Akkerranden in relatie tot onderhoud van waterlopen

Transcriptie

1 Akkerranden in relatie tot onderhoud van waterlopen Financiële consequenties t.a.v. beheer en onderhoud van A- leggerwaterlopen voor het waterschap wanneer Actief Randenbeheer wordt toegepast. Stefan van Hoeij Martijn Vroegrijk

2 Akkerranden in relatie tot onderhoud van waterlopen Financiële consequenties van Actief Randenbeheer voor het waterschap Opdrachtgever: Project Actief Randenbeheer Brabant Opdrachtnemer: HAS Kennis Transfer, Dhr. Drs. J.H. Lammers Uitvoerend team: Dhr. S. van Hoeij (student) Dhr. M. Vroegrijk (student) Hogeschool HAS s-hertogenbosch Green Business School Plattelandsvernieuwing, Tuin- en Landschapsmanagement Afstudeeropdracht Begeleidend docent: Dhr. S. Groen Plaats: s-hertogenbosch Datum: 1 juli

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 5 Samenvatting... 6 H1 Inleiding Voorgeschiedenis Aanleiding project Opdracht Grenzen opdracht Werkwijze Leeswijzer H2 Typering proefgebieden Bodemsoort Landgebruik Verdeling akkerranden De Ham Bodemsoort Landgebruik Verdeling akkerranden Bovendonge Bodemsoort Landgebruik Verdeling akkerranden H3 Kostprijsbepalende factoren Diepte interviews Kostprijsbepalende factoren Taludschade Gewasschade Structuurschade Maaifrequentie Bereikbaarheid percelen Eigendom/pachten schouwpaden Andere factoren Baggerfrequentie Bereikbaarheid waterkunstwerken Afstemming

4 H4 Kader reductiepercentages Reductiepercentages Taludschade Gewasschade Structuurschade Maaifrequentie Bereikbaarheid percelen Eigendom/pachten schouwpaden Uitsplitsing totaalprijs onderhoud Taludschade Gewasschade Structuurschade Maaifrequentie Bereikbaarheid percelen Eigendom/pachten schouwpaden Financiële consequenties Actief Randenbeheer Alm en Biesbosch De Ham Bovendonge H5 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Registreren Invloed Actief Randenbeheer op baggeren Bronnenlijst Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijlage V Bijlage VI Bijlage VII Verklarende woordenlijst Conclusies diepte-interviews Uitwerking stellingen Rekenmodel Algemeen Rekenmodel Alm en Biesbosch Rekenmodel De Ham Rekenmodel Bovendonge 4

5 Voorwoord Voor u ligt een rapport, waarin de financiële consequenties van Actief Randenbeheer t.a.v. beheer en onderhoud van A-leggerwaterlopen voor het waterschap worden gepresenteerd. Dit rapport is vervaardigd door Stefan van Hoeij en Martijn Vroegrijk, studenten van Hogeschool HAS Den Bosch. Zij volgen de opleiding Plattelandsvernieuwing, afstudeerrichting Tuin- en Landschapsmanagement. Als afsluiting van de opleiding vormt de afstudeeropdracht, in de vorm van een bedrijfsopdracht (B.O.) de kroon op de opleiding. Graag spreken wij een woord van dank uit aan diverse mensen die geholpen hebben bij de totstandkoming van dit rapport. Allereerst bedanken wij Casper Lambregts (Waterschap Brabantse Delta), Ton van der Putten (Waterschap Rivierenland) en Stephanie Gerdes (ZLTO). Daarnaast danken wij de medewerkers van bovengenoemde waterschappen voor het verstrekken van informatie. Eveneens danken wij de agrariërs en aannemers die medewerking hebben verleend tot het verkrijgen van informatie omtrent het toepassen van Actief Randenbeheer in de bedrijfsvoering. Tot slot bedanken wij Sjaak Groen van Hogeschool HAS Den Bosch als projectbegeleider. s-hertogenbosch, 1 juli 2011 Stefan van Hoeij Martijn Vroegrijk 5

6 Samenvatting Omwille van het verbeteren van de waterkwaliteit in agrarisch gebied is in 2002 het project Actief Randenbeheer gestart. Hierbij is echter nooit onderzocht wat de financiële consequenties van het toepassen van Actief Randenbeheer t.a.v. beheer en onderhoud van de A-leggerwaterlopen voor het waterschap zijn. Dit vraagstuk heeft als afstudeeropdracht gediend voor Stefan van Hoeij en Martijn Vroegrijk, twee studenten van Hogeschool Has Den Bosch. Bij het onderzoek is uitgegaan van een fictieve situatie, waarbij twee uitersten uitgangspunt waren. Zo is een situatie van 0% akkerranden met 100% akkerranden vergeleken. Het doel van het onderzoek was om een kostenreductie te berekenen, waarmee de financiële consequenties van Actief Randenbeheer voor het waterschap per district in beeld kwamen. Voor het onderzoek zijn drie proefgebieden gebruikt, die toebehoren aan twee waterschappen. De proefgebieden zijn Alm en Biesbosch (Waterschap Rivierenland), De Ham en Bovendonge (beide Waterschap Brabantse Delta). Allereerst zijn middels interviews zes factoren vastgesteld, die enerzijds de kostprijs van het beheer en onderhoud aan leggerwaterlopen bepalen en anderzijds Figuur 0.1 Onderhoud aan A-leggerwaterloop met behulp van korven. worden beïnvloed door het toepassen van Actief Randenbeheer. Vervolgens is door middel van een bijeenkomst met deskundigen vastgesteld in welke orde van grootte deze kostprijsbepalende factoren worden beïnvloed door Actief Randenbeheer. De verkregen reductiepercentages zijn gebaseerd op aannames, die aangeven welke procentuele besparing mogelijk is. Dit heeft geleid tot het volgende overzicht: Taludschade o 3% van de totale kosten voor onderhoud A-leggerwaterlopen o Aandeel taludschade: 60% bouwland, 40% grasland o Kostenreductie bouwland uniforme bodemopbouw 15% van aandeel taludschade o Kostenreductie bouwland gelaagde bodemopbouw 5% van aandeel taludschade Gewasschade o Bedrag aan schadevergoeding afhankelijk per district o Aandeel gewasschade: 95% bouwland, 5% grasland o Kostenreductie bouwland 50% van totaalbedrag aan schadevergoedingen o Reductie grasland 20% van totaalbedrag aan schadevergoedingen Structuurschade o 1% van de totale kosten voor onderhoud A-leggerwaterlopen o Aandeel structuurschade: 80% bouwland, 20% grasland o Kostenreductie bouwland 80% van aandeel structuurschade 6

