Griffier van de Staten. Geleidebrief informatief. Brief GS van 24 april 2012 met integrale voortgangsrapportage waterbeheer Zeeland, jaar 2011

Transcriptie

1 Griffier van de Staten Geleidebrief informatief Naam voorstel Brief GS van 24 april 2012 met integrale voortgangsrapportage waterbeheer Zeeland, jaar 2011 Betreft vergadering Commissie REW van 11 mei 2012 Te verzenden aan Commissie REW, rubriek 1 t/m 6 Verzenddatum 27 april 2012 Commissiegriffier Inhoudelijk ambtenaar Verantwoordelijk bestuurder Alma van Wallenburg, , ac.v.wallenburg@zeeland.nl Reinier van Nispen, , jr.v.nispen@zeeland.nl S.J. Heijning Inhoudelijk Aanleiding Bevoegdheid Voorstel Actieve informatieplicht GS GS Kennisnemen van de rapportage. Toelichting Kosten en dekking Overige informatie

2 N Gedeputeerde Staten bericht op brief van: uw kenmerk: DOC.Nf Z;ê,A:\ r-,. C~LASS ~~~ trml ~fil IIIIIIIIIIIMIIIIIIIfll ~ --- de voorzitter van Provinciale Staten t.a.v. Statengriffier ons kenmerk: atde,ing: Water en Natuur bijlage(n): 1 behéndelddoor: J.R. (Reinier) van Nispen doorkiesnummer: (0118) onde-rwerp: Aanbieding integrale voortgangsrapportage "Waterbeheer Zeeland", jaar APR Middelburg, 24 april 2012 Geachte voorzitter, Hierbij zenden wij u ter kennisneming de integrale voortgangsrapportage "Waterbeheer Zeeland" over het jaar De jaarlijkse voortgangsrapportage "Waterbeheer Zeeland" is een belangrijk toezichts- en sturingsinstrument voor de provincie in relatie tot de uitvoering van het regionale provinciale waterbeleid en de daaraan gekoppelde watermaatregelen die het waterschap als functionele uitvoeringsorganisatie uitvoert. De watermaatregelen staan verwoord in het waterbeheerplan van het waterschap en zijn afgeleid op basis van door Provinciale Staten vastgestelde provinciale kaders in het omgevingsplan Zeeland , incl. de vastgestelde planherziening Europese kaderrichtlijn water uit De jaarlijkse voortgangsrapportage heeft naast het inzichtelijk kenbaar maken van de voortgang van de belangrijkste Zeeuwse water (gerelateerde) maatregelen ook een belangrijke signalerende functie. Knelpunten in uitvoering worden tijdig inzichtelijk gemaakt en geagendeerd in de daarvoor ingestelde doelmatige ambtelijke- en bestuurlijke overleggen. De resultaten en conclusies uit de voortgangsrapportage worden dan ook besproken in het periodiek bestuurlijk overleg tussen provincie en waterschap die twee tot drie keer per jaar plaatsvindt. Hoogachtend, 'voorzitter r I V l "' <'"i > ProvrrlCiellurs Abdrj 6 MrddelllrJrg T [0!!8]- 63!0!1 www zeeland nl Postbus bod! F [ LA Mrddelburg

3 Integrale voortgangsrapportage waterbeheer Zeeland Beleidscyclus , jaar 2011 Auteurs: Reinier van Nispen, afdeling Water en Natuur provincie Zeeland Kees Steur, Afdeling Beleid Waterbeheer, waterschap Scheldestromen

4 Samenvatting Algemeen: Conclusies voor de planperiode , voortgang 2011: het uitvoeringstempo van maatregelen in het kader van de hoogwaterbescherming ligt op schema. het uitvoeringstempo van het stedelijk waterbeheer ligt op schema. Het is wel zaak de samenwerking tussen waterschap en gemeenten op dit gebied en gekoppeld daaraan, het bereiken van een doelmatigheidslag in de afvalwaterketen, verder te verbeteren en minder vrijblijvend te maken. de uitvoering van de water gerelateerde provinciale doelen natte ecologische verbindingszones en verdroging is vertraagd vanwege (rijks)bezuinigingen en de afhankelijkheid van de uitvoering van watermaatregelen waarvoor grond is benodigd (vrijwillige grondverwerving), zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers. de uitvoering van waterkwaliteitsopgave Kaderrichtlijn Water en de waterkwantiteitsopgave van Waterbeheer 21ste eeuw en de hieraan gekoppelde peilbesluiten ligt beneden het gewenste uitvoeringstempo. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn: 1. (rijks)bezuinigingen, wegvallen van financieringsinstrumenten, waardoor onzekerheid is ontstaan over de financiering 2. vrijwillige grondverwerving voor de uitvoering van inrichtingsmaatregelen verloopt traag en is moeizaam 3. complexe planvormingsprocessen o.a. gekoppeld aan opstellen watergebiedsplannen 4. fusie van voormalige waterschappen Zeeuws-Vlaanderen en Zeeuwse Eilanden, vormen van nieuwe organisatie Scheldestromen 2012 en verder: Het waterschap gaat meer capaciteit inzetten op het opstellen van watergebiedsplannen, de uitvoering van de Europese Kaderrichtlijn Water en de herziening van peilbesluiten. De focus zal daarbij sterk liggen op de uitvoering van gesubsidieerde projecten/maatregelen zoals de KRW-synergieprojecten en de projecten waarbij sprake is van POP- en Interreg-gelden. Daarnaast blijft er ingezet worden op het benutten van kansen en de uitvoering van geen-spijt-maatregelen ook al lopen deze vooruit op de nog vast te stellen watergebiedsplannen De provincie zal zich maximaal inspannen voor het zoeken naar alternatieve financieringsinstrumenten voor het financieren van verbrede waterprojecten. Daar waar noodzakelijk kan de provincie een rol spelen bij de verwerving van gronden. Ook in het nieuwe Omgevingsplan is opgenomen dat de provincie blijft inzetten op de verbreding van waterprojecten o.a. door het stimuleren van de aanleg van natte ecologische verbindingszones langs hoofdwaterlopen. 2

5 Inhoud Samenvatting... 2 Hoofdstuk 1 Inleiding... 4 Hoofdstuk 2 Uitgangspunten voortgangsrapportage... 6 Hoofdstuk 3 Voortgang uitvoering waterbeleid Zeeland Voorkomen van wateroverlast (WB21) Voortgang vaststelling watergebiedsplannen Peilbesluiten Beleidsthema Waterkwaliteit (KRW) Voortgang aanleg natuurvriendelijke oevers Voortgang aanleg vispassages Waterketen en water in de stad stedelijke waterplannen samenwerking in de afvalwaterketen Verdrogingsopgave (TOP-gebieden) Voortgang aanleg natte ecologische verbindingszones Hoogwaterbescherming Beleidsnota s Hoofdstuk 4 Conclusies en 2012 en verder Algemeen en verder Bijlage 1: Tabel: Lijst van voortgangsindicatoren Bijlage 2: Voortgang per KRW-oppervlaktewaterlichaam Bijlage 3: Voortgang per natte ecologische verbindingszone

