De ziekte van Parkinson
|
|
- Simon van de Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ziekte van Pa 44 ziekte van Parkinson replace head Switchen tussen on en off Diepe hersenstimulatie, duodopa- of apomorfinetherapie: bij parkinsonpatiënten worden soms geavanceerde therapieën toegepast die vragen om specifieke kennis van de verpleegkundige in de dagelijkse zorg. Een overzicht van de ontwikkelingen op dit gebied. tekst Herma Lennaerts en Martha Huvenaars*, beeld De ziekte van Parkinson (ZvP) is een chronische ongeneeslijke hersenziekte, met een langzaam progressief verloop. Naar schatting lijden in zowel Nederland als België rond de mensen aan de ziekte. 1 Bij Parkinson is onder meer sprake van een dopaminetekort, waardoor veel symptomen ontstaan. De meest bekende zijn traagheid van bewegingen (hypokinesie), stijfheid van ledematen en gewrichten (rigiditeit), de verminderde bewegingsuitslagen (bradykinesie) en beven (tremoren). Ook kunnen niet-motorische klachten ontstaan waaronder depressie, geheugenstoornissen, obstipatie, en slaapstoornissen. 2 Deze niet-motorische klachten nemen toe naarmate de ziekte vordert en hebben veel impact op de kwaliteit van leven van de patiënt en de partner. 3,4 Behandeling De behandeling van Parkinson richt zich op verbetering van de kwaliteit van leven en bestaat uit medicamenteuze, paramedische en neurochirurgische interventies (symptoombehandeling). Parkinsonmedicatie verhoogt de dopaminespiegel in de hersenen, waardoor vooral de motorische symptomen afnemen. In het beginstadium worden symptomen hierdoor redelijk goed onderdrukt, maar naarmate de ziekte vordert kunnen hinderlijke responsfluctuaties ontstaan. Patiënten schommelen dan tussen een toestand waarin de medicatie slecht werkt en de parkinsonsymptomen aanwezig zijn ( off -fase), en een toestand waarin de medicatie te hard werkt en overtollige bewegingen veroorzaakt (dyskinesieën). De fasen waarin de patiënt naar omstandigheden in een goede conditie is ( on -fase), worden naarmate de ziekte vordert steeds schaarser. 5 Deze schommelingen kunnen leiden tot onbegrip bij familieleden en zorgverleners. Geavanceerde therapieën Wanneer responsfluctuaties onvoldoende verbeteren na aanpassingen in het orale medicatieschema, is toepassing van een geavanceerde therapie mogelijk, zoals diepe hersenstimulatie, apomorfine- en duodopatherapie. Voor welke therapie de patiënt in aanmerking komt, is afhankelijk van een aantal indicatoren zoals symptomen, leefstijlfactoren, functiebeperkingen, leeftijd, verwachte effectiviteit, maar zeker ook de voorkeur van de patiënt. 2 In dit artikel lichten we drie geavanceerde behandelingen toe en gaan we in op de specifieke verpleegkundige zorg. Alle drie de behandelingen streven naar een stabieler parkinsonbeeld met zo min mogelijk motorische schommelingen. Zie het schema hiernaast voor een overzicht van de indicaties, effecten en bijwerkingen van de geavanceerde therapieën. Parkinsonverpleegkundige Vaak is de parkinsonverpleegkundige betrokken bij het starten van een geavanceerde behandeling. Zij is bereikbaar voor vragen over de verschillende therapieën. Parkinsonverpleegkundigen zijn in Nederland vindbaar op de zorgzoeker van ParkinsonNet ( nl/zorgzoeker) en in Vlaanderen via nursing maart 2015
2 45 er of illu by: rkinson putamen nucleus caudatus (staartkern) } striatum dopaminebanen substantia nigra (zwarte kern) Bij parkinsonpatienten sterven hersencellen af in een klein gebied van de hersenen, de substantia nigra (zwarte kern) in de hersenstam Diepe hersenstimulatie Apomorfine Duodopa Indicaties - Goede verbetering off verschijnselen op orale levodopa - Hinderlijke dyskinesieën in de - Invaliderende therapieresistente tremor - Meerdere off-periodes per dag - Hinderijke dyskinesieën in de - Dystone klachten - Meerdere off-periodes per dag - Hinderlijke dyskinesieën in de Effect - Verbetering motoriek (50% afname off) - Verbetering ADL (met 50%) - Afname dyskinesieën (met 70%) - Verbetering kwaliteit van leven (35%) - Minder medicatie nodig (55%) 12,13 - Verbetering motoriek (25-50% afname off) - Afname dyskinesieën (met 65%) - Soms minder medicatie nodig 11 - Verbetering motoriek (afname off) - Afname dyskinesieën - Minder medicatie nodig - Verbetering kwaliteit van leven 10 Bijwerkingen - Bloeding en infectie na operatie (2-4%) - Overlijden (1%) - Cognitie, stemming en gedrag (28%; blijvend 6%), denk aan verwardheid/delier, problemen met impulscontrole en depressie - Spraakproblemen (20%; blijvend 10%) 13 - Huidinfiltraten (87%) - Slaperigheid (29%) - Hallucinaties (18%) - Misselijkheid (6%) - Transpireren - Hypotensie - Dyskinesieën 15 - Somnolentie (18%) - Dyskinesieën (17%) - Soms B12-deficiëntie - Incidenteel peritonitis Mogelijke complicaties PEG: - Verstopping - Dislocatie - Lekkage 14
3 46 ziekte van Parkinson 1. Diepe hersenstimulatie (DBS) Diepe hersenstimulatie (Deep Brain Stimulation, DBS) is een behandeling die sinds eind jaren 90 wordt gebruikt voor behandeling van responsfluctuaties bij gevorderde Parkinson. Operatief worden een of twee elektroden, via een kleine opening in de schedel, diep in de hersenen geplaatst, meestal in de nucleus subthalamicus. De elektroden zijn via een onderhuidse geleidingskabel verbonden met een neurostimulator (batterij), die vlak onder het sleutelbeen of in de buikstreek is geïmplanteerd (zie figuur 1). Deze operatie wordt uitgevoerd in ziekenhuizen met een multidisciplinair DBS-team. 7 Als de neurostimulator wordt aangezet, produceert deze elektrische pulsen die naar de hersenen worden gestuurd. Dit leidt tot blokkering van de signalen die de motorische symptomen van de Parkinson veroorzaken. Door DBS verbeteren de motorische symptomen in de off -fase en daarmee het functioneren van de patiënt. 