Kwaliteit en monitoring in het jeugdstelsel Groningen. Groningen, 17 januari 2017 Werkgroep monitoring

Transcriptie

1 Kwaliteit en monitoring in het jeugdstelsel Groningen Groningen, 17 januari 2017 Werkgroep monitoring

2 Inhoudsopgave Inleiding... 1 Monitoring in het Groninger Jeugdstelsel... 1 Individuele voorzieningen... 2 Transformatie... 3 Maatschappelijke outcome... 5 Vervolg werkgroep monitoring... 6 Bijlage

3 Inleiding Op verzoek van de RIGG is een werkgroep monitoring gevormd. De werkgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van de RIGG, gemeente Groningen, de GGD, de Academische werkplaats C4Youth2.0 en het Sociaal Planbureau Groningen. De afgelopen maanden heeft de werkgroep geïnventariseerd welke activiteiten en monitoring in het jeugdstelsel plaatsvinden en geanalyseerd welke vraagstukken nog spelen en wat er ontwikkeld kan worden om de monitoring te verbeteren. Deze notitie geeft een overzicht van deze inventarisatie en de adviezen van de werkgroep om de resultaten en de kwaliteit van het jeugdstelsel beter in beeld te brengen. Monitoring in het Groninger Jeugdstelsel Inmiddels is het bijna twee jaar geleden dat de nieuwe jeugdwet werd ingevoerd. Sindsdien is er veel gedaan om het jeugdstelsel te hervormen en een transformatie op gang te brengen. Naarmate deze processen zich verder ontwikkelen wordt de behoefte groter om structureel te volgen wat er in de praktijk gebeurd en om in beeld te brengen welke uitkomsten behaald worden, oftewel om de transitie en de transformatie te monitoren. 1 Het uitgangspunt bij de monitoring zou moeten zijn dat er zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van bestaande registraties, verantwoordings- en overlegstructuren om zo de registratielast minimaal te houden en om betrokkenen niet meer te belasten dan nodig. Daarnaast is het van belang dat monitoring niet alleen draait om prestatie indicatoren en cijfers, maar ook om het verhaal achter de cijfers en om het perspectief en de ervaringen van jeugdigen en ouders. Hoewel in het jeugddomein veel geregistreerd, verantwoord, onderzocht en gerapporteerd wordt, is het niet eenvoudig om een samenhangend beeld te schetsen van deze activiteiten. Hierbij speelt dat afhankelijk van de stakeholder, de doelen en belangen van het monitoren verschillen. Jeugdhulpaanbieders meten outcome om de effectiviteit van hun dienstverlening te bepalen. Gemeenten hebben behoefte aan inzicht in zorgtrajecten om te sturen op budget en kwaliteit van de processen in de jeugdhulp en om te kunnen verantwoorden aan de raad en het rijk. De RIGG voert financieel- en kwaliteitstoezicht uit op de jeugdhulpaanbieders en monitort de voortgang van de transformatie, nieuw ingekochte zorgproducten en de invoering van het referentiekader in de toegang. Kennisinstellingen onderzoeken het jeugdstelsel om inzicht te geven in de ontwikkelingen in de jeugdzorg, de transformatie en de staat van de jeugd. Ten slotte zijn er veel raakvlakken met de activiteiten van andere partijen zoals het onderwijs, huisartsen, leerplicht of de Wmo. Voor een samenhangende beschrijving van de monitoring van het jeugdstelsel is het daarom van belang om rekening te houden met wie, wat monitort en met welk doel. Deze notitie maakt daarom onderscheid tussen drie verschillende niveaus (Zie bijlage 1 voor een schematische weergave): Het monitoren van de individuele voorzieningen voor jeugdhulp Bij het monitoren van voorzieningen draait het om vragen zoals: wie levert jeugdhulp en aan welke kwaliteitseisen moeten deze voorzieningen voldoen (input)? Hoeveel jeugdigen maken gebruik van deze voorzieningen en welke jeugdigen zijn dat? Hoe lang maken ze daar gebruik van en wat zijn de kosten (proces)? En tot slot: hoe effectief is deze hulp (outcome)? Het volgen van de transformatie van de jeugdhulp in de regio

