Communicatietheorie: Project

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Communicatietheorie: Project"

Transcriptie

1 Faculteit Ingenieurswetenschappen Communicatietheorie: Project Floris Van den Abeele Stijn De Clerck Jeroen De Smedt 1 November 2009

2 Inhoudsopgave 1 Kanaalcodering 2 2 Retransmissie 12 3 Modulatie 13 1

3 Hoofdstuk 1 Kanaalcodering Voor het coderen van informatie maken we gebruik van een (15,7) BCH code. Deze lineaire blokcode zet informatiewoorden van 7 bits om in codewoorden van 15 bits. De BCH code wordt gedefinieerd aan de hand van de generatorveelterm, g(x). g(x) = x 8 + x 4 + x 2 + x + 1 (1.1) De checkveelterm,h(x), wordt bepaald aan de hand van volgend verband: x 15+1 = h(x) g(x) (1.2) Waarbij alle bewerkingen modulo 2 worden uitgevoerd. Na een Euclidische deling wordt de checkveelterm bekomen : h(x) = x 7 + x 3 + x + 1 (1.3) Vertrekkende van de generatorveelterm(1.1) en de checkveelterm(1.3) worden de generatormatrix(1.4) en de checkmatrix(1.5) bepaald : G = (1.4) 2

4 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 3 H = (1.5) Wensen we alle 128(= 2 7 ) codewoorden te bepalen dan gebruiken we volgende formule: c = b G sys (1.6) met G sys de generator matrix in systematische vorm. We verkiezen deze vorm omdat zo de informatiebits behouden worden in het codewoord. Tabel 1.1: Codewoorden

5 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING Gewicht Aantal Tabel 1.2: Gewicht en aantal van codewoorden De minimale hamming afstand is gelijk aan het kleinste gewicht van alle codewoorden. d H,min = 5 (1.7) Het gegarandeerd fout detecterend vermogen van de code is gelijk aan 4. Dit wil zeggen dat alle fouten die optreden met een foutvector van gewicht maximaal gelijk aan 4 kunnen gedetecteerd worden. Het fout corrigerend vermogen is gelijk aan 2. De code kan tot 2 bitfouten corrigeren. Voor het opstellen van de codewoorden hebben we reeds de generatormatrix in systematische vorm gebruikt, de uitdrukkingen voor de generator- en checkmatrix in hun systematisch vorm worden gegeven door : G sys = H sys = (1.8) (1.9)

6 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 5 Bij het versturen van codewoorden over een binair symmetrisch kanaal met bitfoutprobaliteit p kunnen we de BCH code aanwenden voor foutdetectie. We vinden volgende uitdrukkingen voor de probaliteit van een fout die wordt gedetecteerd en een fout die niet wordt gedetecteerd. P rob[niet gedetecteerdef out] = 2 k j=1;c (j) 0 p w(c(j)) (1 p) n w(c(j) ) = 18p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) 8 +15p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) 5 +p 15 Waarbij de sommatie loopt over alle codewoorden verschillend van het nul codewoord. P rob[gedetecteerdefout] = 1 [(1 p) 15 + = 1 2 k j=1 2 k j=1,c (j)!=0 p w(c(j)) (1 p) n w(c(j) ) p w(c(j)) (1 p) n w(c(j)) ] = 1 (1 p) 15 18p 5 (1 p) 10 30p 6 (1 p) 9 15p 7 (1 p) 8 15p 8 (1 p) 7 30p 9 (1 p) 6 18p 10 (1 p) 5 p 15 = (p + 1 p) 15 (1 p) 15 18p 5 (1 p) 10 30p 6 (1 p) 9 = 15p 7 (1 p) 8 15p 8 (1 p) 7 30p 9 (1 p) 6 18p 10 (1 p) 5 p ( ) 15 p k (1 p) 15 k (1 p) 15 18p 5 (1 p) 10 k k=0 Waarbij we tabel (1.2) hebben gebruikt. 30p 6 (1 p) 9 15p 7 (1 p) 8 15p 8 (1 p) 7 30p 9 (1 p) 6 18p 10 (1 p) 5 p 15 = 15p(1 p) p 2 (1 p) p 3 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) p 12 (1 p) p 13 (1 p) p 14 (1 p) Indien p <<1 dan worden bovenstaande formules herleid tot : P rob[niet gedetecteerdefout] = 18p 5 (1.10) P rob[gedetecteerdefout] = 15p (1.11)

7 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 6 Wensen we de code ook aan te wenden om fouten te corrigeren dan maken we gebruik van een zogenaamde syndroomtabel. Deze tabel bevat paren van syndromen en foutvectoren die aanleiding geven tot het syndroom. De ontvanger bepaalt het syndroom van het ontvangen woord adhv. van de checkmatrix (1.5) : s = rh T = (c + e)h T = eh T (1.12) Indien het syndroom verschillend is van nul dan wordt het ontvangen woord gecorrigeerd met de bijhorende foutvector. De syndroomtabel is gereduceerd tot foutvectoren met maximaal gewicht 1. Syndroom Foutvector Syndroom Foutvector Tabel 1.3: Gereduceerde syndroomtabel met w(e) 1 Er bestaan andere foutvectoren (met w(e) 1) die ook aanleiden geven tot de syndromen uit bovenstaande tabel. We geven het gewicht van deze foutvectoren weer in onderstaande tabel, deze gewichten zijn gelijk voor alle syndromen uit tabel (1.3) met uitzondering van het nulsyndroom. Syndroom Gewicht van andere foutvectoren w(5),30w(6),15w(7),15w(8),30w(9),18w(10),1w(15) andere 6w(4),12w(5),19w(6),26w(7),26w(8),19w(9),12w(10),6w(11),1w(14) Tabel 1.4: Gewichten andere foutvectoren met w(e) 2 De kans dat de decoder een correcte beslissing neemt is gelijk aan de kans dat er een foutvector uit tabel (1.3) optreed: P rob[correctebeslissing] = (1 p) p(1 p) 14