7 De neurostimulator wordt meestal pas een paar weken na de operatie aangezet. In de hierop volgende periode, variërend van enkele maanden tot een half jaar, worden de stimulatie-instellingen en het medicatieschema aangepast om optimaal effect te bereiken. De patiënt krijgt instructies over het gebruik van een afstandsbediening waarmee hij de batterijstatus kan bekijken, de neurostimulator kan aan- en uitzetten en binnen de door de arts ingestelde grenzen de stimulatie-instellingen kan aanpassen. Figuur 1: Parkinson Deep Brain Stimulator Wanneer er schommelingen ontstaan in het functioneren van de patiënt met DBS is het zinvol om een aantal dagen een medicatie-effect registratieformulier (MER) in te vullen (zie figuur 4). 8 Een ingevulde MER kan voor de neuroloog van grote waarde zijn voor het aanpassen van het medische beleid. Als de patiënt in de buurt komt van een antidiefstaldetector of metaaldetector kan de neurostimulator door interferentie uitgeschakeld worden. Dit geeft direct een toename van parkinsonklachten ( off ). Een lege batterij kan ook een plotselinge off veroorzaken. Controleer met de afstandsbediening of de stimulator aanstaat en hoe de batterijspanning is. Je kunt neurostimulator zelf aanzetten. Wanneer de spanning (te) laag is of wanneer je twijfels hebt over de ontstane situatie, neem dan contact op met de behandelend neuroloog of parkinsonverpleegkundige. Leefstijladviezen Een MRI-onderzoek of een mammografie kan het neurostimulatiesysteem beschadigen. Dat geldt ook voor diathermie, een chirurgische snijtechniek met behulp van elektriciteit. Noteer in het zorgplan daarom altijd dat de patiënt een neurostimulator heeft. En instrueer de patiënt om bij een onderzoek of operatie de zorgverlener te informeren over zijn neurostimulator. Medtronic Neurostimulation 3. Duodopa pomptherapie Duodopa is een gel bestaande uit levodopa en carbidopa. De levodopa wordt in de darmen opgenomen en daarna onder andere met behulp van carbidopa - in de hersenen omgezet in dopamine. Meestal is een ziekenhuisopname nodig om vast te stellen of de duodopa effectief is. Dit gebeurt door per uur aan de hand van de MER te bepalen in hoeverre de patiënt on of off is en welke bijwerkingen er optreden. Bij gebleken effectiviteit wordt een PEG-J (percutane endoscopische Abbvie Figuur 3: Duodopa pomptherapie gastrostomie-jejunum) geplaatst en leert de patiënt omgaan met de duodopapomp en de verzorging van de PEG-J. De duodopapomp (zie figuur 3) geeft de medicatie via de PEG-J rechtstreeks af in de dunne darm, waarna het wordt opgenomen in de bloedbaan en getransporteerd naar de hersenen. Hierdoor ontstaat een continue en gelijkmatige afgifte van Parkinsonmedicatie, waardoor minder responsfluctuaties plaatsvinden. nursing maart 2015
4 47 2. Apomorfine pen- of pomptherapie Apomorfine is een stof die afgeleid is van morfine, maar niet de pijnstillende en verslavende werking heeft. Het behoort tot de groep van dopamine-agonisten die de werking van dopamine in de hersenen nabootsen. Het middel kan alleen subcutaan worden toegediend en heeft een korte halfwaardetijd. Het werkt zeer snel, binnen 4-12 minuten, en is ongeveer minuten werkzaam. Er wordt bij het starten met apomorfine met een basisdosis getest en deze wordt zolang opgehoogd tot een optimaal effect ontstaat (on/off). De korte halfwaardetijd maakt apomorfine zeer geschikt voor zowel intermitterende (pentherapie) als continue (pomptherapie) toediening. 6 Bij meer dan vijf off -momenten per dag heeft continue toediening per pomp de voorkeur. 2 Voor starten en instellen van de apomorfinepomp, en het leren omgaan ermee, wordt de patiënt ongeveer een week opgenomen in het ziekenhuis. Vul ook bij deze therapie - bij schommelingen in het functioneren van de patiënt - een aantal dagen een medicatie-effect registratieformulier in (zie figuur 4). Huidverzorging Het is van belang om apomorfine op een betrouwbare manier toe te dienen in het subcutane weefsel, zonder lekkage en met zo min mogelijk ongemak. Apomorfine kan huidirritatie en plaatselijke subcutane noduli veroorzaken. Wissel consequent van injectieplaats, waarbij je minimaal 5 cm afstand houdt van de navel. Daarnaast is de keuze voor de injectietechniek (45 of 90 graden, afhankelijk van de dikte van de hypodermis) en de naaldlengte (10-17 mm) cruciaal. Een te korte naald vergroot het risico op intracutane toediening. Om lekkage van apomorfine te voorkomen, zet je de pomp vijf minuten voor het verwijderen van de naald uit. Dep na het verwijderen de huid schoon met water, zodat er geen apomorfine op de huid achterblijft. Bij de pentherapie is het van belang de pen voor het injecteren te ontluchten (waarbij je ten minste één druppel aan de naaldpunt moet zien) om blokkering van de doorstroming te voorkomen en lege ruimte in de naald te verwijderen. Trek na het volledig indrukken van de injectieknop de naald langzaam terug om de volledige dosis te geven en lekkage op de huid te voorkomen. Masseer na het verwijderen van de naald de insteekopening gedurende 3-5 minuten. Dit stimuleert de doorbloeding van de huid en helpt huidproblemen voorkomen. 9 Bij huidproblemen is een behandeling met hydrocortisonzalf aan te bevelen. Blijven de problemen bestaan, overweeg dan in overleg met de arts de standaardoplossing van de apomorfine (5 mg/ml) te verdunnen naar 2,5 of zelfs 1,25 mg/ml. Figuur 2: ApoGo Pomp Apotheekzorg Leefstijladviezen Voor de start met apomorfine wordt domperidon (3x dd 10mg) voorgeschreven om veelvoorkomende bijwerkingen als misselijkheid en braken te voorkomen. 