Chronische Cerebrospinle Veneuze Insufficiëntie (CCSVI) E.A.C.M. Sanders, neuroloog 19 maart 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Chronische Cerebrospinle Veneuze Insufficiëntie (CCSVI) E.A.C.M. Sanders, neuroloog 19 maart 2011"

Transcriptie

1 Chronische Cerebrospinle Veneuze Insufficiëntie (CCSVI) E.A.C.M. Sanders, neuroloog 19 maart 2011

2 Paolo Zamboni (2006) Chronic CerebroSpinal Venous Insufficiency CCSVI

3 CCSVI Vasculaire stoornis als oorzaak van MS (1864) Veneuze afvloedbelemmering (Zamboni 2009)

4 CCSVI Vena Jugularis Vena Azygos

5 CCSVI Zamboni 2008 Meetmethoden Hoge resolutie echo kleuren doppler Hoge resolutie trans craniële doppler Patiënt in liggende en zittende houding onderzocht

6 Journal. Neurol. Neurosurg. 2009, 80,

7 CCSVI Verhoogde intracraniële druk door belemmerde veneuze afvloed in de hersenen is een veroorzaker van Multiple Sclerose

8 CCSVI

9 CCSVI

10 CCSVI Metingen: Reflux in de v. jugularis int. of de v. azygos Reflux in diepe cerebrale venen Stenose in de v. jugularis int. Afwezige flow in centripetale vaten bij inspiratie Veranderende flow bij houdingsveranderingen

11 CCSVI

12 CCSVI

13 CCSVI

14 Een andere kijk

15 CCSVI

16 CCSVI

17 CCSVI

18 CCSVI

19 CCSVI

20 CCSVI

21 CCSVI

22 CCSVI

23 CCSVI Zamboni Journ. Neurosurg Psychiatry patiënten met CDMS 235 controles

24 CCSVI Tenminste 2 van de 5 afwijkend beoordeelde Zamboni veneuze criteria worden bij alle MS patiënten gevonden

25 CCSVI - a pilot study 16 patiënten met CCSVI, 8 controles RR- MS, 8 behandeld Endovasculaire behandeling met ballon delatatie EVT/PTM Geen klinische symptomen beschreven 0% restenose van de vena azygos en 29% restenose van de vena jugelaris Veilig

26 CCSVI ECTRIMS patiënten met RRMS Hersenvolume, 3 e ventrikel wijdte en witte stof volume geassocieerd met verminderde veneuze afvloed

27 CCSVI ECTRIMS 2010 Veneuze MRA/MRI is geen goede methode om veneuze insufficiëntie aan te tonen van de vena Jugelaris

28 CCSVI 5 patiënten MS centrum Breda Vrouw duizeligheid EDSS 1, Vrouw restenose na stent. Ascal plavix vena jugelaris RR EDSS 1.0 Vrouw beweegt gedurende een dag haar benen F CP EDSS 8.0 Man 2 x geen effect CP EDSS 6.0 en 5.0 Polen, Dusseldorf, Aalst

29 CCSVI MRI bij 12 patiënten MS centrum Breda 30% stenose van 1 of 2 vena jugelaris Overige geen afwijkingen

30 Conclusie De bevindingen van Zamboni (v. Jugelaris en v. Azygos niet elders reproduceerbaar ( Buffalo, VU-Amsterdam) Oorzaak of gevolg onvoldoende bewezen Effect in eigen ervaring absoluut niet bewezen Behandeling Almelo, Dusseldorf, Polen, Aalst niet entameren en alleen in trialverband

31 Plan: Tilburg, 200 patiënten onderzoek

32

33

34 Karel V symposium Geen witte stof maar grijze stof ziekte Geen immunomodulatie maar terug naar immunosupressie Geen inflamatie maar veneuze afvloedbelemmering Geen injectie maar tablet Genetisch bepaald, niet erfelijk Man/vrouw verhouding van 1:2 naar 1:3

35 Een andere kijk

36 2010 De komende vijf jaar van oud naar jong

37 Nieuwe therapieën bij Multiple Sclerose E.A.C.M. Sanders, neuroloog 19 maart 2011

38 Monoconale antilichamen Retuximab Daclinuzomab Alemtuzumab

39 Nomenclatuur Momab = muis Ximab = chimeer Zumab = gehumaniseerd Humab = humaan

40 Alemtuzumab werking

41 Alemtuzumab

42 Daclizumab, N.K cellen

43 Eerste publicatie 2010 Lancet 28 pt PMC

44 PML bij monoclonale antilichamen 28 patiënten met PML en natalizumab 1/3 overlijdt 1/3 restverschijnselen 1/3 geneest volledig