6 Hoofdstuk 1 Inleiding In het bestuurlijk overleg tussen provincie en waterschap Scheldestromen 1 is afgesproken jaarlijks een regionale voortgangsrapportage waterbeheer Zeeland op te stellen om de voortgang van de uitvoering van de belangrijkste waterthema s te volgen. Dit betreft de maatregelen en beleidsafspraken zoals deze zijn vastgelegd in de regionale waterplannen van de provincie Zeeland (Omgevingsplan), waterschap Scheldestromen (Waterbeheerplan) en in de Regionale Bestuursakkoorden Water voor de planperiode Deze afspraak is tevens onderschreven door het Regionaal Bestuurlijk Overleg Schelde (RBOS) op 28 april Doelmatig waterbeheer In 2010 is in opdracht van het voormalige college van Gedeputeerde Staten een doelmatigheidsonderzoek uitgevoerd over de rollen en taken van het waterschap en de provincie Zeeland op gebied van hoogwaterbescherming en integraal waterbeheer. Doel was het voorkomen van onduidelijkheden over rollen, het identificeren van dubbelingen en het zoeken naar efficiëntere afstemmingstructuren. Als gevolg hiervan is begin 2011 een regiegroep waterschap-provincie van start gegaan (fig.1). Doel van deze regiegroep is project- en beleidsmatige afstemming, bespreking van de voortgang, agendering van knelpunten, het anticiperen op kansen, het identificeren van bestuurlijke zaken en het maken van afspraken maken over rollen en taken. Landelijk Bestuursakkoord Water (NBW) Binnen de samenwerking tussen waterschap en provincie wordt de lijn gehanteerd zoals afgesproken in het Landelijk Bestuursakkoord Water (2011). De provincie is verantwoordelijk voor het formuleren van de kaders en doelen voor het waterbeheer en houdt toezicht op de uitvoering van maatregelen door het waterschap en bewaakt tevens de voortgang. Het waterschap is verantwoordelijk voor het realiseren van de gestelde doelen binnen de daarvoor geldende kaders en termijnen. Op deze wijze dragen provincie en waterschap een gedeelde verantwoording voor het binnendijkse waterbeheer in Zeeland. Figuur 1: Samenstelling/schema regiegroep integraal waterbeheer provincie-waterschap (waterkwaliteit en waterkwantiteit). Ook bestaat er een soortgelijke structuur voor de hoogwaterbescherming. 1 Bestuurlijk overleg waterschap en provincie vindt 2 tot 3 x per jaar plaats. 4

7 Doel integrale voortgangsrapportage Zeeland 2011 Deze integrale voortgangsrapportage "waterbeheer Zeeland" heeft als doel het volgen van de jaarlijkse voortgang in de uitvoering van watermaatregelen en de daaraan gekoppelde provinciale- en rijksopgaven zoals verdroging en de realisatie van natte ecologische verbindingszones (synergiedoelen). De rapportage brengt in beeld welke voortgang er is geboekt ten opzichte van het voorgaande rapportagejaar De voortgangsrapportage past in het tussentijds evalueren van het vastgestelde waterbeleid en in de beleidscyclus Plan Do Check Act. De voortgangsrapportage als toezichtinstrument is gekoppeld aan het onderdeel check van de cyclus (fig.2). Aan deze voortgangsrapportage worden ook gegevens ontleend voor het opstellen van de provinciale omgevingsbalans die is gekoppeld aan het provinciale Omgevingsplan Plan Act Do Check Figuur 2: Schema beleidscyclus Route behandeling voortgangsrapportage over jaar Vaststellen door Gedeputeerde Staten van Zeeland 2. Ter kennisgeving aan de Statencommissie Ruimte, Ecologie en Water 3. Vaststellen door Dagelijks Bestuur van waterschap Scheldestromen 4. Ter kennisgeving aan de Commissie Waterbeheer van waterschap Scheldestromen. De rapportage wordt daarnaast ook besproken in het regulier bestuurlijk overleg tussen waterschap en provincie 5

8 Hoofdstuk 2 Uitgangspunten voortgangsrapportage De voortgangsrapportage waterbeheer wordt jaarlijks vastgesteld in het eerste kwartaal van het daaropvolgende jaar. Hiermee is de regionale Zeeuwse voortgangsrapportage tijdig beschikbaar voor de Nationale voortgangsrapportage "De watergang en Water in Beeld" die de voortgang van de maatregelen uit het Nationale waterplan in beeld brengt. Hieraan is ook gekoppeld de jaarlijkse uitvraag van het ministerie van Infrastructuur en Milieu over de regionale voortgangsinformatie over de uitvoering van Europese Kaderrichtlijn Water. De voortgangsrapportage waterbeheer wordt ook jaarlijks in het Regionaal Bestuurlijk Overleg Schelde (RBOS) ter kennisneming geagendeerd. Voor het volgen van de beleidsuitvoering voor de planperiode zijn de belangrijkste voortgangsindicatoren voor Zeeland geselecteerd (bijlage 1). Vanwege de jaarlijkse voortgangsrapportages vervallen de separate evaluaties van de Regionale Bestuursakkoorden Water die in 2010 nog zijn opgesteld. De wateropgave (maatregelen) uit beide bestuursakkoorden wordt binnen de voortgangsrapportage integraal als onderdeel meegenomen. Voortgangsrapportage 2011 De eerste voortgangsrapportage betrof het jaar Deze voortgangsrapportage 2011 geeft aanvullend daarop de voortgang weer van het kalenderjaar Doelrealisatie/totale opgave In de rapportage 2011 is de voortgang waar mogelijk ook grafisch gepresenteerd. Het doel hiervan is om visueel te presenteren of het uitvoeringstempo onder of boven de gewenste referentielijn ligt (fig. 3.) en op grond daarvan ook te aan te geven wat de oorzaak daarvan is. Figuur 3: Fictief voorbeeld: grafische voortgangspresentatie 100% Referentielijn/ streefuitvoeringstempo Huidige voortgang doelrealisatie bij voortzetting huidig uitvoeringstempo 50% Totale doelrealisatie % Resterende opgave tot % Doelrealisatie op

9 Hoofdstuk 3 Voortgang uitvoering waterbeleid Zeeland 3.1 Voorkomen van wateroverlast (WB21) Om het hele beheersgebied integraal op orde te brengen wordt per deelgebied een watergebiedsplan opgesteld (voorheen Waterplan buitengebied of peilbesluit nieuwe stijl). Hierin zijn maatregelen opgenomen voor het tegengaan van wateroverlast (WB21), het optimaliseren van het peilbeheer onder normale omstandigheden en het op orde brengen van de waterkwaliteit (KRW par. 3.2). Maatregelen die ingezet worden tegen de wateroverlast zijn: water vasthouden in natuurgebieden, de aanleg van extra berging (meestal in de vorm van brede flauwe oevers), vergroting van de gemaalcapaciteit en het maken van koppelingen tussen deelgebieden. In de gebieden waarvoor nog geen waterplan is vastgesteld worden vooruitlopend daarop geen-spijt-maatregelen uitgevoerd. Vandaar dat er in gebieden zonder vastgesteld waterplan toch al sprake is van voortgang in de uitvoering (tabel 1 en 2, kaart 1). Watergebiedsplannen Het beheersgebied is opgedeeld in zeventien afwateringsgebieden: Sint Philipsland, Maelstede-Dekker, Noord-Beveland, Schenge, Zak van Zuid-Beveland, Tholen, Walcheren, Schouwen, Duiveland, Zuid-Beveland oost, Paal e.o., Campen, Othene, Braakman e.o., Nol Zeven/Cadzand, Nummer Één en Nieuwe Sluis. In 2020 alle gebieden op orde Provincie en waterschap hebben afgesproken dat alle afwateringsgebieden in 2020 wat betreft wateroverlast op orde zijn. Urgente wateroverlastgebieden worden daarbij als eerste aangepakt. De inzet is om deze gebieden in 2015 op orde te hebben. Verbreden van watergangen als maatregel voor het tegengaan van wateroverlast (WB21) 7

10 Voortgang vaststelling watergebiedsplannen In 2011 zijn er geen nieuwe waterplannen vastgesteld. Ondanks dat niet alle waterplannen gereed zijn voert het waterschap geen-spijt-maatregelen uit door het verhogen van de gemaalcapaciteit(afvoeren) en het verbreden van watergangen (waterberging). Tabel 1: Stand van zaken watergebiedsplannen gebied plan Vastgesteld plan planvorming Sint Philipsland X Maelstede en Dekker X Noord-Beveland X Schengegebied X Zak van Zuid-Beveland X Tholen X Zuid-Beveland oost X Walcheren Duiveland Schouwen Paal X Braakman Campen Cadzand en Nol zeven Nummer Een Nieuwe Sluis Othene plannen in voorbereiding 2012 X X X X X X Tabel 2: stand van zaken voortgang op orde deelgebieden WB21 per per % % X X X vooruitgang % Sint Philipsland Maelstede en Dekker Noord-Beveland Schengegebied Zak van Zuid-Beveland Tholen Zuid-Beveland oost Walcheren Duiveland Schouwen Paal Braakman Campen Cadzand en Nol Zeven Nummer Een Nieuwe Sluis Othene Tabel 3: voortgang totale beheersgebied op orde (figuur 4) Datum WB21 op orde Per % Per % Per % 8

