ALARMERING / INFORMATIEVOORZIENING / BERICHTGEVING TIJDENS DE BRAND

Transcriptie

1

2

3 INDHOUD Pagina Inleiding Doel van het onderzoeksrapport Meldingen Aanvullend Onderzoek Hoofdstuk 1 ALARMERING / INFORMATIEVOORZIENING / BERICHTGEVING TIJDENS DE BRAND Meldingen van algemene aard Meldingen Brongebied Meldingen Effectgebied Calamiteitenzender(s) Autoriteiten Onderzoek en bevindingen Conclusies Aandachtspunten Hoofdstuk 2 INFORMATIEVOORZIENING / BERICHTGEVING IN DE NAFASE 33 Inleiding op dit Hoofdstuk Meldingen en bevindingen Autoriteiten Conclusies Aandachtspunten Slotwoord Bijlagen 1

4 0.1. Inleiding Op 5 januari 2011 was er een grote brand op het terrein van het bedrijf Chemie Pack in het industriegebied te Moerdijk. De brand brak uit rond uur. De rook verspreidde zich razendsnel richting Zuid-Holland-Zuid en op 4 plaatsen gingen daar op een gegeven moment de sirenes af. Er was veel onduidelijkheid omtrent de alarmering en de berichtgevingen waren regelmatig tegenstrijdig, onvolledig of te laat. Dat bracht veel mensen in verwarring en gaf een gevoel van onveiligheid. Naar aanleiding van deze grote brand en de ongerustheid onder de bevolking was er een meldpunt in het leven geroepen waar mensen hun klachten konden deponeren die te maken hadden met de alarmering en informatievoorziening / berichtgevingen. In totaal zijn rond de 200 meldingen binnengekomen. Vele klachten hadden betrekking op de alarmering en dan met name uit buurtschap Schenkeldijk, s-gravendeel, Dordrecht, Zwijndrecht en Moerdijk. Deze mensen vroegen zich af waarom bij hen geen sirene was afgegaan. In de gebieden waar de sirene wel was afgegaan was deze vaak slecht te horen, was ook een veelvoorkomende klacht. Ook over de informatievoorziening kwamen veel klachten. Er kwamen diverse klachten binnen over de kwaliteit van berichtgeving via de calamiteitenzender(s). De informatie die daar verstrekt werd was vaak achterhaald en er waren teveel herhalingen te zien, was een veel gehoorde klacht. Ook de informatie die op de mededelingenbalk (tickertape) verscheen bij RTV Rijnmond strookte niet met de mate van alarmering. Er kwamen ook klachten binnen over de website crisis.nl en het landelijke telefoonnummer Mensen die zich hier in een vroeg stadium wilde laten informeren over de situatie konden de website niet bereiken en het telefoonnummer was, ondanks dat gemeld werd dat het beschikbaar was, nog een tijd lang niet operationeel. Over Sms-alert kwamen ook diverse meldingen binnen. Naar aanleiding van de binnengekomen meldingen is nader onderzoek verricht en dit onderzoeksrapport opgesteld. Hierin wordt beschreven hoe de bevolking deze grote brand, de alarmering en berichtgeving beleefd heeft. Dit onderzoeksrapport is verdeeld in twee fases. De fase van de brand zelf waarin de beperkende maatregelen tijdens de brand van kracht waren (5 en 6 januari) zijn beschreven in Hoofdstuk 1 en de nafase inclusief de ongerustheid over de neergeslagen roetdeeltjes en de gevolgen voor de volksgezondheid in Hoofdstuk 2. Dit onderzoeksrapport is compleet met conclusies en aandachtspunten. 2

5 0.2. Doel van het onderzoeksrapport Dit onderzoeksrapport heeft als doel om de autoriteiten een document aan te reiken waarmee voor hen duidelijk wordt hoe de bevolking deze ramp heeft beleefd qua alarmering en berichtgevingen. Dit geldt zowel in de periode tijdens de brand, alsook in de nafase. Met dit onderzoeksrapport wordt inzichtelijk gemaakt waar de knelpunten zitten en waar de autoriteiten lering uit kunnen trekken en deze bevindingen mee kunnen nemen in hun evaluaties en in navolging hierop passende maatregelen te treffen. Dit onderzoeksrapport is uitdrukkelijk NIET gericht op hoe de bestrijding van de brand zelf verliep, de oorzaak van de brand, de schuldvraag en allerlei andere technische aspecten die hiermee samenhangen Meldingen Vanuit het brongebied (Moerdijk e.o) zijn ruim 20 meldingen binnengekomen op het meldpunt. Vanuit het effectgebied, globaal genomen de gehele regio ZHZ, zijn rond de 160 meldingen binnengekomen. De meeste meldingen kwamen uit s-gravendeel en Dordrecht. (zo n 60%) De meldingen uit Strijen waren minder in aantal (zo n 15%) evenals de meldingen uit de buurtschappen Schenkeldijk, Mookhoek en Strijen-sas (zo n 15%). Dat laatste is logisch te verklaren, omdat er in de buurtschappen relatief veel minder mensen wonen. Ook kwamen er diverse meldingen (rond de 10%) van buiten het door de overheid aangeduide effectgebied (Zwijndrecht, Papendrecht, Ridderkerk Hendirk-Ido- Ambacht, Nieuw Lekkerland, Alblasserdam, Rotterdam). Deze meldingen zijn wel meegenomen in de rapportage. Ook kwamen er meldingen binnen van buiten de regio ZHZ. Zelfs vanuit Amsterdam en Emmen. Deze meldingen zijn niet meegenomen in deze rapportage. De meeste meldingen kwamen binnen n.a.v. de alarmering en informatievoorziening tijdens de brand (zo n 90%). Meldingen over de informatievoorziening tijdens de nafase waren veel minder in aantal. Dat zal ongetwijfeld te maken hebben met het feit dat de bevolking in de dagen na de brand op de georganiseerde bewonersbijeenkomsten hun verhalen en vragen kwijt konden. Hoofdstuk 2, waarin de informatievoorziening / berichtgeving tijdens de nafase aan de orde komt zal in tegenstelling tot Hoofdstuk 1, meer in algemenere zin omschreven worden. Ondanks het geringe aantal meldingen omtrent de nafase, zijn er toch een aantal zaken die belangrijk genoeg zijn om te melden in dit onderzoeksrapport. 3