8 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 7 De kans op een gedetecteerde fout is gelijk aan de kans dat er een foutvector optreed die niet in tabellen (1.3) en (1.4) voorkomt. P rob[retransmissie] = P rob[gedetecteerdef out] = 105p 2 (1 p) p 3 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) p 12 (1 p) p 13 (1 p) 2 Gebruik makend van de som de kansen vinden we voor de kans op een decodeerfout: P rob[correctebeslissing] + P rob[retransmissie] + P rob[decodeerf out] = 1 P rob[decodeerf out] = 1 P rob[correctebeslissing] P rob[retransmissie] = 1 (1 p) 15 15p(1 p) p 2 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) 4 455p 12 (1 p) 3 105p 13 (1 p) 2 Ter verificatie berekenen we de kans op een decodeerfout nogmaals. De kans op een decodeerfout is gelijk aan de kans dat de opgetreden foutvector voorkomt in tabel (1.4). Bemerk dat er 15foutvectoren van gewicht 1 behoren tot de categorie andere in tabel (1.4). P rob[decodeerfout] = 90p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) p 14 (1 p) + p 15 Indien p <<1 dan worden bovenstaande formules herleid tot : P rob[gedetecteerdefout] = 105p 2 (1.13) P rob[decodeerfout] = 90p 4 (1.14)

9 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 8 Breiden we de syndroomtabel uit met foutvectoren met een gewicht gelijk aan 2 dan bekomen we tabel (1.5). Syndroom Foutvector Syndroom Foutvector

10 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING Tabel 1.5: Gereduceerde syndroomtabel met w(e) 2 De gewichten van andere foutvectoren(met w(e) 3) die aanleiding geven tot de zelfde syndromen worden gegeven in tabel (1.6) : Syndroom Gewicht van andere foutvectoren w(5),30w(6),15w(7),15w(8),30w(9),18w(10),1w(15) andere(w(e)=1) 6w(4),12w(5),19w(6),26w(7),26w(8),19w(9),12w(10),6w(11),w(14) andere(w(e)=2) 2w(3),4w(4),11w(5),20w(6),26w(7),26w(8),20w(9) 11w(10),4w(11),2w(12),1w(13) Tabel 1.6: Gewichten andere foutvectoren met w(e) 3 De kans op een correcte beslissing is gelijk aan de kans dat er een foutvector optreed uit tabel (1.5) : P rob[correctebeslissing] = (1 p) p(1 p) p 2 (1 p) 13

11 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 10 De kans op een gedetecteerde fout is gelijk aan de kans dat er een foutvector optreed die niet voorkomt in tabellen (1.5) en (1.6): P rob[retransmissie] = P rob[gedetecteerdef out] = 245p 3 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) p 12 (1 p) 3 Gebruik makend van de som de kansen vinden we voor de kans op een decodeerfout: P rob[correctebeslissing] + P rob[retransmissie] + P rob[decodeerf out] = 1 P rob[decodeerf out] = 1 P rob[correctebeslissing] P rob[retransmissie] = 1 (1 p) 15 15p(1 p) p 2 (1 p) p 3 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) 5 855p 11 (1 p) 4 245p 12 (1 p) 3 Ter verificatie berekenen we de kans op een decodeerfout nogmaals. De kans op een decodeerfout is gelijk aan de kans dat de opgetreden foutvector voorkomt in tabel (1.6). P rob[decodeerfout] = 210p 3 (1 p) p 4 (1 p) p 5 (1 p) p 6 (1 p) p 7 (1 p) p 8 (1 p) p 9 (1 p) p 10 (1 p) p 11 (1 p) p 12 (1 p) p 13 (1 p) p 14 (1 p) + p 15 Indien p <<1 dan worden bovenstaande formules herleid tot : P rob[gedetecteerdefout] = 245p 3 (1.15) P rob[decodeerfout] = 210p 3 (1.16)

12 HOOFDSTUK 1. KANAALCODERING 11 We voeren simulaties uit ter bepaling van de kans op een gedetecteerde fout en een decodeerfout voor de drie strategieën. De kans op een bitfout is p=0.1. Simulaties Strategie s1 s2 s3 s4 s5 E[s] Analytisch Tabel 1.7: Simulaties Prob[gedetecteerde fout] Simulaties Strategie s1 s2 s3 s4 s5 E[s] Analytisch 1 6.2e-5 8.9e-5 5.9e-5 7.4e-5 9.1e-5 7.5e e Tabel 1.8: Simulaties Prob[decodeer fout] Uit bovenstaande simulaties blijkt dat het analytisch resultaat dicht aanleunt bij de empirisch bepaalde kansen. Ten slotte versturen we de afbeelding over een kanaal met p=0.05. We doen dit 3 keer, elke keer volgens een verschillend strategie: ongecodeerd tranmissie, gecodeerde transmissie met correctie indien w(e) 2, gecodeerde transmissie met correctie indien w(e) 3. Aangezien strategie 3 de laagste kans heeft op een gedetecteerde fout vertoont deze figuur het minst aantal fouten. (a) ongecodeerd (b) foutcorrectie 1 (c) foutcorrectie

13 Hoofdstuk 2 Retransmissie 12

14 Hoofdstuk 3 Modulatie 13

De pariteitstestmatrix van de (6,4) Hamming-code over GF(5) is de volgende: [ H =

De pariteitstestmatrix van de (6,4) Hamming-code over GF(5) is de volgende: [ H = Oplossing examen TAI 11 juni 2008 Veel plezier :) Vraag 1 De pariteitstestmatrix van de (6,4) Hamming-code over GF(5) is de volgende: H = [ 1 0 1 2 3 ] 4 0 1 1 1 1 1 (a) Bepaal de bijhorende generatormatrix

Nadere informatie

Les D-04 Foutdetectie en correctie

Les D-04 Foutdetectie en correctie Les D-04 Foutdetectie en correctie In deze les staan we stil bij het ontdekken (detectie) van fouten bij datacommunicatie en bij het herstellen (correctie) van fouten bij datacommunicatie. We bespreken

Nadere informatie

Fout detecterende en verbeterende codes

Fout detecterende en verbeterende codes Profielwerkstuk Fout detecterende en verbeterende codes Een compacte module over het onderwerp fouten detectie en verbetering Gemaakt door Roy van Schaijk, Boris Kloeg en Willy Mackus Inhoudsopgave. Introductie

Nadere informatie

Inleidingsles voor. Communicatietheorie. Datacommunicatie. Inleiding "Communicatietheorie" 1

Inleidingsles voor. Communicatietheorie. Datacommunicatie. Inleiding Communicatietheorie 1 Inleidingsles voor Communicatietheorie Datacommunicatie Inleiding "Communicatietheorie" 1 Communicatietheorie 2 partims : Communicatietechniek (CT) + Datacommunicatie (DC) Titularis : Prof. Marc Moeneclaey

Nadere informatie

Het gebruik van (alle soorten) rekenmachines is toegestaan.