45 Orale therapieën n bij MS Immunomodulatie of cytostaticum?

46 Orale therapieën n bij MS Cladribine: (Merck Serono) 2-chloor-deoxyadenosine Fingolimod: (Novartis) 2 amino-2-(2(4-ocylphenyl).)ethyl.1.3,propanediol-hydrochloride Teriflunomide: Dihydro-oratedehydrogenase Laquinimod: (?) (Sanofi Aventis) N-ethyl-N phenyl 1.5.chloro 1.2 dyhydro-4-hydroxy-1-methyl.-2- oxo- 3 quinoline carboxamine BG00012: fumaarzuuresther (Biogen Idec)

47 Orale alpha-4 4 beta-1-integrin antagonisten SB68699 Firategast (GSK) matig effect CDP323 UCB/Biogen geen effect TBC4746 Encysive/ScheringPlough?

48 Orale therapieën Cladribine: Fingolimod: Teriflunomide: Laquinimod: Fumaaresther: Clarity studie Transforms en Freedoms Temso, Tower Allegro Define en Confirm

49

50 Orale therapieën Cladribine Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

51 Orale therapieën Cladribine Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

52 Orale therapieën Cladribine Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

53 Orale therapieën Cladribine Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

54 Orale therapieën Cladribine T cellen CD4 Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

55 Orale therapieën Cladribine T cellen CD8 Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

56 Orale therapieën Cladribine ß lymfocyten Resultaten Clarity studie N.Eng J Med 2010

57 Fingolimod werking

58

59 Orale therapieën Fingolimod Freedom N.Eng J Med 2010

60 Orale therapieën Fingolimod Freedom N.Eng J Med 2010

61 April 2010

62 Orale therapieën Fingolimod Transforms N.Eng J Med 2010

63 Orale therapieën Fingolimod Transforms N.Eng J Med 2010

64 Orale therapieën Teriflunomide Fase II Neurology 2006

65 Orale therapieën Teriflunomide Fase II Neurology 2006

66 Teriflunomide en Interferon

67 Orale therapieën Allegro: Laquinimod resultaten 2010 Fase III studie / Polman

68 Orale therapieën BG00012 resultaten 2010/2011

69 Orale therapieën n bijwerkingen 1 Meer infecties Herpes zoster fataal Neutropenie

70 Orale therapieën n bijwerkingen 2 Melanomen Leverfunctiestoornissen Maag-darmstoornissen Verkoudheid Bij cladribine geen herstel T-cel functie

71 Monitoring Geen effect bekend bij PP-MS of SP-MS Geen lange termijn effect bekend Selectie patiënt 1 e of 2 e lijns middelen

72 Nieuwe middelen bij MS Voor het eerst oraal Waarschijnlijk meer monitoring Onduidelijk eerste of tweede lijn Meer effect, meer bijwerkingen

MS en medicatie Brigit de Jong neuroloog

MS en medicatie Brigit de Jong neuroloog MS en medicatie Brigit de Jong neuroloog Inhoud Uw vragen! Multiple Sclerose Verschijnselen van MS Medicamenteuze behandeling van MS Multiple Sclerose Definitie: harde plekken die op meerdere plaatsen

Nadere informatie

Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad

Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere informatie

Nadere informatie

A two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once

A two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once A two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once daily versus interferon beta-1a i.m. once weekly in

Nadere informatie

Bijwerkingen en monitoring van nieuwe MS behandelingen

Bijwerkingen en monitoring van nieuwe MS behandelingen Bijwerkingen en monitoring van nieuwe MS behandelingen Bob van Oosten, neuroloog MS Centrum Amsterdam VUmc MSMS 2013 Disclosures Geen VUmc MS centrum Amsterdam ontvangt financiële ondersteuning voor onderzoeksactiviteiten

Nadere informatie

Nieuwe therapieën bij MS. Freek Verheul 5 november 2014

Nieuwe therapieën bij MS. Freek Verheul 5 november 2014 Nieuwe therapieën bij MS Freek Verheul 5 november 2014 (klassieke) eerste lijn medicatie Interferonen (avonex, betaferon, rebif ) Glitiramer acetaat (copaxone ) (klassieke) eerste lijn medicatie effectiviteit

Nadere informatie

Dokter, is het M(i)S?

