dijkvakken die gevoelig zijn voor piping. Nieuwe toelaatbare overslagdebieten Voortschrijdend inzicht in maximaal toelaatbare overslagdebieten laat zien dat veelal meer overslag kan worden toegestaan dan in het verleden werd gedacht, afhankelijk van de kwaliteit van de grasmat en onderliggende kleilaag. Tevens kunnen vanuit de overstromingskansbenadering ook hogere overslagdebieten toegestaan worden. In de overstromingskansbenadering gaat het nadrukkelijk om de kans op het verlies van het waterkerend vermogen, met een overstroming tot gevolg (uiterste grenstoestand). Dit is anders dan de vigerende veiligheidsfilosofie, waarbij het uitgangspunt is dat de ontwerpwaterstand veilig gekeerd dient te worden. De vigerende ontwerpregels zijn veelal gebaseerd op criteria die verband houden met het begin van falen. Dit betekent dat een bepaald criterium (bijvoorbeeld schade aan de bekleding op kruin en binnentalud) niet mag worden overschreden. Reststerkte wordt hierbij normaliter niet in ogenschouw genomen. In de overstromingskansbenadering is dit nadrukkelijk anders. Deze nieuwe inzichten zijn ook opgenomen in het OI2014 en worden meegenomen bij het ontwerp. Deltaprogramma Het Deltaprogramma voorziet diverse ingrijpende rivierverruimende maatregelen in het Rivierengebied die waterstandsverlagende effecten beogen. De besluitvorming rondom deze projecten bevindt zich echter nog in de beginfase. Per dijkversterkingsproject zal bepaald moeten worden met welke toekomstige rivierverruimende maatregel(en) rekening dient te worden gehouden. Besluitvorming dient op bestuurlijk niveau plaats te vinden. Nieuwe rekenregels macrostabiliteit Macrostabiliteit is een belangrijk faalmechanisme. Er zijn nieuwe inzichten op de wijze waarop de macrostabiliteit berekend kan worden, het zogenaamde Critical State rekenen, ook wel ongedraineerd rekenen genoemd. Daarvoor is het ook noodzakelijk om op een andere wijze grondonderzoek uit te voeren. 16

17 Faalkansverdeling In de nieuwe veiligheidsfilosofie wordt gewerkt met een faalkansverdeling. Er is faalkansruimte toebedeeld aan de verschillende faalmechanismen. In het OI2014 staat een standaard faalkansverdeling welke zal worden aangehouden bij de scopebepaling. Uitgangspunt Waterschap Rivierenland bij scopebepaling Waterschap Rivierenland hanteert als uitgangspunt dat de nieuwe en hierboven beschreven inzichten en ontwikkelingen worden meegenomen bij de scopebepaling. Waterschap Rivierland acht dit noodzakelijk vanuit het oogpunt van doelmatigheid. 4.4 Samenhang dijkverbetering en rivierverruiming Maatregelen om overstromingen te voorkomen vormen de basis voor het voldoen aan de nieuwe veiligheidseisen. In het rivierengebied zijn twee soorten preventieve maatregelen mogelijk: dijkversterking en rivierverruiming. Waterschap Rivierenland versterkt dijken om te voldoen aan de nieuwe normen en om piping en de gevolgen van bodemdaling aan te pakken. Dijkversterking is ook nodig in verband met de stijging van de rivierwaterstand door de klimaatverandering. We kunnen de stijging van de waterstand eveneens opvangen met maatregelen om de rivier te verruimen. Voorbeelden zijn: verlaging van een uiterwaard; aanleg van een nevengeul; teruglegging van een dijk. Voorkeurstrategieën Rivieren 2014 Om de juiste maatregelen te bepalen hebben de regio s in het rivierengebied voorkeursstrategieën ontwikkeld. Hierin staan pakketten van maatregelen voor de riviertakken. De regio s hebben voor elke riviertak een afweging gemaakt tussen dijkverbetering en rivierverruiming, eventueel in combinatie met ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied. De concept-voorkeursstrategie voor de Maas wordt nog geoptimaliseerd. De regio s zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van de voorkeursstrategieën. Door deze strategieën hoeven we de dijken mogelijk minder te verhogen om de stijging van de waterstand a.g.v. het klimaat in de rivieren op te vangen. Rivierverruiming kost over het algemeen meer dan dijkverhoging. Bij het bepalen van de Voorkeursstrategie heeft Waterschap Rivierenland aangegeven dat de meerkosten ten opzichte van dijkversterking niet voor rekening van het waterschap kunnen komen. Waterschap Rivierenland is conform het HWBP beleid wel bereid het geld dat door rivierverruiming op de dijkversterking bespaard wordt, aan de rivierverruiming bij te dragen. Dit geldt ook voor de eigen bijdrage. Het initiatief voor rivierverruimingsprojecten