Het gebruik van (alle soorten) rekenmachines is toegestaan. TOEPASSINGEN VAN ALGEBRA IN DE INFORMATICA Woensdag 11 juni 2008 Informatica Het examen is volledig schriftelijk. Schrijf netjes en overzichtelijk en schrijf uw naam op elk blad. Geef voldoende tussenresultaten,

Nadere informatie

Formularium: Datacommunicatie

Formularium: Datacommunicatie Formularium: Datacommunicatie door Nicolas Overloop Hoofdstuk 2: Broncodering 2.2 Digitale bronnen 2.2.1 Broncoderingstheorema Entropie X: discrete toevalsgrootheid in A p (x)=p [ X =x]met x A H (x)= p(x)log

Nadere informatie

Het sorteren van post

Het sorteren van post Het sorteren van post Jeroen Wessels 0778324 Ruben Kwant 0780949 15 mei 2012 1 1 Samenvatting Na het ontvangst van de post op het postkantoor wordt de postcode gelezen en het postadres door middel van

Nadere informatie

Foutdetectie. Toenemend belang van foutdetectie

Foutdetectie. Toenemend belang van foutdetectie Toenemend belang van foutdetectie We verwachten steeds meer van digitale systemen Steeds meer signalen steeds meer storingen Steeds hogere frequentie steeds hogere gevoeligheid aan storingen en foutcorrectie

Nadere informatie

EXAMEN INFORMATIETHEORIE I (5JJ40 / 5K020) 25 maart 2004, 9u00 12u00-1 -

EXAMEN INFORMATIETHEORIE I (5JJ40 / 5K020) 25 maart 2004, 9u00 12u00-1 - EXAMEN INFORMATIETHEORIE I (5JJ40 / 5K020) 25 maart 2004, 9u00 12u00-1 - Zet de antwoorden in de daarvoor bestemde vakjes en lever alleen deze bladen in! LET OP: Dit werk bevat zowel de opgaven voor het

Nadere informatie

De Hamming-code. de wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens. Benne de Weger Faculteit Wiskunde en Informatica, TU/e 1/21

De Hamming-code. de wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens. Benne de Weger Faculteit Wiskunde en Informatica, TU/e 1/21 De Hamming-code de wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens Benne de Weger Faculteit Wiskunde en Informatica, TU/e 1/21 Waar gaat coderen over? Digitale opslag van gegevens gebeurt in bits

Nadere informatie

- Pariteitskontrole per karakter ( VRC ) - Pariteitskontrole per blok ( LRC ) - Pariteitskontrole per karakter en per blok ( VRC/LRC ) B C C E T X

- Pariteitskontrole per karakter ( VRC ) - Pariteitskontrole per blok ( LRC ) - Pariteitskontrole per karakter en per blok ( VRC/LRC ) B C C E T X ransmissiefouten en redundantie. ransmissiefouten zijn volkomen toevallige verschijnselen. De oorzaken van deze fouten zijn van verschillende oorsprong, de datatransmissieketen is immers lang, en de zwakste

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Delft Institute of Applied Mathematics

Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Delft Institute of Applied Mathematics Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Delft Institute of Applied Mathematics Coderingstheorie, een blik op verscheidene methoden en het Min-Sum algoritme (Engelse

Nadere informatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie Modem en Codec Telematica Data Transmissie (Fysieke laag) Hoofdstuk 6 t/m 8 Een modem gebruikt analoge signalen om digitale signalen te versturen Een codec gebruikt digitale signalen om analoge signalen

Nadere informatie

Retransmissieprotocols met geheugen

Retransmissieprotocols met geheugen Faculteit Toegepaste Wetenschappen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking Voorzitter: prof. dr. ir. H. Bruneel Retransmissieprotocols met geheugen door Danny Boelens Promotor en thesisbegeleider

Nadere informatie

Informatie-overdracht en -verwerking. Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven

Informatie-overdracht en -verwerking. Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Informatie-overdracht en -verwerking Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Academiejaar 2010-2011 Inhoudsopgave 1 Discrete informatiebronnen en Broncodering 2

Nadere informatie

De Hamming-code. De wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens

De Hamming-code. De wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens De Hamming-code De wiskunde van het fouten verbeteren in digitale gegevens In het kader van: (Bij) de Faculteit Wiskunde en Informatica van de TU/e op bezoek voorjaar 2007 c Faculteit Wiskunde en Informatica,

Nadere informatie

Internationaal Wiskundetoernooi 2017

Internationaal Wiskundetoernooi 2017 Internationaal Wiskundetoernooi 2017 Internationaal Wiskundetoernooi 2017 Voorbereidend materiaal Het Internationaal Wiskundetoernooi bestaat uit twee rondes: de Estafette in de voormiddag en Sum of Us

Nadere informatie

Tentamen Discrete Wiskunde

Tentamen Discrete Wiskunde Discrete Wiskunde (WB011C) 22 januari 2016 Tentamen Discrete Wiskunde Schrijf op ieder ingeleverd blad duidelijk leesbaar je naam en studentnummer. De opgaven 1 t/m 6 tellen alle even zwaar. Je hoeft slechts

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Computerarchitectuur en netwerken 12 Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Lennart Herlaar 24 oktober 2017 Inhoud Netwerklaag broadcast multicast Datalink laag foutdetectie en -correctie multiple access

Nadere informatie

Projectieve Vlakken en Codes

Projectieve Vlakken en Codes Projectieve Vlakken en Codes 1. De Fanocode Foutdetecterende en foutverbeterende codes. Anna en Bart doen mee aan een spelprogramma voor koppels. De ene helft van de deelnemers krijgt elk een kaart waarop

Nadere informatie

CODES IN DE RUIMTEVAART

CODES IN DE RUIMTEVAART CODES IN DE RUIMTEVAART Vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw werden veel satellieten de ruimte in gestuurd om foto s te maken van de planeten van ons zonnestelsel. In een foto is het van belang dat alle

Nadere informatie

Betrouwbaarheid en levensduur

Betrouwbaarheid en levensduur Kansrekening voor Informatiekunde, 26 Les 7 Betrouwbaarheid en levensduur 7.1 Betrouwbaarheid van systemen Als een systeem of netwerk uit verschillende componenten bestaat, kan men zich de vraag stellen

Nadere informatie

Informatieoverdracht en -verwerking: Oefeningen

Informatieoverdracht en -verwerking: Oefeningen Informatieoverdracht en -verwerking: Oefeningen 2 de bachelor ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Academiejaar: 2010-2011 Inhoudsopgave Oefenzitting 1: Discrete informatiebronnen & Broncodering...