6 0.4. Aanvullend Onderzoek Naar aanleiding van de binnengekomen meldingen is aanvullend onderzoek verricht. In de eerste plaats om te verifiëren of sommige meldingen kloppen met de realiteit en in de tweede plaats om na te gaan of de autoriteiten de bevolking op een juiste wijze heeft geïnformeerd en of die berichtgevingen op feiten is gebaseerd, zowel tijdens de brand alsook in de nafase. Voor het onderzoek is er nadere informatie gevraagd bij Veiligheidsregio ZHZ, Veiligheidsregio MWB, RTV Rijnmond, Omroep Brabant, GGD, het RIVM en busmaatschappij Arriva. Ook bezoeken aan de commissievergadering in de gemeente Binnenmaas en bewonersbijeenkomsten in Moerdijk en Binnenmaas maakten deel uit van dit onderzoek. Verder is in het onderzoek gebruik gemaakt van officiële verslagen van bijeenkomsten en persconferenties en van de officiële nieuwsbrieven van Veiligheidsregio MWB van februari en maart 2011) en van het personeelsblad van de brandweer Midden- en West-Brabant (Fire Flyer van februari 2011). Met de volgende personen zijn ook gesprekken gevoerd en in een aantal gevallen rechtstreekse vragen gesteld; Hans den Hoedt (Vestigingsmanager Arriva te Heinenoord), Ir. Jan Kliest (Labhoofd, RIVM), Huub van de Weide (Woordvoerder Regionaal Beleidsteam Veiligheidsregio ZHZ), Leo den Otter (Communicatieadviseur Veiligheidsregio ZHZ) en Nico van Mourik (Directeur Veiligheidsregio MWB). Kanttekeningen; Het RIVM wilde in eerste instantie geen medewerking verlenen aan dit onderzoek. Pas nadat hen te kennen was gegeven dat er door het Meldpunt een beroep gedaan kon worden op de WOB (Wet Openbaarheid van Bestuur), werd alsnog medewerking verleend. Omroep Brabant heeft, ondanks herhaaldelijke pogingen, helemaal niet gereageerd op het verzoek van het Meldpunt om medewerking te verlenen. 4

7 Hoofdstuk 1 ALARMERING / INFORMATIEVOORZIENING / BERICHTGEVING TIJDENS DE BRAND De binnengekomen meldingen worden in algemene zin omschreven, maar wel met onderscheid tussen brongebied (Moerdijk e.o) en effectgebied (regio ZHZ) 1.0. Meldingen van algemene aard De meeste meldingen die binnengekomen zijn op het meldpunt zijn met name gericht op de lokale gebeurtenissen. M.a.w. zijn we goed gealarmeerd, zijn we überhaupt gealarmeerd en reageerden de (lokale) autoriteiten adequaat en informeerden zij de lokale bevolking afdoende en op een juiste wijze. Meldingen over de website crisis.nl en het telefoonnummer kwamen in mindere mate voor, maar voor een goede rapportage en om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen over de gebeurtenissen in de eerste uren na de brand is het van essentieel belang om ook deze informatiebronnen nader aan het voetlicht te brengen. Rond uur werd via het NOS nieuws gemeld dat de website crisis.nl on-line IS voor nadere informatie omtrent de brand en dat er een speciaal telefoonnummer IS geopend. Het woord IS, wordt hier met nadruk in hoofdletters geschreven, omdat het op dat moment zo gemeld werd en zodoende gesteld werd dat deze informatiebronnen vanaf dat moment dus daadwerkelijk beschikbaar zouden moeten zijn. Het heeft echter nog geruime tijd geduurd alvorens deze informatiebronnen daadwerkelijk beschikbaar kwamen. De website crisis.nl was de eerste uren onbereikbaar ( vanwege een technisch probleem, zo werd later gemeld) en het telefoonnummer was vanaf het moment dat NOS nieuws dit meldde nog een paar uur helemaal niet operationeel. Indien men dit nummer belde kreeg men een standaard tekst te horen die inhoudelijk aangaf dat dit nummer alleen met calamiteiten beschikbaar was. Hiermee aangevend dat er geen calamiteit bekend was op dat moment. Pas tussen uur en uur waren beide informatiebronnen beschikbaar. Dit was 5-5,5 uur na het uitbreken van de brand. Mensen die in die eerste uren waren aangewezen op deze informatiebronnen, omdat zij zich bijvoorbeeld op hun werk niet op een andere wijze konden laten informeren, bleven verstoken van essentiële en actuele informatie die voor hen van belang waren. Konden zij al dan niet naar hun huis in het effectgebied, waren er wegen afgesloten of waren er andere zaken die voor hun veiligheid van belang waren? Die informatie kon niet verkregen worden. Overigens is er ook gemeld dat de Engelse informatie op crisis.nl erg onder de maat was. Er was slechts een verwijzing naar een telefoonnummer. 5

8 Brongebied Vanuit het brongebied kwamen veel meldingen over het feit dat er bij hen geen luchtalarm is afgegaan. Velen verbazen zich daarover, omdat al vrij snel bekend was dat dit een grote chemische brand betrof. Ondanks dat de rook richting het noorden trok, klaagden ook hier de mensen over prikkelende ogen en stank. Sommige dorpen, zoals Zevenbergen, Klundert, Zevenbergschen Hoek, Hoogeen Lage Zwaluwe liggen in de directe omgeving van Moerdijk. Chemische dampen verspreidden zich dus wel in een andere richting dan alleen het noorden, getuige de klachten. Ook is in Moerdijk en omgeving geen sms-alert afgegeven. Vele mensen moesten op eigen waarneming handelend optreden, zoals het sluiten van ramen en deuren. In de directe omgeving werd men voornamelijk geattendeerd door de loeiende sirenes van de talloze brandweerauto s die richting het industrieterrein gingen. Vanuit de autoriteiten vernam men taal noch teken. Pas om uur ging het luchtalarm af in Moerdijk uur was het tijdstip waarop men met een blusdeken de brand te lijf zou gaan en de wolk die hierbij vrij kon komen zou veel gevaarlijker kunnen zijn, ook voor de directe omgeving, omdat deze in lagere luchtlagen zou kunnen komen. Omroep Brabant fungeerde als calamiteitenzender voor de regio Moerdijk, maar als je geen luchtalarm hoort dan weet je ook niet dat je op een calamiteitenzender moet afstemmen. Dat is een veelgehoorde klacht vanuit zowel het brongebied, alsook het effectgebied. Inwoners van Moerdijk klaagden ook dat het luchtalarm om uur slecht te horen was. Over de berichtgeving van Omroep Brabant zelf zijn op het meldpunt ook klachten binnengekomen. Men vond de berichtgeving zeer beperkt en niet up-to-date. Een werknemer in een ander bedrijf op het industrieterrein (op 250 meter van de brandhaard) meldt dat personeel in het bedrijf pas in de nacht van 5 op 6 januari is geëvacueerd, terwijl dat bij omringende bedrijven al in een eerder stadium was gebeurd. De werknemers in de omliggende bedrijven werden zelf ook slecht geïnformeerd, zo blijkt uit diverse meldingen. Ook de informatie vanuit de gemeente werd als zeer slecht ervaren. Er kwam een bewonersbrief savonds op donderdag 6 januari. De bewoners vonden deze brief veel te laat en met achterhaalde informatie. 6