Dokter, is het M(i)S? Dokter, is het M(i)S? Jan Meilof, neuroloog Martini Ziekenhuis UMC Groningen MS: Multiple Sclerose casus Man, 38 jaar Blanco voorgeschiedenis Last van aanvallen: Plots moeite met praten/zingen en gebruik

Nadere informatie

Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose

Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose Patiënteninformatie 1905 Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple

Nadere informatie

Onderhoudsmedicatie voor zeer actieve Multiple Sclerose

Onderhoudsmedicatie voor zeer actieve Multiple Sclerose Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Onderhoudsmedicatie voor zeer actieve Multiple Sclerose Patiënteninformatie 1707 Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Alle medicijnen hebben voor- en nadelen.

Nadere informatie

Multiple sclerose en Kwaliteit van Leven

Multiple sclerose en Kwaliteit van Leven Multiple sclerose en Kwaliteit van Leven Dokter op Dinsdaglezing 24 september 2013 Dr. Brigit de Jong, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis en UMC St Radboud Programma + MS + Verschijnselen van MS + Medicamenteuze

Nadere informatie

MEDEDELING AAN DE LEDEN

MEDEDELING AAN DE LEDEN EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie verzoekschriften 26.10.2011 MEDEDELING AAN DE LEDEN Betreft: Verzoekschrift 1793/2009, ingediend door Alessandro Rasman (Italiaanse nationaliteit), over het opstellen

Nadere informatie

Multiple Sclerose Informatieavond - Therapie

Multiple Sclerose Informatieavond - Therapie Multiple Sclerose Informatieavond - Therapie St. Antonius MS Centrum Nieuwegein - Utrecht STFM Frequin 26-10-2011 Concept of MS Preclinical CIS RRMS SPMS Cerebral Volume Relapses and Disability T2- Lesionload

Nadere informatie

De puzzel MS oplossen

De puzzel MS oplossen De puzzel MS oplossen Een korte inleiding in MS Wat is het VUmc MS Centrum Amsterdam Wat voor MS-onderzoek wordt er gedaan Wat is MS? Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel Auto-immuunziekte,

Nadere informatie

Leven met MS. De behandelmogelijkheden

Leven met MS. De behandelmogelijkheden 3 Leven met MS De behandelmogelijkheden bij RRMS Inhoud 1. Inleiding 4 2. Doel van de behandeling 7 3. Vroeg en effectief behandelen 9 4. Geneesmiddelen gericht op het afremmen van het ziekteproces (immunomodulatie)

Nadere informatie

Samenwerking tussen disciplines is bij deze ziekte van groot belang

Samenwerking tussen disciplines is bij deze ziekte van groot belang 04 13 14 11 17 Functioneel herstel na beroerte Therapie voor ziekte van Alzheimer nog verre van optimaal Netwerken bij hersentumoren Multiple sclerose de komende vijf jaar 05 06 Gedragstherapie begint

Nadere informatie

Multiple Sclerose Nieuwe medicamenteuze behandelmogelijkheden

Multiple Sclerose Nieuwe medicamenteuze behandelmogelijkheden Multiple Sclerose Nieuwe medicamenteuze behandelmogelijkheden MS Centrum St Antonius ziekenhuis Nieuwegein - Utrecht Erwin Hoogervorst 15-04-2013 Multiple Sclerose Behandeling: Heden en toekomst Momenteel

Nadere informatie

ONTSTEKING VAN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL

ONTSTEKING VAN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL ONTSTEKING VAN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL Therapie in Neurologie: Multiple Sclerose Immuun component Relapsing Progressive Neurodegeneratieve component Prof. dr. Bénédicte Dubois Expanded Disability Status

Nadere informatie

BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE

BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE Aanbevelingen Neem de volledige medische voorgeschiedenis van de patiënt in overweging, inclusief enig eerder of gelijktijdig gebruikte biological BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE Er is geen ervaring

Nadere informatie

Behandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden

Behandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden MS Centrum Amsterdam Behandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden Er is een aantal middelen beschikbaar die de kans op nieuwe schubs verkleint en mogelijk ook de kans op verdere blijvende verslechtering.