Nadere informatie

Examen G0Q98 Discrete Wiskunde. 8 juni 2018

Examen G0Q98 Discrete Wiskunde. 8 juni 2018 Examen G0Q98 Discrete Wiskunde. 8 juni 018 Vraag 1 wordt mondeling besproken vanaf 10u00. De andere vragen zijn zuiver schriftelijk. Het ganse examen is open boek. Gelieve bij het indienen je antwoordbladen

Nadere informatie

Factor = het getal waarmee je de oude hoeveelheid moet vermenigvuldigen om een nieuwe hoeveelheid te krijgen.

Factor = het getal waarmee je de oude hoeveelheid moet vermenigvuldigen om een nieuwe hoeveelheid te krijgen. Samenvatting door een scholier 1569 woorden 23 juni 2017 5,8 6 keer beoordeeld Vak Methode Wiskunde Moderne wiskunde Wiskunde H1 t/m H5 Hoofdstuk 1 Factor = het getal waarmee je de oude hoeveelheid moet

Nadere informatie

Software Defined Radio met AVR Deel 6: Decoderingsmethoden voor het ontvangen van BBC

Software Defined Radio met AVR Deel 6: Decoderingsmethoden voor het ontvangen van BBC Software Defined Radio met AVR Deel 6: Decoderingsmethoden voor het ontvangen van BBC Martin Ossmann (Duitsland) In deze serie willen we laten zien dat de geliefde AVR-controller ook geschikt is voor digitale

Nadere informatie

Maak je eigen cd. WISACTUEEL opdracht december 2010

Maak je eigen cd. WISACTUEEL opdracht december 2010 Maak je eigen cd hoeveel uur per dag besteed je aan wiskunde? Misschien is dat meer dan je denkt. als je een dvd kijkt of een game speelt, zit je eigenlijk een flinke berg wiskunde te doen. hetzelfde geldt

Nadere informatie

Wiskunde helpt misdaad oplossen

Wiskunde helpt misdaad oplossen 34 NAW 5/18 nr. 1 maart 2017 Wiskunde helpt misdaad oplossen Jan Peter van Zandwijk Jan Peter van Zandwijk Team Forensische Digitale Technologie Afdeling Digitale en Biometrische Sporen Nederlands Forensisch

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2016

Correctievoorschrift HAVO 2016 Correctievoorschrift HAVO 06 tijdvak wiskunde B (pilot) Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling Algemene regels Vakspecifieke regels Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels

Nadere informatie

1 Rekenen in eindige precisie

1 Rekenen in eindige precisie Rekenen in eindige precisie Een computer rekent per definitie met een eindige deelverzameling van getallen. In dit hoofdstuk bekijken we hoe dit binnen een computer is ingericht, en wat daarvan de gevolgen

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/18737

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Computerarchitectuur en netwerken 12 Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Lennart Herlaar 20 oktober 2014 Inhoud Netwerklaag broadcast multicast Datalink laag foutdetectie en -correctie multiple access

Nadere informatie

Lineaire algebra 1 najaar Lineaire codes

Lineaire algebra 1 najaar Lineaire codes Lineaire algebra 1 najaar 2008 Lineaire codes Bij het versturen van digitale informatie worden in principe ketens van bits verstuurd die de waarde 0 of 1 kunnen hebben. Omdat de transmissiekanalen door

Nadere informatie

Antwoorden op de theoretische vragen in de examen voorbereiding

Antwoorden op de theoretische vragen in de examen voorbereiding Antwoorden op de theoretische vragen in de examen voorbereiding Theorie vraag Zij A een m n-matrix. Geef het verband tussen de formule voor de dimensie d van een niet-strijdig stelsel, d = n rang (A) (zie

Nadere informatie

Codetheorie voor CD-spelers

Codetheorie voor CD-spelers Hoofdstuk IV Codetheorie voor CD-spelers Iwan Duursma en Ludo Tolhuizen Wellicht heeft de lezer wel eens gemerkt dat de muziek op een CD (Compact Disc) met kleine krasjes en stofjes nog steeds perfect

Nadere informatie

Syllabus Coderingstheorie. G. van der Geer & M. van der Vlugt

Syllabus Coderingstheorie. G. van der Geer & M. van der Vlugt 1 Syllabus Coderingstheorie G. van der Geer & M. van der Vlugt 2 Tweede Staat van de Syllabus Coderingstheorie van G. van der Geer (UvA) en M. van der Vlugt (UL) Inleiding In de coderingstheorie worden

Nadere informatie

OPLOSSINGEN VAN DE OEFENINGEN

OPLOSSINGEN VAN DE OEFENINGEN OPLOSSINGEN VAN DE OEFENINGEN 1.3.1. Er zijn 42 mogelijke vercijferingen. 2.3.4. De uitkomsten zijn 0, 4 en 4 1 = 4. 2.3.6. Omdat 10 = 1 in Z 9 vinden we dat x = c 0 +... + c m = c 0 +... + c m. Het getal

Nadere informatie

Groepen, ringen en velden

Groepen, ringen en velden Groepen, ringen en velden Groep Een groep G is een verzameling van elementen en een binaire operator met volgende eigenschappen: 1. closure (gesloten): als a en b tot G behoren, doet a b dat ook. 2. associativiteit:

Nadere informatie

Het JPEG compressie algoritme, IS

Het JPEG compressie algoritme, IS Het JPEG compressie algoritme, IS 10918-1 Een overzicht van het JPEG compressie algoritme door Mathias Verboven. Inhoudsopgave Inleiding.... 2 Stap 1: inlezen bronbestand.... 3 Stap 2: Veranderen van kleurruimte....