11 Voortgang doelrealisatie WB21 Zeeland % totale beheersgebied op orde Totale doelrealisatie Figuur 4: Voortgang doelrealisatie WB21 (tegengaan wateroverlast) totale beheersgebied streeftempo WB21 uitvoering huidige voortgang WB Totale doelrealisatie WB21 0 Figuur 5: Voortgang realisatie WB , groene gestippelde lijn is verwachte indicatieve doelrealisatie (70%) bij continuering van het huidige uitvoeringstempo. 9

12 De huidige voortgang van uitvoering van WB21 maatregelen ligt beneden het streeftempo. De voornaamste redenen daarvoor zijn de trage verwerving van gronden voor de uitvoering van ruimtelijke WB21-maatregelen, het noodzakelijke complexe planvormingsproces (modelmatige berekeningen) en de fusie tussen de voormalige waterschappen Zeeuws-Vlaanderen en Zeeuwse Eilanden (verschillende methodieken m.b.t. aanpak planvorming). Daarnaast kost een gedegen planvorming tijd om draagvlak te creëren en de passende en de meest kostenefficiënte maatregelen te bepalen. 2012, van twee planvormingsmethoden naar één integrale aanpak In 2011 heeft het waterschap gewerkt aan de harmonisatie van de "peilbesluiten nieuwe stijl" methode die door het voormalig waterschap Zeeuws-Vlaanderen werd gehanteerd en de Gebieds Gerichte Aanpak-methode van het voormalig waterschap Zeeuwse Eilanden. Alle stappen die nodig zijn voor een goed planvormingsproces zijn vastgelegd in een draaiboek dat toepasbaar is op het gehele beheersgebied van waterschap Scheldestromen. Doel van het stappenplan is het planvormingsproces efficiënt te doorlopen, zodat voor het gehele waterschapsgebied watergebiedsplannen en peilbesluiten vastgesteld worden die voldoen aan de landelijke en provinciale normen en kaders (GGOR, WB21 en KRW). De uitvoering van maatregelen ligt niet stil. Maatregelen die gekenmerkt kunnen worden als geen-spijt-maatregelen worden vooruitlopend op de vaststelling van de watergebiedsplannen zoveel mogelijk uitgevoerd. Waterberging Wateroverlast 10

13 Kaart 1

14 Peilbesluiten Het vaststellen van peilbesluiten is onlosmakelijk verbonden met de planvorming die leidt tot het opstellen van watergebiedsplannen (par ). Volgens de provinciale verordening moeten peilbesluiten ouder dan 12 jaar worden herzien. Tabel 4: Alle gebieden met een peilbesluit niet ouder dan 12 jaar (analoog aan de provinciale verordening). peilgebied ha vastgesteld in Prunje (proefgebied) Goese Meer en kanaal Scherpenissepolder (proefgebied) Bath Yerseke Moer (proefgebied) Dekker Schakerloopolder (proefgebied) Paal Walcheren natuurgebieden Zuidkust Schouwen (proefgebied) natuurgebieden Walcheren t Sloe bij Borsele Walcheren Peilbesluit Margarethapolder totaal In totaal is ha voorzien van een actueel peilbesluit (inclusief proefgebieden). Dit is slechts 13% van het beheersgebied. De rest van het beheersgebied heeft geen actueel peilbesluit. Het uitvoeringstempo voor de herziening van peilbesluiten voldoet niet aan de gestelde eisen. Als actie hierop wordt in 2012 gestart met het opstellen van de peilbesluiten voor de gebieden waarvoor al een watergebiedsplan is vastgesteld. Bij nieuwe watergebiedsplannen wordt het peilbesluit direct na het vaststellen van het watergebiedsplan opgesteld.

15 Kaart 2

16 3.2 Beleidsthema Waterkwaliteit (KRW) De Europese Kaderrichtlijn Water die sinds 2000 van kracht is kent een lange implementatielijn. In de periode 2005 t/m 2009 zijn binnendijkse wateren begrensd als oppervlaktewaterlichaam en zijn waterkwaliteitsdoelen en maatregelen opgesteld. Deze zijn vastgelegd in regionale waterplannen van provincies en waterschappen en in het stroomgebiedbeheerplan van het Rijk. De KRW-maatregelen kennen voor de Europese Commissie een resultaatsverplichting. Effect van bezuinigingen op het maatregelenpakket KRW Binnen Zeeland zijn veel watermaatregelen, o.a. de KRW-maatregelen natuurvriendelijke oevers en peilaanpassing gekoppeld aan andere doelen zoals de realisatie van de ecologische hoofdstructuur, recreatie, cultuurhistorie en andere rijks-en/of provinciale doelen. Rijksbezuinigingen zoals de herijking van de ecologische hoofdstructuur hebben direct effect op de middelen voor de uitvoering van de KRW-maatregelen. Binnen Zeeland is in 2011 globaal geïnventariseerd dat 89 ha ecologische hoofdstructuur benodigd is voor de inrichting van de KRW-maatregel natuurvriendelijke oevers langs de oppervlaktewaterlichamen. Het mogelijk wegvallen van deze EHS heeft naast een directe invloed op het doelbereik ook een negatief effect op de uitvoeringskosten die bij het waterschap liggen. Uitgangspunten Rijk i.r.t. bezuinigen op regionale KRW-maatregelen Vanuit het Rijk liggen er duidelijke randvoorwaarden voor het bezuinigen op KRWmaatregelpakketten. Waterschappen mogen KRW-maatregelen die direct beïnvloed worden door Rijksbezuinigingen verder faseren c.q. in de tijd naar achter verplaatsen (planperioden of ). Verdergaande bezuinigingen zijn echter voor risico van de regionale partijen (besturen). Het Rijk zal de motiveringen door regionale partijen bij de verdere fasering van KRW-maatregelen dan ook op basis hiervan doorlichten. Indien deze niet voldoen aan de uitgangspunten (KRW-richtlijnen) zal het Rijk eventuele financiële boetes vanuit de Europese Commissie verhalen op de regionale verantwoordelijke partijen. De Wet NErpe (Naleving Europese regelgeving medeoverheden, 2011) maakt dit mogelijk. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (DGRW) zal daarover in mei 2012 een brief aan de regionale partijen sturen. Tabel 5: Overzicht stand van zaken uitvoering KRW-maatregelen op 1 januari 2012 Maatregel Eenheid Totale opgave per per Voorbereiding/ planvorming Vispassages Stuks (stuwen en gemalen) * Natuurvriendelijke oevers * Aantal km Uitvoeren actief ha visstandbeheer Uitvoeren onderzoek ** Aantal * een aantal vispassages en km natuurvriendelijke oevers maakt onderdeel uit van de synergieprojecten Zeeland (tabel 7). ** de onderzoeken dienen afgerond te zijn op i.v.m planvorming stroomgebiedsbeheerplan

17 Voortgang aanleg natuurvriendelijke oevers Flauwe of natuurvriendelijke oevers langs kaderrichtlijnwateren dragen bij aan het behalen van de ecologische- en chemische waterkwaliteitsdoelstellingen vanwege de toename van natuurlijke structuur. De toename van structuur betekent een grotere directe contactzone van oever- en waterplanten met het water. In combinatie met verschillende waterdiepten in de oeverzone ontstaat zo een geschikt/verbeterd leefgebied voor de vanuit de kaderrichtlijn water belangrijke groepen van waterorganismen (o.a. vissen en diverse waterinsecten, worm- en kreeftachtigen, schelpdieren etc.). Daarnaast draagt het verbreden van de oppervlaktewaterlichamen ook bij aan het tegengaan van wateroverlast, de verfraaiing van het Zeeuwse landschap en aan het realiseren van natte ecologische verbindingszones of migratiewegen voor op het land levende dieren en planten die voor overleving hiervan afhankelijk zijn. De natuurvriendelijke oever De totale KRW-opgave voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers langs de KRWwaterlichamen bedraagt 381 km van gemiddeld 1 ha/km. Hiervan was aan het begin van de planperiode (1 januari 2010) al 153 km afgerond. Er moet dus nog 228 km worden gerealiseerd, waarvan 100 km in de planperiode (tabel 6, fig. 6 en 7, kaart 3). 15