9 Effectgebied Vanuit het effectgebied kwamen ook veel klachten over de alarmering. In Strijen-sas, Strijen, Mookhoek en de Zuid-west punt van het eiland van Dordrecht waren de sirenes geactiveerd. Vanuit Strijen en buitengebieden van Strijen-sas kwamen diverse meldingen dat de sirenes slecht te horen waren. Ook de geluidswagens die daar rondgereden hebben waren slecht te verstaan. Ook uit het buurtschap Schenkeldijk kwamen soortgelijke klachten over de geluidswagens, die daar overigens pas rond uur rondgereden hebben. In het buurschap Schenkeldijk heeft men helemaal geen sirene gehoord en dat terwijl dat buurtschap dichter bij de bron ligt dan Mookhoek. Ook verbaasde men zich over het feit dat, ondanks dat het alarm was afgegaan in Strijen, de bussen van vervoerder Arriva gewoon bleven rijden volgens de normale dienstregeling. Men vond dit zeer tegenstrijdig met de berichtgevingen. Iedereen werd immers verzocht om binnen te blijven en ramen en deuren te sluiten. Heel veel meldingen kwamen uit s-gravendeel. Bewoners aldaar waren in complete verwarring. Er was daar immers geen sirene afgegaan en er heeft ook geen geluidswagen rondgereden, maar op de calamiteitenzender RTV Rijnmond werd wel gemeld dat men ook daar binnen moest blijven en de ramen en deuren moest sluiten. Dit gold overigens voor de gehele gemeente Binnenmaas, zo was te lezen in de mededelingenbalk op de calamiteitenzender. Veel bewoners in s- Gravendeel werden door familie/vrienden/bekenden uit diverse delen van het land geattendeerd op de grote brand in Moerdijk. Velen wisten van niets en wisten niet hoe men moest handelen. Er is wel een sms-alert gegeven in een gebied tot 10km van de bron. Of dit sms-alert in heel s-gravendeel is gegeven of alleen het gedeelte wat binnen de 10 km ligt, is uit de meldingen niet echt duidelijk geworden. Vanuit Dordrecht kwamen meldingen dat er in eerste instantie helemaal geen sms-alert is afgegeven. Pas in de avond tegen middernacht aldaar het eerste sms-alert. Dit betrof de melding over het afsluiten van (snel)wegen en stilleggen van treinverkeer. En de volgende morgen is er in heel het gebied wel een sms-alert afgegeven (rond 7.30 uur). Dit bericht meldde dat de brand geblust was en dat de beperkende maatregelen zijn ingetrokken. Vanuit Dordrecht kwamen ook vele meldingen over het niet afgaan van de sirenes, terwijl de rookwolken over de stad trokken. Bewoners waren ook hier in verwarring, omdat de ene keer gemeld werd dat de zuidwest punt van Dordrecht de ramen en deuren gesloten moest houden en de andere keer het gehele eiland van Dordrecht. Op crisis.nl werd rond uur vermeld dat inwoners van het hele Eiland van Dordrecht, de Hoeksewaard, Alblasserwaard en Zwijndrechtse waard wordt geadviseerd binnen te blijven, ramen en deuren te sluiten en rampenzender RTV Rijnmond te volgen. Ook worden de inwoners geadviseerd (huis)dieren binnen te houden. Boeren wordt geadviseerd hun vee binnen te halen. Deze mededeling betrof dus een veel groter gebied dan het gebied wat gealarmeerd is via sirenes of sms-alert. Dit bracht ook vele mensen in verwarring, zoals uit meldingen blijkt vanuit o.a. Zwijndrecht, Papendrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Alblasserdam en Nieuw-Lekkerland. 7

10 Ook de berichtgeving op RTV Rijnmond werd door vele melders genoemd. Men vond deze vaak veel te mager, niet actueel en teveel herhalingen. De mededelingenbalk op RTV Rijnmond gaf andere berichtgeving dan de alarmering via sirenes, geluidswagens en sms-alert aangaf. Een aantal melders vonden het ook verbazingwekkend dat de Kiltunnel (tussen Dordrecht en s-gravendeel) niet tolvrij was gemaakt vanwege deze calamiteit. In de eerste plaats vanwege een eventuele snelle vluchtroute en in de tweede plaats vanwege het feit dat men de ramen in de auto moest openen voor de tolpoortjes en dat tegelijkertijd de medewerkers in de tolhuisjes onbeschermd waren en continu hun loketraampje moesten openen en dat terwijl er voor dit gebied gold dat men ramen en deuren gesloten moest houden. Veiligheidsregio ZHZ had beloofd dat er huis-aan-huis een brief bezorgd zou worden bij bewoners in de gemeenten Strijen en Binnenmaas. Vanuit Schenkeldijk krijgen we meldingen dat die brief nooit is bezorgd. Ook vanuit Mijnsheerenland kregen we die meldingen. Nu ligt Mijnsheerenland niet direct in het getroffen gebied, maar behoort wel bij de gemeente Binnenmaas. Ook zijn er meldingen binnengekomen van mensen die vanuit hun werk richting het getroffen gebied moesten om naar huis te gaan. Het was niet duidelijk of men het getroffen gebied kon bereiken. Toen savonds rond uur gemeld werd dat de A16 en een deel van de N3 afgesloten zou worden, werden geen goede alternatieven aangegeven op de matrixborden, zo blijkt uit meldingen. Van lokale omroep Vrolek (Krimpen aan de Lek) kwam de melding dat de informatiestroom van de overheid / LOCC schrikbarend slecht was. Als lokale/semi-regionale omroep die in de vrijwel gehele Krimpenerwaard uitzendt (met uitzondering van Krimpen aan den IJssel, Gouda en Schoonhoven) konden zij vrijwel geen verbinding krijgen met de drie persnummers die beschikbaar waren gesteld door het LOCC. Hierdoor moesten zij via andere bronnen nieuws vernemen, wat voor hun uitzendgebied cruciaal was. 8

11 1.2. Calamiteitenzender(s) Zoals bekend waren voor deze ramp twee calamiteitenzenders actief, omdat dit een regio overschrijdende calamiteit was. Omroep Brabant was de calamiteitenzender voor Moerdijk en omgeving en RTV Rijnmond de calamiteitenzender voor regio Zuid-Holland zuid. Voor het nader onderzoek, n.a.v. de binnengekomen meldingen, is met beide calamiteitenzenders contact gezocht. Omroep Brabant heeft niet gereageerd op onze herhaaldelijke verzoeken tot medewerking aan dit onderzoek. Bij RTV Rijnmond daarentegen heeft het Meldpunt wel medewerking gekregen voor het onderzoek. Zowel RTV Rijnmond, alsook Veiligheidsregio ZHZ verklaren dat de onderlinge samenwerking goed was. Om uur deed Radio Rijnmond voor het eerst melding van de calamiteit. Om uur was Huub van der Weide (Woordvoerder Regionaal Beleidsteam Veiligheidsregio ZHZ) voor het eerst live in de uitzending op Radio Rijnmond. Op TV was RTV Rijnmond actief met informatie over brand vanaf uur. Daarvoor al, werd op TV via de mededelingenbalk (tickertape), informatie gebracht over de brand. De teksten op de tickertape worden verzorgd vanuit het crisiscentrum door Veiligheidsregio ZHZ. RTV Rijnmond heeft hier dus geen invloed op. Aan RTV Rijnmond zijn een aantal meldingen voorgelegd die binnen zijn gekomen op het meldpunt. (De aard van de meldingen zijn te vinden in paragraaf effectgebied). RTV Rijnmond geeft aan dat ze deze meldingen meenemen in hun eigen evaluatie. Voorts blijkt dat regionale TV zenders volgens de wet géén officiële calamiteitenzenders zijn. Dit geldt overigens ook voor de internetsites van de regionale zenders. Voor regionale radio geldt wel dat deze bij wet zijn aangewezen als calamiteitenzender. Dit geldt alleen als de autoriteiten ook zendtijd claimen. De autoriteiten kunnen dan officiële mededelingen namens de overheid doen. De regionale omroep dient zendtijd ter beschikking te stellen op de radio. RTV Rijnmond heeft een aantal jaren geleden als eerste omroep in Nederland aparte afspraken gemaakt met de veiligheidsregio's in hun uitzendgebied. Deze afspraken komen er op neer dat de veiligheidsregio s op TV via een eigen tickertape mededelingen aan de bevolking kunnen doorgeven. Dit geldt alleen bij zeer grote incidenten die opgeschaald zijn naar GRIP 3 en 4. Ondanks deze afspraken moeten regionale zenders in geval van calamiteiten het met beperktere financiële middelen doen dan de zenders in Hilversum, waar de financiële en dus ook technische middelen groter zijn. Desondanks moeten de regionale zenders wel dienen als de officiële informatiebron richting de lokale bevolking. 9