Nadere informatie

WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB)

WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB) (RMA gewijzigde versie 01/2016) WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Toon deze kaart aan elke arts

Nadere informatie

Multiple Sclerose Neurodegeneratieve ziekten. 13 september 2011

Multiple Sclerose Neurodegeneratieve ziekten. 13 september 2011 Multiple Sclerose Neurodegeneratieve ziekten Nederlandse Vereniging voor Farmaceutische Geneeskunde 13 september 2011 Dr. Brigit A. de Jong, neuroloog Medisch Hoofd Radboud MS Centrum Afdeling Neurologie

Nadere informatie

Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light

Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel (CZS). Het CZS bestaat uit onze hersenen,

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting NEDERL ANDSE SAMENVAT TING HET OOG ALS WEERSPIEGELING VAN HET BREIN Optische coherentie tomografie in MS Meer dan een eeuw geleden schreef een van de eerste neurologen die gebruik maakte van de oogspiegel,

Nadere informatie

Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP. Carine van Rijn

Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP. Carine van Rijn Vene jugularis lijn bij patiënten met risico op verhoogde ICP Carine van Rijn Inleiding Verhoogde intracraniële druk zou een contra-indicatie zijn voor cannulatie van de v. jugularis interna v. subclavialijn

Nadere informatie

Waarde van MRI bij diagnose en behandeling

Waarde van MRI bij diagnose en behandeling Waarde van MRI bij diagnose en behandeling Dr. P.J. Jongen, neuroloog Afd. Sociale Geneeskunde UMCG, Groningen MS4 Research Institute, Nijmegen www.ms4ri.nl Belangenverstrengeling Niet betrokken bij MRI

Nadere informatie

WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB)

WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB) (RMA gewijzigde versie 10/2016) WAARSCHUWINGSKAART VOOR PATIËNTEN DIE BEHANDELD WORDEN MET TYSABRI (NATALIZUMAB) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Toon deze kaart aan elke arts

Nadere informatie

Ziektemodulerende behandeling van multipele sclerose

Ziektemodulerende behandeling van multipele sclerose 6 Ziektemodulerende behandeling van multipele sclerose J. Killestein, B.W. van Oosten, B.M.J. Uitdehaag, C.H. Polman De afgelopen decennia is er vooruitgang geboekt in de behandeling van relapsing-remitting

Nadere informatie

Onderhoudsmedicatie bij Multiple Sclerose

Onderhoudsmedicatie bij Multiple Sclerose Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Patiënteninformatie 1707 Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Alle medicijnen hebben voor- en nadelen. Het belangrijke voordeel van onderhoudsmedicatie bij

Nadere informatie

MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie

MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie Department of Pediatrics / Child Neurology Center for Childhood White Matter Disorders VU University Medical Center Amsterdam, NL Hersenen en

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Chapter 5

Nederlandse Samenvatting. Chapter 5 Nederlandse Samenvatting Chapter 5 Chapter 5 Waarde van MRI scans voor voorspelling van invaliditeit in patiënten met Multipele Sclerose Multipele Sclerose (MS) is een relatief vaak voorkomende ziekte

Nadere informatie

Behandeling. Schub behandelen

Behandeling. Schub behandelen Behandeling Schub behandelen Wat is een schub Men spreekt van een schub bij het optreden van duidelijke nieuwe verschijnselen van uitval die in de loop van uren tot dagen ontstaan, minstens 24 uur duren

Nadere informatie

MAVENCLAD (Cladribine)

MAVENCLAD (Cladribine) De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel MAVENCLAD. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie

Nadere informatie

Transient neurological attacks. Schoppen tegen een heilig huisje?

Transient neurological attacks. Schoppen tegen een heilig huisje? Transient neurological attacks Schoppen tegen een heilig huisje? Frank van Rooij 18 april 2019 Transient ischemic attack (TIA) Transient ischemic attack (TIA) Transient ischemic attack (TIA) TIA? TIA?

Nadere informatie

Handleiding voor zorgprofessionals. Gebruik van LEMTRADA (alemtuzumab) bij patiënten met actieve relapsing remitting multiple sclerose (RRMS)

Handleiding voor zorgprofessionals. Gebruik van LEMTRADA (alemtuzumab) bij patiënten met actieve relapsing remitting multiple sclerose (RRMS) Handleiding voor zorgprofessionals Gebruik van LEMTRADA (alemtuzumab) bij patiënten met actieve relapsing remitting multiple sclerose (RRMS) Inhoudsopgave 1> LEMTRADA 03 2> Mogelijke risico s bij het gebruik

Nadere informatie

Medicamenteuze behandeling van MS

Medicamenteuze behandeling van MS Medicamenteuze behandeling van MS MS anno 2013 Symposium voor zorgprofessionals Dorine Siepman, neuroloog Multipele sclerose - behandeling algemeen aanvalsbehandeling ziektemodulerend (immunomodulatie)

