Uit: F.K. van Iterson, red., Parlement en kiezer. Jaarboekje , Den Haag, 1937, DE LIBERALE STAATSPARTIJ DE VRIJHEIDSBOND

Transcriptie

1 Uit: F.K. van Iterson, red., Parlement en kiezer. Jaarboekje , Den Haag, 1937, DE LIBERALE STAATSPARTIJ DE VRIJHEIDSBOND BEGINSELVERKLARING EN ALGEMEEN PROGRAM BEGINSELVERKLARING 1. De Liberale Staatspartij De Vrijheidsbond stelt zich ten doel de vermeerdering van den invloed van het liberalisme op geheel ons volksleven, inzonderheid op het gebied van de staatkunde. Zij ziet het liberalisme als een strooming in het geestelijk leven, welke de menschelijke persoonlijkheid erkent als de voornaamste drijvende kracht ter vermeerdering van den cultureelen en materieelen bloei der samenleving in al hare geledingen en voor de daartoe noodzakelijke voortdurende vernieuwing van denkbeelden, gebruiken en maatschappelijke toestanden. Als beginsel van maatschappelijke samenleving eischt het liberalisme derhalve, dat de persoonlijkheid tot haar hoogste kunnen worde ontwikkeld en dat haar streven worde geëerbiedigd. Hieruit vloeit voort de liberale leer van de vrijheid van den mensch. Deze, op het zedelijke gerichte, vrijheid omvat de eigen verantwoordelijkheid van den mensch voor zijn handelingen en de vrijheid van anderen. Zij geeft den voorrang aan het algemeen belang der samenleving, wanneer het persoonlijk streven van den mensch daarmede in botsing zou komen. 2. De gemeenschap is als een levend organisme, dat zich steeds vernieuwt, nieuwe vormen en afmetingen aanneemt, nieuwe onderdeelen vormt naast of in plaats van de bestaande, zich aanpast aan veranderingen in omgeving en bestaansvoorwaarden. Zij is niet de som van de tot die gemeenschap behoorende individuen, veel minder de som van een aantal groepen van gelijkdenkenden of gelijkbelanghebbenden, zij is een eenheid, waaraan allen, die er deel van uitmaken, hun maatschappelijk bestaan ontleenen. In verband hiermede plaatst de liberaal de gedachte van de volkseenheid boven alle godsdienstige en maatschappelijke tegenstellingen en staat hij onbevooroordeeld tegenover de vraagstukken van iederen tijd. 3. In de nationale gemeenschap heeft ook de staat zijn eigen taak, welke bestaat in de handhaving van die gemeenschap, De staat is derhalve niet identiek met die gemeenschap. Niet de staat, maar de gemeenschap is voor den liberaal primair. Naar liberaal inzicht kan de staat zijn taak het best vervullen, indien hij de voorwaarden verwezenlijkt voor de ontplooiing der persoonlijke krachten en die ontplooiing bevordert. Slechts die verrichtingen, welke niet aan de persoonlijke krachten kunnen worden toevertrouwd, omdat deze daarvoor niet of nog niet toereikend zijn, of omdat daardoor het algemeen belang zou worden bedreigd, neme de overheid zelve ter hand. 4. Voor het in stand houden der gemeenschap is noodig de handhaving van de fundamenten, waarop zij steunt, zijnde voor Nederland de onafhankelijkheid ten opzichte van buitenlandsche machten en de aloude band met het Huis van Oranje, de zedelijke normen, die voortvloeien uit het Christelijke karakter der Europeesche samenleving en een krachtig gezag ter bewaring van orde en regel, zonder welke de gemeenschap tot ontbinding zoude geraken. Ook voor de ontplooiing van de persoonlijke krachten is die handhaving een voorwaarde. Want is een volksbestaan onder vreemde overheersching

2 vanzelf onvrij, afwezigheid van vreemd gezag vormt op zichzelf nog evenmin vrijheid. Vrijheid is eerst aanwezig, wanneer de zelfstandige kracht des volks tot de vorming van recht, van de onderscheidene instellingen der samenleving en van een staatsinrichting en staatsgezag heeft geleid. Zonder handhaving van het gezag is de bevordering van het algemeen welzijn van het volk - het hoogste doel van den staat - niet mogelijk en dreigt vrijheid om te slaan in eenzijdige behartiging van particuliere belangen. De Liberale Staatspartij De Vrijheidsbond verzet zich dan ook op grond van haar beginsel met kracht tegen elken aanslag op en elke poging tot verzwakking van het gezag. Een krachtig gezag is slechts mogelijk, indien het geschraagd wordt door het vertrouwen van het volk, het vertrouwen, dat het gezag wordt