Nadere informatie

RSA. F.A. Grootjen. 8 maart 2002

RSA. F.A. Grootjen. 8 maart 2002 RSA F.A. Grootjen 8 maart 2002 1 Delers Eerst wat terminologie over gehele getallen. We zeggen a deelt b (of a is een deler van b) als b = qa voor een of ander geheel getal q. In plaats van a deelt b schrijven

Nadere informatie

extra oefening algoritmiek - antwoorden

extra oefening algoritmiek - antwoorden extra oefening algoritmiek - antwoorden opgave "Formule 1" Maak een programma dat de gebruiker drie getal A, B en C in laat voeren. De gebruiker zorgt ervoor dat er positieve gehele getallen worden ingevoerd.

Nadere informatie

Communicatietechnologie: een inleiding. Inhoud eindtoets. Eindtoets. Introductie. Opgaven. Terugkoppeling. Antwoorden op de opgaven

Communicatietechnologie: een inleiding. Inhoud eindtoets. Eindtoets. Introductie. Opgaven. Terugkoppeling. Antwoorden op de opgaven Inhoud eindtoets Eindtoets Introductie Opgaven Terugkoppeling Antwoorden op de opgaven 2 Eindtoets Eindtoets I N T R O D U C T I E Met deze eindtoets wordt beoogd u een soort proeftentamen te geven waarmee

Nadere informatie

De Blu-ray Disc. Uitwerkingen opgaven. Een vakoverstijgende opdracht voor 5 havo en 5/6 vwo. Jean Schleipen Philips Research, Eindhoven

De Blu-ray Disc. Uitwerkingen opgaven. Een vakoverstijgende opdracht voor 5 havo en 5/6 vwo. Jean Schleipen Philips Research, Eindhoven Een vakoverstijgende opdracht voor 5 havo en 5/6 vwo (natuurkunde, wiskunde, elektrotechniek, meet- en regeltechniek) Jean Schleipen Philips Research, Eindhoven Opgave 2 = x 2 3 + x 2 2 + x 2 + x 2 = 4

Nadere informatie

Een andere codering. Hannes Stoppel Max-Planck-Gymnasium, Gelsenkirchen Duitsland (Vertaling: L. Sialino)

Een andere codering. Hannes Stoppel Max-Planck-Gymnasium, Gelsenkirchen Duitsland (Vertaling: L. Sialino) Een andere codering Hannes Stoppel Max-Planck-Gymnasium, Gelsenkirchen Duitsland (Vertaling: L Sialino) Niveau VWO-scholieren die matrix berekeningen al kennen Het helpt als ze module berekeningen kennen

Nadere informatie

1. Orthogonale Hyperbolen

1. Orthogonale Hyperbolen . Orthogonale Hyperbolen a + b In dit hoofdstuk wordt de grafiek van functies van de vorm y besproken. Functies c + d van deze vorm noemen we gebroken lineaire functies. De grafieken van dit soort functies

Nadere informatie

Praktisch bestaan er enkele eenvoudige methoden om een decimaal getal om te zetten naar een binair getal. We bespreken hier de twee technieken.

Praktisch bestaan er enkele eenvoudige methoden om een decimaal getal om te zetten naar een binair getal. We bespreken hier de twee technieken. Talstelsels 1 Algemeenheden Digitale systemen werken met nullen en enen omdat dit elektronisch gemakkelijke te verwezenlijken is. De transistor kent enkel twee toestanden (geleiden of sperren) Hierdoor

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 6 Gewichtspolynomen Gewichtspolynomen De stelling van MacWilliams... 49

Inhoudsopgave. 6 Gewichtspolynomen Gewichtspolynomen De stelling van MacWilliams... 49 Inhoudsopgave 1 Inleiding tot de theorie van de foutverbeterende codes 1 1.1 Inleiding..................................... 1 1.2 q-aire codes................................... 2 1.3 Hamming afstand,

Nadere informatie

Tentamen IN2210 Computernetwerken I dinsdag 28 oktober tot uur

Tentamen IN2210 Computernetwerken I dinsdag 28 oktober tot uur Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Tentamen IN0 Computernetwerken I dinsdag 8 oktober 003 4.00 tot 7.00 uur Algemeen: - Het gebruik van boeken en aantekeningen

Nadere informatie

Toetswijzer examen Cool 2.1

Toetswijzer examen Cool 2.1 Toetswijzer examen Cool 2.1 Cool 2.1 1 Getallenkennis: Grote natuurlijke getallen 86 a Ik kan grote getallen vlot lezen en schrijven. 90 b Ik kan getallen afronden. 91 c Ik ken de getalwaarde van een getal.

Nadere informatie

Artificiële Intelligentie Project 2 - Constraint Processing

Artificiële Intelligentie Project 2 - Constraint Processing Artificiële Intelligentie Project 2 - Constraint Processing Philippe Dellaert 3 e Bachelor Computerwetenschappen - Elektrotechniek 13 mei 2007 1 Een logisch circuit 1.1 Variabelen en constraints Name:

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 6 Gewichtspolynomen Gewichtspolynomen... 50

Inhoudsopgave. 6 Gewichtspolynomen Gewichtspolynomen... 50 Inhoudsopgave 1 Inleiding tot de theorie van de foutverbeterende codes 1 1.1 Inleiding.............................. 1 1.2 q-aire codes............................ 2 1.3 Hamming afstand, foutverbeterende

Nadere informatie

Restsystemen 183 Oplossen van lineaire vergelijkingen 190 Structuren met één bewerking 192 Structuren met twee bewerkingen

Restsystemen 183 Oplossen van lineaire vergelijkingen 190 Structuren met één bewerking 192 Structuren met twee bewerkingen Inhoud Dankwoord 15 Hoofdstuk 1 Instapwiskunde 17 1.1 Letterrekenen 18 Reële getallen 18 Reële veeltermen 23 1.2 Vergelijkingen met één onbekende 25 Lineaire vergelijkingen 25 Kwadratische vergelijkingen

Nadere informatie

2.1 Bewerkingen [1] Video Geschiedenis van het rekenen ( 15 x 3 = 45

2.1 Bewerkingen [1] Video Geschiedenis van het rekenen (  15 x 3 = 45 15 x 3 = 45 2.1 Bewerkingen [1] Video Geschiedenis van het rekenen (http://www.youtube.com/watch?v=cceqwwj6vrs) 15 x 3 is een product. 15 en 3 zijn de factoren van het product. 15 : 3 = 5 15 : 3 is een