12 1.3. Autoriteiten Aan de hand van de binnengekomen meldingen hebben we geprobeerd in kaart te brengen hoe de autoriteiten in de verschillende fases de bevolking heeft geïnformeerd. Het was een ondoenlijke opgave om alles tot in detail te achterhalen, maar een globaal overzicht moet een redelijk beeld kunnen geven van de berichtgevingen en alarmeringen. (Er is deels gebruik gemaakt van de tijdlijn die vermeld staat op de website van de NOS) uur: melding van de brand komt binnen bij de gemeenschappelijke meldkamer in Brabant uur: Brandweer in Moerdijk bevestigd dat al zeer snel, binnen een paar minuten, is opgeschaald naar GRIP 2 ( zeer grote brand ) uur: Brandweer meldt dat er kans is op uitstoot gevaarlijke stoffen. Brandweer: "Binnen vier minuten opgeschaald naar Grip 2 omdat er kans is op uitstoot van gevaarlijke stoffen. De wind waait richting het noorden, waardoor de rook naar Dordrecht gaat. Nu is het nog niet aan de hand, maar het zou kunnen dat de Moerdijkbrug afgesloten gaat worden, als de rook zich blijft uitbreiden die kant uit. Het bedrijf is heel slecht bereikbaar omdat het aan het water ligt. Het hele industrieterrein is al afgezet. Voor zover bekend zijn er geen gewonden gevallen." uur: Radio Rijnmond doet voor het eerst melding van de brand uur: Veiligheidsregio ZHZ in overleg: "We weten nog niet of we maatregelen moeten nemen. We zijn nu in overleg en wachten op windvoorspelling en metingen naar giftige stoffen." uur: De bevolking in het effectgebied wordt voor het eerst gealarmeerd d.m.v. de vier meest zuidelijke sirenes uur: Huub van der Weide is voor het eerst live op Radio Rijnmond uur meldt ZHZ dat in Dordrecht de sirenes NIET zijn afgegaan. We overleggen nu nog of het nodig is dat de sirenes worden aangezet." uur: Omroep Brabant wordt de calamiteitenzender voor het gebied rond Moerdijk uur: Voor de tweede maal worden dezelfde vier sirenes geactiveerd. Tussen en uur: Tickertape op TV Rijnmond is geactiveerd uur wordt bevestigd dat in ZHZ GRIP 4 van kracht is uur: TV Rijnmond is actief met beelden en nieuws rondom de brand. Andere officiële calamiteitenmedia, zoals crisis.nl en waren nog niet actief. In Moerdijk e.o. was de bevolking helemaal nog niet gealarmeerd uur is GRIP 3 in Moerdijk van kracht. Rond uur is volgens meldingen het eerste sms-alert verzonden in het effectgebied. Ook in s-gravendeel ontvingen diverse mensen sms-alert GRIP 2 in de gehele regio Rijnmond De website van RTV Rijnmond was al heel snel onbereikbaar. Vanaf rond uur werd daar een noodpagina getoond. Mensen die om wat voor reden dan ook geen radio of TV voorhanden hadden, konden zich op dat moment niet via officiële kanalen laten informeren. 10

13 De autoriteiten realiseerden zich ook niet snel genoeg dat de het buurtschap Schenkeldijk geen sirene gehoord heeft, terwijl dat volgens de autoriteiten wel in het direct bedreigde gebied lag. Achteraf heeft de gemeente Binnenmaas op haar website verklaard dat de sirene van de Mookhoek ook voor de Schenkeldijk bedoeld was. Om uur wordt gemeld dat er giftige en bijtende stoffen zijn vrijgekomen. Om uur meldt NOS nieuws dat de website crisis.nl actief is en dat er een speciaal telefoonnummer is geopend; Dit bleek nog niet het geval te zijn. Velen probeerden tevergeefs deze informatiebronnen te raadplegen. Tickertape op RTV Rijmond meldde inmiddels wel dat inwoners van Eiland van Dordrecht, Strijen en Binnenmaas naar binnen moeten en de ramen en deuren te sluiten. Om uur wordt gemeld dat het scheepvaartverkeer op het Hollandsch Diep is stilgelegd. Rond uur melden de autoriteiten in Moerdijk dat er geen gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen. Rond uur heeft men een geluidswagen in buurtschap Schenkeldijk ingezet. Het gebied ten noorden van buurtschap Mookhoek, dus met name s-gravendeel en Dordrecht is niet via sirenes of geluidswagens gealarmeerd. Om uur wordt door Justitie gemeld dat crisis.nl moeizaam te bereiken is. Crisis.nl wordt bijgehouden door gemeente Moerdijk en volgens Justitie ligt de site eruit omdat ze de laatste gegevens aan het invoeren zijn. Om uur meldt Veiligheidsregio ZHZ dat de sirenes goed zijn afgegaan Veiligheidsregio Zuid-Holland-Zuid: "Voor zover wij weten zijn sirenes overal afgegaan waar ze moesten afgaan, in totaal 4 sirenes. De rook is erg hoog en lijkt over ons heen te waaien. We voeren continu metingen uit, waaruit we nog geen informatie hebben hoe het zit met gevaarlijke stoffen en concentraties daarvan." Rond uur meldt burgemeester Brok van Dordrecht in een persconferentie het volgende; Onze grootste zorg is de veiligheid van onze burgers, vandaar de eerdere waarschuwingen met sirenes. De boodschap blijft: blijf binnen en houdt ramen dicht. Denk aan uw eigen gezondheid en veiligheid. De Brandweer heeft tot op heden geen schadelijke stoffen aangetroffen, maar dat kan nog veranderen. De brand is nog in volle hevigheid bezig. Via de rampenzender worden zonodig nadere waarschuwing gedaan. Om uur meldt de Voedsel- en Warenautoriteit om huisdieren binnen te laten. Boeren moeten hun vee binnenhalen in het gebied waar de rook overheen trekt, ruwweg in het grootste gedeelte van het zuiden van Zuid-Holland. Rond uur is GRIP 4 van toepassing in Moerdijk e.o. 11