18 tabel 6: stand van zaken uitvoering natuurvriendelijke oevers 1 januari 2012 Totale opgave gerealiseerd opgave opgave gerealiseerd gerealiseerd km 153 km 100 km 128 km 2 km 6 km 120% streeftempo uitvoering huidige voortgang 100% 80% 60% 40% 20% totale doelrealisatie 228 km NVO gereed 0% Figuur 6: Voortgang realisatie natuurvriendelijke oevers , groene gestippelde lijn is verwachte indicatieve doelrealisatie 70% (circa 250 km NVO eind 2015) bij continuering van het huidige uitvoeringstempo. 16

19 120% 100% 80% 60% 40% 20% streeftempo huidige voortgang Totale doelrealisatie: 100 km NVO 0% Figuur 7: Voortgang realisatie natuurvriendelijke oevers , groene gestippelde lijn is verwachte indicatieve doelrealisatie 32% (circa 32 km NVO eind 2015). 17

20 In 2011 is 8 km gerealiseerd, voornamelijk in de oppervlaktewaterlichamen Willem en Sint-Maartensdijk (fig. 8). Dit is 8% van de opgave voor de planperiode (fig. 7). Van de totale wateropgave (381 km) is per 1 januari % gerealiseerd (fig. 6). De voortgang per kaderrichtlijn oppervlaktewaterlichaam is weergegeven op kaart 3 en in bijlage 2. Het uitvoeringstempo van de aanleg van natuurvriendelijke oevers ligt beneden het streeftempo. Oorzaken hiervan zijn de trage vrijwillige grondverwerving langs waterlichamen en de ingezette rijksbezuinigingen op het Natuurbeleid (ILG, Impuls Landelijk Gebied). 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Totale doelrealisatie Schouwen t Sas Dreischor Duiveland - Ouwerkerk Duiveland-Oosterland De Luijster Eendracht De Noord - Stavenisse St-Maartensdijk Loohoek De Valle Adriaan Willem Poppekinderen Boreel Kleverskerke Zuidwatering De Piet Oosterland Wilhelmina Dekker Maelstede Hellewoud Van Borssele De Moer Glerum Waarde Bath Bath-oost 1-jan jan jan Figuur 8: Voortgang per KRW oppervlaktewaterlichaam uitgedrukt in % ten opzichte van de 100% beoogde doelrealisatie (kaart 3). 18

21 Kaart 3

22 Rijksbezuinigingen op Impuls Landelijk Gebied Voor de financiering van de KRW-maatregelen is uitgegaan van cofinanciering vanuit de Impuls Landelijk Gebied (ILG) en de provinciale Blauwe Impuls middelen. Dit omdat via verbrede waterprojecten ook rijks- en provinciale doelen worden gerealiseerd. De ILGgelden voor verdroging, milieutekorten (kwaliteitsbaggeren), Nationaal Landschap, recreatie en Natte-as EHS zijn door rijksbezuiniging op het ILG komen te vervallen. Daarnaast speelt ook de herijking van de provinciale ecologische hoofdstructuur een rol omdat op basis van de huidige provinciale begrenzing van de ecologische hoofdstructuur ruim 89 ha fysieke EHS benodigd is voor het realiseren van circa 55 km natuurvriendelijke oevers langs waterlichamen gedurende Blauwe Impulsmiddelen De provinciale Blauwe Impulsmiddelen zijn gekoppeld aan collegeperioden. De middelen worden ingezet voor verbrede waterprojecten. Hierbij realiseert het waterschap provinciale doelen zoals natte ecologische verbindingszones, recreatie (wandelnetwerk) en de toename van de leefbaarheid. Ter overbrugging van het oude naar het nieuwe Omgevingsplan heeft het nieuwe college van Gedeputeerde Staten besloten om deze middelen voor 2012 eenmalig te continueren. In 2012 zullen Provinciale Staten het nieuwe Omgevingsplan en de bijbehorende middelen vaststellen. Alternatieve financieringsbronnen/e.u. subsidies De koppeling KRW/EHS is destijds bij de totstandkoming van waterplannen gemaakt uit oogpunt van synergie en kostenefficiëntie binnen Zeeland. Bij het wegvallen van ILG middelen betekent dit voor de samenvallende KRW-natuurvriendelijke oevertrajecten een kostentoename van meer dan 50% voor het waterschap. Provincie en waterschap spannen zich dan ook maximaal in om alternatieve financieringsbronnen te zoeken voor de na 2012 wegvallende ILG-middelen en mogelijke provinciale blauwe impulsmiddelen. Er wordt ingezet op Europese gelden zoals Plattelandontwikkelingsgelden (POP), Interreg IVb (Scaldwin). Daarnaast worden de mogelijkheden onderzocht van de Gemeenschappelijk Landbouw Gelden (GLB) die vanaf 2014 beschikbaar komen voor het financieren van zogenaamde Blauwe Diensten (subsidie aan agrariërs in ruil voor de uitvoering van watermaatregelen) Vanwege de synergie tussen de KRW en de EHS is het wachten op de uitkomsten van het herijkingsproces van de provinciale ecologische hoofdstructuur (ontwikkelingsruimte). De toekenning van de ontwikkelingsruimte per provincie gebeurt in IPO-verband. Conform het onderhandelingsakkoord decentralisatie Natuurbeleid wordt prioriteit gegeven aan de realisatie van de Internationale verplichtingen (Natura 2000, Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en KRW). Planning daarbij is dat na 1 juli 2012 de nieuwe ontwikkelingsruimte van de EHS per provincie inzichtelijk is in combinatie met de daarmee te realiseren internationale verplichtingen Natura 2000/PAS en KRW. Daarna kan ingeschat worden welke koppelingen tussen de EHS en KRW nog (financieel) mogelijk zijn. Planvorming/programmering/voorbereiding voor uitvoering In 2012 ligt de focus op de voorbereiding van projecten die gekoppeld zijn aan Rijks- en Europese subsidies. Deze projecten kennen een uiterste realisatietermijn voor het afronden van projecten en/of doelen. Speciale inzet vanuit de provincie en waterschap is daarvoor noodzakelijk. Binnen deze projecten is destijds ook rekening gehouden met een cofinanciering voor de daaraan gekoppelde EHS-doelen. Door het wegvallen hiervan zoekt de provincie naar alternatieve financieringsbronnen. Een voorbeeld daarvan zijn plattelandsontwikkelingsgelden (POP). Hierdoor is het