ligt wel bij andere partijen. Waterschap Rivierenland zal bij rivierverruimende projecten haar kennis inbrengen. Bij het ontwerp van de dijkversterking dient, waar zinvol en doelmatig, rekening te worden gehouden met toekomstige mogelijkheden voor rivierverruiming. Hierbij geldt echter dat de versterkingsopgave urgent is. In de Hoofdlijnen voorkeurstrategie Rivieren wordt dit als volgt benoemd: Daarbij dient niet uit het oog te worden verloren dat HWBP projecten veelal urgent zijn en niet moeten worden vertraagd door onduidelijkheid over lange termijn voorkeurstrategie. Maar anderzijds dient de aanpak van de HWBPopgave op korte termijn de voorkeur voor rivierverruiming op de langere termijn niet onmogelijk (lees: onnodig) te maken en aan te sluiten bij de ambities om de waterveiligheidsopgave in samenhang met andere ruimtelijke ontwikkelingen aan te pakken. 17

18 Voorkeursstrategie Rivieren vervolg In de BO MIRT s Oost Nederland en Brabant-Limburg is de volgende afspraak gemaakt: Provincies, waterschappen en IenM werken samen in het rivierengebied aan concrete en haalbare doelen voor rivierverruiming per riviertak na 2030, in samenhang met de dijkversterkingsopgave. In het kader van het Deltaprogramma is in het rivierengebied gekozen voor een krachtig samenspel van dijkversterking en rivierverruiming zoals hiervoor genoemd. In DP2016 is aangegeven de komende jaren twee parallelle sporen te bewandelen. Naast een korte termijn spoor (met de start van MIRTverkenningen naar concrete rivierverruimende maatregelen tot 2030) ook een lange termijn spoor, gericht op de uitwerking van de voorkeursstrategie. Hierop volgend is afgesproken per riviertak nog eens goed te gaan kijken naar de voor de Rijntakken vastgestelde strategieën in 2014 gezien de nieuwe kennis in het beoordelingsinstrumentarium. Rivierenland bekijkt dit samen met haar omgevingspartners voor zowel de Waal/Merwedes als voor de NederRijn. Voor de Maas loopt er al een optimalisatietraject. Het HWBP heeft in december 2015 een redeneerlijn opgesteld over de relatie tussen dijkversterking en rivierverruiming. Deze redeneerlijn wordt verwoord in een tweetal factsheets, getiteld Meekoppelen en uitwisselen [5] en Handvaten bij uitwisselen [6]. Uitgangspunten Waterschap Rivierenland samenhang dijkverbetering en rivierverruiming Waterschap Rivierenland houdt waar doelmatig rekening met de mogelijkheden van rivierverruiming bij het ontwerp van haar dijken; Initiatief voor rivierverruiming ligt bij andere partijen; Waterschap Rivierenland zal bij rivierverruimende projecten haar kennis inbrengen; De bijdrage van Waterschap Rivierenland aan rivierverruiming zal in lijn zijn met geformuleerde beleid van het HWBP: besparingen door rivierverruiming op de dijkversterking zullen ter beschikking worden gesteld aan diezelfde rivierverruiming, dit geldt ook voor de eigen bijdrage; Rivierverruimende maatregelen mogen in beginsel niet tot vertragingen van het dijkverbeteringsprogramma leiden. 18

19 5 Bestuurlijke besluitvorming bij ontwerpproces In de Commissie Waterveiligheid is in november 2015 gesproken over de betrokkenheid van het Algemeen Bestuur bij het vaststellen van het voorkeursalternatief voor een dijkverbeteringstraject. Eén van de redenen hiervoor is het grotere financiële risico dat het waterschap loopt bij de dijkversterkingen dan in het verleden. Voorheen werd de dijkversterking 100% door het Rijk gesubsidieerd. Bij de nieuwe ronde dijkversterkingen is deze verdeling veranderd en dragen Rijk en waterschappen beide 50% bij aan de kosten. De 50% vanuit de waterschappen bestaat uit een deel van 40% solidarititeitsbijdrage vanuit alle waterschappen en 10% projectgebonden bijdrage rechtstreeks door het waterschap dat de kering in beheer heeft. In een ingediende memo [4] wordt aangegeven hoe het Algemeen Bestuur momenteel wordt betrokken bij het ontwerpproces van een dijkversterking en wordt tevens een voorstel gedaan hoe die betrokkenheid kan worden vergroot. Dit nieuwe voorstel wordt als uitgangspunt genomen voor de bestuurlijke betrokkenheid binnen het waterschap en wordt hieronder toegelicht. In Tabel 1 wordt het ontwerpproces van een dijkversterking in 8 stappen weergegeven. Voor de Verkenningsfase (en gedeeltelijk de planuitwerkingsfase) is een overzicht gemaakt van betrokkenheid van de diverse gremia per ontwerpstap. Deze betrokkenheid kan bestaan uit: adviserend (A) of besluitvormend (B). Op de volgende