4 In de regio Groningen is de jeugdhulp geordend volgens het Groninger Functioneel Model (GFM). Met die ordening willen we een aantal transformatiedoelen bereiken. Met behulp van transformatieopdrachten en zorginkoop heeft de RIGG namens de 23 gemeenten gestuurd op transformatie. Het is belangrijk te volgen of dit ook leidt tot de gewenste transformatie. Het volgen van de maatschappelijke uitkomsten van het jeugdbeleid Tot slot willen we weten of alle veranderingen uiteindelijk leiden tot verbeterde maatschappelijke uitkomsten, zoals bijvoorbeeld afname van schoolverzuim, toename van lichamelijke en psychische gezondheid van jeugdigen en van maatschappelijke participatie. We schetsen voor ieder niveau wat er nu al gedaan en gemeten wordt en geven een advies over hoe deze activiteiten beter benut kunnen worden of welke aanvullende activiteiten vereist zijn om een dekkende monitoring tot stand te brengen. Individuele voorzieningen De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de toeleiding naar jeugdzorg. Voor niet vrij toegankelijke individuele voorzieningen verleent de gemeente een zorgtoewijzing. De toegekende zorg kan verleend worden via zorg in natura (ZIN) of een persoonsgebonden budget (PGB). 2 Zorg In Natura wordt geleverd door gecontracteerde jeugdhulpaanbieders. De gemeente (i.e. de RIGG) houdt middels die contractering toezicht op de kwaliteit van de verleende hulp. Het monitoren van de dienstverlening (i.e. de realisatie en de outcome) is in de eerste plaats een taak die ligt bij de jeugdhulpaanbieders zelf, maar die wel moet ontwikkelen in samenspraak met de gemeenten. Voor zorg die wordt ingekocht met behulp van een PGB is het bewaken van kwaliteit en het monitoren van de effecten nog lastiger. Het aantal aanbieders dat PGB-zorg kan bieden is veel groter, het gaat om instellingen, individuele hulpverleners, of om ondersteuning vanuit het netwerk van jeugdigen en gezinnen. Borgen van kwaliteitseisen of monitoren van effecten is daar veel moeilijker. Wat wordt al gedaan? De RIGG koopt de Zorg in Natura (ZIN) voor de 23 Groninger gemeenten in en houdt toezicht op de kwaliteit van de gecontracteerde aanbieders. Het toezicht bestaat o.a. uit budget bewaking, financiële verantwoording en trimestergesprekken. Daarbij zijn om in aanmerking te komen voor gecontracteerde zorg kwaliteitseisen gesteld aan de contractpartners 1. De jeugdhulpaanbieders verlenen jeugdhulp en meten de resultaten van de hulpverlening. Er zijn nog grote verschillen tussen jeugdhulpaanbieders als het gaat om routinematig meten van uitkomsten van de zorg en de mate waarin deze gegevens ook daadwerkelijk worden benut. Landelijk werken het NJI, de VNG en de brancheverenigingen samen aan het harmoniseren van de outcome-indicatoren die gebruikt worden om de resultaten van de verschillende vormen van jeugdhulp voor verschillende doelgroepen te meten