23 synergieproject Veerse Kreek en Veerse Veste in 2011 in uitvoering gegaan. Ook is vanwege de provinciale inbreng het percentage rijkssubsidie van maximaal 30% t.o.v. de totale projectkosten verruimd naar 45% zodat deze projecten doorgang konden vinden. Synergieprojecten Zeeland Voor het uitvoeren van KRW-maatregelen in combinatie met meerdere rijksdoelen is eind 2008 ruim 4 miljoen euro aan synergiegelden als rijkssubsidie toegekend aan een aantal specifieke waterbrede projecten in Zeeland. Deze projecten omvatten een aanzienlijk deel van de totale doelrealisatie KRW Onderstaande tabel geeft een overzicht van deze projecten incl. de daaraan gekoppelde subsidies Tabel 7: Stand van zaken synergieprojecten Zeeland Project KRW opgave Synergiedoelen Subsidies 1. Vispassages 26 stuks EHS KRW-synergie * Provinciale Blauwe Impuls middelen 2. Natuurvriendelijke oevers (NVO's) 3. Veerse Kreek en Veerse Veste 26,6 km EHS, WB21, Landschap en Recreatie 3 km NVO EHS, Landschap, Cultuurhistorie en Recreatie 4. Othene 20 km NVO EHS, WB21, Landschap en Recreatie 5. Campen 14,4 km NVO 6. Paal (reserveproject) 6,6 km NVO EHS, WB21, Landschap en Recreatie EHS, WB21, Landschap en Recreatie KRW- synergie POP2 ** Provinciale Blauwe Impuls gelden KRW-synergie POP2 Provinciale Blauwe Impuls gelden KRW-synergie POP2 Interreg IVb Provinciale Blauwe Impuls gelden KRW-synergie POP2 Provinciale Blauwe Impuls gelden KRW-synergie POP2 Provinciale Blauwe Impuls gelden synergieproject Gereed Voorbereiding/ planvorming/ uitvoering 1. Vispassages 2 stuks 1 2. Natuurvriendelijke oevers - 15 km (NVO' s) Zeeuwse Eilanden 3. Veerse Kreek en Veerse Uitvoering 3 km NVO Veste Othene - 14 km, waarvan in deelprojecten: 1,0 km Steenovens 0,5 km Spuikreek 5,4 km Moerspuische watergang 2,5 km Linies van Axel 5. Campen - 7,2 km, project Moerschans 6. Paal (reserve project) - - * Op basis van rijksvoorwaarden dienen de synergieprojecten KRW uiterlijk in uitvoering te zijn ** Voor de POP2 (POP nu) projecten geldt een uitvoeringsperiode

24 Overige KRW-inrichtingsprojecten Buiten de synergieprojecten wordt een aantal andere projecten voorbereid die zijn opgevoerd voor het verkrijgen van zogenaamde POP2-subsidiegelden (Vitaal platteland, ruim 1,1 miljoen Euro). Dit zijn: Tabel 8 (kaart 4) Waterlichaam Opgave/doelen Natuurvriendelijke Geplande uitvoering oever Maelstede-Dekker KRW 1,3 km WB21 Natte ecologische verbindingszone Landschap Recreatie Wilhelmina KRW WB21 EHS/verdroging Natte ecologische verbindingszone Landschap Recreatie 4,3 km Cadzand (deelproject Sluissche Veer-'t Planken'uus) KRW WB21 Natte ecologische verbindingszone Landschap Recreatie 2,6 km Voortgang aanleg vispassages Diverse vissoorten zijn afhankelijk van het bereiken van voldoende leef-, verblijfs- en voortplantingsgebieden. De bereikbaarheid van deze gebieden is zeer beperkt door de aanwezigheid van veel kunstwerken (stuwen en gemalen) die voor het operationele waterbeheer noodzakelijk zijn (beleidsnota Visbeheer, 2009). Hierdoor dreigen soorten zoals de in Europa bedreigde soort aal of paling permanent te verdwijnen uit de Zeeuwse binnenwateren. Aal of paling is ook een belangrijke soort voor de in Zeeland aanwezige beroeps- en sportvisserij. Het uitsterven van deze soort zal dan ook een negatieve invloed hebben op deze sectoren. Het volledig kunnen bereiken en benutten van binnen- en buitendijkse watersystemen draagt bij aan de instandhouding van vissoorten en het behalen van de voor de Europese Kaderrichtlijn water vereiste ecologische waterkwaliteit 22

25 120% 100% streeftempo uitvoering % huidige voortgang 60% 40% 20% 0% totale doelrealisatie: 31 stuks Figuur 9: Voortgang realisatie vispassages , groene gestippelde lijn is verwachte Indicatieve doelrealisatie 70% (circa 22 vispassages aan het einden van 2015) bij voortzetting van het huidige uitvoeringstempo. De realisatie van 31 vispassages draagt naast andere inrichtingsmaatregelen bij aan het bereiken van de doelen voor de Europese Kaderrichtlijn Water. Indirect ook aan de instandhouding van de beroeps- en sportvisserij binnen Zeeland. Uit fig. 9 blijkt dat het uitvoeringstempo beneden het streeftempo ligt. Bij het waterschap en de provincie wordt in de periode 2010 t/m 2013 ingezet op het realiseren van vispassages die gericht zijn op het opheffen van barrières tussen de rijks- en binnendijkse wateren. Deze vallen onder het synergieproject "aanleg vispassages in waterlichamen" waarvoor het Rijk subsidie beschikbaar stelt. Subsidies Voor vispassages tussen binnen- en buitendijkse waterlichamen heeft Rijkswaterstaat voor de periode een subsidie van ,- beschikbaar gesteld (samenwerkingsovereenkomst vispassages 2010). Daarnaast heeft het Rijk voor de realisatie van vispassages waarbij sprake is van het behalen van nevendoelen, zoals natuurdoelen voor de Zuidkust van Schouwen, voor ruim ,- synergiemiddelen beschikbaar gesteld (2008). Voorwaarde hierbij is dat deze vispassages voor zijn gerealiseerd. Planvorming/programmering/voorbereiding voor uitvoering Gereed: Poppekinderen, aalgoot Glerum en Maelstede. Als onderdeel van de synergieprojecten Zeeland: gereed 1 stuw in Poppekinderen en 1 stuw in Othene. In voorbereiding (uitvoering voorzien in 2012): gemaal Prommelsluis en Stuw aan de Boogerd weg (Prunjepolder). De overige 23 vispassages zijn opgenomen in de planning. 23

26 Synergieproject "Aanleg vispassages in waterlichamen" (Kaderrichtlijn Water) Het deelproject "Aanleg vispassages in kaderrichtlijn oppervlaktewaterlichamen" is onderdeel van de door het Rijk toegekende synergiegelden KRW. Hiervoor is voor de periode een aantal vispassages geprogrammeerd die onderdeel uitmaken van het totaal aantal voor 2015 te realiseren vispassages (zie tabel 9). Met het synergieproject worden kunstwerken (gemalen en stuwen) passeerbaar gemaakt voor migrerende vissoorten van buiten- naar binnenwater en in binnendijkse oppervlaktewateren. De vispassages maken daarbij tevens onderdeel uit van de provinciale opgave natte ecologische verbindingszones Zeeland (nota Natte ecologische verbindingszones Zeeland 2010). De werken maken deel uit van het Kaderrichtlijn Water maatregelenpakket en zijn als resultaatsverplichting opgenomen in het waterbeheerplan van het waterschap en in het Stroomgebiedbeheerplan Schelde van het Rijk voor de planperiode Tabel 9: programmering synergieproject vispassages KRW KRW-waterlichaam werken kosten planning 12 Schouwen Vishevel Prommelsluis Schouwen Stuwen binnen gebied Duiveland- Vishevel Ouwerkerk Ouwerkerk 16 Duiveland- Vishevel Oosterland Oosterland 22 Loohoek Vishevel + stuwen /14 26 Poppekinderen Stuwen binnen gebied Het totale investeringsbedrag is geraamd op ,-. De provincie draagt hierin bij tot een maximum van ,-. Dit is opgebouwd uit ,- KRW-synergiegelden uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied en ,- Blauwe Impulsgelden. Voor de genoemde werken (Prommelsluis en Loohoek) heeft Rijkswaterstaat een bijdrage van in totaal ,- toegezegd. Aalgoot Kattendijke Vispassage Bieweg 24