bladzijde is een toelichting op de stappen gegeven. Ontwerpstappen verkennings- en planuitwerkingsfase Opdrachtgever / Directieraad Bestuurlijke begeleidingsgroep CDH Commissie Waterveiligheid Algemeen Bestuur 1) Plan van Aanpak A B 2) Scope (incl. meekoppelkansen en Ruimtelijk kwaliteitskader) A A B 3) Ontwerpuitgangspunten primaire waterkeringen A A A A B 4) Bouwstenen-> oplossingsrichtingen-> alternatieven A A 5) Notitie Reikwijdte & Detailniveau (mer-procedure) A A B 6) Voorkeursalternatief A A B A 7) Ontwerp-Projectplan Waterwet A A B 8) Definitief Projectplan Waterwet (incl. nota van beantwoording ) A A A B Tabel 1 Besluitvorming rondom dijkversterkingsprojecten( A = Advies, B = Besluit) 19

20 Toelichting besluitvorming rondom dijkversterkingsprojecten Ad 1) Het Plan van Aanpak wordt vastgesteld door het CDH na advies van de directieraad/opdrachtgever. Ad 2) De daadwerkelijke scope van het project (inclusief de meekoppelkansen en het ruimtelijk kwaliteitskader) wordt vastgesteld door het Dagelijks Bestuur (=CDH), na advies van de directieraad/opdrachtgever en de bestuurlijk begeleidingsgroep. De HWBP-projecten zijn dusdanig groot dat deze stap noodzakelijk is voor bestuurlijke dekking. Ad3) In het begin van het ontwerpproces wordt aan het Algemeen Bestuur gevraagd de Ontwerpuitgangspunten vast te stellen (onderhavig document). De Commissie Waterveiligheid is adviserend aan het Algemeen Bestuur in deze. Binnen dit kader, dat voor alle HWBP-projecten wordt vastgesteld, kan de dijk ontworpen worden. Ad 4) Vervolgens worden bouwstenen opgesteld, die worden gecombineerd tot oplossingsrichtingen langs het dijkversterkingstraject. Deze oplossingsrichtingen worden beoordeeld op: onoverkomelijke belemmeringen, HWBP-subsidiabiliteit en doelbereik voor de waterveiligheid. Dit leidt tot een aantal kansrijke oplossingsrichtingen. De Commissie Waterveiligheid wordt door middel van een commissievergadering betrokken bij het opstellen/selecteren van kansrijke oplossingsrichtingen voor nadere uitwerking. Doel van de commissievergadering is aan te geven hoe de verschillende oplossingsrichtingen zich verhouden tot de vastgestelde ontwerpuitgangspunten (zie ad3). De werkvorm van deze commissievergadering zal nog nader worden uitgewerkt. Vervolgens kunnen de geselecteerde kansrijke oplossingsrichtingen worden uitgewerkt tot alternatieven. Ad 5) In de conceptnotitie Reikwijdte & Detailniveau wordt aangegeven welke alternatieven in de m.e.r-procedure worden meegenomen en waarop deze alternatieven beoordeeld moeten worden. Na advies van de directieraad en de bestuurlijk begeleidingsgroep wordt de conceptnotitie Reikwijdte & Detailniveau vastgesteld in het CDH. Deze conceptnotitie wordt vervolgens naar de provincie gestuurd. De provincie vraagt advies aan de commissie MER. Daarnaast wordt de conceptnotitie ter inzage gelegd. Deze formele ter inzagelegging kan gecombineerd worden met een formeel inspraakmoment. Op basis van het advies van de commissie MER en de inspraakreacties adviseert de provincie het waterschap. Het CDH stelt de notitie Reikwijdte & Detailniveau vervolgens definitief vast. Ad 6) Na de uitwerking van de kansrijke oplossingsrichtingen tot alternatieven zal op basis van beoordelingscriteria en effectbeschrijvingen (waaronder de milieueffecten) een keuze voor het VKA worden voorbereid. Tijdens een commissievergadering wordt de Commissie Waterveiligheid betrokken bij de keuze voor het Voorkeursalternatief (VKA). Deze commissievergadering zal voorafgaan aan de uiteindelijke vaststelling van het VKA door het CDH. De werkvorm van de commissievergadering zal nog nader worden uitgewerkt. Ad7) Het Voorkeursalternatief wordt verder uitgewerkt in een Ontwerp-Projectplan Waterwet. Dit Ontwerp-Projectplan Waterwet wordt (na advies van de directieraad en de bestuurlijke begeleidingsgroep) vastgesteld in het CDH. Tegelijkertijd worden de ontwerp-vergunningen en de ontwerp-bestemmingsplannen door andere bevoegde gezagen beoordeeld. Ad8) De provincie legt het Ontwerp-Projectplan Waterwet samen met de ontwerp-vergunningen, de MER en het ontwerp-bestemmingsplan ter inzage (=gecombineerde procedure). Na de terinzagelegging moet het waterschap de ingediende zienswijzen bij de provincie beantwoorden in een nota van beantwoording. Deze nota van beantwoording en het definitieve Projectplan Waterwet wordt (na advies van de Directieraad, het CDH en de Commissie Waterveiligheid) 20