7 o Kostenreductie grasland 0% van aandeel structuurschade Maaifrequentie o 75% van de totale kosten voor onderhoud A-leggerwaterlopen o Verdeling gras- rietsloten afhankelijk van district o Bij 20% van de grassloten met een maaifrequentie van drie of meer kan de maaifrequentie met één maaibeurt worden teruggedrongen Bereikbaarheid percelen o Kostenreductie afhankelijk van strekkende meter prijs onderhoud o Kostenreductie te behalen van 5% op de strekkende meterprijs Figuur 0.2 Door akkerranden wordt de bereikbaarheid van sloottaluds vergroot. Eigendom/pachten schouwpaden o Afhankelijk van aantal strekkende meters schouwpad in pacht of eigendom waterschap o Per strekkende meter schouwpad reductie 1,27 per m 1. Het doorrekenen van de gegevens uit bovenstaand overzicht heeft voor de verschillende proefgebieden tot de volgende uitkomsten geleid: Proefgebieden Onderhoudsprijs per m 1 talud Kostenbesparing per m 1 talud Alm en Biesbosch 0,92 0,05 0,57 De Ham 1,07 0,05 0,60 Bovendonge 0,95 0,09 0,53 Tabel 0.3 Financiële consequenties van Actief Randenbeheer per proefgebied. Gem. ARBvergoeding Hierbij dient te worden benadrukt, dat deze financiële voordelen enkel gelden bij 100% akkerranden. Indien de dekkingsgraad van akkerranden lager is, zijn de kostenvoordelen naar verhouding minder. Er is geen evenredig verband tussen het percentage akkerranden en de financiële voordelen die ARB het waterschap biedt. 7

8 H1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de voorgeschiedenis van Actief Randenbeheer geïntroduceerd. Vervolgens is de projectopdracht toegelicht, waarbij de onderzoeksvraag in beeld komt. Het kader waarbinnen deze onderzoeksvraag beantwoord is komt aan bod en de projectaanpak zal worden toegelicht. Tot slot bevindt zich in deze inleiding een leeswijzer van de onderzoeksrapportage. 1.1 Voorgeschiedenis Vanwege het feit dat de waterkwaliteit van waterlopen nog niet voldeed aan de norm, is gezocht naar middelen om dit te verbeteren. In 2002 is Actief Randenbeheer Brabant (ARB I) geïntroduceerd. Het project Actief Randenbeheer Brabant is een gezamenlijk initiatief van de provincie Noord-Brabant, de waterschappen Brabantse Delta, Aa en Maas, de Dommel en Rivierenland en de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie. Bij ARB I wordt een bufferzone aangebracht tussen agrarisch perceel en watervoerende sloot om zodoende vervuiling door meststoffen en bestrijdingsmiddelen van het oppervlaktewater te reduceren. Figuur 1.1 illustreert dit. Om te peilen hoe agrariërs hier tegenover staan, zijn twee motivatieonderzoeken verricht, welke in de periode tussen 2002 en 2006 zijn uitgevoerd. Vanwege het grote tijdbestek dat tussen de twee onderzoeken zat, is tevens een vergelijkonderzoek verricht om de verschillen tussen beide onderzoeken inzichtelijk te maken. Om ook voor de periode subsidies t.b.v. ARB II veilig te stellen, is afgesproken dat naast het verbeteren van de waterkwaliteit ook zal worden ingespeeld op biodiversiteit. Figuur 1.1 Akkerrand langs agrarisch perceel. 1.2 Aanleiding project Waar in het verleden de motivatie van boeren om deel te nemen aan ARB en het verbeteren van de waterkwaliteit centraal stond, zijn nu de financiële consequenties van ARB voor het waterschap onderzocht. Bij het onderzoek is uitgegaan van een fictieve situatie, waarbij twee uitersten het uitgangspunt zijn. Zo is uitgegaan van een situatie waarbij langs alle A-leggerwaterlopen akkerranden zijn gerealiseerd (100%) en een situatie waarbij er geen akkerranden zijn (0%). Hierbij is enkel gekeken naar A- leggerwaterlopen, aangezien bij dit type waterloop het beheer en onderhoud voor rekening van het waterschap is. Voor het onderzoek zijn een drietal districten/proefgebieden binnen twee waterschappen, namelijk waterschap Brabantse Delta en waterschap Rivierenland, aangewezen die van elkaar verschillen in o.a. bodemsoort, verhouding bouw- grasland en reliëf c.q. hoogteverschil. Dit met als doel dat de uitkomst een weerspiegeling is voor alle gebieden. De proefgebieden zijn: - Alm en Biesbosch (Waterschap Rivierenland); - De Ham (Waterschap Brabantse Delta); - Bovendonge (Waterschap Brabantse Delta). 8

9 1.3 Opdracht Om te onderzoeken wat de financiële consequenties t.a.v. beheer en onderhoud van de A-leggerwaterlopen voor het waterschap zijn, is een onderzoeksvraag opgesteld. Deze onderzoeksvraag luidt als volgt: Wat zijn de financiële consequenties t.a.v. beheer en onderhoud van A-leggerwaterlopen voor het waterschap, wanneer er langs A-leggerwaterlopen Actief Randenbeheer wordt toegepast? Het mogelijk financiële voordeel dient vertaald te worden in een kostenbesparing per strekkende meter te onderhouden talud. Deze besparing is vervolgens afgezet tegen de vergoeding welke door het waterschap en de overheid wordt uitgekeerd t.b.v. Actief Randenbeheer. Door dit vergelijk wordt snel inzichtelijk in welke verhouding de kostenreductie staat tot de ARB-vergoeding. Het vraagstuk is neergelegd bij Has Kennis Transfer. Zij werft bedrijfsopdrachten (BO s) die als afstudeeropdracht dienen voor studenten van Hogeschool HAS Den Bosch. 1.4 Grenzen opdracht Om het project verder af te kaderen, zijn projectgrenzen opgesteld. Het gaat hierbij om de volgende afkadering: Proefgebieden: enkel de drie eerder genoemde proefgebieden zijn beschouwd, waarbij enkel gekeken is naar de financiële consequenties van ARB op het beheer en onderhoud van A-leggerwaterlopen. Het beheer en onderhoud van de ARBbufferstrook valt buiten het onderzoek. De plicht hiervan ligt immers bij de aangelande. Biodiversiteit en waterkwaliteit: bij het berekenen van de financiële consequenties van Actief Randenbeheer zijn beheermaatregelen t.b.v. het vergroten van de biodiversiteit en het verbeteren van de waterkwaliteit buiten beschouwing gelaten. Slootmaaisel: bij de berekening van een mogelijke kostenbesparing van Actief Randenbeheer, is uitgegaan van de onderhoudssituatie waarbij het slootmaaisel in alle gevallen gedeponeerd wordt op de 1 e meter. Uitgangspunt hierbij is de voorgeschreven voorwaarden in de keur. 1.5 Werkwijze Bij de beantwoording van de vraagstelling zijn een viertal fases, te onderscheiden: Deskresearch; Diepte-interviews; Analysefase; Conclusies en aanbevelingen. Deskresearch Tijdens het deskresearch is verschillende relevante literatuur geraadpleegd om zodoende informatie te verkrijgen over Actief Randenbeheer. De uit het deskresearch voortvloeiende vragen en of opmerkelijkheden vormen de basis voor de vervolgfase, namelijk de diepte-interviews. Het primaire doel van het deskresearch is het inlezen in het onderwerp. Diepte-interviews Tijdens de diepte-interviews is gezocht naar kostprijsbepalende factoren van beheer en onderhoud die door Actief Randenbeheer worden beïnvloed. Zo is gezocht naar kostenposten welke omlaag kunnen worden gebracht bij toepassing van Actief Randenbeheer. 9