Nadere informatie

TIA/CVA update. HA-scholingsavond 10 september 2013 Dr Sarah Vermeer Neuroloog Rijnstate

TIA/CVA update. HA-scholingsavond 10 september 2013 Dr Sarah Vermeer Neuroloog Rijnstate TIA/CVA update HA-scholingsavond 10 september 2013 Dr Sarah Vermeer Neuroloog Rijnstate Richtlijnen (> 5 jr oud) Huidige richtlijnen: NHG-standaarden TIA en CVA 2004 Landelijke transmurale afspraak TIA/CVA

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)

Nadere informatie

Het gebruik van hoge druk ballonnen in de behandeling van CCSVI

Het gebruik van hoge druk ballonnen in de behandeling van CCSVI Het gebruik van hoge druk ballonnen in de behandeling van CCSVI Door Dr. Jan de Letter Vaatchirurg In een door The Essential Health Clinic uitgebrachte nieuwsbrief van 13-09-2011 werden de meningen van

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere

Nadere informatie

Informatie verstrekt onder het gezag van het fagg. Rechtstreekse mededeling aan de gezondheidszorgbeoefenaars

Informatie verstrekt onder het gezag van het fagg. Rechtstreekse mededeling aan de gezondheidszorgbeoefenaars Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico

Nadere informatie

Therapie bij MS: update 2014. Dr. Philippe Tack Dienst Neurologie St-Andriesziekenhuis 8700 Tielt

Therapie bij MS: update 2014. Dr. Philippe Tack Dienst Neurologie St-Andriesziekenhuis 8700 Tielt Therapie bij MS: update 2014 Dr. Philippe Tack Dienst Neurologie St-Andriesziekenhuis 8700 Tielt Aandoening van het CZS : hersenen en ruggenmerg Aantasting vd myelineschede, in 2de instantie ook axonen,

Nadere informatie

(naam) (voornaam) (aansluitingsnummer)

(naam) (voornaam) (aansluitingsnummer) BIJLAGE A : Model van het formulier bestemd voor de ziekenhuisapotheker Formulier bestemd voor de ziekenhuisapotheker voorafgaandelijk aan de facturatie van de specialiteit TYSABRI ( 4410000 van hoofdstuk

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014097328 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus

Nadere informatie

Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd

Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd Lotte Sondag, AIOIS neurologie Ewoud van Dijk, neuroloog Inhoud Casusbeschrijving Cerebraal veneuze sinustrombose Anatomie Pathofysiologie Epidemiologie en

Nadere informatie

Tysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds

Tysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Tysabri Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds ms Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl

Nadere informatie

Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027

Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027 Post-ECTRIMS Nascholing Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027 Disclosures Definitie ziekteprogressie Healthy CIS CIS CDMS RRMS SPMS Voorspellende factoren Kliniek Gender EDSS Genetica CSF Relapsen

Nadere informatie

Over multiple sclerose. Appendix. Over multiple sclerose. Nederlandse samenvatting Dankwoord List of publications Curriculum vitae

Over multiple sclerose. Appendix. Over multiple sclerose. Nederlandse samenvatting Dankwoord List of publications Curriculum vitae Over multiple sclerose Appendix Over multiple sclerose Nederlandse samenvatting Dankwoord List of publications Curriculum vitae Appendix 258 Over multiple sclerose Over multiple sclerose Multiple sclerose

Nadere informatie

MAVENCLAD (Cladribine)

MAVENCLAD (Cladribine) De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel MAVENCLAD. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie

Nadere informatie

Gelieve de patiëntenwaarschuwingskaart van Entyvio in te vullen en te overhandigen aan elke patiënt.

Gelieve de patiëntenwaarschuwingskaart van Entyvio in te vullen en te overhandigen aan elke patiënt. Deze informatie maakt deel uit van het Belgische en Luxemburgse risicobeheerplan, dat informatiemateriaal beschikbaar stelt aan gezondheidszorgbeoefenaars (en patiënten). Deze bijkomende risicobeperkende

Nadere informatie

inzake uitingen van Biogen over de geneesmiddelen Tysabri (natalizumab) en Tecfidera (dimethylfumaraat).

inzake uitingen van Biogen over de geneesmiddelen Tysabri (natalizumab) en Tecfidera (dimethylfumaraat). Citeerwijze: CGR 2 maart 2015, LS&R 1080; K14.012 (Merck tegen Biogen Idec) www.lsenr.nl 2 maart 2015 De Codecommissie (Kamer I) heeft het navolgende overwogen en beslist naar aanleiding van de klacht