14 Tussen en uur waren crisis.nl en uiteindelijk actief. Onderstaand bericht moet één van de eerste berichten zijn geweest op crisis.nl; 21: Zeer grote brand Chemie-Pack Moerdijk Op het industrieterrein aan de Vlasweg in Moerdijk woedt sinds woensdagmiddag een zeer grote brand bij chemisch bedrijf Chemie-Pack. Grote rookwolken trekken over het noordoostelijk deel van de gemeente en verder in de richting van Dordrecht, Regio Zuid Holland-Zuid, Rotterdam, en Woerden. Alle inwoners in dit gebied wordt aangeraden ramen en deuren te sluiten. Het scheepvaartverkeer op Hollandsch Diep is stilgelegd. De brandweer werkt met man en macht om de brand meester te worden. De panden van het Chemie-Pack konden niet gered worden. Alles op alles wordt gezet om verdere uitbreiding naar overige belendende bedrijven te voorkomen. Alle materieel dat voorhanden is,wordt daar voor ingezet. Voor zover bekend zijn er geen slachtoffers. Alle bedrijven die gevaar lopen zijn ontruimd. De brandweer meet op dit moment de stoffen die vrij komen. Tot op heden zijn er geen gevaarlijke stoffen gemeten in een zodanige concentratie dat ze gevaar opleveren voor de volksgezondheid. Tot er meer duidelijkheid is over de stoffen die vrij komen, wordt geadviseerd om binnen te blijven en ramen en deuren dicht te houden. Op de Moerdijkbrug staat een file van kijkers. Verzoek is zoveel mogelijk door te rijden en niet naar het rampgebied te komen om de hulpdiensten alle ruimte te geven om hun werk goed te doen. Voor vragen kunnen inwoners terecht op het telefoonnummer Om uur waarschuwt Milieudienst Zuid Holland Zuid om voorzichtig te zijn. Volgens de Veiligheidsregio Rijnmond als Milieudienst Zuid-Holland-Zuid hoeven de mensen zich geen zorgen te maken over de roetdeeltjes in de regen, temeer omdat er (tot dusver) geen gevaarlijke stoffen zijn gemeten. Wel wordt aangeraden voorzichtig te zijn, roet is niet gezond, dat is het nooit. Rond uur wordt gemeld door de autoriteiten dat ze het vuur willen blussen met een blusdeken. Dit kan extra gevaar opleveren doordat er een gevaarlijkere rookontwikkeling kan komen. Om uur melden de autoriteiten dat op last van de brandweer twee rijstroken van de A16 richting Rotterdam en twee afritten van de A17 afgesloten. De brandweer gaat een schuimdeken over de brand in Moerdijk leggen, waardoor er veel rook kan vrijkomen. Daarom wordt een deel van de snelweg afgesloten.

15 uur: Persconferentie burgemeester en brandweer. Burgemeester Denie van Moerdijk kondigt aan dat de brandweer een schuimdeken gaat aanbrengen over de brand. In de dorpskern van Moerdijk gaan dan de sirenes aan. De deken is bedoeld om de vlammen te doven en om te voorkomen dat de vlammen overslaan naar de naastgelegen afvalstoffenterminal. Door de schuimdeken zal er maximaal twee uur hevige rook van het terrein afkomen. Dat kan leiden tot geuroverlast en irritatie van ogen, huid en luchtwegen. Inwoners van de regio's ten noorden van de brand moeten binnen blijven, ramen en deuren gesloten houden en elektrische ventilatie uitschakelen. Brandweercommandant Verhoeven zegt dat de brand in Moerdijk onder controle is, maar dat het sein brand meester nog niet gegeven kan worden uur: Oppervlaktewater mogelijk vervuild. Het Waterschap Brabantse Delta heeft nog geen zicht op de omvang en de ernst van de vervuiling van het oppervlaktewater door bluswater. Er zijn monsters genomen, onderzoeken lopen nog. Het waterschap is zich aan het bezinnen op maatregelen uur: Ook deel A17 afgesloten. Snelweg A17 is tussen de knooppunten Noordhoek en Klaverpolder in beide richtingen afgesloten. Daarnaast is het treinverkeer stilgelegd tussen Dordrecht en Lage Zwaluwe. Het internationale treinverkeer tussen België en Nederland wordt omgeleid uur: De sirene gaat af in Moerdijk uur: Blussen met schuimdeken begonnen. De brandweer is begonnen met het blussen met een schuimdeken over een groot deel van de brand. De deken wordt gelegd over het deel van het terrein waar de brand al onder controle is. Een klein deel van de brand op het terrein is nog te intens om met een schuimdeken te bestrijden. Tussen en uur (via het meldpunt komen verschillende tijdstippen binnen van dit alert: sms-alert in een groter gebied van ZHZ. Wegens het blussen in Moerdijk zijn uit voorzorg de A16 tussen Zwijndrecht en Moerdijk vv en delen van de N3 afgesloten. Treinverkeer Dordt-Breda vv ligt stil" 6 januari uur: De brandweer geeft het sein brand meester. De schuimdeken heeft het grootste deel van het vuur geblust. Wel duurt het nablussen nog de hele nacht. Een aantal berichten van crisis.nl; 03: Sein brand meester De brand bij chemiebedrijf Chemie-Pack in Moerdijk is onder controle. Het sein brand meester is gegeven. Het nablussen zal nog wel de hele nacht duren. 13

16 04: Kan ik op de fiets/lopend over straat? Ja. 04: Wat moet ik doen als op mijn auto allemaal roet/stof/aanslag ligt? Bij voorkeur afspuiten met een slang of door de wasstraat, zodat u zelf zo min mogelijk in contact komt met de neergeslagen deeltjes. 05: Brand Moerdijk: Sein 'brand meester' Bij de brand bij Chemie-Pack in Moerdijk is het sein brand meester gegeven. Alle beperkingen (het sluiten van het spoor tussen Dordrecht en Breda en de afsluitingen op de A16 en N3) zijn opgeheven. Bewoners in de gealarmeerde gemeenten hoeven niet meer binnen te blijven en ramen en deuren te sluiten. Mogelijke (roet)deeltjes zijn alleen bij daglicht waar te nemen. Om die reden wordt er vanochtend vroeg door de Milieudienst in de betrokken gemeenten (Strijen, Binnenmaas en delen van Dordrecht) controle uitgevoerd om na te gaan of deze waarneembaar zijn. 05: Kan ik groenten uit eigen tuin eten? De Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR) adviseert om vooralsnog geen groente uit eigen tuin te consumeren. De GHOR heeft inmiddels ook alle huisartsen op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen. 06: Controle door de Milieudienst Mogelijke (roet)deeltjes zijn alleen bij daglicht waar te nemen. Om die reden wordt er vanochtend vroeg door de Milieudienst in de betrokken gemeenten (Strijen, Binnenmaas en delen van Dordrecht) controle uitgevoerd om na te gaan of deze waarneembaar zijn. 06: Zijn er gewonden/slachtoffers gevallen bij de brand? De politie meldt dat er geen gewonden zijn gevallen. 14

17 07.00 uur: Nablussen. De brand is onder controle. Het nablussen ging de hele nacht door en dat zal ook overdag nog geruime tijd het geval zijn uur: sms-alert in ZHZ. "Brand in Moerdijk is geblust. Advies binnen blijven, deuren/ ramen sluiten is niet meer van kracht. Autoen treinverkeer is weer normaal. Dank voor uw begrip. Crisis.nl; 08: Metingen De brandweer heeft vanaf woensdagmiddag gemeten of er schadelijke concentraties gevaarlijke stoffen in de lucht aanwezig waren. Er is gemeten naar stoffen die vrijkomen bij een reguliere brand en specifiek op stoffen die opgeslagen waren in Moerdijk. De meetresultaten hebben tot dusver geen gevaarlijke concentraties weergegeven. Het kan enige dagen duren voordat alle gegevens bekend zijn. 09: Persconferentie Vanochtend om uur zal een persconferentie worden gehouden in het stadskantoor van de gemeente Breda, aan de Claudius Prinsenlaan : Alle beperkingen opgeheven Alle beperkingen zijn opgeheven. Het advies om ramen en deuren te sluiten is ingetrokken. Wel wordt voorzichtigheid geboden bij speeltuinen, het eten van groente uit de moestuin, en het buiten laten van huisdieren. Het drinkwater kan gewoon geconsumeerd worden.