Nadere informatie

2.1 Lineaire functies [1]

2.1 Lineaire functies [1] 2.1 Lineaire functies [1] De lijn heeft een helling (richtingscoëfficiënt) van 1; De lijn gaat in het punt (0,2) door de y-as; In het plaatje is de lijn y = x + 2 getekend. Omdat de grafiek een rechte

Nadere informatie

6.0 Voorkennis AD BC. Kruislings vermenigvuldigen: Voorbeeld: 50 10x. 50 10( x 1) Willem-Jan van der Zanden

6.0 Voorkennis AD BC. Kruislings vermenigvuldigen: Voorbeeld: 50 10x. 50 10( x 1) Willem-Jan van der Zanden 6.0 Voorkennis Kruislings vermenigvuldigen: A C AD BC B D Voorbeeld: 50 0 x 50 0( x ) 50 0x 0 0x 60 x 6 6.0 Voorkennis Herhaling van rekenregels voor machten: p p q pq a pq a a a [] a [2] q a q p pq p

Nadere informatie

FACTORISATIE EN CRYPTOGRAFIE

FACTORISATIE EN CRYPTOGRAFIE FACTORISATIE EN CRYPTOGRAFIE COMPUTERPRACTICUM UvA-MASTERCLASS WISKUNDE 1993 G.C.M. Ruitenburg Faculteit Wiskunde en Informatica Universiteit van Amsterdam 1993 INLEIDING In dit computer prakticum volgen

Nadere informatie

Project Digitale Systemen

Project Digitale Systemen Project Digitale Systemen Case Study The Double Dabble algorithme Jesse op den Brouw PRODIG/2014-2015 Introductie Double Dabble In de digitale techniek wordt veel met decimale getallen gewerkt, simpelweg

Nadere informatie

Achtergrondinformatie QR-code op aanvoerbrief 2.xx.0

Achtergrondinformatie QR-code op aanvoerbrief 2.xx.0 Achtergrondinformatie QR-code op aanvoerbrief 2.xx.0 Door: Bert Velthuijs Datum 1e versie: 20 september 2012 Datum laatste wijziging Huidige Versie: 2.xx.0 Wijzigingen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2.

Nadere informatie

Binair Binair = tweewaardig Beperkt aantal mogelijke waarden (discreet aantal in amplitude) Wij zijn gewoon aan decimaal (tiendelig)

Binair Binair = tweewaardig Beperkt aantal mogelijke waarden (discreet aantal in amplitude) Wij zijn gewoon aan decimaal (tiendelig) Binair Binair = tweewaardig Beperkt aantal mogelijke waarden (discreet aantal in amplitude) Wij zijn gewoon aan decimaal (tiendelig) In elektronische realisatie zijn 10 verschillende toestanden moeilijk

Nadere informatie

December 03, hfst4v2.notebook. Programma. opening paragraaf 1, 2 en 3 van hfst 4 vragen over hfst 3. pw hfst 3: 12 november 5e uur

December 03, hfst4v2.notebook. Programma. opening paragraaf 1, 2 en 3 van hfst 4 vragen over hfst 3. pw hfst 3: 12 november 5e uur paragraaf 1, 2 en 3 van hfst 4 vragen over hfst 3 pw hfst 3: 12 november 5e uur 1 Stelling van Pythagoras bewijs paragraaf 1, 2 en 3 van hfst 4 vragen over hfst 3 pw hfst 3: 12 november 5e uur c a b b

Nadere informatie

Een efficiënte hardware-implementatie van het McEliece publieke sleutel cryptosysteem

Een efficiënte hardware-implementatie van het McEliece publieke sleutel cryptosysteem Een efficiënte hardware-implementatie van het McEliece publieke sleutel cryptosysteem Jeroen Delvaux Thesis voorgedragen tot het behalen van de graad van Master in de ingenieurswetenschappen: elektrotechniek,

Nadere informatie

Inleiding Digitale Techniek

Inleiding Digitale Techniek Inleiding Digitale Techniek Week 2 Binaire getallen, BCD, Gray, ASCII, 7-segment Jesse op den Brouw INLDIG/205-206 Decimaal talstelsel Ons talstelsel is een zogenaamd positioneel talstelsel. Een getal

Nadere informatie

Vak Wiskunde Niveau Mavo. Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar Examendomein

Vak Wiskunde Niveau Mavo. Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar Examendomein 2018-2019 Vak Wiskunde Niveau Mavo Klas 9 en Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment 9 Toets 1 Toets Verbanden I trim1/tw 1 5% ja K4 9 Toets 2 Toets Meetkunde I trim2 / TW 2 5% ja K5, K6 9 Toets

Nadere informatie

Jan De Beule Leo Storme

Jan De Beule Leo Storme Voorwoord Wanneer informatie op één of andere wijze verstuurd wordt door een zender naar een ontvanger, dan kan deze informatie onderweg aangetast worden door fouten. De ontvanger moet dan maar de originele

Nadere informatie

DEC SDR DSP project 2017 (2)

DEC SDR DSP project 2017 (2) DEC SDR DSP project 2017 (2) Inhoud: DSP software en rekenen Effect van type getallen (integer, float) Fundamenten onder DSP Lezen van eenvoudige DSP formules x[n] Lineariteit ( x functie y dus k maal

Nadere informatie

Verbanden en functies

Verbanden en functies Verbanden en functies 0. voorkennis Stelsels vergelijkingen Je kunt een stelsel van twee lineaire vergelijkingen met twee variabelen oplossen. De oplossing van het stelsel is het snijpunt van twee lijnen.

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Het schakelen van weerstanden.