10 Analysefase Na het bepalen van de kostprijsbepalende factoren is bepaald in welke orde van grootte zij worden beïnvloed door Actief Randenbeheer. Zo is er in de analysefase gezocht naar een reductiepercentage voor iedere kostprijsbepalende factor. Dit is gedaan middels een bijeenkomst waarbij geopperde reductiepercentages verwoord in stellingen aan verschillende specialisten zijn voorgelegd. Daarnaast is de totaalprijs onderhoud ontleed om doorrekening mogelijk te maken. De verkregen informatie is geanalyseerd om uiteindelijk een kostprijsbesparing per strekkende meter talud te kunnen formuleren. Deze kostenbesparing is afgezet tegen het aandeel dat door het waterschap betaald wordt aan de vergoeding voor Actief Randenbeheer. Conclusies en aanbevelingen Tot slot is het geheel aan bevindingen kort samengevat, waarbij tevens aanbevelingen zijn gedaan. 1.6 Leeswijzer In Hoofdstuk twee worden de drie proefgebieden kort getypeerd aan de hand van de beschrijving van de bodemsoort, het landgebruik en de huidige verdeling van akkerranden. Het doel van dit hoofdstuk is om een beeld te krijgen van de drie proefgebieden. In hoofdstuk drie worden de kostprijsbepalende factoren beschreven, welke door Actief Randenbeheer worden beïnvloed. Vervolgens wordt in hoofdstuk vier ingegaan op in welke orde van grootte de kostprijsbepalende factoren worden beïnvloed door Actief Randenbeheer. Dit wordt weergegeven middels reductiepercentages. Daarnaast wordt er in dit hoofdstuk een rekenmodel geïntroduceerd waarmee de financiële consequenties van Actief Randenbeheer voor een waterschap voor elk district zijn te berekenen. In hoofdstuk vijf worden er conclusies getrokken en worden er aanbevelingen gedaan. Tot slot volgen een bronnenlijst en de bijlagen. Voor een goede leesbaarheid en begrijpbaarheid van het rapport wordt verwezen naar bijlage I, waar een verklarende woordenlijst is opgenomen. 10

11 H2 Typering proefgebieden De drie proefgebieden zijn getypeerd op bodemsoort, landgebruik en de huidige verdeling van akkerranden. Een verdere detaillering van de proefgebieden is voor dit onderzoek niet noodzakelijk. Naast deze typering is van ieder proefgebied de grootte vermeld alsmede het kenmerk hellend of vlak gebied. De informatie, met uitzondering van de typering hellend/vlak, is gebaseerd op GIS-gegevens, welke dateren uit Allereerst een korte toelichting: Bodemsoort: middels een kaart is de bodemopbouw in beeld gebracht. Daarnaast is te zien waar de A-leggerwaterlopen gelegen zijn. De kaart heeft enkel als doel om een indruk te krijgen hoe het gebied qua bodem is opgebouwd. Een verdere verfijning in de vorm van de verdeling A-leggerwaterlopen per bodemsoort is voor het onderzoek niet relevant en daarom niet opgenomen Landgebruik: vanwege het feit dat akkerranden enkel langs bouw- en grasland kunnen liggen, is de verdeling bouw/grasland een belangrijk gegeven. Het landgebruik is weergeven op een kaart, waarbij onderscheid is gemaakt in bouwland, grasland en overige. Onder overige valt o.a.: natuur, glastuinbouw, rivieren en bebouwing; Verdeling akkerranden: hierbij is middels een kaart de huidige verdeling van akkerranden langs A-leggerwaterlopen weergegeven. Daarnaast is aangegeven wat de verhouding akkerranden t.o.v. het aantal m 1 taluds bedraagt. Tot slot is middels een grafiek de verdeling akkerranden langs bouw- en grasland aangegeven. Kaart 2.1 geeft de ligging van de drie proefgebieden in Nederland weer. Kaart 2.1 Ligging van de drie proefgebieden in Nederland. 11

12 2.1 Alm en Biesbosch Alm en Biesbosch is een district ter grootte van hectare. Binnen het gebied zijn veel hoogteverschillen en daarmee is het te typeren als hellend. De verdere typering wordt toegelicht in de volgende sub paragrafen Bodemsoort In Alm en Biesbosch bestaat de bodem voor meer dan 50% uit kleigronden. Daarnaast bestaat nog circa 25% uit zavelgronden. Het aandeel zandgronden, veengronden en overige gronden vertegenwoordigen de overige 25%. De verdeling is weergegeven in kaart 2.2. Kaart 2.2 Bodemsoort Alm en Biesbosch Landgebruik Binnen district Alm en Biesbosch vormt bouwland circa 40% van het landgebruik. Daarnaast wordt circa 26% vertegenwoordigd door grasland en het resterende percentage omvat overige. Wanneer de bodemsoort en het landgebruik met elkaar vergeleken worden, valt op dat op de kleigronden met name de bouwlandpercelen voorkomen. Op de zavelgronden vind je vooral grasland. De verdeling is weergegeven in kaart 2.3. Kaart 2.3 Landgebruik Alm en Biesbosch. 12

13 2.1.3 Verdeling akkerranden Binnen district Alm en Biesbosch is in april 2011 ruim 250 km aan akkerrand geregistreerd. Hiervan ligt ruim 66 km langs A-leggerwaterlopen welke gelegen zijn naast bouw- of graslandpercelen. Het percentage akkerranden t.o.v. het aantal km taluds bedraagt 9,1%. De locaties zijn in kaart 2.4 weergegeven, waarbij vermeld dient te worden dat dit een weergave is van de situering akkerranden in januari 2011 Kaart 2.4 Situering akkerranden Alm en Biesbosch Januari De verdeling van de akkerranden langs bouw- en grasland zijn weergegeven in grafiek 2.5. Het aandeel bouwland is grofweg 80% en grasland circa 20%. Grafiek 2.5 Verdeling akkerranden Alm en Biesbosch. 13

14 2.2 De Ham De Ham is een district ter grootte van hectare. Het gebied is te typeren als relatief vlak. De verdere typering wordt toegelicht in de volgende sub paragrafen Bodemsoort In De Ham bestaat de bodem voor 55% uit kleigronden. Daarnaast bestaat nog circa 25% uit zandgronden en circa 10% uit veengronden. De verdeling is weergegeven in kaart 2.6. Kaart 2.6 Bodemsoort de Ham Landgebruik Binnen district De Ham vormt bouwland circa 50% van het landgebruik. Daarnaast wordt circa 20% vertegenwoordigd door grasland en het resterende percentage door overige. Wanneer de bodemsoort en het landgebruik met elkaar vergeleken worden, valt op dat op de kleigronden met name de bouwlandpercelen voorkomen. Op de zandgronden vind je vooral grasland. De verdeling is weergegeven in kaart 2.7. Kaart 2.7 Landgebruik De Ham. 14

15 2.2.3 Verdeling akkerranden Binnen district De Ham is in april 2011 ruim 280 km aan akkerrand geregistreerd. Hiervan ligt ruim 138 km langs A-leggerwaterlopen welke gelegen zijn naast of in bouwof graslandpercelen. Het percentage akkerranden t.o.v. het aantal km taluds bedraagt 22,9%. De locaties zijn in kaart 2.8 weergegeven. Kaart 2.8 Situering akkerranden De Ham April De verdeling van de akkerranden langs bouw- en grasland zijn weergegeven in grafiek 2.9. Hierbij is het aandeel bouwland ruim 80% en grasland aan een kleine 20%. Grafiek 2.9 Verdeling akkerranden De Ham. 15