2 Veelal kan het gebruik van domperidon na verloop van tijd afgebouwd of gestopt worden. Apomorfine kan ook slaperigheid veroorzaken en impact hebben op het reactievermogen en de rijvaardigheid. Het middel moet buiten de koelkast (onder 25ºC, donkere plaats) bewaard worden, ook aangebroken spuiten. De cartridges voor de Apo Go-pomp zijn beperkt houdbaar (maximaal vier weken). Gebruik de vloeistof direct na opening; gooi resterende vloeistof weg. Een aangebroken pen of infusiespuit is daarentegen maximaal 48 uur houdbaar. Gebruik de oplossing niet wanneer deze groen verkleurd is of zichtbare deeltjes bevat. Apomorfine kan bij lekkage groene vlekken veroorzaken op kleding, die niet te verwijderen zijn. Vul bij het gereedmaken van het infuus de lijn met een extra dosis, en geef na het aansluiten van de pomp nogmaals een extra dosis om sneller een optimaal effect te bereiken. Over het algemeen staat de pomp overdag continu aan. Mocht de patiënt tussentijds de pomp stil willen zetten om bijvoorbeeld te gaan douchen, of willen afkoppelen voor het slapen gaan, dan kan hij een extra dosis toedienen. Ook bij deze therapie geldt dat als er schommelingen ontstaan in het functioneren van de patiënt het zinvol is om een aantal dagen een medicatie-effect registratieformulier (MER) in te vullen. Gebruik van de duodopapomp Over het algemeen staat de duodopapomp continu aan. Patiënten starten de pomp bij wakker worden en sluiten deze af voor het slapen gaan. De medicatie is niet langer dan één dag bruikbaar. De dosering van de pomp is samengesteld uit drie individueel aangepaste doses: ochtenddosis, continue onderhoudsdosis en extra doses. De patiënt kan gebruik maken van de extra doses wanneer hij in een off -fase zit. Aangezien duodopa een monotherapie is, schrijft de neuroloog rescuemedicatie voor. In geval van nood (bijvoorbeeld disfunctie van de pomp of dislocatie van de sonde) kan de patiënt in tabletvorm medicatie nemen om de dopaminespiegel constant te houden. Noteer dit in het zorgplan. Verzorging PEG Verzorg de PEG volgens protocol. Spoel de PEG-J sonde na het afkoppelen door met ml kraanwater en inspecteer de insteekopening op huidirritatie of ontsteking. Bij duodopatherapie moeten PEG-J sondes dagelijks worden gedompeld, ze mogen niet worden gedraaid. Dit kan dislocatie van de sonde geven, waardoor de medicatie in de maag terecht komt. Een PEG-J sonde kan complicaties veroorzaken zoals verstopping, dislocatie en lekkage, waardoor de parkinsonklachten kunnen toenemen ( off -fasen). 2
5 49 Medicatie Effect Registratie bij de ziekte van Parkinson handreiking voor multidisciplinaire parkinsonzorg in het verpleeghuis i verenso 2011 i bijlagen Datum: Naam: Geboortedatum: Ingevuld door: Medicijn + dosering Tijd Mobiliteit Overbeweeglijk met hinder Overbeweeglijk zonder hinder Normaal (ON) OFF Ernstig OFF Tremor Geen beven Beven zonder hinder Beven met hinder Niet-motorisch symptom Opmerkingen: Medicatie Effect Registratie bij de ziekte van Parkinson Ontwikkeld door Anouke van Rumund Figuur 4: Medicatie-Effect Registratieformulier (MER) DBS verbetert de motorische symptomen in de off -fase en daarmee het functioneren van de patiënt Noten * Herma Lennaerts is coördinator parkinsonverpleegkundige ParkinsonNet, Martha Huvenaars is verpleegkundig specialist Parkinson Centrum Radboudumc, beiden in Nijmegen 1 Regioplan Beleidsonderzoek (2010). De ziekte van Parkinson en Parkinsonisme in Nederland. Een schatting van de prevalentie en incidentie op basis van data uit het DBC informatiesysteem. Amsterdam: Regioplan. 2 Bloem BR, van Laar T, Keus SHJ, de Beer H, Peet E, Buskens E, Aarden W, Munneke M, namens de Centrale Werkgroep Multidisciplinaire richtlijn Parkinson Multidisciplinaire richtlijn Ziekte van Parkinson. Alphen aan den Rijn: Van Zuijden Communications, Schrag A. Quality of life and depression in Parkinson s disease. J Neurol Sci 2006; 248: Weintraub D, Moberg PJ, Duda JE, Katz IR, Stern MB. Effect of psychiatric and other nonmotor symptoms on disability in Parkinson s disease. J Am Geriatr Soc 2004; 52: Haaxma CA, van Laar T, Hovestadt A, Bloem B, Gebruik van levodopa in de vroege stadia van de ziekte van Parkinson, Tijdschr Neurol Neurochir 2009, 11: Neef C, van Laar T, Het gebruik van apomorfine bij de ziekte van Parkinson, Tijdschr Neurol Neurochir 1998, 2: Oldekerken VJJ, van de Munckhof P, Schuurman PR, de Bie R, Diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson, Tijdschr Neurol Neurochir 2013, vol 114, 4: Van Rumund A, Weerkamp N, et al. (2011). Handreiking voor multidisciplinaire parkinsonzorg in het verpleeghuis. Utrecht; Parkinson Vereniging, ParkinsonNet, Verenso Advies van de Dutch Apomorphine Studygroup. 10 Nyholm D, Nilsson Remahl AI, Dizdar N, Constantinescu R, Holmberg B, Jansson R, et al. Duodenal levodopa infusion monotherapy vs oral polypharmacy in advanced Parkinson disease. Neurology. 2005;64(2): Katzenschalger R. Subcutaneous Apomorphine Infusion An Update. European Neurological Review, 2012;7(Suppl. 1): Deuschl G, Schade-Brittinger C, Krack P, Volkmann J, Schafer H, Botzel K, et al. A randomized trial of deep-brain stimulation for Parkinson s disease. N Engl J Med. 2006;355(9): Esselink RAJ. Thesis: Subthalamic nucleus stimulation in Parkinson s disease. AMC- UvA (2007). 14 Honig H, Antonini A, Martinez-Martin P, Forgacs I, Faye GC, Fox T, Fox K, Mancini F, Canesi M, Odin P and Chaudhuri KR. Intrajejunal levodopa infusion in Parkinson s disease: A pilot multicenter study of effects on nonmotor symptoms and quality of life. Mov. Disord. (2009), 24: Clarke CE & Davies P. Systematic review of acute levodopa and apomorphine challenge tests in the diagnosis of idiopathic Parkinson s disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2009;69(5):590-4.
