Efficiënte en effectieve aanleg en gebruik van snel internet ervaringen uit Drenthe

Transcriptie

1 Oktober 2016 Efficiënte en effectieve aanleg en gebruik van snel internet ervaringen uit Drenthe Een nieuwe Europese Richtlijn (2014/61/EC) heeft als titel inzake maatregelen ter verlaging van de kosten van de aanleg van elektronische communicatienetwerken met hoge snelheid. Een aantal ontwikkelingen en observaties uit de Drentse breedbandpraktijk lijken haaks te staan op de geest en letter van bovengenoemde richtlijn. In dit document worden deze uiteen gezet. Dit document is aan het Ministerie van Economische Zaken gestuurd als input ten behoeve van de implementatie van bovengenoemde richtlijn. Ook is en wordt het document met andere stakeholders gedeeld en besproken. Indien u aanvullende voorbeelden heeft, of met VerbindDrenthe in gesprek wilt over hetgeen in dit document beschreven staat, neemt u dan contact met ons op via platform@verbinddrenthe.nl. Inleiding Gemiddeld genomen beschikt ca. 97% van de Nederlandse huishoudens over snel internet (NGA). In provincies als Drenthe geldt dat circa 10% van de aansluitingen niet beschikt over snel internet (NGA). In het verleden zijn bij upgrades naar kabelnetwerken en bij de verglazing keuzes gemaakt die ertoe geleid hebben dat vooral de kernen beschikken over acceptabel snel internet. Maar de buitengebieden hebben het nakijken. In Drenthe gaat het dan over ca huishoudens en ca bedrijven. Deze eindgebruikers kunnen niet thuis hun lessen voorbereiden omdat er geen YouTubefilmpje bekeken kan worden, zij kunnen pas s nachts na 1 uur als de rest van het dorp slaapt internetbankieren en zij rijden in het weekend naar kantoor omdat de administratie niet vanuit huis te doen is. Nu snel internet niet weg te denken is uit werk, onderwijs, zorg en ons privéleven, is het logisch dat 10% van de Drenten het heft in eigen hand neemt en werkt aan het realiseren van snel internet in de buitengebieden. De bewoners en ondernemers springen in het gat dat gevallen is tussen markt en overheid. Marktpartijen hebben om hun moverende redenen keuzes gemaakt in de aanleg en upgrades van netwerken zodanig dat bepaalde bewoners en ondernemers niet zijn aangesloten. Alleen in de dichter bevolkte gebieden wordt geïnvesteerd in netwerken. De overheid heeft de aanleg van deze infrastructuur tot een aangelegenheid van de markt gemaakt en mag op basis van strikte staatssteunregels daarom zelf niet zo maar in het gevallen gat springen. De provincie Drenthe ondersteunt bewonersinitiatieven die aan de slag gaan met het realiseren van snel internet in hun omgeving. Dat doet de provincie met opstartsubsidies aan de initiatieven zelf, en door een subsidie aan VerbindDrenthe, dat tot taak heeft bewonersinitiatieven te steunen met kennis en kunde. In de ontwikkeling van de bewonersinitiatieven in Drenthe vallen een aantal zaken op. Bewonersinitiatieven hebben thema s en ervaringen aangereikt die raken aan de efficiënte en effectieve aanleg en gebruik van elektronische communicatienetwerken. Of het door ons ervaren gebrek daaraan. In dit document worden deze observaties uiteen gezet. 1