Nadere informatie

Lange termijn follow up van coarctatio aorta

Lange termijn follow up van coarctatio aorta Diagnostiek en chirurgie in de levensloop van een patiënt met een aangeboren hart-afwijking. Coarctatio Aortae Lange termijn follow up van coarctatio aorta Toon (A.L.) Duijnhouwer, cardioloog Take home

Nadere informatie

Belangrijke risico-informatie over bèta-interferonen: risico op trombotische microangiopathie en nefrotisch syndroom

Belangrijke risico-informatie over bèta-interferonen: risico op trombotische microangiopathie en nefrotisch syndroom 8 september 2014 Belangrijke risico-informatie over bèta-interferonen: risico op trombotische microangiopathie en nefrotisch syndroom Geachte heer, mevrouw, In overleg met het wetenschappelijke Comité

Nadere informatie

inzake uitingen van Biogen over de geneesmiddelen Tysabri (natalizumab) en Tecfidera (dimethylfumaraat).

inzake uitingen van Biogen over de geneesmiddelen Tysabri (natalizumab) en Tecfidera (dimethylfumaraat). 2 maart 2015 De Codecommissie (Kamer I) heeft het navolgende overwogen en beslist naar aanleiding van de klacht in kort geding (CGR nummer: K14.012) op de voet van artikel 30 van het Reglement voor de

Nadere informatie

Behandeling met Tysabri

Behandeling met Tysabri Behandeling met Tysabri Natalizumab Inleiding U heeft een afspraak gemaakt voor behandeling met Tysabri (natalizumab). Voor deze behandeling wordt u opgenomen op de verpleegafdeling Neurologie van het

Nadere informatie

Update research LUMC en trials 20 mei 2017

Update research LUMC en trials 20 mei 2017 Update research LUMC en trials 20 mei 2017 Erik Niks, kinderneuroloog Chiara Straathof, neuroloog Nathalie Doorenweerd, onderzoeker DUCHENNE CENTRUM NEDERLAND 2 30-mei-17 Projecten Zorg Leren en gedrag

Nadere informatie

Wachten op de ultieme doorbraak

Wachten op de ultieme doorbraak NOVEMber 2012 VOL 3 NR 6 04 08 09 11 13 1 Highlights ECTRIMS congres Lyon 2012 Training van proprioceptie effect bij lage rugpijn Prof. Roos: Huntingtononderzoek is besmettelijk Uitkomst ARTIS: geen aspirine

Nadere informatie

Multipele Sclerose (MS)

Multipele Sclerose (MS) Multipele Sclerose (MS) MS is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg, die vooral bij jonge volwassenen voorkomt. In de eerste jaren komen de verschijnselen vaak in aanvallen, ook wel Schub of relapse

Nadere informatie

natalizumab (tysabri)

natalizumab (tysabri) patiënteninformatie natalizumab (tysabri) behandeling en werking medicijn Uw neuroloog heeft u het medicijn natalizumab (Tysabri) geadviseerd. Hoe werkt dit medicijn? Hoe wordt natalizumab toegediend?

Nadere informatie

Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018

Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Opbouw presentatie Wat is dementie Wat is DNA Wat is erfelijkheid Erfelijkheid

Nadere informatie

Handleiding voor patiënten. Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA

Handleiding voor patiënten. Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA Handleiding voor patiënten Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA Inhoudsopgave 1> Wat is LEMTRADA en hoe werkt het? 03 2> Bijwerkingen 04 3> Planning van uw

Nadere informatie

Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013

Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Nut van prognostische data De patiënt wil (vaak) weten: Hoe snel zullen mijn klachten toenemen?

Nadere informatie

Samenvatting 9 122 Chapter 9 Diabetes mellitus is geassocieerd met langzaam progressieve veranderingen in het brein, een complicatie die diabetische encefalopathie genoemd wordt. Eerdere studies laten

Nadere informatie

Dutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis

Dutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit

Nadere informatie

Om het risico op PML te verminderen wordt aanbevolen om de volgende acties te ondernemen:

Om het risico op PML te verminderen wordt aanbevolen om de volgende acties te ondernemen: Datum: 20 november 2015 Betreft: belangrijke risico-informatie: nieuwe maatregelen voor het minimaliseren van het risico op PML bij gebruik van Tecfidera (dimethylfumaraat) verbeterde regels voor monitoren

Nadere informatie

www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf

Nadere informatie

Een bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is

Een bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is Samenvatting 229 230 Samenvatting Een bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is een vorm van beroerte die vaak op jonge leeftijd optreedt en meestal ernstige gevolgen heeft:

Nadere informatie

Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief?

Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief? Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief? Dr. R.M. van den Berg-Vos, neuroloog Vergroot endovasculaire behandeling de kans op een goed

Nadere informatie

MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers

MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers INLEIDING De behandeling van relapsing-remitting vormen van multiple sclerose (MS) heeft

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische

Nadere informatie

Snelle daling van de bloeddruk bij het gaan staan

Snelle daling van de bloeddruk bij het gaan staan Snelle daling van de bloeddruk bij het gaan staan Orthostatische hypotensie Klinische Geriatrie IJsselland Ziekenhuis Inleiding Een snelle daling van de bloeddruk bij het gaan staan, of bij een houdingsverandering

Nadere informatie

Multiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling

Multiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling Multiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling Multiple Sclerose (MS) De aandoening Multiple Sclerose (MS) kan beperkingen met zich meebrengen in uw dagelijkse leven. In deze folder leest u wat het behandelprogramma

Nadere informatie

Wat is MS? MS en leeftijd. Nieuwe ontwikkelingen bij MS

Wat is MS? MS en leeftijd. Nieuwe ontwikkelingen bij MS Nieuwe ontwikkelingen bij MS B. Jelles, neuroloog Gelre ziekenhuizen lokatie Zutphen Wat is MS? Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel Auto-immuunziekte met ontsteking Sterk wisselend beloop MS

Nadere informatie

niet heeft gereageerd op een behandeling met interferon β en glatirameer, of

niet heeft gereageerd op een behandeling met interferon β en glatirameer, of > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Zorginstituut Nederland Pakket Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ S-GRAVENHAGE 0530.2016088937 Eekholt 4 1112 XH Diemen

Nadere informatie

De meest voorkomende bijverschijnselen zijn: Bijverschijnselen die weinig voorkomen: Bijverschijnselen die zelden voorkomen:

De meest voorkomende bijverschijnselen zijn: Bijverschijnselen die weinig voorkomen: Bijverschijnselen die zelden voorkomen: Methotrexaat Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met Methotrexaat in verband met een chronische ontstekingsziekte van de darmen (ziekte

Nadere informatie

Medicamenteuze behandeling van moeheid bij MS

Medicamenteuze behandeling van moeheid bij MS Medicamenteuze behandeling van moeheid bij MS Jop Mostert Neuroloog Inhoud Hoe deed ik het tot nu toe? Richtlijn Aanpak nazoeken medicamenteuze behandelingen MS Amantadine Modafinil Overige medicijnen

Nadere informatie

Echoes of pathology. Quantitative Magnetic Resonance Studies of the Normal-Appearing White and Grey Matter in Multiple Sclerosis

Echoes of pathology. Quantitative Magnetic Resonance Studies of the Normal-Appearing White and Grey Matter in Multiple Sclerosis Echoes of pathology. Quantitative Magnetic Resonance Studies of the Normal-Appearing White and Grey Matter in Multiple Sclerosis Hugo Vrenken ADC Cr DTI FA MRI MS MTI MTR NAA NAGM NAWM PPMS RRMS SPMS TR

Nadere informatie

Multiple Sclerosis anno 2017: Handvatten voor de bedrijfsarts. Joep Killestein, neuroloog VUmc

Multiple Sclerosis anno 2017: Handvatten voor de bedrijfsarts. Joep Killestein, neuroloog VUmc Multiple Sclerosis anno 2017: Handvatten voor de bedrijfsarts Joep Killestein, neuroloog VUmc Disclosures J. Killestein has accepted speaker and consulting fees from Merck-Serono, Biogen, Roche, Teva,

Nadere informatie

Informatie verspreid onder het gezag van het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten

Informatie verspreid onder het gezag van het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014026090 College voor zorgverzekeringen Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen

Nadere informatie

nr. mei 2019 Bijlage MS-Link mei 2019

nr. mei 2019 Bijlage MS-Link mei 2019 nr. 34 mei 2019 nr. 34 mei 2019 Medisch-wetenschappelijk magazine van MS-Liga Vlaanderen in dit nummer 4 CCSVI Venoplastie in multiple sclerose - Therapeutische interventie zonder enige evidentie Prof.