JONG EN PARKINSON. ParkinsonNet congres Bart Post & Mark Douwma
JONG EN PARKINSON ParkinsonNet congres Bart Post & Mark Douwma Mark Douwma ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma 2 Bart Post ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma 3
Nadere informatieAls een pilletje niet meer genoeg is
Als een pilletje niet meer genoeg is Jeroen van Vugt Medisch Spectrum Twente Iets over Parkinson n Verstoorde motoriek Trillen (tremor) Stijve spieren Trager Starre mimiek Onduidelijker spreken Moeilijker
Nadere informatieZiekte van Parkinson wat als de pillen niet meer werken? Dr. Ania Winogrodzka, neuroloog Dhr. Koen Gilissen, Parkinson verpleegkundige
Ziekte van Parkinson wat als de pillen niet meer werken? Dr. Ania Winogrodzka, neuroloog Dhr. Koen Gilissen, Parkinson verpleegkundige ± 50% (L-dopa responsieve) PD patiënten ervaart na 5 jr motorische
Nadere informatieZiekte van Parkinson. Patiënteninformatie
Patiënteninformatie Ziekte van Parkinson Informatie over (de oorzaken van) de ziekte van Parkinson, waar u dan last van kunt hebben, hoe we de diagnose stellen en wat u er zelf aan kunt doen Ziekte van
Nadere informatieDuodopa/Continue Levodopa Infusie (CLI) behandeling bij de ziekte van Parkinson
Duodopa/Continue Levodopa Infusie (CLI) behandeling bij de ziekte van Parkinson Deze informatiefolder is voor iedereen die informatie wil over behandeling met Duodopa/Continue Levodopa Infusie (CLI) bij
Nadere informatieParkinson diagnostiek en medicamenteuze behandeling MERIAM BRAAKSMA NEUROLOOG BRAVIS ZIEKENHUIS
Parkinson diagnostiek en medicamenteuze behandeling MERIAM BRAAKSMA NEUROLOOG BRAVIS ZIEKENHUIS Inleiding Vraag live.voxvote.com PIN: 12746 Verschijnselen Verschijnselen ziekte ziekte van Parkinson van
Nadere informatieParkinson behandeling met medicatie. Parkinson Café West-Brabant 4 februari 2016 T. van Strien neuroloog
Parkinson behandeling met medicatie Parkinson Café West-Brabant 4 februari 2016 T. van Strien neuroloog Inhoud meneer Parkinson mechanisme Parkinson medicatie beloop van de ziekte geavanceerde therapieën
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson
Diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson Deze informatiefolder is voor iedereen die informatie wil over behandeling met DBS, diepe hersenstimulatie, bij de ziekte van Parkinson in het Academisch
Nadere informatieZiekte van Parkinson. 'shaking palsy' ofwel 'schudverlamming
Ziekte van Parkinson 'shaking palsy' ofwel 'schudverlamming Aantal patienten Naar schatting zijn er op dit moment tussen de 40.000 en 45.000 mensen in Nederland die aan de ziekte van Parkinson lijden.
Nadere informatieZiekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een chronische aandoening van de hersenen die progressief is. In deze folder leest u meer over deze ziekte en over de polikliniek Neurologie van het Havenziekenhuis.
Nadere informatiePatiëntenbrochure. Internet: www.apotheekzorg.nl Telefoon: 0800-766 74 636 (0800-POMPINFO) E-mail: apogo@apotheekzorg.nl.