2 Inzicht in beschikbaarheid netwerken In Nederland is geen overzicht beschikbaar waarop alle netwerken te zien zijn. Uiteraard beschikt het Kadaster met het oog op WION/Klic over deze informatie, maar deze is niet als totaaloverzicht beschikbaar. Dit leidt ertoe dat decentrale overheden er zelf toe over zijn gegaan om in kaart te brengen waar in hun werkgebied wel/geen snel internet beschikbaar is. De provincie Drenthe heeft dat ook gedaan; het resultaat is te vinden op Deze kaart laat de informatie zien op het niveau van de individuele aansluiting. De zogenaamde backbones (de infrastructuur die de netwerken onderling verbindt, en met de datacenters) zijn niet op deze kaart terug te vinden. De beschikbare informatie maakt het daarmee niet mogelijk inzicht te verkrijgen in de ligging en beschikbaarheid van alle netwerken. Hierdoor kan geen beeld verkregen worden over waar snel internet nog niet beschikbaar is, en dus over de locaties waar nieuwe netwerken zouden moeten worden aangelegd om alle gebieden te dekken. Effectieve en efficiënte aanleg en gebruik van netwerken In tegenstelling tot de wijze waarop in Nederland de markt rond autowegen, waterwegen, spoorwegen en energienetwerken is geordend en geregeld, lijkt bij telecommunicatie niet gestuurd te worden op sterke infrastructuur, waarna ruimte ontstaat voor concurrentie op diensten. In plaats daarvan zien we in Drenthe ontoegankelijke netwerken en veel aandacht voor de concurrentie op infrastructuur. Te veel glasvezel? Gebrek aan centrale sturing Wanneer een willekeurige Drentse straat wordt opengemaakt, is de kans levensgroot dat er glasvezel ligt. Ook daar waar de huishoudens niet zijn aangesloten. Dit vindt zijn oorsprong in dat iedereen vrij is een eigen netwerk te realiseren. In het verleden heeft dit er al toe geleid dat verschillende organisaties en instellingen hun eigen glasvezelnetwerk hebben aangelegd: zorginstellingen, onderwijsinstellingen, energiebedrijven, maar ook overheden (Rijkswaterstaat, provincie Drenthe naar bruggen en sluizen). Het afgelopen jaar is ook bij andere instellingen gebleken dat er geen centrale sturing is bij de aanleg van nieuwe netwerken. Het Centraal Orgaan Asielzoekers wilde alle noodopvangen en andere locaties voorzien van snel internet. En ook Staatsbosbeheer wilde al zijn locaties voorzien van snel internet. Op een aantal locaties lukte dat bij het COA en Staatsbosbeheer door gebruik te maken van draadloze verbindingen, maar voor een aantal locaties is er een nieuw glasvezelnetwerk aangelegd. Dit was in beide gevallen het resultaat van een Europese aanbesteding die door Tele2 werd gewonnen. De omliggende aansluitingen worden hierbij niet meegenomen. In Drenthe leidde dit ertoe dat er soms een graafmachine tijdelijk op een erf werd geparkeerd. De bewoner stemde hiermee in en vroeg wat er eigenlijk werd gegraven. Het antwoord dat gewerkt werd aan een nieuw glasvezelnetwerk, is pijnlijk voor een bewoner of ondernemer die het zelf met een oude telefoonaansluiting moet doen met ternauwernood 1 Mbps downloadsnelheid. Een voorbeeld van weinig efficiënte aanleg van nieuwe netwerken. Zie ook Onderscheid zakelijke en particuliere netwerken Een inwoner van Papenvoort heeft te maken met een zeer slechte en trage internetverbinding. Ongeveer door zijn voortuin loopt een zakelijke glasvezel van KPN. Als particulier is het deze inwoner onmogelijk gebleken een aansluiting te krijgen op deze vezel. Navraag bij KPN leidde tot de opmerking dat zakelijk glasvezel en FttH totaal 2