16 2.3 Bovendonge Bovendonge is een district ter grootte van hectare. In het gebied zitten veel hoogteverschillen en is daarmee te typeren als hellend. De verdere typering wordt toegelicht in de volgende sub paragrafen Bodemsoort In Bovendonge bestaat de bodem vrijwel geheel uit zandgronden. Daarnaast bestaat nog een verwaarloosbaar percentage uit veengronden en overige gronden. De verdeling is weergegeven in kaart Kaart 2.10 Bodemsoort Bovendonge. 16

17 2.3.2 Landgebruik Binnen district Bovendonge vormt bouwland circa 22% van het landgebruik. Daarnaast wordt circa 20% vertegenwoordigd door grasland en het resterende percentage door overige. Er is geen verband tussen bodemsoort en landgebruik. De verdeling is weergegeven in kaart Kaart 2.11 Landgebruik Bovendonge. 17

18 2.3.3 Verdeling akkerranden Binnen district Bovendonge is in april 2011 ruim 10 km aan akkerrand geregistreerd. Hiervan ligt 2,7 km langs A-leggerwaterlopen welke gelegen zijn naast of in bouw- of graslandpercelen. Het percentage akkerranden t.o.v. het aantal km taluds bedraagt 0,8%. De locaties zijn in kaart 2.12 weergegeven. Kaart 2.12 Situering akkerranden Bovendonge April De verdeling van de akkerranden langs bouw- en grasland zijn weergegeven in grafiek Hierbij is het aandeel bouwland circa 35% en grasland circa 65%. Grafiek 2.13 Verdeling akkerranden Bovendonge. 18

19 H3 Kostprijsbepalende factoren De eerste stap in het bepalen van de financiële consequenties t.a.v. beheer en onderhoud van de A-leggerwaterlopen voor het waterschap wanneer Actief Randenbeheer wordt toegepast, is het vaststellen van kostprijsbepalende factoren. Om tot deze factoren te komen zijn diepte-interviews gehouden met diverse betrokkenen. Naast de kostprijsbepalende factoren zijn andere factoren vastgesteld, welke wel door akkerranden worden beïnvloed maar niet te kenmerken zijn als kostprijsbepalende factor in dit onderzoek. 3.1 Diepte interviews Om vast te stellen welke kostprijs factoren worden beïnvloed door Actief Randenbeheer zijn een vijftiental mensen geïnterviewd, welke verschillende functies vervullen. Het gaat hierbij om: Twee onderhoud adviseurs (Waterschap Brabantse Delta); Twee werkvoorbereiders onderhoud (één van Waterschap Brabantse Delta en één van Waterschap Rivierenland); Drie rayon teamleiders (twee van Waterschap Brabantse Delta en één van Waterschap Rivierenland); Eén financieel medewerker van Waterschap Brabantse Delta; Eén afgevaardigde van de werkgroep Slootmaaisel afzet ; Drie agrariërs (twee van Waterschap Brabantse Delta en één van Waterschap Rivierenland); Drie aannemers (twee werkzaam voor Waterschap Brabantse Delta en één werkzaam voor Waterschap Rivierenland). Uit de beantwoording van de vooraf opgestelde vragen is gebleken dat er een zestal kostprijsbepalende factoren zijn. De conclusies van de diepte-interviews zijn terug te vinden in bijlage II. 3.2 Kostprijsbepalende factoren In deze paragraaf worden de kostprijsbepalende factoren benoemd en is beschreven welke relatie zij hebben met Actief Randenbeheer. Het betreft taludschade, gewasschade, structuurschade, maaifrequentie, bereikbaarheid percelen en het eigendom/pachten van schouwpaden. Deze worden hierna toegelicht Taludschade Onder taludschade wordt schade ten gevolge van het afkalven van de insteek of delen van het talud verstaan. Dit kan veroorzaakt worden door vorst, een hoge stroomsnelheid, een te smalle waterloop, de uitlaat van het drainagesysteem, het toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen en/of door het overploegen door de agrariër. Enkel taludschade welke veroorzaakt wordt door het toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen en/of door het overploegen door de agrariër, kan door toepassing van Actief Randenbeheer worden teruggedrongen. Hierbij is het belangrijk om te vermelden dat enkel Figuur 3.1 Taludschade langs bouwlandperceel. 19

20 een reductie te behalen is bij bouwlandpercelen. Immers, bij graslandpercelen zorgt het gewas voor een dichte zode, waardoor er minder onkruidgroei is dan bij bouwlandpercelen. De noodzaak tot het toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen is daarom gering. Daarnaast worden enkel bouwlandpercelen geploegd; dit met uitzondering van opnieuw in te zaaien graslandpercelen. In de situatie dat er langs een A-leggerwaterloop een akkerrand wordt aangelegd, ontstaat een bufferstrook van vier meter, waardoor het te bewerken agrarische perceel verschuift. De perceelsgrens loopt nu niet meer gelijk met de insteek van het talud, maar ligt vier meter vanaf de insteek van het talud. Het toepassen van Actief Randenbeheer zal een positieve bijdrage leveren aan een reductie in taludschade bij bouwlandpercelen. Ter illustratie is figuur 3.1 opgenomen Gewasschade Ondanks dat het maaitijdstip van A-leggerwaterlopen met zorg wordt afgestemd op het gewas dat op het aangrenzende perceel staat, ontstaat zo nu en dan schade aan het gewas. Wanneer dit gebeurt, kan de agrariër dit reclameren bij het waterschap. De vergoedingen die in een dergelijke situatie worden betaald zijn gewasschadevergoedingen. Gewasschade wordt in bijna alle gevallen veroorzaakt op bouwlandpercelen. Dit omdat hier het gewas vele malen gevoeliger is voor schade dan gras op graslandpercelen. In de situatie dat er geen of niet overal akkerranden liggen, is een aannemer soms genoodzaakt door gewassen te rijden om de A-leggerwaterloop te kunnen bereiken. Schade aan de gewassen is in zo n situatie niet te voorkomen. Echter, wanneer overal akkerranden worden aangelegd wordt dit probleem voor een groot deel opgelost. De akkerrand zorgt er nu immers voor dat de A-leggerwaterlopen direct bereikbaar zijn (zonder aangrenzende percelen te hoeven betreden). Gewasschade kan niet in zijn geheel worden voorkomen, omdat niet overal schouwduikers zijn aangebracht en er altijd wel, hoe gering dit aantal ook is, calamiteiten voorkomen (o.a. storingen aan waterkunstwerken). Zo dienen in sommige gevallen toch aangrenzende percelen te worden gebruikt om de leggerwaterloop te kunnen bereiken. Het toepassen van Actief Randenbeheer heeft een positieve invloed op het verminderen van het bedrag dat betaald dient te worden aan gewasschadevergoeding Structuurschade Structuurschade is schade welke ontstaat wanneer een aannemer verplicht gesteld wordt door het waterschap om onderhoud te verrichten aan een waterloop, wanneer dit door weersomstandigheden eigenlijk niet verantwoord is. Het waterschap zal dit enkel verplichten wanneer het primaire doel van de waterloop, namelijk de aan- en afvoer van water, in gedrang dreigt te komen. In de situatie dat een aannemer structuurschade veroorzaakt, met bovenstaande als randvoorwaarde, wordt de schade vergoed door het waterschap. Met name het gewas dat op het perceel staat, bepaalt of de grond draagkracht heeft en of er daardoor wel of niet snel structuurschade ontstaat. Zo biedt een dichte graszode bij grasland veel meer Figuur 3.2 Structuurschade als gevolg van betreden van akkerrand onder onverantwoorde weersomstandigheden. 20