27 Kaart 4

28 Voortgang onderzoeksprojecten 1. Uitvoeren onderzoek In uitvoering: 1. proeftuin KRW (KRW-pilot Dreischor) 2. bronnenonderzoek nutriënten 3. peilgestuurde drainage 4. aangepast peilbeheer 5. waterkwaliteitspoor 1. Proeftuin Kaderrichtlijn Water (Dreischor) Wat is het doel van het project? Proeftuin Kaderrichtlijn Water is een gebiedsgericht project waarbinnen allerhande maatregelen worden getroffen die de emissies uit vooral diffuse bronnen moeten verminderen. Het project kent verschillende doelgroepen: - de landbouwsector - gemeente(n) - burgers - niet-agrarische bedrijven Het project kent meerdere doelen. Aan het einde van het project is het volgende gerealiseerd: 1. De doelgroepen binnen het gebied zijn bekend met hun mogelijkheden het milieu (in dit geval het oppervlaktewater) minder te belasten; 2. Een deel van de deelnemers binnen het gebied verandert zijn gedrag, waardoor zij het milieu minder belasten; 3. Een deel van de deelnemers binnen het gebied heeft aan het einde van het project de intentie om het milieu blijvend minder te belasten; 4. De waterkwaliteit in het gebied verbetert meetbaar; 5. Het project is in Zeeland ook buiten het proefgebied bekend; 6. Er heeft een vruchtbare uitwisseling van ervaringen plaatsgevonden met de gebieden in Oost- en West-Vlaanderen; 7. Er bestaat duidelijkheid of een gebiedsgerichte aanpak van emissies uit diffuse bronnen een geschikt instrument is om in Zeeland de doelstellingen voor de Kaderrichtlijn Water te behalen. Looptijd project: De looptijd van het project is van november 2010 tot oktober Beknopte samenvatting voortgang en realisatie sinds de start van het project: In november 2010 is het project met een informatiebijeenkomst van start gegaan. In het voorjaar van 2011 is de ringgracht gebaggerd om de vervuilde waterbodem te saneren.

29 Verder is in de eerste helft van 2011 een cursus ecologisch tuinieren gegeven aan geïnteresseerde burgers en voert de basisschool de Klimop gedurende de projectperiode een watch-project uit. Ook is een wegberm ingezaaid met een kruidenmengsel en beplant ter stimulering van natuurlijke vijanden voor natuurlijke plaagbestrijding in het naastliggende akkerbouwperceel. In de landbouw zijn ook verschillende activiteiten uitgevoerd. Voor de deelnemers is een mineralenmanagementplan gemaakt voor hun bedrijf en er is een gewasbeschermingplan gemaakt voor alle deelnemende bedrijven. Op het gebied van landbouw zijn verschillende demonstratiebijeenkomsten georganiseerd over nieuwe apparatuur op spuitmachines. De gemeente Schouwen-Duiveland heeft in Dreischor overbodige paden verwijderd om onkruidgroei terug te dringen en daardoor minder gebruik van bestrijdingsmiddelen. Beknopte samenvatting acties voor de eerste helft van 2012 Voor de burgers wordt een informatieavond over onkruid op verhardingen verzorgd. In juni wordt een brede publieksbijeenkomst verzorgd in de vorm van een fietstocht langs de verschillende projectonderdelen. Voor de deelnemende boeren worden verschillende informatieavonden en excursies georganiseerd. Ook worden de activiteiten uit 2011 geëvalueerd en wordt besproken wat in 2012 beter kan. Er wordt een onderzoek uitgevoerd naar mogelijk hergebruik van regenwater uit de kern (bijvoorbeeld Dreischor) voor alternatieve toepassingen waaronder in de landbouw. Gedurende de hele projectperiode worden waterkwaltiteitsmetingen en gewasbeschermingsmetingen uitgevoerd. 2. KRW onderzoeksmaatregel Nutriënten onderzoek (relatie grondwater oppervlaktewater) 27

30 Het bronnenonderzoek nutriënten heeft als doel om het inzicht te vergroten in de invloed van de grondwaterkwaliteit op de oppervlaktewaterkwaliteit voor wat betreft de nutriënten stikstof en fosfaat. De eerste fase van het onderzoek bestaat uit een omvangrijke analyse van beschikbare grond en oppervlaktewaterdata. Op basis daarvan wordt een aantal locaties geselecteerd waar in de tweede fase een aanvullend meetprogramma met continumetingen wordt uitgevoerd. Daarbij worden meetresultaten afkomstig van overlappende projecten (peilgestuurde drainage) meegenomen. Uit de analyse van beschikbare data volgt dat de nitraatbelasting vrijwel volledig voor rekening komt van uit- en afspoeling in landbouwgebieden. Tijdens afvoerpieken treden pieken in N-gehaltes op waarbij het aandeel nitraat-n oploopt tot 80%. In kwelbelaste zoute natuurgebieden is zowel het gehalte als het aandeel van nitraat-n zeer laag. Deze bevindingen moeten nog in een rapportage verwerkt worden. Voor het aanvullende meetprogramma (2 e fase) zijn twee gebieden geselecteerd: afvoergebied Dekker (kwel) en de Paardengatse watergang (geen kwel). In deze gebieden moeten zowel boven- als benedenstrooms metingen worden verricht. Het waterschap neemt hiervoor 4 meetlocaties per op in het meetprogramma. Op de benedenstroomse locaties zou tevens meetapparatuur voor continue metingen geïnstalleerd moeten worden. Mede door onzekerheden rond de financiering heeft dit nog niet plaatsgevonden. Per meetlocatie moet rekening worden gehouden met een investering van ca euro. 3. Peilgestuurde drainage (onderzoek Rusthoeve ZLTO) Hoge nutriëntengehaltes vormen één van de grootste waterkwaliteitsproblemen in de binnendijkse waterlichamen. Peilgestuurde drainage blijkt op zandgronden een positief effect te hebben op de waterkwaliteit en biedt bovendien hydrologische en landbouwkundige voordelen. Om na te kunnen gaan in hoeverre deze effecten ook op kleigronden optreden is in augustus 2008 een projectplan geschreven voor een 'Onderzoek naar waterkwaliteitseffecten van peilgestuurde diepe drainage'. Voor het project zijn subsidies toegekend vanuit het Innovatieprogramma KRW en Interreg. Cofinanciering van het project wordt geleverd door de provincie Zeeland, de ZLTO en waterschap Scheldestromen. Verloop project In december 2009 is het project Europees aanbesteed en in februari 2010 is het project gegund aan een consortium van Grontmij en Alterra. De start van het belangrijkste onderdeel van het project (het meetprogramma) heeft aanzienlijke vertraging opgelopen vanwege de zoektocht naar een geschikt perceel en onderhandelingen over vergoedingen en verantwoordelijkheidsverdeling. Uiteindelijk is het drainagesysteem eind april 2010 aangelegd en is de monitoring gestart. Veel continumetingen zijn pas in oktober/november 2010 gestart. Looptijd In eerste instantie is uitgegaan van een looptijd van het project van januari 2009 tot december Afhankelijk van beschikbare financiering zouden de mogelijkheden voor verlenging bezien worden. Vanwege de opgelopen vertraging is in 2011 bij Agentschap NL een tweede verzoek tot uitstel van de einddatum van het project tot 1 juli 2012 ingediend. Dit verzoek is gehonoreerd. De einddatum voor IP-KRW is gesteld op 30 juni Met de nu beschikbare financiën kunnen de metingen voor het project worden voortgezet tot april De eindrapportage wordt in september opgeleverd. Inzet is om het 28