uitgeoefend binnen de grenzen van wet en recht, dat geen persoonlijk- of groepsbelang, maar uitsluitend het algemeen belang het richtsnoer vormt en dat de kracht van het gezag niet tot verstarring, maar tot vernieuwing en vooruitgang zal leiden. Derhalve is naast een krachtige regeering noodig een tegenwicht in den vorm van een aan de wetgeving medewerkend en de bestuurshandelingen controleerend parlement met eigen verantwoordelijkheid, gekozen met medewerking van zooveel mogelijk de geheele bevolking van rijperen leeftijd, volgens een stelsel, dat verslapping van verantwoordelijkheid voorkomt. Zoo moet ook iedere opbouwende gedachte de gelegenheid hebben zich te uiten en invloed te verkrijgen op wetgeving en bestuur; ook op dien grond wenscht de liberaal onverzwakte handhaving van de vrijheid van meeningsuiting, behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet. 5. Voor het instandhouden van de gemeenschap is verder noodig bescherming en bevordering van de volksgezondheid, de volksontwikkeling, de volkskracht. De overheidszorg voor economisch zwakkeren vindt daarin haar beweegreden en tevens haar begrenzing. Zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en burgerzin houden de volkskracht in stand; afhankelijkheid, onverschilligheid en behartiging van groepsbelangen doen haar verslappen. Daarom dient de sociale en economische politiek steeds de zelfstandigheid, de verantwoordelijkheid en den burgerzin van alle leden der samenleving aan te wakkeren. De ontplooiing der persoonlijke krachten wordt daardoor tevens bevorderd. 6. Daarom moet een ieder zooveel mogelijk worden opgevoed tot het hoogste zedelijke, verstandelijke en cultureele peil, dat hij kan bereiken. Daarom moet onderwijs in ruimere differentiatie naar aanleg en bestemming der leerlingen, zonder remmende nivelleering, worden bevorderd en georganiseerd. Naast de persoonlijke krachten heeft de staat hierbij een zeer positieve taak. 7. Voor de ontwikkeling tot persoonlijkheid en voor de vorming van geest en karakter bevatten het godsdienstige en ethische leven onvervangbare waarden. Dit ten volle erkennende, komt de Liberale Staatspartij ook op dit gebied voor eerbiediging der persoonlijke vrijheid op. Zij wil nooit een bepaalde leerstelling opdringen en keert zich dus tegen alle dwangziek clericalisme en tegen ieder stelsel, dat het gebouw van den staat op kerkelijk-dogmatischen grondslag meent te kunnen optrekken. 8. Voor de ontplooiing van de persoonlijke krachten op economisch gebied is noodig een sfeer van vertrouwen in het maatschappelijk verkeer tusschen overheid en onderdanen. Klassetegenstellingen, overheersching en bemoeizieke bureaucratie belemmeren dit vertrouwen. De liberaal verwerpt daarom groepsbevoorrechting en overmatig overheidsingrijpen. Dit sluit echter geenszins uit de bemoeiing van de overheid met het economisch leven. De overheid beperke zich echter tot de bevordering van de

3 ontwikkeling der persoonlijke krachten en tot de inperking ervan, indien zij inbreuk zouden maken op de vrijheid van anderen of het algemeen belang der samenleving zouden bedreigen, en tot bijstand bij geleidelijke aanpassing aan veranderde omstandigheden; zij trachte niet de krachten in vooraf bepaalde banen te leiden, noch ook den ontwikkelingsgang te vertragen en te belemmeren door telkenmale in het groeiproces in te grijpen. Zij bevordere een vrij ruilverkeer, gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid van handelende individuen, en zij scheppe op de gebieden van monetaire, economische financieele en sociale politiek en van de geheele rechtsorde zooveel mogelijk de voorwaarden die hervatting van een vrij ruilverkeer mogelijk maken. 