21 bescherming tegen structuurschade dan de gewassen bij bouwlandpercelen. Structuurschade komt in acht van de 10 gevallen voor bij bouwlandpercelen. In de situatie dat er Actief Randenbeheer wordt toegepast, ontstaat langs bouwlandpercelen een soortgelijke bufferzonevegetatie als bij graslandpercelen, waardoor er een reductie in structuurschade ontstaat. Het grootste voordeel wordt echter verkregen door het vergroten van de berijdbare periode. Als langs alle bouwlandpercelen akkerranden zouden liggen, zijn de A-leggerwaterlopen te allen tijde te onderhouden, zonder daarbij rekening te hoeven houden met het gewas. Ter illustratie is figuur 3.2 opgenomen Maaifrequentie Het verschralen van zowel het talud als de akkerrand dat door Actief Randenbeheer wordt veroorzaakt, heeft invloed op de maaifrequentie. Wanneer Actief Randenbeheer wordt toegepast mag de akkerrand niet worden bemest en moet het slootmaaisel evenals het maaisel van de akkerrand binnen een vastgestelde termijn worden verwijderd. Figuur 3.3 geeft een situatie weer waar slootmaaisel in het talud is blijven liggen en voor verruiging kan zorgen. Met name het verbod op bemesting van de akkerranden zorgt ervoor dat het droge talud verschraalt. Akkerranden hebben geen invloed op de voedingsrijkdom van het natte profiel. Dit wordt immers beïnvloed door het water van A-, B- en C-waterlopen en het water afkomstig van drainagebuizen. Bij het droge profiel van taluds wordt onderscheid gemaakt in vegetatie, namelijk in riet en gras. Alhoewel het niet mogen bemesten van akkerranden bij toepassing van Actief Randenbeheer het droge talud verschraalt en daarmee de groeisnelheid van de vegetatie doet afnemen, kan hier enkel bij grassloten voordeel door worden behaald. Riet heeft immers de neiging tot woekeren, waardoor de maaifrequentie welke wordt toegepast, niet kan worden gereduceerd. Het toepassen van Actief Randenbeheer langs rietsloten heeft daardoor geen financiële voordelen t.a.v. beheer en onderhoud van de A- leggerwaterloop voor het waterschap. Enkel bij grassloten is een financieel voordeel te behalen. Figuur 3.3 Slootmaaisel dat blijft liggen in het talud kan voor verruiging zorgen Bereikbaarheid percelen Wanneer een aannemer de A-leggerwaterlopen wil onderhouden, is het gewas op de percelen de bepalende factor voor het maaitijdstip. Dit geldt overigens alleen voor bouwlandpercelen omdat graslandpercelen te allen tijde te betreden zijn. Een aannemer zal altijd nastreven om zo weinig mogelijk gewasschade te veroorzaken, waardoor hij soms enkele malen terug moet naar een A-leggerwaterloop, omdat deze door een grote variatie in grondgebruik (gewas) niet op één tijdstip te maaien is. In de situatie dat er overal akkerranden zouden liggen, wordt dit probleem verholpen en levert dit grote tijdwinst op voor de aannemer. Hij kan nu immers de A-leggerwaterlopen in één keer in zijn geheel afwerken, zonder rekening te hoeven houden met het aangrenzende perceel 21

22 met het daarop aanwezige gewas. Ter illustratie hiervan is figuur 3.4 opgenomen. Logischerwijs weegt dit voordeel mee in de bepaling van de strekkende meter prijs voor beheer en onderhoud, waardoor ook de bereikbaarheid van percelen een belangrijke kostprijsbepalende factor vormt. Figuur 3.4 Door akkerranden wordt de bereikbaarheid van sloottaluds vergroot Eigendom/pachten schouwpaden In de drie onderzochte districten komen geen schouwpaden voor. Bij dit onderzoek dat voor alle districten gebruikt kan worden, is het wenselijk dat het afkopen evenals het pachten van schouwpaden als kostprijsbepalende factor wordt opgenomen. Het gaat hierbij enkel om schouwpaden die het waterschap zelf in eigendom of pacht heeft. In de situatie dat er overal akkerranden zouden liggen, komen de onderhoudskosten voor het schouwpad alsmede de afvoerkosten van het vrijkomend slootmaaisel te vervallen. Deze plicht verschuift immers naar de aangelanden. Daarnaast vervallen zowel pacht- als rentekosten wanneer schouwpaden komen te vervallen. Onder rentekosten wordt de rente verstaan die betaald dient te worden over het geïnvesteerde bedrag. 3.3 Andere factoren Naast de bovengenoemde kostprijsbepalende factoren zijn tijdens de diepte-interviews een drietal factoren vastgesteld welke wel door akkerranden worden beïnvloed, maar waarbij het niet gerechtvaardigd is om ze te kenmerken als kostprijsbepalende factor voor het onderzoek. Het gaat hierbij om baggerfrequentie, bereikbaarheid van waterkunstwerken en afstemming. Deze drie factoren zullen kort worden toegelicht in de navolgende paragrafen Baggerfrequentie Door het toepassen van Actief Randenbeheer langs bouwlandpercelen spoelt minder grond uit (erosie) dan in een situatie zonder akkerranden (zie ter illustratie figuur 3.5). Toch kan niet gesteld worden dat in een dergelijke situatie de baggerfrequentie omlaag kan. Dit komt door tal van factoren, waarvan er enkele worden opgesomd: tegenwoordig zitten er meer obstakels in het water door toepassing van gedifferentieerd maaibeheer. Ondanks dat bij Actief Randenbeheer de uitspoeling van grond bij bouwlandpercelen minder is, wordt hetgeen in de sloten terecht komt langer vastgehouden door de stoppels van de hoger gemaaide vegetatie; de breedte van een leggerwaterloop bepaalt in grote mate of de leggerwaterloop wel dan niet snel met baggerspecie dichtslibt; of de baggerspecie wel dan niet snel ophoopt in de A-leggerwaterlopen heeft een grote samenhang met de helling van het gebied. Een district met een grote helling 22