Hoofdstuk 4 Het schakelen van weerstanden. Hoofdstuk 4 Het schakelen van weerstanden.. Doel. Het is de bedoeling een grote schakeling met weerstanden te vervangen door één equivalente weerstand. Een equivalente schakeling betekent dat een buitenstaander

Nadere informatie

11 Informatie en entropie.

11 Informatie en entropie. 1 11 Informatie en entropie. 11.1 Discrete kansverdelingen. Als we een experiment doen levert dat informatie op. Als de uitkomst van het experiment vrijwel zeker is, dan is dat weinig informatie. Als de

Nadere informatie

Voorkennis wiskunde voor Biologie, Chemie, Geografie

Voorkennis wiskunde voor Biologie, Chemie, Geografie Onderstaand overzicht volgt de structuur van het boek Wiskundige basisvaardigheden met bijhorende website. Per hoofdstuk wordt de strikt noodzakelijke voorkennis opgelijst: dit is leerstof die gekend wordt

Nadere informatie

Wiskundige Analyse I. Hoofdstuk 1. Vraag 1.1 Het beginvoorwaardenprobleem. x 2 y + xy + x 2 y = 0, y(0+) = 1, y (0+) = 0. bezit een unieke oplossing.

Wiskundige Analyse I. Hoofdstuk 1. Vraag 1.1 Het beginvoorwaardenprobleem. x 2 y + xy + x 2 y = 0, y(0+) = 1, y (0+) = 0. bezit een unieke oplossing. Hoofdstuk 1 Wiskundige Analyse I Vraag 1.1 Het beginvoordenprobleem x 2 y + xy + y = 0, y(0+) = 1, y (0+) = 0 bezit een unieke oplossing. vals Vraag 1.2 Het beginvoordenprobleem x 2 y + xy + x 2 y = 0,

Nadere informatie

Software Test Documentation

Software Test Documentation FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN & WE- TENSCHAPPEN DEPARTMENT OF COMPUTER SCIENCE AND APPLIED COMPUTER SCIENCE Software Test Documentation Software Engineering Nicolas Carraggi, Youri Coppens, Christophe

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2012

Correctievoorschrift HAVO 2012 Correctievoorschrift HAVO 0 tijdvak wiskunde A (pilot) Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels

Nadere informatie

Uitleg. Welkom bij de Beverwedstrijd 2006. Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden.

Uitleg. Welkom bij de Beverwedstrijd 2006. Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden. Uitleg Welkom bij de Beverwedstrijd 2006 Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden. Je krijgt 5 vragen van niveau A, 5 vragen van niveau B en 5 vragen van niveau C. Wij denken

Nadere informatie

Spreekbeurt Nederlands Cryptologie

Spreekbeurt Nederlands Cryptologie Spreekbeurt Nederlands Cryptologie Spreekbeurt door een scholier 1371 woorden 5 maart 2006 6,2 25 keer beoordeeld Vak Nederlands Cryptologie Algemeen Cryptologie bestaat uit twee Griekse woorden: krypto

Nadere informatie

Oefening 1. Welke van de volgende functies is injectief? (E) f : N N N : (n, m) 7 2m+n. m n. Oefening 2

Oefening 1. Welke van de volgende functies is injectief? (E) f : N N N : (n, m) 7 2m+n. m n. Oefening 2 IJkingstoets 30 juni 04 - reeks - p. /5 Oefening Een functie f : A B : 7 f () van verzameling A naar verzameling B is injectief als voor alle, A geldt: als 6=, dan is f () 6= f (). Welke van de volgende

Nadere informatie

Matrixrekenen. Wilfried Van Hirtum. Versie 1.11 2015

Matrixrekenen. Wilfried Van Hirtum. Versie 1.11 2015 Matrixrekenen Wilfried Van Hirtum Versie 1.11 2015 2 Even opfrissen Het algemeen principe bij een matrixvermenigvuldiging is: ri j kolom. Voorbeeld: A 1 2 3 4 1 0 2 3 0 2 3 2 B 10 5 20 6 30 7 40 8 A B

Nadere informatie

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgave 1 a. Geef de naam en het nummer van de 7 lagen van het OSI-referentiemodel, in volgorde van laag naar hoog. b. Geef van elke laag (met maximaal 20

Nadere informatie

Deel 2. Basiskennis wiskunde

Deel 2. Basiskennis wiskunde Deel 2. Basiskennis wiskunde Vraag 26 Definieer de functie f : R R : 7 cos(2 ). Bepaal de afgeleide van de functie f in het punt 2π/2. (A) f 0 ( 2π/2) = π (B) f 0 ( 2π/2) = 2π (C) f 0 ( 2π/2) = 2π (D)

Nadere informatie

Friendly Functions and Shared BDD s

Friendly Functions and Shared BDD s Friendly Functions and Shared BDD s Bob Wansink 19 Juni 2010 Deze notitie behandelt pagina s 81 tot 84 van The Art of Computer Programming, Volume 4, Fascicle 1 van Donald E. Knuth. Inhoudelijk gaat het

Nadere informatie

Didactische wenken bij het onderdeel analyse

Didactische wenken bij het onderdeel analyse Didactische wenken bij het onderdeel analyse Didactische wenken bij het onderdeel analyse 1/21 1. Eindtermen analyse Eindtermen ASO tweede graad ET 22 3 (4) aspecten van een functie ET 23 Standaardfuncties

Nadere informatie

Mastermind met acht kleuren

Mastermind met acht kleuren Geschreven voor het vak: Wiskunde gedoceerd door H. Mommaerts Onderzoekscompetentie Mastermind met acht kleuren Auteurs: Tom Demeulemeester Pieter Van Walleghem Thibaut Winters 6LWIi 22 april 2014 1 Inleiding

Nadere informatie

Examen VWO 2015. wiskunde C. tijdvak 2 woensdag 17 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO 2015. wiskunde C. tijdvak 2 woensdag 17 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen VWO 2015 tijdvak 2 woensdag 17 juni 13.30-16.30 uur wiskunde C Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 79 punten te behalen. Voor

Nadere informatie

2 n 1. OPGAVEN 1 Hoeveel cijfers heeft het grootste bekende Mersenne-priemgetal? Met dit getal vult men 320 krantenpagina s.