Patiëntenbrochure Internet: www.apotheekzorg.nl Telefoon: 0800-766 74 636 (0800-POMPINFO) E-mail: apogo@apotheekzorg.nl Versie: Datum: APO112502 25 februari 2011 Aan deze brochure kunnen geen rechten worden
Nadere informatiePatiëntenbrochure ApoGo pomp
Patiëntenbrochure ApoGo pomp Inleiding Dit patiëntenboekje is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson die behandeld worden met de Apo-Go pomp. Dit boekje ondersteunt u bij het juiste gebruik van
Nadere informatieDERDELIJNS BEHANDELING VAN DE ZIEKTE VAN PARKINSON deel 2 J.M.J. KRUL, NEUROLOOG
DERDELIJNS BEHANDELING VAN DE ZIEKTE VAN PARKINSON deel 2 J.M.J. KRUL, NEUROLOOG . Deze methode van behandeling kan worden ingezet als men met medicatie alleen niet goed meer uitkomt. Derde DERDE lijns
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson. Ria Noordmans Margreeth Kooij
De ziekte van Parkinson Ria Noordmans Margreeth Kooij - Oorzaak - Verschijnselen - Symptomen - Psychische verschijnselen - Diagnose - Parkinsonisme - Medicatie - Therapieën - Met elkaar in gesprek gaan
Nadere informatieBehandeling van de ziekte van Parkinson in de gevorderde fase
Home no. 1 Februari 2019 Eerdere edities Verenso.nl Behandeling van de ziekte van Parkinson in de gevorderde fase In gesprek met Teus van Laar, hoogleraar neurologie Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Specialisten
Nadere informatieParkinson en Medicatie
Parkinson en Medicatie Parkinson dag zaterdag 16 november 2013 Dhr. Kerklaan Functie: Neuroloog Filmpje Vragen 1.Parkinson medicatie kan de ziekte v parkinson remmen: Juist Onjuist Vragen 2.Je moet zo
Nadere informatieparkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK
parkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK ONDERWERPEN PARKINSON, OORZAAK EN ONTSTAAN GETALLEN: HOE VAAK KOMT DEZE ZIEKTE VOOR? KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BELOOP THERAPIE CONSEQUENTIES VOOR
Nadere informatieMedicijnen bij de ziekte van Parkinson
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Medicijnen bij de ziekte van Parkinson z Medicijnen bij de ziekte van Parkinson 1 Als u de ziekte van Parkinson hebt, komt er
Nadere informatieContinue levodopa via een dunne darmsonde (Duodopa) vergeleken met diepe hersenstimulatie als behandeling van gevorderde ziekte van Parkinson
Continue levodopa via een dunne darmsonde (Duodopa) vergeleken met diepe hersenstimulatie als behandeling van gevorderde ziekte van Parkinson Geachte Heer/Mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om deel te nemen
Nadere informatieDeep Brain Stimulation
Deep Brain Stimulation He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS DEEP BRAIN STIMULATION? Deep Brain Stimulation (DBS), in het Nederlands diepe-hersenkernstimulatie, is een therapie waarbij
Nadere informatiePatiëntenbrochure ApoGo pen
Patiëntenbrochure ApoGo pen 1 Inleiding Dit patiëntenboekje is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson die behandeld worden met de Apo-Go pen. Dit boekje ondersteunt u bij het juiste gebruik van
Nadere informatieContinue levodopa via een dunne darmsonde (Duodopa) vergeleken met diepe hersenstimulatie als behandeling van gevorderde ziekte van Parkinson
INVEST studie Continue levodopa via een dunne darmsonde (Duodopa) vergeleken met diepe hersenstimulatie als behandeling van gevorderde ziekte van Parkinson Geachte Heer/Mevrouw, Wij vragen u vriendelijk
Nadere informatieMedicijngebruik Ziekte van Parkinson
Patiënteninformatie Voor de behandeling van de ziekte van Parkinson komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Vaak gebeurt dit wanneer de klachten u beperken in het
Nadere informatieDe rol van medicatie bij Parkinson
Informatiebijeenkomst Parkinsoncafé De rol van medicatie bij Parkinson Klaas Kooistra Openbaar apotheker Apotheek De Drie Leliën, Leersum Even voorstellen Afgestudeerd in augustus 2010 Geregistreerd openbaar
Nadere informatieRichtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson
Richtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson Versie voor mensen met parkinson M.J.M.D van Asseldonk H.C. Dicke J.I. Hoff B. van Harten B.R. Bloem S.H.J. Keus M. Munneke Inhoud Algemene informatie... 3
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson Wie krijgt de ziekte van Parkinson? De ziekte van Parkinson is geen zeldzame ziekte. Precieze getallen ontbreken, maar Parkinson komt in Nederland voor bij ongeveer 40.000 mensen.
Nadere informatieDe rol van de Parkinson verpleegkundige op de poli. Ellen Askes/Sylvia van Gorkom Neurologie/Neurochirurgie
De rol van de Parkinson verpleegkundige op de poli Ellen Askes/Sylvia van Gorkom Neurologie/Neurochirurgie 2 Programma: -Informatie over de ziekte van Parkinson -De functie van Parkinson verpleegkundige
Nadere informatieParkinson en palliatieve zorg. Martha Huvenaars Verpleegkundig specialist Bewegingsstoornissen
Parkinson en palliatieve zorg Martha Huvenaars Verpleegkundig specialist Bewegingsstoornissen Parkinson en palliatieve zorg? Wanneer spreek je van palliatieve zorg bij Parkinson? Wanneer handel je palliatief?
Nadere informatieMedtronic DBS. Developed in association with
Medtronic DBS voor bewegingsstoornissen Developed in association with Hoe ziet de neurostimulator eruit? Net zoals een pacemaker voor het hart, genereert de neurostimulator continu elektrische prikkels
Nadere informatieParkinson medicatie.. MOET DAT NOU?? Al die pillen??
Datum dinsdag 13 november 2019 Parkinson Café Hengelo Spreker Agnes Wertenbroek Parkinson medicatie.. MOET DAT NOU?? Al die pillen?? Voordracht Stellingen Medicatie Hoe gebruik je die in de praktijk? Wat
Nadere informatieParkinson en parkinsonisme
Parkinson en parkinsonisme Afdeling neurologie Inhoudsopgave De ziekte van Parkinson pag. 2 wat is de ziekte van Parkinson oorzaak symptomen diagnose omgaan met de ziekte Parkinsonisme pag. 4 1. multi
Nadere informatieNON MOTORE KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BIJ PARKINSON. Jean-Michel Krul, neuroloog
NON MOTORE KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BIJ PARKINSON Jean-Michel Krul, neuroloog WAAR GAAN WE OVER SPREKEN?.De premotore fase van de ziekte van Parkinson.De motore klachten en verschijnselen.de non
Nadere informatieGeavanceerde therapieën bij de ziekte van Parkinson
Regionale Zorgaanpak Geavanceerde Parkinson Geavanceerde therapieën bij de ziekte van Parkinson Inhoud 3 1. Inleiding 4 2. Over uw medicijnen, keuze en doel van de behandeling 7 3. Overzicht van behandelingen
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Wat is dat?
De ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1 Wat is dat? Geschiedenis In 1817 beschreef de Londense arts James Parkinson voor het eerst de verschijnselen van de ziekte van Parkinson in zijn boek
Nadere informatieParkinson en voeding. Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten
Parkinson en voeding Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten Wie ben ik? Diëtist Norschoten te Barneveld / Meander Medisch Centrum te Amersfoort Sinds 2012 aangesloten
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie bij bewegingsstoornissen: M. Parkinson
Diepe hersenstimulatie bij bewegingsstoornissen: M. Parkinson (Deep Brain Stimulation) Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Waarom een hersenoperatie? 1 Screening geschiktheid DBS 1
Nadere informatieMedicatie voor patiënten met de ziekte van Parkinson
Neurologie Patiënteninformatie Medicatie voor patiënten met de ziekte van Parkinson Inhoud Inleiding De medicijnengroep dopamineagonisten Pramipexol (Sifrol ) Ropinirol (Requip ) Rotigotine (Neupro transdermale
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson Vereniging
Parkinsonismen Vereniging Parkinson Vereniging Inhoudsopgave De Parkinson Vereniging 4 Dit zijn de verschijnselen 4 Dopamine 5 Behandeling van symptomen 5 Bijwerkingen en operaties 5 Verenigingsactiviteiten
Nadere informatieVerpleegkundige aandachtspunten bij een parkinsonpatiënt. Delaere Griet
Verpleegkundige aandachtspunten bij een parkinsonpatiënt Delaere Griet Verpleegkundige aandachtspunten inhoud: 1. Medicatie 2. Mobiliteit 3. Voeding 4. Uitscheiding 5. Slaappatroon 6. Psychische en cognitieve
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson
Neurologie Diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson Deep brain stimulation in Parkinson s disease V.J.J. Odekerken 1, dr. P. van den Munckhof 2, dr. P.R. Schuurman 3, dr. R.M.A. de Bie 4 Samenvatting
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie bij bewegingsstoornissen: Tremor
Diepe hersenstimulatie bij bewegingsstoornissen: Tremor (Deep Brain Stimulation) Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Waarom een hersenoperatie? 1 Screening geschiktheid DBS 1 Bezoek
Nadere informatieZiekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson Historie Ontstaanswijze Verschijnselen Behandeling Dr. E.S. Louwerse, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch Progressieve neurologische ziekte Oorzaak onbekend Geen genezing
Nadere informatiePrognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013
Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Nut van prognostische data De patiënt wil (vaak) weten: Hoe snel zullen mijn klachten toenemen?
Nadere informatieAlgemene vaststellingen
De ziekte van Parkinson : Een hersenziekte? Prof.Dr.P.Santens Bewegingsstoornissen Neurologie UZ Gent Algemene vaststellingen Prevalente ziekte : 30000 Belgen, 1% van 65-plussers Kennis van de ziekte en
Nadere informatieInformatiebrochure. Duodopabehandeling. I Autonome verzorgingsinstelling
Informatiebrochure Duodopabehandeling I Autonome verzorgingsinstelling IIInhoudsopgave Voorwoord 5 Wat is duodopa? 6 Wie komt voor duodopa in aanmerking? 7 Starten met duodopa 8 - de evaluatiefase 8 -
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inhoud van deze folder 1. Inleiding 2. Algemene regels voor het innemen van medicijnen 3. medicijnen 4. Welke middelen worden voorgeschreven? 5. Zijn er alternatieven
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie (DBS) bij ziekte van Parkinson
Diepe hersenstimulatie (DBS) bij ziekte van Parkinson Info over operatie Beste patiënt DBS (Deep Brain Stimulation of in het Nederlands Diepe hersenstimulatie) is een chirurgische behandelingsmethode bij
Nadere informatieMedtronic DBS BEWEGINGSSTOORNISSEN. Informatie voor de patiënt
Medtronic DBS BEWEGINGSSTOORNISSEN Informatie voor de patiënt DBS = Deep Brain Stimulation Diepe Hersenstimulatie VIER dagelijks uw overwinning. Deze informatiebrochure over de ziekte van Parkinson is
Nadere informatieIk heb parkinson wat nu? informatie voor patiënten
Ik heb parkinson wat nu? informatie voor patiënten INLEIDING 3 WAT IS DE ZIEKTE VAN PARKINSON? 4 WAT ZIJN DE SYMPTOMEN VAN PARKINSON? 5 Motorische symptomen Niet-motorische symptomen OP WELKE LEEFTIJD
Nadere informatieEen voorbeeld: 1. Beven 2. Moeilijk praten 3. Angst
In de eerste kolom kunt u aangeven welke symptomen u op dit moment waarneemt gedurende een normale dag. In de tweede kolom geeft u aan of de symptomen meestal verbeteren of verdwijnen nadat u uw dosis
Nadere informatieNeupro Pleister plakinstructies
Neupro Pleister plakinstructies Meer informatie over de Neupro Pleister vindt u in de bijsluitertekst. Lees deze goed door voordat u de pleister gaat gebruiken. Neupro wordt in Nederland in de handel gebracht
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen Neurologie. Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Inleiding Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Dit kan bijvoorbeeld het moment zijn wanneer de klachten uw dagelijks functioneren
Nadere informatiePlanetree en de Late-Fase ziekte van Parkinson
Planetree en de Late-Fase ziekte van Parkinson Disclosure belangen sprekers Geen (potentiële) belangenverstrengelingen Nee Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties Nee Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatiePijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie
Pijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een orthopedische operatie. In deze folder leest u waarom het belangrijk is om pijn goed te behandelen.