31 meetprogramma langer door te laten lopen. Financiering daarvoor moet nog gevonden worden. Afhankelijk van de definitieve subsidievaststelling kan hier mogelijk nog een deel van de gereserveerde middelen voor beschikbaar komen. Resultaten Afgezien van problemen met de apparatuur voor continue kwaliteitsmetingen is wel duidelijk dat het systeem zelf goed functioneert. Ook met de dieper aangelegde drainage wordt de bodem goed ontwaterd. Na het eerste meetjaar waren er nog onvoldoende meetgegevens beschikbaar om resultaten over de invloed op de waterkwaliteit te kunnen melden. Over 2011 zijn weinig meetgegevens beschikbaar gekomen als gevolg van de bijzondere meteorologische omstandigheden. In het najaar kwam de afvoer pas in december op gang. Analyse van de ingewonnen data moet nog plaatsvinden. Met de meetgegevens die t/m april 2012 beschikbaar komen wordt de eindrapportage voor de subsidies vanuit IP-KRW en Interreg opgesteld. 4. Aangepast Peilbeheer Voor een gezonde oeverbegroeiing mag het verschil tussen zomer- en winterpeil niet te groot zijn. Gestreefd wordt naar een maximaal verschil van 20 cm. In de waterplannen van de waterschappen en het Stroomgebiedbeheerplan Schelde is daarom de maatregel opgenomen om hiernaar onderzoek te doen. Dit onderzoek wordt meegenomen in de betrokken watergebiedsplannen. Hierbij wordt het belang om het verschil tussen zomer- en winterpeil te reduceren afgewogen tegen de andere belangen bij het peilbeheer. Waar mogelijk worden de peilen aangepast. De voortgang van dit onderzoek loopt dus parallel met de voortgang van de watergebiedsplannen. Dit is in lijn met het Stoomgebiedbeheerplan waarin is opgenomen dat deze maatregel zal plaatsvinden in de periode Waterkwaliteitspoor Nu de afvalwaterketen (bijna) overal voldoet aan de basisinspanning wordt onderzocht of de resterende lozingen uit de afvalwaterketen nog nadelige invloed hebben op de waterkwaliteit. In dat kader is in 2011 een pilotonderzoek van het waterschap en gemeente Tholen afgerond. Hierbij is onderzoek gedaan naar de effecten van de lozingen via de overstorten en van het rwzi-effluent op de kwaliteit van het oppervlaktewater in het zuiveringsgebied van de rwzi Sint-Maartensdijk. Er is gekozen voor een integrale aanpak waarbij ook rekening is gehouden met andere emissiebronnen. Daarnaast is er nadrukkelijk gekeken naar de gevolgen voor de ecologie. Het uiteindelijk doel is immers dat de ecologie van de watersystemen op orde is. Uit het onderzoek blijkt dat de onderzochte lozingen niet significant bijdragen aan de waterkwaliteitsproblemen. De wisselende chloridegehalten en hoge achtergrondconcentraties aan nutriënten zijn bepalend voor de matige ecologische waterkwaliteit. Aanvullende emissiereducerende maatregelen zoals het plaatsen van extra randvoorzieningen bij de overstorten zijn daarom in de huidige situatie niet doelmatig. De resultaten van dit onderzoek kunnen niet zonder meer worden doorvertaald naar andere situaties met andere omstandigheden. Daarom wordt dit onderzoek vervolgd. Hierbij wordt vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd o.a. in een meer stedelijk gebied (grotere en/of meer overstorten op het zelfde watersysteem) en een zoeter gebied (minder invloed van wisselende chloridegehalten). 29

32 3.3 Waterketen en water in de stad Stedelijke waterplannen Met het opstellen en uitvoeren van stedelijke waterplannen pakken de gemeenten en het waterschap het waterbeheer in stedelijk gebied gezamenlijk en integraal aan. Hierbij wordt een adequate bescherming tegen (grond)wateroverlast en een verbetering van de watersysteemkwaliteit bereikt. Tabel 10: voortgang uitvoering stedelijke waterplannen (per 1 januari 2012) Stedelijke waterplannen actueel SWP looptijd voortgang voortgang Borsele Ja % 20-40% Goes Nee % 100% Hulst Ja (2012) % 60-80% Kapelle Ja % 0% Middelburg Ja (2012) % % Noord-Beveland Ja % 60-80% Reimerswaal Ja % 60-80% Schouwen-Duiveland Ja % 60-80% Sluis Ja (2012) % % Terneuzen Ja (2012) % 20-40% Tholen Ja % 0-20% Veere Ja (2012) % % Vlissingen Nee % 100% 1 Looptijd SWP1 is formeel voorbij; realisatie projecten ondervindt vertraging. Het opstellen van een nieuw SWP is uitgesteld. 2 Zowel voor Goes als Vlissingen is SWP1 volledig uitgevoerd en moet een nieuw SWP worden opgesteld. 3 Waterplan Kapelle is eind 2011 afgerond Samenwerking in de afvalwaterketen Met ingang van 2011 zijn de samenwerkingsinitiatieven in de afvalwaterketen tussen Zeeuwse gemeenten en de voormalige waterschappen beneden en boven de Westerschelde verenigd in de Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ). Met dit provinciedekkend samenwerkingsverband tussen de 13 Zeeuwse gemeenten en waterschap Scheldestromen is een belangrijke stap gezet voor het realiseren van de doelmatigheidsopgave uit het Bestuursakkoord Water Doel van de samenwerking is het blijvend kunnen garanderen van adequate en betaalbare dienstverlening aan burgers en bedrijven met een doelmatige en duurzame verwerking van afvalwater en hemelwater. Bij het bevorderen van doelmatigheid in de afvalwaterketen is veruit de grootste winst te boeken door gezamenlijke beleidsontwikkeling en planvorming gericht op integrale programmering van investeringen voor de hele afvalwaterketen. De samenwerking heeft zich daarom tot nu toe primair gericht op het ontwikkelen van integraal afgestemd beleid. Een gezamenlijk onderschreven Visie op de afvalwaterketen vormt hiervoor een solide basis. 30

33 In een vijf themagroepen worden belangrijke bouwstenen aangeleverd voor dit gezamenlijke beleid: voorkomen van wateroverlast in de bebouwde kom, beperken van zware metalen in hemelwaterstromen, beperken van het gebruik van bestrijdingsmiddelen op verharding, beperken van emissies van medicijnresten en hormoonverstorende stoffen, uitwerken van kansen om de operationele taakuitoefening efficiënter te maken. Organisatie van de samenwerking Het tempo en de structuur van de Zeeuwse samenwerking is nog niet geheel in lijn met de doelstellingen uit het Bestuursakkoord Water Daarom zijn de mogelijkheden verkend om de samenwerking een extra impuls te geven door deze verder te versterken en intensiveren. In december 2011 zijn hiertoe voorstellen gedaan aan het Bestuurlijk Overleg Stedelijk Water. Deze worden in 2012 uitgewerkt en vastgelegd in een overeenkomst die ter goedkeuring aan de besturen van de partners wordt voorgelegd. Afvalwaterakkoorden De afgelopen jaren hebben het waterschap en de gemeenten afvalwaterakkoorden gesloten, gericht op een goede afstemming van hun taken in de afvalwaterketen. De uitwerkingsprocessen van deze afvalwaterakkoorden zijn complementair aan de activiteiten die onder de noemer van Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ) worden ontplooid. Daarom worden de afspraken uit de eerdere afvalwaterakkoorden ingebed in de organisatiestructuur van de SAZ. 31

34 3.4 Verdrogingsopgave (TOP gebieden) De prestatieafspraak tussen het Rijk en de provincie Zeeland, vastgelegd in de Impuls Landelijk Gebied (ILG)-overeenkomst, omvat een verdrogingsopgave van ha. Natura 2000 gebied en ha overige Ecologische Hoofdstructuur (EHS), in totaal ha. Sinds 1 januari 2011 is de gerealiseerde prestatie met slechts 52 ha toegenomen. Vanwege de rijksbezuinigingen op het ILG en de daaraan gerelateerde stop op het aangaan van nieuwe verplichtingen ("brief van staatsecretaris Bleker, oktober 2011") zijn enkel lopende projecten tot uitvoering gekomen. Het gaat daarbij om de deelgebieden 8 en 9 in de Zuidkust Schouwen en een klein plagproject in de duinen bij Biggekerke. Sinds februari 2012 ligt er een nieuw Natuurakkoord. Op basis daarvan worden in 2012 de verdrogingsprestaties bijgesteld. De bijgevoegde herstelkaart (kaart 5) 2012 geeft de verdrogingstoestand van de TOPgebieden per weer. Tabel 11: Voortgang antiverdrogingsmaatregelen maatregel eenheid totale opgave Hydrologisch herstel van TOP-gebieden verdroging uitgevoerd 1-jan-2011 uitgevoerd 1-jan-2012 ha