2 n 1. OPGAVEN 1 Hoeveel cijfers heeft het grootste bekende Mersenne-priemgetal? Met dit getal vult men 320 krantenpagina s. Hoofdstuk 1 Getallenleer 1.1 Priemgetallen 1.1.1 Definitie en eigenschappen Een priemgetal is een natuurlijk getal groter dan 1 dat slechts deelbaar is door 1 en door zichzelf. Om technische redenen wordt

Nadere informatie

PTA wiskunde KBL Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck cohort

PTA wiskunde KBL Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck cohort Eindtermen wiskunde BBL WI/K/1 Oriëntatie op leren en werken WI/K/2 Basisvaardigheden WI/K/3 Leervaardigheden in het vak wiskunde Algebraïsche verbanden Rekenen, meten en Meetkunde WI/K/7 Informatieverwerking,

Nadere informatie

College Cryptografie. Cursusjaar Informatietheorie. 29 januari 2003

College Cryptografie. Cursusjaar Informatietheorie. 29 januari 2003 College Cryptografie Cursusjaar 2003 Informatietheorie 29 januari 2003 1 Claude E. Shannon Informatiekanaal Entropie Equivocatie Markov ketens Entropie Markov keten Unicity distance Binair symmetrisch

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen

Hoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen Hoofdstuk 1 Lichamen Inleiding In Lineaire Algebra 1 en 2 heb je al kennis gemaakt met de twee belangrijkste begrippen uit de lineaire algebra: vectorruimte en lineaire afbeelding. In dit hoofdstuk gaan

Nadere informatie

Reeksnr.: Naam: t 2. arcsin x f(t) = 2 dx. 1 x

Reeksnr.: Naam: t 2. arcsin x f(t) = 2 dx. 1 x Calculus, 4//4. Gegeven de reële functie ft) met als voorschrift t arcsin x ft) = dx x a) Geef het domein van de functie ft). Op dit domein, bespreek waar de functie stijgt, daalt en bepaal de lokale extrema.

Nadere informatie

Getallensystemen, verzamelingen en relaties

Getallensystemen, verzamelingen en relaties Hoofdstuk 1 Getallensystemen, verzamelingen en relaties 1.1 Getallensystemen 1.1.1 De natuurlijke getallen N = {0, 1, 2, 3,...} N 0 = {1, 2, 3,...} 1.1.2 De gehele getallen Z = {..., 4, 3, 2, 1, 0, 1,

Nadere informatie

Rekenen en wiskunde ( bb kb gl/tl )

Rekenen en wiskunde ( bb kb gl/tl ) Tussendoelen Rekenen en wiskunde Rekenen en wiskunde ( bb kb gl/tl ) vmbo = Basis Inzicht en handelen Vaktaal wiskunde Vaktaal wiskunde gebruiken voor het ordenen van het eigen denken en voor uitleg aan

Nadere informatie

Inleiding Digitale Techniek

Inleiding Digitale Techniek Inleiding Digitale Techniek Week 2 Binaire getallen, BCD, Gray, ASCII, 7-segment Jesse op den Brouw INLDIG/205-206 Talstelsels Wij mensen zijn opgegroeid met het rekenen in het tientallig of decimaal talstelsel,

Nadere informatie

Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie vorm krijgt. Vb.: koperdraad voor elektrische signalen (elektrische stroom en spanning)

Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie vorm krijgt. Vb.: koperdraad voor elektrische signalen (elektrische stroom en spanning) 2.1 Signaaloverdracht Kanalen Electromagnetische golven Electromagnetisch spectrum Bandbreedte en bits per seconde Kanaalcodering en broncodering Elektromagnetisme Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie

Nadere informatie

11 e editie. Inhoudsopgaven VWO 5

11 e editie. Inhoudsopgaven VWO 5 11 e editie Inhoudsopgaven VWO 5 Inhoudsopgave 5 vwo A 1 Formules herleiden 1-1 Lineaire formules 1-2 Gebroken formules 1-3 Wortelformules 1-4 Machtsformules 1-5 Gemengde opdrachten 2 Statistiek (op computer)

Nadere informatie

Goed aan wiskunde doen

Goed aan wiskunde doen Goed aan wiskunde doen Enkele tips Associatie K.U.Leuven Tim Neijens Katrien D haeseleer Annemie Vermeyen Maart 2011 Waarom? Dit document somt de belangrijkste aandachtspunten op als je een wiskundeopgave

Nadere informatie

Getallenleer Inleiding op codeertheorie. Cursus voor de vrije ruimte

Getallenleer Inleiding op codeertheorie. Cursus voor de vrije ruimte Getallenleer Inleiding op codeertheorie Liliane Van Maldeghem Hendrik Van Maldeghem Cursus voor de vrije ruimte 2 Hoofdstuk 1 Getallenleer 1.1 Priemgetallen 1.1.1 Definitie en eigenschappen Een priemgetal

Nadere informatie

Inleiding Digitale Techniek

Inleiding Digitale Techniek Inleiding Digitale Techniek Week 5 2 s complement representatie, BCD-optellen Jesse op den Brouw INLDIG/2015-2016 Introductie negatieve getallen Tot nu toe zijn alleen positieve getallen (en nul) behandeld.

Nadere informatie

Profielwerkstuk Wiskunde B Coderingstheorie

Profielwerkstuk Wiskunde B Coderingstheorie Profielwerkstuk Wiskunde B Coderingstheorie Profielwerkstuk door Noud 838 woorden 26 februari 28 5,5 5 keer beoordeeld Vak Wiskunde B Profielwerkstuk Wiskunde 5havo Havo Voorwoord Wiskunde is een uitdagend

Nadere informatie

Bijlage C Wegwijzers. C.1 Didactische wegwijzer. C.2 Antwoorden wegwijzer

Bijlage C Wegwijzers. C.1 Didactische wegwijzer. C.2 Antwoorden wegwijzer Bijlage C Wegwijzers Via weblink http://www.wiskundevoorit.be loodsen we jou zowel naar interacties, downloadbaar materiaal als de reflecteer-antwoorden per hoofdstuk. Wij houden ons ook ten allen tijde

Nadere informatie

Nauwkeurige dieptemetingen

Nauwkeurige dieptemetingen Nauwkeurige dieptemetingen overwegingen & een methode drs. ir. Eric Weijters www.weijters.net Het inmeten van een wrakveld Een in onze Nederlandse wateren goed bruikbare methode om scheepswrakken in te

Nadere informatie

Informatieuitwisseling

Informatieuitwisseling UU Informatieuitwisseling Inleiding Informatietheorie Robbert Jan Beun 9-12-2015 Dit document bevat een inleiding op het college van Prof. dr. Jan van Leeuwen over informatietheorie en is bedoeld als achtergrondinformatie.

Nadere informatie