Nadere informatieZiekte van Parkinson. 6 juni 2012 Ben Jansen, neuroloog TweeSteden ziekenhuis Tilburg/Waalwijk
Ziekte van Parkinson 6 juni 2012 Ben Jansen, neuroloog TweeSteden ziekenhuis Tilburg/Waalwijk indeling parkinson/-isme behandeling late fase complicaties, delier responsfluctuaties, on-off, wearing
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Stephanie Maria van Title: Clinical patterns in Parkinson s disease Date:
Nadere informatieVroege behandeling met levodopa bij de ziekte van Parkinson
Klinische les Vroege behandeling met levodopa bij de ziekte van Parkinson Vincent J.J. Odekerken, Bart Post, Constant V.M. Verschuur en Rob M.A. de Bie Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A512
Nadere informatieINSTRUCTIEBROCHURE. voor mensen die Metoject 50 mg/ml gebruiken
INSTRUCTIEBROCHURE voor mensen die Metoject 50 mg/ml gebruiken Inhoud Pagina Inleiding 3 Hoe wordt Metoject 50 mg/ml gebruikt? 4 Het vermijden van plaatselijke huidirritatie 7 Het vermijden van verharding
Nadere informatiePatiëntenbrochure. 1dd 1mg bij parkinson
Patiëntenbrochure 1dd 1mg bij parkinson Inhoud Wat is de ziekte van Parkinson? 3 Wat zijn de klachten bij de ziekte van Parkinson? 4 Waar wordt de ziekte van Parkinson door veroorzaakt en hoe vaak komt
Nadere informatieParkinsoncentrum Leeuwarden
Het Parkinsoncentrum Leeuwarden is een kennis- en behandelcentrum voor mensen met de ziekte van Parkinson. Deskundigheid, tijd, aandacht en een goede begeleiding voor de patiënt en zijn naasten staat hierbij
Nadere informatieBehandeling van reumatische klachten met medicijnen
Behandeling van reumatische klachten met medicijnen Metoject Behandeling met Metoject In overleg met uw reumatoloog wordt u binnenkort voor uw reumatische klachten behandeld met het geneesmiddel Metoject.
Nadere informatieClinical Patterns in Parkinson s disease
Clinical Patterns in Parkinson s disease Op 28 november 2012 promoveerde Stephanie van Rooden aan de Universiteit van Leiden op haar proefschrift Clinical Patterns in Parkinson s disease. Haar promotor
Nadere informatie1 injectieflacon Sandostatine 0,2 mg/ml bevat per 5 ml een hoeveelheid octreotide-acetaat, die overeenkomt met 1 mg octreotide.
SANDOSTATINE Novartis Pharma B.V. Postbus 241 6800 LZ Arnhem Telefoon 026-37 82 111 INFORMATIE VOOR DE PATIENT Lees de bijsluiter regelmatig vóór gebruik, ook als u Sandostatine al eerder gebruikte. De
Nadere informatie2.1: Hoe kunnen wij, als mensen, andere mensen helpen om deze ziekte te laten verdwijnen uit de wereld? Al dan niet een deel.
Werkstuk door een scholier 1417 woorden 10 april 2001 4,8 34 keer beoordeeld Vak Biologie 1.Verhelder onduidelijke begrippen en termen. Geen onduidelijke begrippen. 2.Wat is nu precies het probleem? 2.1:
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Dutch Parkinsons Insight Audit (DPIA) 2017
Factsheet en Dutch Parkinsons Insight Audit (DPIA) 2017 Registratie gestart: 2015 Inclusiecriteria Inclusie Alle patiënten met (een verdenking op) de ziekte van Parkinson (DBC 501) Exclusie Patiënten met
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige specialist heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder
Nadere informatieDeep Brain Stimulation voor dwangstoornis
Deep Brain Stimulation voor dwangstoornis 1 Inleiding Via deze folder willen wij u informeren over diepe hersen stimulatie ofwel Deep Brain Stimulation (DBS) voor patiënten met een dwang of obsessieve
Nadere informatieDe Parkinson Service. Neurologie
De Parkinson Service Neurologie De Parkinson Service is onderdeel van de afdeling Neurologie van Orbis Medisch Centrum. Patiënten met de ziekte van Parkinson kunnen hier terecht voor behandeling, begeleiding
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Pijn is een onaangenaam gevoel en kan grote invloed hebben op uw dagelijks leven. Pijn kan verschillende oorzaken hebben. Bij patiënten met kanker
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieZelfinjectie bij erectiestoornissen
UROLOGIE Zelfinjectie bij erectiestoornissen ADVIES Zelfinjectie bij erectiestoornissen Erectiestoornissen vormen een veelvoorkomend probleem waar meer dan 10 procent van de Nederlandse mannen tussen de
Nadere informatiePRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR. Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017
PRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017 VROUW, 60 JAAR, PIJN BENEN EN MOE Pijn in de benen, vermoeidheid en niet kunnen staan - Al jaren last,
Nadere informatieMethotrexaat (Ledertrexate of Emthexate) bij de ziekte van Crohn
Methotrexaat (Ledertrexate of Emthexate) bij de ziekte van Crohn Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder krijgt u informatie over de werking en
Nadere informatiePijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie
Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatieParkinson Service. Neurologie
Parkinson Service Neurologie De Parkinson Service is onderdeel van de afdeling Neurologie van Zuyderland Medisch Centrum. Patiënten met de ziekte van Parkinson kunnen hier terecht voor behandeling, begeleiding
Nadere informatieCholinesteraseremmers tegen het verergeren van visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson
Informatie voor deelnemers Cholinesteraseremmers tegen het verergeren van visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson Geachte heer/mevrouw, Met deze brief willen wij u vragen om mee te doen aan medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieParkinson. Parkinsonismen Vereniging. Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Parkinson Parkinsonismen Vereniging Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Dutch Parkinsons Insight Audit (DPIA) 2017