35 Kaart 5 33

36 3.5 Voortgang aanleg natte ecologische verbindingszones Natte ecologische verbindingszones of lijnvormige migratieroutes voor planten en dieren zijn gesitueerd langs de (hoofd)waterlopen in beheer van het waterschap. Naast een migratiefunctie dragen ecologische verbindingszones bij aan het terugdringen van wateroverlast, het verbeteren van de waterkwaliteit en het versterken van recreatieve, cultuur- en landschappelijke waarden. In 2010 is de nota verbindingszones uit 1996 vervangen door de nieuwe Nota natte ecologische verbindingszones Zeeland Deze nota kent een tweetal typen verbindingszones. Respectievelijk Natte ecologische verbindingszones met een opgave van 1,5 ha/km en bredere natte ecologische verbindingszones van 2,0 ha/km. Deze laatste verbindingszones zijn voornamelijk in Oost-Zeeuws-Vlaanderen gesitueerd. Het realiseren van natte ecologische verbindingszones is een provinciale verantwoordelijkheid. Waar deze samenvallen met kaderrichtlijn water maatregelen en maatregelen voor het tegengaan van wateroverlast (WB21) legt het waterschap de verbindingszones aan conform bestuurlijke afspraken tussen waterschap en provincie. Uit oogpunt van kostenefficiëntie zijn natte ecologische verbindingszones t.o.v. het oude beleid uit 1996 maximaal gekoppeld aan de wateropgaven van het waterschap. Een natuurvriendelijke oever maakt daarbij dus onderdeel uit van de verbindingszone Per januari 2010 is van de 152 km verbindingszone al ruim 64 km (42%) gerealiseerd op basis van het oude beleid van voor 2010 (opgave ). Voor de verbindingszones type 2 is dat 11 km (29%) van de 38 Km. Vanwege de grote overlap met het realiseren van kaderrichtlijn water maatregelen is de opgave van de natte ecologische verbindingszones verder gefaseerd tot 2027 i.p.v Tabel 12 : Overzicht voortgang uitvoering natte ecologische verbindingszones Zeeland (zie bijlage 3 voor voortgang per natte verbindingszone) type 1: nevz gereed per restopgave uitgevoerd per Totaal 152 km 55% 84 km 0,3 km (0,3%) type 2: Brede nevz's gereed per restopgave uitgevoerd per Totaal 38 km 36% 24,2 km 2,8 km (0%) Natte ecologische verbindingszone, type 1. Synergie met WB21 en KRW. Situatie voor inrichting. Natte ecologische verbindingszone, type 2. Synergie met WB21 en KRW. 34

37 Kaart 6: Aanleg natte ecologische verbindingszones, voortgang per 1-jan

38 Kaart 7: Aanleg natte ecologische verbindingszones (type 2), voortgang per 1-jan

39 Huidige voortgang De voortgang van uitvoering is sterk afhankelijk van het uitvoeringstempo van kaderrichtlijnwater en maatregelen tegen wateroverlast. Een knelpunt vormt daarbij het verkrijgen van de benodigde fysieke ruimte (grond) langs waterlopen. Deze is gebaseerd op vrijwillige grondverwerving Rijksbezuiningen en middelen Ook de bezuinigingen van het Rijk op het natuurbeleid hebben geleid tot vertraging in uitvoering. Met het wegvallen van het Natte-as EHS beleid (aanleg robuuste verbindingszones) is voor de type 2 natte verbindingszones een belangrijk financieringsinstrument verdwenen. De Blauwe Impulsmiddelen die nog per 2012 beschikbaar zijn worden als cofinanciering ingezet voor de realisatie van de type 1 verbindingszones. De provincie spant zich in voor het zoeken naar alternatieve financieringsinstrumenten. Daarbij wordt gekeken naar E.U. subsidiemogelijkheden zoals de eerder genoemde Interreg en POP-middelen Voorbereiding/planvorming/uitvoering De natte verbindingszones in voorbereiding maken onderdeel uit van de genoemde (synergie) projecten in onderdeel van deze rapportage. Binnen deze projecten is een realisatie van natte verbindingszones in combinatie met kaderrichtlijn water maatregelen van circa 29 km voorzien. 37

40 3.6 Hoogwaterbescherming Op basis van de toetsing van de primaire waterkeringen en kunstwerken van 2010 bleek 391 km (75%) van de primaire waterkeringen te voldoen aan de norm. Van de overige kilometers primaire waterkeringen die niet aan de norm voldoen wordt 78 km aangepakt in lopende projecten (kaart 8). De resterende 39 km valt buiten deze projecten. Hiervan gaat het bij acht kilometer om (steen)bestorting onder water die het Rijk uitvoert. Zestien kilometer wordt ondergebracht bij het Project Zeeweringen en twee kilometer wordt versterkt door een verbetering van de graskwaliteit op de dijk. De resterende dertien kilometer wordt aangemeld voor het Hoogwater Beschermingsplan III (HWBP III). Het Rijk beslist eind 2011 welke trajecten in dit programma worden opgenomen. Vooruitlopend hierop heeft het waterschap onderzocht hoe deze vakken versterkt kunnen worden. Kunstwerken Naast dijken en duinen zijn ook de kunstwerken in de primaire waterkeringen, zoals gemalen, sluizen en afsluitbare dijkdoorgangen onderzocht. Van de 79 kunstwerken, voldoen er 66 aan de veiligheidsnorm. Slechts twee kunstwerken voldoen niet aan deze norm, te weten de keersluis van de Vissershaven van Vlissingen en het gemaal bij Cadzand (valt binnen Zwakke Schakels). Voor elf kunstwerken is nader onderzoek nodig om tot een veiligheidsoordeel te kunnen komen. Tabel 13: Resultaat toetsing 2010 (kaart 8). Toetsing 2010 Eenheid Totale opgave Percentage wat voldoet Aantal km primaire waterkeringen dat voldoet aan de normen Aantal kunstwerken dat voldoet aan de normen km % Aantal stuks % Aanpassing van de primaire waterkeringen Uit de toetsingsronde 2005 bleek dat ongeveer honderd trajecten in Nederland niet sterk genoeg waren. Al die projecten moeten voor 2015 zijn versterkt. Acht kustvakken moesten zelfs dringend aangepakt worden, de zogenoemde Zwakke Schakels. Twee hiervan liggen in Zeeland: één in West Zeeuws-Vlaanderen (van Breskens tot Cadzand) één op Walcheren (Nolle-Westduin en Westkapelle). De afgelopen jaren is voortvarend gewerkt aan deze kustvakken. Inmiddels is acht van de twaalf kilometer kust versterkt. Voor de komende jaren staat nog vier kilometer in Zeeuws-Vlaanderen op de planning. De overige dijkvakken zijn ondergebracht in het Hoogwater Beschermings Plan II (HWBP II). Met financiering uit dit programma heeft het waterschap de afgelopen jaren drie dijkvakken verbeterd, te weten de Zimmermanpolder en de Kruiningenpolder op Zuid- Beveland en de Onrustpolder op Noord-Beveland. In 2012 is het Noorderstrand op Schouwen-Duiveland aan de beurt. 38

41 Naast de werkzaamheden aan Zwakke Schakels en HWBP II, werkt ook Projectbureau Zeeweringen aan het versterken van de Zeeuwse kust. Binnen dit project wordt de steenbekleding aan de zeezijde van verschillende dijktrajecten vernieuwd. Sinds 1997 is 205 kilometer vernieuwd. Tot 2015 moet nog 106 kilometer steenbekleding verbeterd worden. In totaal volgen tot en met 2013 nog vier bestortingsvakken: Ellewoutsdijk, Borsele, Burghsluis en Havendam bij Schelphoek. Tabel 14: Voortgang uitvoering vooroeverherstel Maatregel Eenheid Totale Per 1 januari 2012 Planning 2012 opgave Aanbrengen steenglooiingen (vooroeverbestortingen) km Dijkversterking Roggenplaat (bron: projectbureau Zeeweringen) 39

42 Kaart 8 40

43 Kaart 9: Planning uitvoering (bron: 41