Nadere informatie

Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004

Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Thema 2.1: Infectie- en Immuunziekten Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Tentamencoördinator mw. Dr. I. Bakker Tentameninformatie Het tentamen bestaat uit 68 vragen, waarvan 53 gesloten en

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Sinds de eerste pathologische beschrijving van multiple sclerose (MS) door Jean-Martin Charcot (1868) zijn er bijna twee eeuwen gepasseerd. Vandaag de dag worden patiënten en artsen

Nadere informatie

Vasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie

Vasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vasculaire cognitieve stoornissen Geert Jan Biessels & Nenne van Kalsbeek Vascular Cognitive Impairment poli UMC Utrecht is dit een

Nadere informatie

www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar

Nadere informatie

MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers

MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers MULTIPLE SCLEROSE EN HAAR IMMUNOMODULERENDE BEHANDELING Een gids voor patiënten, hun familie en zorgverstrekkers INLEIDING De behandeling van relapsing-remitting vormen van multiple sclerose (MS) heeft

Nadere informatie

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. MAVENCLAD 10 mg tabletten cladribine

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. MAVENCLAD 10 mg tabletten cladribine Bijsluiter: informatie voor de gebruiker MAVENCLAD 10 mg tabletten cladribine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 177 Nederlandse samenvatting De ironie van ijzer Multipele sclerose (MS) is met een prevalentie van ongeveer 1 op 1000 een relatief veel voorkomende chronische aandoening van het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33063 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tan, Melanie Title: Clinical aspects of recurrent venous thromboembolism Issue

Nadere informatie

Stamcellen bij MS. Wetenschap, werkelijkheid en fictie. Joep Killestein

Stamcellen bij MS. Wetenschap, werkelijkheid en fictie. Joep Killestein Stamcellen bij MS Wetenschap, werkelijkheid en fictie Joep Killestein Juni 2018 Inhoud Medicamenteuze behandeling van MS Stamceltherapie bij MS Verschillen stamceltherapie en geregistreerde behandelingen

Nadere informatie

Nieuw stukje in de puzzel van RLS

Nieuw stukje in de puzzel van RLS november 2013 VOL 4 NR 5 04 11 14 16 19 1 Dossier ECTRIMS 2013 te Kopenhagen Cheval-studie onderzoekt hallucinaties bij Parkinson Onderzoek naar coping na traumatisch hersenletsel Aandacht voor sportneurologie

Nadere informatie

Je gaat het pas zien als je het doorhebt. (Johan Cruijff)

Je gaat het pas zien als je het doorhebt. (Johan Cruijff) Je gaat het pas zien als je het doorhebt. (Johan Cruijff) Chapter 6 NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 6 Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een neuro-inflammatoire en neurodegeneratieve

Nadere informatie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten

Nadere informatie

Erfelijke spastische paraparese

Erfelijke spastische paraparese Erfelijke spastische paraparese He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS EEN ERFELIJKE SPASTISCHE PARAPARESE? Erfelijke spastische paraparese is feitelijk een groep aandoeningen. Deze aandoeningen

Nadere informatie

Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken

Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken Zaterdag 17 maart 2018 De Landgoederij, Bunnik Naam Functie Maaike Vos Neuroloog Haaglanden Medisch Centrum Opbouw Inleiding Klachten en verschijnselen

Nadere informatie

Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntgegevens: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 02221

Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntgegevens: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 02221 In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 140, Bendamustine, Rituximab (BR) Standaard behandeling voor patiënten> 65 jaar KUUR 2 en verder Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntgegevens:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31463 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ocak, Gürbey Title: Vascular complications in kidney disease Issue Date: 2015-01-14

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3

Nadere informatie

Bijlage I. Wetenschappelijke conclusies

Bijlage I. Wetenschappelijke conclusies Bijlage I Wetenschappelijke conclusies 1 Wetenschappelijke conclusies Daclizumab beta is een gehumaniseerd IgG1 monoklonaal antilichaam dat signalering van IL-2 moduleert door signalering van de CD25-afhankelijke

Nadere informatie

Nationale Hartfalendag 2018

Nationale Hartfalendag 2018 Richtlijn palliatieve zorg 2018 Concrete adviezen tav medicatie in NYHA III-IV hartfalen Louise Bellersen cardioloog, RadboudUMC, Nijmegen Nationale Hartfalendag 2018 Vrijdag 28 september 2018 Disclosure

Nadere informatie

Meer mensen met MS, beter helpen

Meer mensen met MS, beter helpen Meer mensen met MS, beter helpen De progressie van de zenuwslopende ziekte multiple sclerose (MS) stoppen door het voorkomen van beschadiging aan de hersencellen bij mensen MS. Achtergrond MS werd tot

Nadere informatie