18 Onderzoek en bevindingen Het is opvallend te noemen dat bij deze brand het brongebied en effectgebied niet gelijktijdig opgeschaald zijn naar GRIP 4. In Zuid-Holland-Zuid was dit vrijwel meteen vanaf het begin het geval. Rond uur was in ZHZ het Regionaal Beleidsteam (RBT) operationeel. Op dat moment was rond de bron nog GRIP 2 van toepassing. Om uur was het Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) in Moerdijk operationeel (GRIP 3), en het heeft nog tot ongeveer uur geduurd voordat in het gebied rond de bron GRIP 4 van toepassing was. Vanaf dat moment was ook aldaar het Regionaal Beleidsteam operationeel. Burgemeester v.d. Velden (plv. coördinerend burgemeester voor MWB) verklaart later tegenover de media dat hij problemen zag in de communicatie en daarom heeft opgeschaald naar GRIP 4. De reden daarvan zullen ongetwijfeld te maken hebben gehad met het feit dat burgemeester Denie van Moerdijk rond uur stellig meldde dat er geen gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen en dat terwijl daar nog geen definitief uitsluitsel over gegeven kon worden. Het waren immers nog maar voorlopige meetuitslagen van de brandweer en het RIVM moest op dat moment nog gaan beginnen met het nemen van aanvullende luchtmonsters, het daarna nog analyseren, en daarna kon pas een definitief oordeel geveld worden over het al niet vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Het RIVM kon de aanvullende luchtmetingen pas vanaf uur aanvangen voor het eerst in Strijen-sas. Ir. Jan Kliest (labhoofd RIVM) verklaart desgevraagd; Het is voor ons vaak heel frustrerend als een burgemeester al op basis van eerste metingen roept dat er geen gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen. Wij zijn dan vaak nog onderweg naar de rampplek. Het RIVM is rond uur gevraagd om luchtmonsters te gaan nemen in het effectgebied. Deze aanvraag loopt via het Rijk. Ir. Jan Kliest (labhoofd RIVM); Voordat we ter plekke zijn, zijn we al gauw een paar uur verder en dan moeten we ook ons lab en meetapparatuur nog operationeel maken. Dit kost nu eenmaal tijd en vandaar dat we pas rond uur onze eerste luchtmetingen konden verrichten. Een half uur na de persconferentie van burgemeester Denie, nuanceerde burgemeester Brok (coördinerend burgemeester ZHZ) de berichtgevingen over het al dan niet vrijkomen van gevaarlijke stoffen. De Brandweer heeft tot op heden geen schadelijke stoffen aangetroffen, maar dat kan nog veranderen. De brand is nog in volle hevigheid bezig. ; aldus Brok. Daarbij doelde hij waarschijnlijk op de aanvullende luchtmetingen die nog verricht moesten gaan worden door het RIVM. Dit kwam voor de bevolking zeer verwarrend over. De ene burgemeester die stellig verkondigde dat er geen gevaarlijke stoffen zijn vrij gekomen en de andere burgemeester die nog een slag om de arm hield. Veiligheidsregio ZHZ verklaart bij monde van Huub van der Weide en Leo den Otter dat deze melding vanuit Moerdijk bij zowel de operationele dienst, alsook bij het RBT als een volslagen verrassing kwam. Aan beide veiligheidsregio s is de volgende vraag voorgelegd; In hoeverre, denkt U, dat de verschillen in opschalingen van de GRIP fases in beide regio's van invloed zijn geweest voor de communicatie naar de bevolking? Veiligheidsregio MWB reageert bij monde van Nico van Mourik als volgt; Uw vraag kan ik moeilijk beantwoorden. Uw vraag maakt bovendien deel uit van de externe onderzoeken. Ik laat derhalve het oordeel graag aan die betrokkenen over. 16

19 Veiligheidregio ZHZ reageert bij monde van Huub van der Weide als volgt; Volgens mij heeft dat geen consequenties voor de hulpverlening / communicatie naar de bevolking gehad. In Moerdijk was - zeker tijdens de brand - er alleen maar sprake van een brongebied en in onze regio was er sprake van een effectgebied. Juist omwille van de afstemming / eenduidigheid van de boodschap naar de bevolking is in onze regio al snel opgeschaald naar GRIP 4, omdat vooral in onze regio dus de communicatie naar de bevolking een belangrijk aandachtspunt was. Via ons operationeel team werden wij voortdurend op de hoogte gehouden van de stand van zaken rondom de ontwikkelingen van de brand(bestrijding). Dus een faseverschil in opschaling tot GRIP 3 of 4 heeft volgens mij geen consequenties gehad. Sirenes Ook verwarrend was de alarmering. De sirenes die afgegaan zijn, waren ook voor buurtschap Schenkeldijk bedoeld. De bevolking in Schenkeldijk heeft echter geen sirene gehoord. Achteraf blijkt dat Schenkeldijk geen sirene heeft. De dichtstbijzijnde sirene staat in de Mookhoek (ongeveer twee kilometer in wnwrichting). De wind kwam op dat moment uit het zuiden, dus het geluid van die sirene waaide van Schenkeldijk af en was dus niet te horen. In de commissievergadering op 13 januari in de gemeente Binnenmaas (waar Schenkeldijk onder valt) werden vragen gesteld over de afwezigheid van een sirene in Schenkeldijk. Uit die vergadering komt het volgende naar voren; De sirenes vallen onder het Ministerie van BZK. Verder is het opzetten van het waarschuwingssysteem aan de hand van bepaalde criteria georganiseerd en bekostigd door Binnenlandse Zaken. Het aantal bewoners wat een sirene moet horen is door het ministerie op een gegeven moment afgeschaald. Dit levert soms vreemde situaties op. Gemeenten kunnen wel voor eigen kosten sirenes bijplaatsen. ; aldus Dhr. Staal (ambtenaar rampenbestrijding in de gemeente Binnenmaas). Dat betekent dus dat er meer mensen van een sirene gebruik moeten maken dan vroeger het geval was. De kans om de sirene goed te horen is dus kleiner dan vroeger. Zeker ook doordat de huidige sirenes, die in 1993 de oude BB sirenes vervingen veel minder luid zijn dan de oude BB sirenes. Indien een gemeente toch een extra sirene wil plaatsen om een bepaald gebied beter te kunnen alarmeren, moet men zo n euro neertellen om deze aan te schaffen. De huidige sirenes zijn bedoeld om mensen die buiten zijn te waarschuwen dat ze naar binnen moeten. Ze zijn dus binnenshuis veel minder goed te horen. Indien je na bijvoorbeeld na 10 minuten toch naar buiten gaat loop je dus wel gevaar, omdat je binnen de sirene niet gehoord hebt. De sirenes kunnen ook niet onbeperkt worden geactiveerd. Dit kan maximaal 6 keer per etmaal. De sirenes werken op accu s en die moeten wel de tijd krijgen om weer op te laden. ;aldus Huub van der Weide (Woordvoerder Regionaal Beleidsteam Veiligheidsregio ZHZ) Zoals bekend is de regio Moerdijk in eerste instantie niet gealarmeerd door sirenes. Bij navraag heeft Nico van Mourik (Directeur Veiligheidsregio MWB) ook bevestigd dat er geen sms-alert is afgegeven in Moerdijk e.o. Volgens de operationele diensten dreigde er voor Moerdijk e.o. geen direct gevaar. Toch kwamen er op het meldpunt vanuit die omgeving ook klachten over stank en prikkende ogen. Wellicht hebben giftige dampen die niet in rook op zijn gegaan zich toch in de omgeving verspreid. 17