5 De gemeenten zijn de toegang tot de jeugdhulp. Hierbij kan het zowel gaan om ZIN als PGB. Artikel 2.2 van de jeugdwet geeft gemeenten de opdracht om in een beleidsplan op te nemen welke outcomecriteria de gemeente hanteert ten opzichte van de jeugdhulpaanbieders 3. Het hierboven genoemde advies (i.e. harmonisatie outcomeindicatoren) helpt de individuele gemeenten hierbij. Daarnaast legt de jeugdwet gemeenten de verplichting op om jaarlijks een cliëntervaringsonderzoek uit te voeren onder de gebruikers van jeugdzorg. Het samenwerkend toezicht jeugd, waarin vijf landelijke inspecties zich verenigd hebben, houdt toezicht op de kwaliteit van de uitvoering en de samenwerking van de jeugdhulpaanbieders 4. 3 Advies De RIGG voert kwartaalgesprekken met de jeugdhulpaanbieders in het kader van haar financieel -en kwaliteitstoezicht. Formuleer concreet naar aanbieders en gemeenten hoe de RIGG de kwaliteitseisen bewaakt en hoe de realisatie van de jeugdhulp wordt gevolgd. Maak inzichtelijk voor gemeenten wanneer zij voor hun relevante informatie over dit toezicht kunnen verwachten. Stel in samenwerking met de jeugdhulpaanbieders een projectplan op voor een ontwikkeltraject outcome monitoring. Aanbieders geven hierin aan hoe zij outcome meten en rapporteren en welke stappen zij nemen om te komen tot een zinvolle effectmeting en hoe zij de gemeenten en RIGG daarover informeren. Gemeenten geven aan wat hun informatiebehoefte is en welke outcomecriteria zij willen hanteren. Leidraad daarbij is de landelijk vastgesteld set met outcomecriteria Zorg ervoor dat bij de uitvoering van het cliëntervaringsonderzoek niet de outcome monitoring van de aanbieders herhaald wordt, maar dat beide metingen elkaar aanvullen. Geef bij de uitvoering van het cliëntervaringsonderzoek prioriteit aan de informatiebehoefte van de gemeenten. Kijk pas daarna hoe aan de landelijke verplichtingen van VWS voldaan kan worden. Onderzoek hoe de kwaliteit en de uitkomsten van jeugdhulp via PGB of hulpverleners in dienst van de gemeente gevolgd wordt. Maak hierbij gebruik van de kennis van aanbieders over outcome monitoring. Blijf volgen op welke wijze het STJ invulling geeft aan het toezicht op deze varianten van jeugdhulp. Stel gegevens die over individuele voorzieningen verzameld worden door de RIGG c.q. gemeenten beschikbaar voor het onderzoek van C4Youth en de monitoring van het Sociaal Planbureau Groningen. Transformatie Het doel van de transformatie is om een beweging naar voren te maken. Problemen worden zoveel mogelijk voorkomen, vroegtijdig herkend, opgelost in het eigen netwerk, jeugdhulp wordt licht waar het kan, zwaar waar het moet ingezet en professionals krijgen voldoende ruimte om getransformeerd te werken

6 Het realiseren van de transformatie vraagt om een nieuwe manier van werken van zowel gemeenten, aanbieders, professionals, maatschappelijke organisaties en kennisinstituten. De VNG stelt dat het transformatieproces nog zeker één of twee collegeperiodes in beslag zal nemen. Het is daarom raadzaam om niet bij aanvang uitsluitend in termen van prestatie indicatoren te monitoren, maar vooral ook kwalitatief in beeld te brengen hoe ontwikkelingen lopen en waar successen en knelpunten zich voordoen. 4 Wat wordt al gedaan? De RIGG ondersteunt de transformatie via de inkoop van ZIN en door middel van advies aan gemeenten over de inrichting en uitvoering van het Groninger Functioneel Model (GFM): o Inkoop van de inzet van professionals in de basisteams o Inkoop van integrale trajecten waarmee aanbieders worden gestimuleerd om samen te werken in de keten, zeker daar waar het complexe doelgroepen betreft. o Opstellen van het referentiekader voor de gemeentelijke toegang en periodiek onderzoek naar de stand van zaken van de implementatie ervan. o Ondersteunen, coördineren en faciliteren van de transformatie via de projecten toegang, veiligheid, intensieve zorg en algemeen. o Pilots functioneren van de basisteams en samenwerking tussen de basisteam en de huisartsen. Jeugdhulpaanbieders zoeken aansluiting bij basisteams in de gemeenten, zowel door werknemers te detacheren als door aanpassingen in hun aanbod. Daarnaast werken zij samen met de RIGG aan de transformatie in verschillende opdrachten. Gemeenten dragen de verantwoordelijkheid voor het beleid en de uitvoering van de jeugdhulp. Hieronder valt o.a.: o Het opstellen en uitvoeren van een beleidsplan jeugd o Het vormgeven en uitvoeren van de toegang, waaronder o.a. het versterken van de pedagogische civil society, preventie, toeleiding naar overige en individuele voorzieningen en casusregie vallen o Het voeren van integraal beleid waarmee een verband wordt gelegd met andere wettelijke taken, zoals leerplicht, VVE, afstemming met het onderwijs. o Daarnaast zijn gemeenten verantwoordelijk voor uitvoering van de wettelijke taken jeugdgezondheidszorg die worden uitgevoerd door de GGD De GGD verzorgt het basispakket JGZ in de Groninger gemeenten. Binnen de JGZ worden praktisch alle jeugdigen gevolgd en gescreend op hun (psychosociale) ontwikkeling (consultatiebureau, groep 2 en groep 7, en op 14 jarige leeftijd in het VO). Mocht het noodzakelijk zijn, dan worden de kinderen (met hun ouders) uitgenodigd voor gesprek. C4Youth doet onderzoek naar de basisondersteuning, de expertpool en de monitoring in de Groninger gemeenten. In 2017 voert C4Youth pilots uit in 3 Groninger gemeenten. Daarnaast verkent C4Youth in samenwerking met de GGD de mogelijkheden om de transformatiedoelen te monitoren door gegevens uit de JGZ te koppelen met de gemeentelijke registraties. Het combineren van registraties geeft inzicht in de mate waarin gesignaleerde aandachtskinderen vroegtijdig hulp ontvangen, de juiste hulp op maat wordt geboden en hoe de samenwerking tussen aanbieders verloopt.