23 heeft logischerwijs waterlopen met een hoge stroomsnelheid, waardoor ophoping van baggerspecie langer uitblijft dan in een vlakke gebieden; A-leggerwaterlopen vormen de hoofdaders, waarbij B- en C-waterlopen de zijtakken vormen. Als er enkel maatregelen worden getroffen langs A- leggerwaterlopen, blijft het probleem bij B- en C-waterlopen bestaan. Wanneer men de baggerfrequentie wil verminderen, zal enkel een waterloop-bredeaanpak kunnen bijdragen. Het enkel toepassen van Actief Randenbeheer langs A- leggerwaterlopen zal niet noemenswaardig bijdragen aan het verminderen van baggerspecie in de A-leggerwaterlopen. Zoals uit bovenstaande duidelijk wordt, is de genoodzaakte baggerfrequentie afhankelijk van tal van factoren en wordt deze niet enkel bepaald door het aanliggende perceel. Het is daarom niet gerechtvaardigd om de baggerfrequentie op te nemen als kostprijsbepalende factor voor het onderzoek. Figuur 3.5 Uitspoeling van grond langs bouwlandperceel Bereikbaarheid waterkunstwerken Alhoewel er voordelen zijn bij de bereikbaarheid van waterkunstwerken in het geval dat er overal akkerranden liggen, is het voordeel niet noemenswaardig. Er komen sporadisch storingen voor aan waterkunstwerken, waardoor dit voordeel nihil is. Wanneer er toch storingen zijn, is men genoodzaakt door het agrarische perceel te rijden en is gewasschade vaak niet te voorkomen. In een dergelijke situatie wordt de schade geboekt onder gewasschade. Gezien het sporadisch voorkomen van storingen aan waterkunstwerken, wordt deze factor niet meegenomen als kostprijsbepalende factor voor het onderzoek Afstemming Een aannemer is in de situatie dat er geen akkerranden liggen, bij bouwlandpercelen afhankelijk van het gewas voor de bepaling van het maaitijdstip van de A- leggerwaterlopen. Het inventariseren of een perceel wel dan niet te betreden is (afhankelijk van het gewas), wordt afstemming genoemd. Vanuit het oogpunt van het waterschap kan een situatie met 100% akkerranden financiële voordelen opleveren. Je bent immers niet meer afhankelijk van het gewas, waardoor inventarisatie overbodig wordt. Aannemers nemen echter uit beleefdheid en omwille van klantenbinding altijd contact op met de agrariër, ongeacht of er een akkerrand ligt. Een aannemer heeft vaak naast de A-leggerwaterlopen ook de B- en C-waterlopen in onderhoud, welke in eigendom zijn van de agrariër. Afstemming is daarom niet als kostprijsbepalende factor meegenomen in het onderzoek. De mogelijke winst is al meegenomen onder de kostprijsbepalende factor bereikbaarheid percelen. 23

24 H4 Kader reductiepercentages Nadat de kostprijsbepalende factoren zijn vastgesteld, is het belangrijk om te achterhalen in welke mate ze door Actief Randenbeheer worden beïnvloed. De uitkomst is weergegeven in een reductiepercentage, waarbij als het percentage hoog is, de invloed van Actief Randenbeheer op de kostprijsbepalende factor groot is. Allereerst worden in paragraaf 4.1 de reductiepercentages genoemd, waarna in paragraaf 4.2 het geheel verder wordt gedetailleerd met bedragen. In beide paragrafen zijn de getallen/bedragen gebaseerd op aannames, waaraan een betrouwbaarheidsfactor uitgedrukt in hard gegeven of zacht gegeven is gehangen. De twee opponenten zijn in de tekst gemarkeerd met respectievelijk een groene en een rode kleur. De reden dat voor aannames is gekozen, is omdat werkelijk cijfers nauwelijks of niet beschikbaar zijn bij beide waterschappen. Zo zijn de onderliggende bedragen van de kostprijsbepalende factoren niet bekend, doordat alles onder één onderhoudspost wordt geboekt. Hierdoor is het noodzakelijk om een schatting te doen van het aandeel van elke kostprijsbepalende factor t.o.v. de totale onderhoudspost. Deze aannames zijn gekenmerkt als hard gegeven. Schattingen die gedaan zijn voor de reductie van kostprijsbepalende factoren in de situatie van 100% akkerranden, hebben een lagere betrouwbaarheidsfactor en worden gekenmerkt als zacht gegeven. De uiteindelijke financiële consequentie wordt in paragraaf 4.3 belicht. 4.1 Reductiepercentages In deze paragraaf is per kostprijsbepalende factor het reductiepercentage genoemd en wordt dit verder onderbouwd. De reductiepercentages komen voort uit een bijeenkomst waarin diverse stellingen per kostprijsbepalende factor zijn voorgelegd. De uitkomsten van de bijeenkomst waarbij de stellingen zijn voorgelegd zijn weergegeven in bijlage III. In deze bijlage is ook vermeld wie er bij de bijeenkomst aanwezig waren. Vermeld dient te worden dat de reductiepercentages voorzichtig zijn ingeschat. Bij de bepaling van de reductiepercentages is men uitgegaan van de hoogst haalbare reductie. Wel dient hier nogmaals te worden benadrukt dat reductiepercentages gebaseerd zijn op een situatie van 100% akkerranden. Het is niet reëel om een reductie in een andere situatie dan 100% akkerranden evenredig door te rekenen. Zo kan een reductiepercentage in een situatie van 50% akkerranden mogelijk komen te vervallen, waar men een reductie van 50% van het gegeven percentage zou verwachten Taludschade De mate waarin akkerranden een bijdrage leveren aan het verminderen van taludschade heeft een onlosmakelijke relatie met de bodemopbouw van een gebied. Zo is in een gebied met een uniforme bodemopbouw een reductie van 15% op de kostenpost taludschade te behalen, terwijl dit bij een gebied met een gelaagde opbouw 5% is. Met name de bodemopbouw ter hoogte van de scheidingslaag tussen nat- en droog profiel is hierbij bepalend. Beide reductiepercentages zijn van toepassing op taluds langs bouwlandpercelen Gewasschade Of er gewasschade ontstaat langs agrarische percelen hangt af van de breedte van de akkerrand en van het aangrenzende gewas. Vanwege de hogere gevoeligheid van de gewassen op bouwlandpercelen, is bij bouwlandpercelen een hogere reductie in gewasschade te behalen dan bij graslandpercelen. In de situatie van 100% akkerranden 24