20 Vanaf het moment dat de melding van de brand binnenkwam bij Veiligheidsregio ZHZ (tussen en uur) worden alle nodige gegevens verzameld om te bepalen waar de rookwolk heen trekt. Zaken als windrichting, windsnelheid, bewolking, neerslag zijn bepalend over hoe de rookwolk zich ontwikkeld en voor welke gebieden er eventueel gevaar dreigt. In het crisiscentrum zoekt men dan een mal die bij dit weertype past. In dit geval werd gebruik gemaakt van mal 1. Deze wordt op de kaart gelegd vanaf de bron met de windrichting mee. Aan de hand daarvan heeft men om uur (bijna 1 uur na begin van de brand) besloten om de vier meest zuidelijke sirenes te activeren. Deze afweging is gebaseerd op de berekening dat de rookwolk op dat moment zo n 5 a 6 km. richting het noorden was getrokken. Voor dit onderzoek is aan Huub van der Weide (Woordvoerder Regionaal Beleidsteam Veiligheidsregio ZHZ) het volgende voorgelegd; De gemiddelde windsnelheid was ten tijde van de brand 12,1 km/uur. Bij het uitbreken van de brand, rond uur, was de windsnelheid rond de 17 km/u. Er zaten diverse pieken en dalen in de windsnelheid. De hoogste piek was rond uur (27,4 km/u) en de laagste windsnelheid werd gemeten rond uur (3,2 km/u). Is er een rekenfout cq. inschattingsfout gemaakt inzake de windsnelheid en in hoeverre de rook zich op dat moment (15.18 uur) zich al verspreid had en U met deze wetenschap feitelijk meer sirenes had moet activeren? (er was immers nog niet de gelegenheid geweest om iets te gaan meten.) Antwoord Huub van der Weide; Deze redenering gaat mij wat te kort door de bocht. Wat ik heb proberen aan te geven zijn de afwegingen die een rol spelen bij het aansturen van de sirenes. De windsnelheid is er daarbij slechts één van. Op die bewuste woensdagmiddag 5 januari was 's middags er sprake van een windsnelheid van ca. 3 m/sec, dwz. 10 km/uur (om precies te zijn 10,8 km/uur). De sirenes zijn ca. ½ uur na aanvang van de brand geactiveerd. Dwz. Bij de heersende windsnelheden (eventueel de 12,1 km van het weerstation Oud- Beijerland hiervoor hanterend) zou het front van de gaswolk ( zo er sprake was van een gaswolk ) max. 5 à 6 km van de brand verwijderd kunnen zijn. Mede daarom hebben wij alleen de 4 sirenes geactiveerd zoals die bekend zijn. Echter er hebben nog veel meer overwegingen een rol gespeeld, zoals het feit dat er sprake was van een hevige thermiek door de heftigheid van de brand, dat er geen bewolking was, dat er mogelijk - later bevestigd door de analyses van de luchtmonsters door het RIVM - geen sprake was van een gaswolk, maar alleen van rook(overlast). Al deze afwegingen bij elkaar hebben er toe geleid dat wij de sirenes die bekend zijn hebben aangezet. De redenering / veronderstelling dat wij verkeerd gerekend zouden hebben is mij daarom te kort door de bocht. Ik hoop te hebben aangegeven op welke wijze wij tot de afweging zijn gekomen, een afweging zeker met de info achteraf dat er geen voor de gezondheid schadelijke concentraties zijn waargenomen en er hooguit sprake kan zijn geweest van rookoverlast - waar ik nog steeds achter sta. 18

21 In reactie hierop is aan Huub van der Weide het volgende voorgelegd; De sirenes zijn geactiveerd voor het eerst om uur. De melding van de brand kwam binnen bij de meldkamer in Brabant om uur. Dat is geen 1/2 uur, maar bijna een uur later. Dus de wolk was op dat tijdstip al zeker in de buurt van Dordrecht/'s-Gravendeel. De wind is slechts één van de afwegingen, maar zonder enige wetenschap van o.a. luchtmetingen en veronderstellingen aangaande thermiek waren meerdere sirenes activeren in een groter gebied beter geweest in eerste instantie. Zekerheid voor alles! Reactie Huub van der Weide; Inderdaad is de brand voor de eerste keer gemeld om uur, maar dat wil dan niet zeggen dat er vanaf dat moment al sprake is van het -mogelijk - vrijkomen van gevaarlijk stoffen. Pas als de brand zich heeft ontwikkeld tot een forse brand en dan nog niet direct vanaf dat moment (Eerst moet dan nl. alle "verpakkingsmateriaal" verbrand zijn en moet de brand ook nog uitslaand zijn) kan er sprake zijn van het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Nogmaals dat is niet aangetoond. Ik blijf er dus bij dat wij met de sirenes die wij hebben geactiveerd meer dan verantwoord aandacht hebben gevraagd voor het mogelijk - achteraf is dus aangetoond dat dit niet het geval is geweest - vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Het personeelsblad van de brandweer van Midden- en West-Brabant (Fire Flyer van februari 2011) meldt op pagina 7 echter het volgende; Woensdag 5 januari, even voor half 3. Een dag die niet snel vergeten zal worden. Binnenbrand industrie luidt de melding van de alarmcentrale. De collega s op het kantoor van Mark & Dintel zien zwarte rookwolken boven het industriegebied van Moerdijk hangen. Slechts twee minuten na de melding wordt opgeschaald naar zeer grote brand, GRIP 2 en laat men verschillende grootwatertransporten, een schuimblusvoertuig uit Breda, een crashtender van Defensie en een brandweerpeloton ter plaatse komen. De brandt breidt zich in een razend tempo uit en slaat over naar een productie- en opslaghal. Omdat de wind richting de regio Zuid-Holland Zuid staat, het effectgebied van de brand wordt contact opgenomen met de Veiligheidsregio ZHZ. ZHZ tuigt haar rampenorganisatie eveneens op en kondigt smiddags al een GRIP 4 af. Beide verhalen staan feitelijk haaks op elkaar. Veiligheidsregio ZHZ verklaart dat niet is aangetoond dat de brand een snel uitslaande brand was, terwijl brandweer MWB verklaart dat de brand zich in een razend tempo uitbreidt. 19

22 Op de volgende foto s is te zien hoever de rook zich op bepaalde tijdstippen zich verspreidde en op welke manier de thermiek zich manifesteerde. 20