9. Alle Nederlanders, die geestelijke en maatschappelijke vrijheid onder een krachtig gezag als middel ter vermeerdering van den bloei der gemeenschap en derhalve als beginsel van het staatsbeleid en van de staatsinrichting erkennen moeten thans, onverschillig welke de bron zij, waaruit zij de elementen hunner geestelijke, zedelijke of godsdienstige wereld- en levensbeschouwing putten de gelederen sluiten, om den liberalen grondslag van ons volksleven te handhaven en te ontwikkelen. De Liberale Staatspartij De Vrijheidsbond roept op dezen grondslag alle Nederlanders tot samenwerking op. ALGEMEEN PROGRAM 1. Van onze staatsinrichting. Handhaving van het grondwettelijk koningschap van Koningin Wilhelmina en Hare nakomelingen en verdediging daarvan tegen aanslagen van dictatorialen en republikeinschen aard. Handhaving van het parlementaire stelsel als den juisten vorm van een democratische staatsinrichting, waarbij parlement en regeering ieder hun eigen taak verantwoordelijkheid en wettelijke bevoegdheid hebben, door: a. Elk orgaan in den staat op het gebied van wetgeving en bestuur te doen samenwerken met of onder toezicht te stellen van een ander orgaan. b. Onbeperkte toepassing van het stelsel der ministerieele verantwoordelijkheid. Bevordering van goede politieke zeden door: a. Handhaving der onafhankelijkheid van ministers tegenover individueele volksvertegenwoordigers en politieke partijen. b. Wering van politieken invloed van belangengroepen. Kiesrechthervorming tot versterking van den invloed der kiezers op de aanwijzing der te kiezen candidaten. Handhaving van de zelfstandigheid van provinciën en gemeenten behoudens wettelijk toezicht. Bevordering van intercommunale samenwerking. 2. Van de overheid en de staatsburgers. Erkenning van het Christelijk karakter der Westersche samenleving en handhaving van de zedelijke normen, waarop dit steunt. Waarborgen van volledige geestelijke en godsdienstige vrijheid. Bevordering van het saamhoorigheidsgevoel van alle Nederlanders. Bestrijding van het sectarisme.

4 Volledige staatsrechtelijke, burgerrechtelijke en economische gelijkstelling van man en vrouw. Bestrijding van elke ondermijning van het overheidsgezag en de wetten, ook door gezagsdragers. Bestrijding van elk streven om de staatsmacht te bezigen voor het bevorderen van bijzondere belangen en van de neiging om steun van den Staat te verlangen, zoodra eigen krachten schijnen te kort te schieten. Afwijzing van iedere niet noodzakelijke overheidsbemoeiing. Vereenvoudiging van formaliteiten en bespoediging van behandeling in de gevallen waarin de overheid medewerking heeft te verleenen aan of toezicht heeft te oefenen op handelingen der burgers. Coördinatie der politie. 3. Van de handhaving der onafhankelijkheid en van den Volkenbond. Handhaving van ons onafhankelijk volksbestaan. Instandhouding eener krachtige en goed uitgeruste weermacht ter wering van oorlogsgevaar, ter handhaving onzer onzijdigheid, ter verdediging van ons grondgebied in en buiten Europa, ter bescherming van het verkeer tusschen de deelen van het Rijk en ter voldoening aan de verplichtingen, voortvloeiende uit het lidmaatschap van den Volkenbond. Bij de samenstelling der weermacht worde waar mogelijk partij getrokken van vrijwillige medewerkers. Organisatie in vredestijd van de voor de landsverdediging belangrijke takken van productie. Krachtige en onafgebroken deelneming aan het streven naar internationale ontwapening. Internationaal toezicht van den Volkenbond op handel in en fabricatie van oorlogswapenen. Bevordering van een harmonisch staatkundig en economisch verkeer der volken. Krachtige medewerking aan de ontwikkeling van den Volkenbond. Beslechting van internationale geschillen door rechtspraak en arbitrage. 4. Van de financiën. Streven naar een sluitende begrooting. Uiterste zuinigheid bij den publieken dienst. Reserveering in tijden van voorspoed voor tijden van depressie. Een belastingstelsel, waarbij met de draagkracht wordt rekening gehouden en waardoor voortbrenging en kapitaalvorming niet worden belemmerd. Herstel van den vasten wettelijken grondslag van de geldmiddelen van Rijk en gemeenten en hun onderlinge verhouding. Betere verdeeling van belastingopbrengsten over werk- en woongemeenten met vermijding van dubbele heffing. Bij het oefenen van toezicht op het economisch en financieel beleid van provinciën en gemeenten make de Regeering krachtig, doch uitsluitend gebruik van de haar tot dat doel toegekende bevoegdheden. 5. Van de ambtenaren. Instandhouding van een klein en behoorlijk gesalarieerd ambtenarencorps. Bij benoemingen worde slechts gelet op bekwaamheid en geschiktheid voor het ambt.