Factsheet en Dutch Parkinsons Insight Audit (DPIA) 2017 Registratie gestart: 2015 Datum Versie Mutatie Eigenaar 20-10-2017 2017.1 Vrijwillig/ verplicht toegevoegd DICA 20-11-2017 2017.2 Disclaimer indicator
Nadere informatieMedicatie bij M. Parkinson
Medicatie bij M. Parkinson Onderwijs: AIOS klinische geriatrie, 19-06-2013, 14.15-15.00 uur Spreker: dr. H.L. Koek, klinisch geriater, UMC Utrecht Onderwerpen: Inleiding: epidemiologie, pathofysiologie,
Nadere informatieHoofdstuk 3 hoofdstuk 4
9Samenvatting Chapter 9 156 Samenvatting De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende neurodegeneratieve aandoening, die vooral de oudere bevolking treft. Behandeling bestaat tot nu toe uit symptomatische
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) MDL-centrum. Bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
Adalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Uw behandelend arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieParkinson Blaas en Darm problemen
Parkinson Blaas en Darm problemen 7 november 2015 JP Kerklaan, Neuroloog Stellingen 1. Obstipatie komt weinig voor bij ziekte van parkinson 2. Vaak s nachts plassen past niet bij parkinson 3. Problemen
Nadere informatieOptimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson. Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein
Optimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein Een praktijkvoorbeeld Patient gebruikt Sinemet 125 mg 4dd 1 Wordt opgenomen in ziekenhuis: Levodopa/carbidopa
Nadere informatieDe pijplijn van de ziekte van Parkinso. Jorrit Hoff
De pijplijn van de ziekte van Parkinso Jorrit Hoff Disclosure Advies aan/voordrachten voor en/of congresbezoek met Boehringer Ingelheim, Novartis, Teva Pharma, Medtronic, UCB en Abbvie San Diego Pijplijn
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER Ruggenmergstimulatie bij chronische pijn Neurostimulator
PATIËNTENFOLDER Ruggenmergstimulatie bij chronische pijn Neurostimulator Inleiding Een neurostimulator is een apparaat, lijkend op een pacemaker, dat door middel van een operatie wordt geïmplan-teerd.
Nadere informatieMedicijngebruik bij de ziekte van Parkinson
Medicijngebruik bij de ziekte van Parkinson Inleiding Als u de ziekte van Parkinson heeft komt er een moment dat uw behandelend neuroloog medicijnen gaat voorschrijven. Dit kan bijvoorbeeld het moment
Nadere informatieInformatie. Medicatie bij dementie
Informatie Medicatie bij dementie Inleiding Het beloop van dementie is in sommige gevallen te beïnvloeden met medicatie, zoals bij de ziekte van alzheimer. Dit medicijn wordt, als u daarvoor in aanmerking
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Uw behandelend arts en/of verpleegkundige specialist heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieMisselijkheid en braken tijdens chemotherapie
Misselijkheid en braken tijdens chemotherapie In overleg met uw behandelend arts hebt u besloten tot een behandeling met chemotherapie. Door deze behandeling kunnen misselijkheid en braken optreden. In
Nadere informatieDepressie en Parkinson. Nijcare , dr. M. van Beek
Depressie en Parkinson Nijcare 14-06-2018, dr. M. van Beek Casus dhr X, 62 jaar- bij de huisarts Gehuwd, twee kinderen in puberteit, directeur groothandel. Hij loopt al een tijd wat stijf en de huisarts
Nadere informatieDiepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson
Diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson informatie voor patiënten INLEIDING 3 WAT IS DIEPE HERSENSTIMULATIE? 4 WIE KOMT IN AANMERKING VOOR DIEPE HERSENSTIMULATIE? 4 DE OPERATIE 8 BIJREGELEN
Nadere informatieAdalimumab (Hyrimoz ) bij IBD
Adalimumab (Hyrimoz ) bij IBD Uw behandelende arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Hyrimoz ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het
Nadere informatieAbatacept Orencia. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Abatacept Orencia Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: abatacept. Hoe werkt abatacept? Bij patiënten met
Nadere informatieMaag-Darm-Leverziekten. Instructie zelf toedienen van Methotrexaat (MTX)
Afdeling: Maag-Darm-Leverziekten Onderwerp: Instructie zelf toedienen van Methotrexaat (MTX) Zelf toedienen van Methotrexaat door patiënt of mantelzorger In overleg met uw behandelend arts is besloten
Nadere informatieOrthostatische tremor en diepe hersenstimulatie
Orthostatische tremor en diepe hersenstimulatie Fleur van Rootselaar Neuroloog/klinisch neurofysioloog 29 mei 2015, 2e OT-ontmoetingsdag Presentatie Wat is tremor? Classificatie Hoe ontstaat tremor? Etiologie
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson
Ons doel: de ziekte van Parkinson voorkomen of genezen Inhoud 1. Inleiding pagina 3 2. pagina 4 3. Symptomen van Parkinson pagina 6 4. Oorzaken van Parkinson pagina 8 5. Verloop van de ziekte pagina 9
Nadere informatieNaast baclofen bevat Lioresal Intrathecaal als hulpstoffen natriumchloride en water voor injectie.
INFORMATIE VOOR DE PATIENT U leest de bijsluitertekst van Lioresal Intrathecaal. Leest u deze bijsluiter alstublieft zorgvuldig door aangezien er belangrijke informatie in staat. Er wordt vermeld wanneer
Nadere informatieGebruik van een spuitaandrijver voor continue subcutane toediening. Graseby MS 26
Gebruik van een spuitaandrijver voor continue subcutane toediening. Graseby MS 26 1. Indicatie 2. Gebruiksaanwijzing a. Benodigdheden b. Aansluiten van de spuitaandrijver c. Plaatsen van een S.C.-naaldje
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van de ziekte van Parkinson
De medicamenteuze behandeling van de ziekte van Parkinson Dr. Ad Hovestadt, neuroloog, Meander Medisch Centrum, Amersfoort Inleiding De ziekte van Parkinson is een langzaam progressieve neuropsychiatrische
Nadere informatie