25 is langs bouwlandpercelen een reductie te behalen van 50% en langs graslandpercelen een reductie van 20% van de kostenpost gewasschade Structuurschade Akkerranden bieden enkel bij bouwlandpercelen een voordeel. Hier vormen de gewassen immers een beperking voor de betreding van de agrarische percelen. Een grasland kan, indien het weer het toelaat, te allen tijde worden betreden. In de situatie van 100% akkerranden, is de situatie van bouwlandpercelen gelijk aan die van graslandpercelen. De betreedbare periode van bouwlandpercelen wordt hiermee vergroot, waardoor een reductie van 80% te behalen is op de kostenpost structuurschade Maaifrequentie Door het toepassen van Actief Randenbeheer worden de aangrenzende taluds (droge profiel) verschraald. Dit heeft als voordeel dat de begroeiing van het talud in groeisnelheid zal afnemen. Alhoewel de groeisnelheid van zowel gras als riet zal afnemen, kan alleen de maaifrequentie van een deel van de grassloten omlaag. Bij het verminderen van de maaifrequentie van rietsloten zou immers snel overwoekering ontstaan; hetgeen ongewenst is. Wanneer overal Actief Randenbeheer wordt toegepast, kan de maaifrequentie in 20% van de grassloten (met een maaifrequentie van drie keer of hoger) met één maaibeurt worden verlaagd Bereikbaarheid percelen In de situatie van kilometers aaneengesloten akkerranden heeft een aannemer logistieke voordelen, waardoor hij in minder tijd de A-leggerwaterlopen kan schonen. De aannemer kan nu immers in één moeite doorrijden zonder daarbij rekening te hoeven houden met gewassen. Op grond van aannames van een drietal aannemers is geconstateerd dat dit resulteert in een reductie van 5 % in de strekkende meterprijs, welke door de aannemer voor het onderhoud wordt gerekend. Hierbij is het uitgangspunt dat een aannemer zonder onderbrekingen door kan rijden en het slootmaaisel op de eerste meter deponeert Eigendom/pachten schouwpaden Indien een waterschap schouwpaden in eigendom heeft en er zouden overal akkerranden komen te liggen, vervallen zowel de onderhoud- als de afvoerplicht van het slootmaaisel voor het waterschap. De reductie die dit oplevert is afhankelijk van het aantal strekkende meter schouwpad dat een waterschap in eigendom heeft alsmede van de kosten die gerekend worden voor beheer en onderhoud van het schouwpad en de kosten voor het afvoeren van het slootmaaisel. Daarnaast vervallen in de situatie van 100% akkerranden de pachtkosten en rentekosten door het waterschap. Uitgaande van een pachtprijs van 1.500,- per ha schouwpad en een grondprijs van per ha met een rente van circa 3,75 %, resulteert dit in een besparing van 0,75 per m 1 akkerrand. Hierbij is uitgegaan van een schouwpad met een breedte van vijf meter. Onderhoudskosten van het betreffende schouwpad komen hier nog bij. Hier is uitgegaan van 0,52 per m Uitsplitsing totaalprijs onderhoud Om de eerder genoemde reductiepercentages te kunnen toepassen op de kostprijsbepalende factoren, is het noodzakelijk om een inschatting te maken van het aandeel van deze factoren in de totaalprijs voor onderhoud. De reden hiervoor is dat boekhoudgegevens niet per kostprijsbepalende factor zijn uitgesplitst. 25

26 4.2.1 Taludschade Van de totaalprijs voor onderhoud wordt 3% vertegenwoordigd door het herstel van taludschade. Hierbij is 60% toe te schrijven aan taludschade langs bouwlandpercelen en 40% aan taluds langs graslandpercelen Gewasschade Gewasschade wordt gecompenseerd middels een gewasschadevergoeding en valt buiten de totaalprijs voor onderhoud. Gewasschade wordt voor 95% veroorzaakt op bouwlandpercelen en voor 5% op graslandpercelen Structuurschade Van de totaalprijs voor onderhoud wordt 1% vertegenwoordigd door het herstel van structuurschade. Hierbij is 80% toe te schrijven aan structuurschade op bouwlandpercelen en 20% aan structuurschade op graslandpercelen Maaifrequentie 75 % van de totale onderhoudskosten zijn toe te schrijven aan maaiwerkzaamheden. Bij de maaiwerkzaamheden wordt onderscheid gemaakt in één, twee, drie en vier keer maaien Bereikbaarheid percelen De reductie van deze kostprijsbepalende factor is van toepassing op de strekkende meterprijs, welke voor onderhoud wordt gehanteerd. Het totaalbedrag aan maaikosten wordt hier gedeeld door het totaal aantal km aan te maaien talud, waarna de reductie wordt doorgerekend Eigendom/pachten schouwpaden De reductie is afhankelijk van het aantal strekkende meter schouwpad per district. Voor het onderhoud aan schouwpaden wordt 0,17 per m 1 gerekend en voor het afvoeren van slootmaaisel 0,35 per m 1. Dit resulteert in een strekkende meter onderhoudsprijs van 0,52. Daarnaast levert het vervallen van de pacht- of rentekosten een kostenreductie op van 0,75 per m 1 schouwpad. 4.3 Financiële consequenties Actief Randenbeheer Op grond van de gegevens uit voorgaande twee paragrafen, is een rekenmodel opgesteld waarmee op een eenvoudige manier de financiële consequenties van Actief Randenbeheer per district te berekenen zijn. De output van het rekenmodel is een eenheidsprijs per strekkende meter talud en kan na invulling van enkele inputgegevens voor elk district worden gebruikt. Om te zien welke inputgegevens benodigd zijn, wordt verwezen naar bijlage IV. In de bijlage wordt uitgelegd hoe het rekenmodel gebruikt dient te worden. De bijlage bevat een Cd-rom waarop het rekenmodel staat. In paragraaf t/m is voor de drie proefgebieden de kostenreductie voor beheer en onderhoud per m 1 talud weergegeven, waarbij de achterliggende inputgegevens zijn terug te vinden in bijlage V, VI en VII. Daarnaast wordt per proefgebied aangegeven wat de verhouding is tussen de kostenbesparing en de uit te keren vergoeding in de situatie van 100% akkerranden. Hierbij dient vermeld te worden dat de gemiddelde vergoeding t.b.v. Actief Randenbeheer gebaseerd is op de verhouding bouw- grasland en dat een waterschap hiervan slechts een deel zelf betaald. Zowel Waterschap Rivierenland als 26

27 Waterschap Brabantse Delta dragen beide 25% bij aan de ARB-vergoeding. Tot slot wordt in een tabel de kostenreductie gespecificeerd per kostprijsbepalende factor Alm en Biesbosch In Alm en Biesbosch is een kostenbesparing te behalen van 0,05 per m 1 beheer en onderhoud talud t.o.v. de reguliere onderhoudsprijs van 0,74 per m 1. De gemiddelde ARB-vergoeding is 0,57. De kostenreductie is als volgt opgebouwd: Verdeling kostenreductie Alm en Biesbosch Taludschade 0,002 (4%) Gewasschade 0,002 (4%) Structuurschade 0,007 (14%) Maaifrequentie* 0,000 (0%) Bereikbaarheid percelen 0,037 (78%) Eigendom/pachten schouwpaden 0,000 (0%) Kostenreductie per m 1 talud 0,05 Tabel 4.1 Verdeling kostenreductie Alm en Biesbosch. * Gebaseerd op een maaifrequentie van maximaal twee keer per waterloop per jaar De Ham In De Ham is een kostenbesparing te behalen van 0,05 per m 1 beheer en onderhoud talud t.o.v. de reguliere onderhoudsprijs van 0,59 per m 1. De gemiddelde ARBvergoeding is 0,60. De kostenreductie is als volgt opgebouwd: Verdeling kostenreductie De Ham Taludschade 0,002 (4%) Gewasschade 0,004 (9%) Structuurschade 0,009 (19%) Maaifrequentie* 0,004 (9%) Bereikbaarheid percelen 0,029 (59%) Eigendom/pachten schouwpaden 0,000 (0%) Kostenreductie per m 1 talud 0,05 Tabel 4.2 Verdeling kostenreductie De Ham. * Gebaseerd op een maaifrequentie van maximaal vier keer per waterloop per jaar Bovendonge In Bovendonge is een kostenbesparing te behalen van 0,09 per m 1 beheer en onderhoud talud t.o.v. de reguliere onderhoudsprijs van 0,95 per m 1. De gemiddelde ARB-vergoeding is 0,53. 27