5 Herziening van de bezoldigingen in overheidsdienst, niet als sluitpost van de begrootingen, doch om iederen arbeid zonder bevoorrechting of achterstelling te beloonen met inachtneming van een behoorlijke differentieering naar kennis, kunde en bekwaamheid. Rechtstreeksche vaststelling van de arbeidsvoorwaarden door de daarvoor verantwoordelijke organen, na overleg met de betrokken ambtenaren. 6. Van de sociale politiek. Bevordering van de ontwikkeling van ieder mensch tot zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Bevordering van den klassen-vrede en versterking van het bewustzijn bij de produceerende groepen, dat haar gemeenschappelijk belang het groepsbelang overheerscht. Unificatie en vereenvoudiging van de sociale verzekering naar het voorbeeld der ziekteverzekering, waarbij uitvoering door de betrokken groepen zelve op den voorgrond moet staan. Afschaffing van het zegelplakken. Invoering van premievrij staatspensioen voor allen boven een bepaalden leeftijd, wier inkomen blijft beneden een bij de wet vast te stellen bedrag, onverschillig of zij al dan niet in loondienst geweest zijn. Verruiming en vereenvoudiging der arbeidswetgeving in dien zin, dat bedrijfsbelemmeringen worden weggenomen. Bij de uitvoering van de Woningwet worde gestreefd naar huurverlaging, niet door voortdurend bijbouwen van nieuwe woningen, maar door verschuiving der woonklassen. De woningbouw zij zooveel mogelijk de taak der particuliere bouwnijverheid Bevordering van het bezit van een eigen woning voor ieder. Bij de bevordering der volksgezondheid trede de overheid leidend en aanvullend op. Invoering van vervroegde pensionneering ten behoeve van de bestrijding der crisisjeugdwerkloosheid. Instelling van een crisispensioenfonds, mede te vormen door korting op de bezoldigingen van jeugdige te werk gestelden, waaruit de vervroegd gepensionneerden zullen worden schadeloos gesteld. Bestrijding van crisiswerkloosheid door het scheppen eener juiste verhouding tusschen de belooning der onderscheidene bevolkingsgroepen, voorzoover mogelijk door aanpassing der belooning van diensten in de beschutte bedrijven aan die der tewerkgestelden in de onbeschutte bedrijven. De na afloop van den verzekeringstijd te verleenen werkloozensteun zij gebaseerd op minimum-levensonderhoud. Bevordering en verbetering van verzekering tegen de gevolgen van tijdelijke en, bij uitschakeling op middelbaren leeftijd, van blijvende werkloosheid, van invaliditeit, van ouderdom en overlijden van werkenden in loondienst en kleine zelfstandigen. Bevordering van het bestemmen van een deel van de bedrijfswinsten voor dergelijke voorzieningen en voor ontwikkeling van de werkenden in het bedrijf. Subsidieering van werkloozenkassen zonder politieken inslag en, ter aanvulling, instelling van werkloozenkassen van overheidswege. 7. Van de economische politiek. Bevordering van het particulier initiatief.