23 Huub van der Weide blijft dus bij zijn overtuiging dat de bevolking op een juiste wijze is gealarmeerd. Wat is het protocol ook alweer in geval van een ramp? We lezen de volgende tekst op de website van veiligheidsregio ZHZ; Wat te doen bij... Een grote brand, een explosie, een gifwolk, paniek in menigte..allemaal denkbare risico s. Samen met andere partners spant de Veiligheidsregio Zuid- Holland Zuid zich in om de risico s zoveel mogelijk te beperken. Toch kan zich ook in onze regio een ramp voltrekken. In een dergelijke situatie is belangrijk om te weten wat u als burger kan doen. Door in een crisissituatie goed te handelen, kunt u wellicht erger voorkomen. En misschien zelfs levens redden, van uzelf en van anderen. Als de sirene gaat, dreigt er gevaar. Er is dan beslist meer aan de hand dan stank of een prikkelende lucht. De sirene waarschuwt alleen mensen in het gebied waar gevaar dreigt. Dat kan in één of meer gemeenten zijn, maar ook alleen in uw wijk. Hoort u de waarschuwingssirene, dan is hij dus voor u bedoeld. Het is dan belangrijk dat u weet wat u moet doen. 1. Ga naar binnen Als u buiten aan het werk bent of aan het winkelen: ga zo snel mogelijk het dichtstbijzijnde gebouw binnen, bijvoorbeeld een bedrijf, kantoor, winkel of huis. Kinderen die op school zijn, moeten daar blijven en worden opgevangen door de schoolleiding. Bent u in de auto? Parkeer die dan en ga zo snel mogelijk ergens naar binnen. Kan dit niet, zet dan de auto stil (motor uit) langs de kant van de weg en blijf in de auto. Geef/bied anderen de gelegenheid bij u te schuilen. Ziet u dat anderen de sirene niet opmerken, waarschuw hen dan. 2. Sluit ramen en deuren Een ramp of zwaar ongeval kan tot gevolg hebben dat er gevaarlijke stoffen in de lucht komen. U kunt zich daar tegen beschermen door te schuilen in de woning of een ander gebouw. Sluit ramen, deuren en andere openingen in uw woning. Denk ook aan tussendeuren, roosters, ontluchtingskokers, schuiven, enzovoort. Ga in iedere ruimte na waar buitenlucht naar binnen komt en sluit die openingen af. Zet indien mogelijk de mechanische ventilatie uit of op de laagste stand. Plak de afvoer van ventilatie en openingen af (met kranten of plastic). 21

24 3. RTV Rijnmond Als de sirenes gaan, krijgt de regionale zender de rol van officiële rampenzender. In onze regio Zuid-Holland Zuid is dit RTV Rijnmond. Zet de radio aan en stem af op Radio Rijnmond etherfrequentie 93,4 FM of op de kabel. Zodra de sirene gaat wordt Radio Rijnmond de officiële rampenzender. Officiële informatie is hier het eerst te horen. Op deze zender meldt de overheid wat er aan de hand is en welk gevaar er is. U krijgt hier instructies en adviezen. Volg die op. U kunt ook uw TV aanzetten en afstemmen op TV Rijnmond. Zodra de sirene gaat, kunt u via de zogenaamde Tickertape onderin uw beeldscherm lezen wat er aan de hand is en wat u moet doen. Hierin wordt ook verwezen naar teletekstpagina 112 van TV Rijnmond. Kijk op teletekstpagina één-één-twee (112) van TV Rijnmond voor berichten over de ramp. Wanneer is het buiten weer veilig? Pas als u op RTV Rijnmond heeft gehoord dat de situatie weer veilig is. Het is niet zo dat als de sirene ophoudt met loeien, de situatie weer veilig is; Bij een nationale ramp wordt u geïnformeerd via Nederland 1,Radio 1 (frequentie 98.9 FM) en Maandelijkse test Om te voorkomen dat u het geluid van de waarschuwingssirenes niet meer herkent, worden elke eerste maandag van de maand om uur in heel Nederland de sirenes getest. Als u de sirene op dat tijdstip hoort, dan weet u dat er niets aan de hand is. Voor de maandelijkse sirenetest en het daadwerkelijke alarm wordt hetzelfde sirenegeluid gebruikt. Alleen gaat de sirene tijdens een echt incident vaker dan tijdens de sirenetest. Bij de maandelijkse tekst wordt ook de Tickertape op TV Rijnmond getest. 22

25 Het protocol schrijft dus voor dat U naar binnen moet gaan als de sirene gaat, omdat er echt gevaar dreigt. Maar in werkelijkheid werd via de tickertape op RTV Rijnmond een veel groter gebied aangeduid wat naar binnen moest gaan en ramen deuren te sluiten, dan via alarmering d.m.v. sirenes werd aangeduid. Nogmaals, tickertape en de sirenes worden beiden bediend door de Veiligheidsregio ZHZ. Via tickertape werd, naast de gealarmeerde gebieden, ook de bevolking in de gemeente Binnenmaas geadviseerd om naar binnen te gaan en ramen en deuren te sluiten. RTV Rijnmond zelf meldde ook de gehele Hoeksche Waard. Op crisis.nl werd er een nog groter gebied aangeduid om het zelfde te doen; Dordrecht, Regio ZHZ, Rotterdam en Woerden. Grote gebieden dus die niet gealarmeerd waren via sirenes. Veel onduidelijkheid dus voor de bevolking. Zeker de bewoners van s-gravendeel en Schenkeldijk raakten in verwarring. Donkere rookwolken boven hun huizen, geen sirene gehoord en toch de melding krijgen via tickertape om binnen te blijven. Ook Dordrecht en Zwijndrecht lagen onder de dikke rook, maar die werden niet via sirenes of tickertape genoemd, maar dus wel op andere officiële media; crisis.nl. Op de website crisis.nl wordt in de nafase nog eens ingegaan op het activeren van de sirenes; 21: Waarom is er niet voor gekozen om meer sirenes af te laten gaan? De sirenes worden gebruikt bij acuut gevaar. Toen de brand ontstond was dit van toepassing op het gebied waar de sirenes zijn afgegaan. Vanaf dat moment zijn gedurende het hele incident metingen verricht. Uit de resultaten daarvan bleek dat er geen noodzaak was om andere sirenes alsnog te activeren. Overigens wil dit net zeggen, dat er geen hinder ondervonden is in de naastgelegen gebieden. Veiligheidregio ZHZ geeft zelf ook tegenstrijdige verklaringen over de mate van alarmering. Zo verklaart woordvoerder Frank van den Elsen tegenover het AD dat men via sms-alert liever een groter gebied alarmeert. Liever te veel mensen gewaarschuwd, dan te weinig. ; aldus van den Elsen. Huub van der Weide daarentegen gaat uit van een alarmering d.m.v. sirenes op kleinere schaal en kan dan later eventueel opschalen. De mening van Huub van der Weide wordt gedeeld door burgemeester Borgdorff van de gemeente Binnenmaas, zo blijkt uit zijn verklaring in de commissievergadering van die gemeente op 13 januari Borgdorff zegt hierover het volgende; Als je te vaak in een te groot gebied de sirenes af laat gaan, dan geloven de mensen dat op een gegeven moment niet meer. Onnodig alarmeren kan tot gevolg hebben dat burgers in de toekomst minder alert reageren. De autoriteiten verklaren dat men graag een alarmmiddel achter de hand wil houden. Waarvoor dat alarmmiddel dan dient, als men in dat gebied toch al binnen moet blijven, is niet duidelijk gemaakt. 23