28 De kostenreductie is als volgt opgebouwd: Verdeling kostenreductie Bovendonge Taludschade 0,003 (4%) Gewasschade 0,001 (1%) Structuurschade 0,014 (16%) Maaifrequentie* 0,022 (25%) Bereikbaarheid percelen 0,048 (54%) Eigendom/pachten schouwpaden 0,000 (0%) Kostenreductie per m 1 talud 0,09 Tabel 4.3 Verdeling kostenreductie Bovendonge. * Gebaseerd op een maaifrequentie van maximaal vier keer per waterloop per jaar. Hierbij dient te worden benadrukt, dat deze financiële voordelen enkel gelden bij 100% akkerranden. Indien de dekkingsgraad van akkerranden lager is, zijn de kostenvoordelen naar verhouding minder. Er is geen evenredig verband tussen het percentage akkerranden en de financiële voordelen die ARB het waterschap biedt. 28

29 H5 Conclusies en aanbevelingen In dit rapport zijn de financiële consequenties van Actief Randenbeheer t.a.v. beheer en onderhoud van de A-leggerwaterlopen voor het waterschap in beeld gebracht. De uitkomsten hiervan worden in paragraaf 5.1 beknopt opgesomd. Daarnaast is er tijdens het onderzoek geconstateerd dat bepaalde aspecten nader onderzoek vragen. Hiervoor zijn dan ook aanbevelingen gedaan, welke beschreven staan in paragraaf Conclusies Uit het onderzoek is gebleken dat een zestal kostprijsfactoren worden beïnvloed door het toepassen van Actief Randenbeheer. Het gaat hierbij om: Taludschade; Gewasschade; Structuurschade; Maaifrequentie; Bereikbaarheid van percelen; Eigendom/pachten van schouwpaden. Voor de kostprijsbepalende factoren zijn aannames gedaan over het aandeel dat zij vertegenwoordigen in de totaalprijs voor beheer en onderhoud van A-leggerwaterlopen. Er is gebruik gemaakt van aannames, omdat harde cijfers bij beide waterschappen ontbraken. Vervolgens is voor iedere kostprijsbepalende factor een aanname gedaan voor het reductiepercentage dat geldt voor de situatie van 100% akkerranden. Naast de reductiepercentages zelf is ook het kader geschetst waarbinnen deze zijn gevormd. Het betreft de volgende reductiepercentages: Taludschade o 3% van de totale kosten voor beheer en onderhoud A-leggerwaterlopen o Aandeel taludschade: 60% bouwland, 40% grasland o Kostenreductie bouwland uniforme bodemopbouw 15% van aandeel taludschade o Kostenreductie bouwland gelaagde bodemopbouw 5% van aandeel taludschade Gewasschade o Bedrag aan schadevergoeding afhankelijk per district o Aandeel gewasschade: 95% bouwland, 5% grasland o Kostenreductie bouwland 50% van totaalbedrag aan schadevergoedingen o Kostenreductie grasland 20% van totaalbedrag aan schadevergoedingen Structuurschade o 1% van de totale kosten voor beheer en onderhoud A-leggerwaterlopen o Aandeel structuurschade: 80% bouwland, 20% grasland o Kostenreductie bouwland 80% van aandeel structuurschade o Kostenreductie grasland 0% van aandeel structuurschade Maaifrequentie o 75% van de totale kosten voor beheer en onderhoud A- leggerwaterlopen o Verdeling gras- rietsloten afhankelijk van district o Bij 20% van de grassloten met een maaifrequentie van drie of meer kan de maaifrequentie met één maaibeurt worden teruggedrongen Bereikbaarheid percelen 29

30 o Kostenreductie afhankelijk van strekkende meter prijs onderhoud o Kostenreductie te behalen van 5% op de strekkende meterprijs Eigendom/pachten schouwpaden o Afhankelijk van aantal strekkende meters schouwpad in pacht of eigendom waterschap o Per strekkende meter schouwpad reductie van 0,52 bij toepassing van 100% akkerranden. o Per strekkende meter een rente- pachtvoordeel van 0,75. Dit resulteert in een totaal kostenvoordeel van 1,27 per m 1. Door een gebrek aan gedetailleerde gegevens is tijdens het onderzoek gebruik gemaakt van aannames. Vanwege het feit dat de percentages niet gebaseerd zijn op detailgegevens maar op aannames, is het kader waarbinnen de aannames zijn gedaan, van groot belang. Zo bestaat het risico dat een reductiepercentage op meerdere manieren wordt uitgelegd en daarmee zijn waarde verliest. Wanneer reductiecijfers worden genoemd en/of naar buiten worden gebracht, is het van groot belang dat hierbij het kader waarbinnen ze zijn gevormd wordt vermeld. Daarnaast dient vermeld te worden dat de gegeven reductiepercentages voorzichtig zijn ingeschat en daarmee zeker niet te rooskleurig zijn voorgesteld. Per proefgebied is inzichtelijk gemaakt wat de financiële consequenties van Actief Randenbeheer zijn. Hiervoor is een rekenmodel ontwikkeld dat naast voor de drie districten ook voor andere districten kan worden gebruikt. De financiële consequenties van Actief Randenbeheer per proefgebied zijn: Proefgebieden Onderhoudsprijs per m 1 talud Kostenbesparing per m 1 talud Alm en Biesbosch 0,74 0,05 0,57 De Ham 0,59 0,05 0,60 Bovendonge 0,95 0,09 0,53 Tabel 5.1 Financiële consequenties van Actief Randenbeheer per proefgebied. Gem. ARBvergoeding Hierbij dient te worden benadrukt, dat deze financiële voordelen enkel gelden bij 100% akkerranden. Indien de dekkingsgraad van akkerranden lager is, zijn de kostenvoordelen naar verhouding minder. Er is geen evenredig verband tussen het percentage akkerranden en de financiële voordelen die ARB het waterschap biedt. Daarnaast in de kostenbesparing verder onderverdeeld om in één oogopslag te zien welk aandeel iedere kostprijsbepalende factor heeft. Ter verduidelijking is de onderverdeling per proefgebied in tabel 5.2 weergegeven. Verdeling kostenreductie Alm en Biesbosch De Ham Bovendonge Taludschade 0,002 (4%) 0,002 (4%) 0,003 (4%) Gewasschade 0,002 (4%) 0,004 (9%) 0,001 (1%) Structuurschade 0,007 (14%) 0,009 (19%) 0,014 (16%) Maaifrequentie 0,000 (0%) 0,004 (9%) 0,022 (25%) Bereikbaarheid percelen 0,037 (78%) 0,029 (59%) 0,048 (54%) Eigendom/pachten schouwpaden 0,000 (0%) 0,000 (0%) 0,000 (0%) Kostenreductie per m 1 talud 0,05 0,05 0,09 Tabel 5.2 Onderverdeling kostenreductie per proefgebied. 5.2 Aanbevelingen Tijdens het onderzoek is gebleken dat twee aspecten nog aandacht vragen. Het gaat hierbij om het registreren gedetailleerde kostenposten en de invloed van Actief 30