6 Behoud van het beginsel van vrijhandel. Bevorderen van alle pogingen om tot internationale toepassing van het vrijhandelsbeginsel te geraken. Verzekering van de vrijheid van arbeid, behoudens beperking in het belang der openbare orde en ter bescherming van volkskracht en volksgezondheid. Bestrijding van ordening van overheidswege op het gebied van productie, distributie en verkeer, tenzij zij duidelijk in het algemeen belang is in tegenstelling tot een groepsbelang of zich keert tegen machtsmisbruik door belangengroepen. Toezicht op organisaties van vakgenooten, zoowel van ondernemers als van arbeiders, ter voorkoming van machtsmisbruik. Instelling van een orgaan, dat bij den rechter vernietiging kan vorderen van rechtshandelingen, welke strijdig zijn met de openbare orde of de goede zeden. Handhaving van een krachtigen middenstand, die een onmisbaren schakel vormt tusschen producent en consument. Vermijding van concurrentie van overheidswege. Maatregelen tot behoud van een krachtigen landbouwenden stand, mede door intensieve bedrijfsvoorlichting en goede uitrusting, alsmede algemeene verbreiding van het landbouw- en landbouwhuishoudonderwijs. Verbetering van de onderzoekings- en voorlichtingsdiensten van de visscherij. Uitbreiding van de internationale regeling in het belang van de instandhouding van den vischstand. Krachtige afwerking van het wegennet. Ononderbroken snelverkeerswegen tusschen onze nijvere centra onderling. Aansluiting van onze havensteden aan de groote Europeesche verbindingen voor doorgaand snelverkeer. Verbetering der secundaire en tertiaire wegen. Bevordering van de lucht- en scheepvaart. 8. Van het onderwijs, de kunsten en de wetenschappen. Bevordering van het nationale karakter der volksopvoeding, in het bijzonder door het aankweeken van de liefde voor het vaderland, waardeering voor ons onafhankelijk volksbestaan, eerbied voor het gezag, kennis van den Bijbel, saamhoorigheid en eerbied voor andermans eerlijke overtuiging. Instandhouding en verbetering der openbare school en daardoor bevordering van het openbaar onderwijs. Verbetering van de toepassing der financieele gelijkstelling van het bijzonder met het openbaar onderwijs, in het bijzonder door wettelijken dwang tot toepassing van de bezuinigingen op het bijzonder onderwijs, welke reeds op het openbaar onderwijs zijn toegepast. Aansluiting van de verschillende soorten van onderwijs aan elkaar, waarbij differentieering naar aard en aanleg der leerlingen en naar maatschappelijke behoefte dienstbaar kunnen worden gemaakt aan toeneming der resultaten en vermindering der kosten. Aansluiting van het onderwijs aan de eischen van het maatschappelijk leven van het gezin. Concentratie van kleine scholen in dicht bevolkte centra met de mogelijkheid van wederinvoering bij het openbaar onderwijs van het ambulante hoofd. Wettelijke regeling van het handels- en lyceumonderwijs en van het middelbaar onderwijs voor meisjes. Vereenvoudiging van het nijverheidsonderwijs en inschakeling van het vakonderwijs in

7 het bedrijfsleven, ook bij den handeldrijvenden en industrieelen middenstand. Zoodanige bezoldiging van het onderwijzend personeel, dat zeer goede personen voor het onderwijs kunnen worden behouden en aangetrokken. Aanmoediging van overheidswege van wetenschap en kunst. Wettelijke regeling van de monumentenzorg; maatregelen tot instandhouding van natuurmonumenten. 9. Van de radio. Gelegenheid tot onafgebroken uitzending van een algemeen programma door één algemeenen omroep. Strenge beperking van politiek in den aether en, voor zoover toegestaan, gelegenheid daartoe voor alle partijen onder controle van de overheid. 10. Van de verbetering der wetgeving. Invoering van administratieve rechtspraak voor alle gevallen. Uitsluiting van vrijgestelden van het passieve kiesrecht. Verbetering der huwelijkswetgeving, in het bijzonder ten aanzien van de ouderlijk macht en van het recht van de vrouw op eigen verdiensten en eigen vermogen. Aanmerkelijke verlaging van de kosten, verbonden aan de procedure tot invordering van kleine bedragen, door verlaging van zegel-, registratie- en griffierechten. Wettelijke regeling van de lijkverbranding. Verzekering van de eenheid van spelling en vlag en bevordering van eerbiediging van het Volkslied als symbolen van de volkseenheid. 11. Van de Overzeesche Gewesten. Handhaving van de Rijkseenheid. Versterking van de weermacht en verdedigingswerken voor belangrijke punten. Het bevestigen van rechtszekerheid voor alle bevolkingsgroepen en van de veiligheid van personen en goederen. Eerbiediging van taal, volksgewoonten en instellingen. Krachtige bevordering van den economischen, maatschappelijken en geestelijken vooruitgang van alle bevolkingsgroepen. Uitbreiding der werkgelegenheid voor Indo-Europeanen. Krachtige bevordering van de economische weerbaarheid der bevolking, van onderwijs, vakopleiding en der volksgezondheid. Geleidelijke ontwikkeling van sociale- en arbeidswetgeving. Medewerking aan bestuur en wetgeving van alle bevolkingsgroepen naar mate van hun geschiktheid en de plaats, welke zij in de maatschappij innemen. Bevordering van decentralisatie. Handhaving van het beginsel der politiek van de open deur. Financieel beheer, gericht op een sluitend budget; een eenvoudig belastingstelsel, waarbij rekening wordt gehouden met de draagkracht. Ontwikkeling van alle welvaartsbronnen door aanmoediging van het particulier initiatief.