7 Advies De transformatie is zo omvangrijk en in beweging dat er vaak spraakverwarring optreedt waardoor het nog erg moeilijk is om een vertaalslag te maken naar concrete monitoring. Begin daarom niet te ambitieus, maar breng eerst beter in beeld welke ontwikkelingen lopen en welke initiatieven genomen worden om deze te monitoren. Start niet met prestatie-indicatoren, maar verken eerst kwalitatief de thema s die bij de transformatie spelen. Breng vanuit de RIGG gemeenten en jeugdhulpaanbieders bij elkaar om te verkennen hoe de meerwaarde van de integrale trajecten en de transformatie van de intensieve zorg gemonitord kan worden. Het monitoren van de transformatie is ook een taak van individuele gemeenten, vooral wanneer het gaat over de eigen problematiek, werkwijze en de gewenste verantwoording naar de raad. Ondersteun gemeenten door hiervoor kennis en handvatten aan te bieden. Ondersteun C4Youth en de GGD bij een pilot voor het opzetten van een eerste kwantitatieve monitoring van de transformatie. 5 Maatschappelijke outcome Artikel 2.2 van de Jeugdwet geeft aan gemeenten de opdracht een beleidsplan voor het jeugdbeleid op te stellen waarin wordt aangegeven welke resultaten de gemeente wenst te behalen en hoe deze resultaten gemeten worden. Onder de resultaten vallen niet alleen outcome criteria die ten aanzien van aanbieders worden gehanteerd, maar ook de maatschappelijke resultaten van het (jeugd)beleid. In het Groninger functioneel Model is nadrukkelijk de verbinding gelegd de oude opdracht aan gemeenten in het kader van het jeugdbeleid (= het preventieve jeugdbeleid) en de nieuwe opdracht in het kader van de decentralisatie van de jeugdzorg. Het monitoren van het jeugdbeleid omvat daarom alle aspecten van de Staat van de jeugd en niet alleen de resultaten van de inzet van de Toegangsfunctie van de gemeenten en de resultaten van de jeugdhulpinstellingen. Wat wordt al gedaan? De landelijk opgestelde gemeentelijke monitor sociaal domein verzamelt gegevens van jeugdhulpaanbieders, gemeenten, het CBS en andere bronnen. De monitor is beschikbaar via Daarnaast publiceert het CBS een jeugdmonitor en Verweij Jonker de rapportage Kinderen in Tel. Landelijke kennisinstituten zoals het NJI, st. Alexander, Movisie, Vilans, het SCP, etc., doen onderzoek naar de jeugdzorg en de transformatie. De GGD voert elke vier jaar een jeugdgezondheidsonderzoek uit onder de jeugdigen in provincie Groningen. Ook heeft de GGD zicht op de psychische en fysieke gezondheid van jongvolwassenen (bron: Monitor Gezondheid Volwassenen). Het Sociaal Planbureau Groningen volgt met de jeugdmonitor de staat van de jeugd in de provincie. Advies Help de gemeenten om de beschikbare data (zoals hierboven genoemd) te lezen, te interpreteren en te benutten voor het vormgeven van het monitoren van lokale maatschappelijke outcome.

8 Ga samen met het Sociaal Planbureau Groningen in het kader van de jeugdmonitor aan de slag om landelijke en regionale bronnen bij elkaar te brengen ter ondersteuning van de gemeentelijke monitoring Vervolg werkgroep monitoring De werkgroep adviseert om bestaande initiatieven te ondersteunen en een aantal nieuwe projecten op te starten. In 2017 zal de werkgroep deze adviezen nader uitwerken tot concrete jaarplannen voor het verder ontwikkelen van de monitoring van het jeugdstelsel. 6

9 Bijlage 1 7

10