3 gescheiden werelden zijn. Over zakelijk glasvezel worden wel internet- en telefoniediensten geboden, maar geen tv. Een ontwikkeling waarbij in de toekomst meer zakelijke diensten over VDSL en 4G-netwerken worden aangeboden, zou volgens KPN waarschijnlijker zijn dan dat particulieren aangesloten raken op zakelijke netwerken. Nu de ontwikkeling rond IP-TV snel gaat en de nieuwe generaties al lang niet meer op traditionele wijze tv kijken, is het echter maar zeer de vraag of het niet logisch zou zijn om deels onvolledig gebruikte zakelijke glasvezelnetwerken aan te wenden om particuliere klanten aan te sluiten? Overigens kon deze zelfde inwoner van Papenvoort toen hij als ondernemer belde, wel een aansluiting krijgen op het zakelijke netwerk...maar ook hierbij spelen een aantal vraagstukken die in de volgende alinea s uiteen worden gezet. Regulering zakelijke netwerken Veel ondernemers in Drenthe hebben geen toegang tot snel internet. Meestal blijken deze ondernemers niet ver af te wonen van een KPN-netwerk. Navraag over de mogelijkheden om aangesloten te worden dit netwerk leidt in de regel tot een offerte die schijnbaar los van de te overbruggen afstand neerkomt op aansluitkosten van ca Ineens te voldoen, of in circa vijf jaar te betalen. Veel zakelijke klanten vinden dit een onoverbrugbaar bedrag. Gevolg: ook hier blijft een glasvezelnetwerk onvolledig gebruikt liggen, op korte afstand van de ondernemers in kwestie. Er zijn partijen die in dit gat springen en die industrieterreinen verglazen voor tarieven die ca. 33% bedragen van de tarieven die KPN moet hanteren. Maar ook daarmee zijn de ondernemers in kwestie niet geholpen. De tarieven blijven hoog. De hoge aansluittarieven die KPN hanteert, zouden het gevolg zijn van de wijze waarop deze zakelijke glasvezelnetwerken gereguleerd worden door de Autoriteit Consument en Markt. Op de site van ACM valt te lezen dat KPN aanbieders toegang moet geven tot haar netwerk. Maar niet eenvoudig terug te vinden is, wat de reden is dat er zeer hoge aansluittarieven gerekend (zouden moeten) worden om aangesloten te worden op een zakelijk netwerk van KPN. Drentse ondernemers zouden dit graag begrijpen. Begin september heeft ACM op de website laten weten dat, gesteund door de Europese Commissie, er geen regulering nodig is voor zakelijke netwerken. KPN heeft geen dominante positie en er is voldoende concurrentie van andere aanbieders. Tariefstellingen en abonnementen Instellingen als scholen die momenteel een aansluiting hebben op het kabelnetwerk van Ziggo of op glasvezelnetwerken van KPN geven soms aan weer terug te zijn gegaan naar de internetverbinding via de telefoonlijn. De reden hiervoor is gelegen in de aangeboden abonnementen en de gehanteerde tarieven. Voor deze scholen is aansluiting op een bewonersinitiatief een gunstiger alternatief: in dat geval geldt een lager tarief voor de aansluiting en het abonnement. De tariefstellingen en de aangeboden abonnementen op de beschikbare netwerken vormen dus soms een barrière op zichzelf, ondanks de geboden infrastructuur. Ook dit is een factor in het niet optimaal efficiënt en effectief benutten van de al aanwezige infrastructuur. Datanetwerken van de toekomst Koers Europese Commissie De Europese Commissie heeft op 14 september j.l. een set voorstellen aangenomen gericht op het realiseren van een Europese 1-Gigabitsamenleving. Deze voorstellen moeten ertoe leiden dat in 2025 alle huishoudens toegang hebben tot netwerken die een upload- en downloadsnelheid van minstens 100 Mbps mogelijk maken en die vervolgens geüpgradet kunnen worden naar 1 Gbps. Alle scholen, grote bedrijven en instellingen die publieke diensten leveren zouden in 2025 toegang moeten hebben tot 3

4 netwerken die minstens 1 Gbps downloadsnelheid mogelijk maken. In stedelijke gebieden, bij spoorwegen en autowegen moeten stabiele 5G-verbindingen beschikbaar komen. Eerder dit jaar nam de Tweede Kamer een motie aan die de Nederlandse regering oproept snel internet uit te roepen tot universele dienst. De koers die nu door de Europese Commissie wordt ingezet, lijkt hiermee in lijn. De vraag die in Drenthe leeft is hoe Nederland deze stap voorwaarts gaat maken: gebeurt dit door in één keer toe te groeien naar een duurzaam netwerk voor álle aansluitingen of gebeurt dit door de huidige praktijk waarin in de beschikbare telefoonen kabelnetwerken wordt geïnvesteerd en Nederland als een soort lappendeken toegroeit naar een samenleving die als geheel niet geüpgradet kan worden naar 1Gbps? Zie ook Drenthe is benieuwd naar de reactie van de rijksoverheid hierbij. Ontwikkelingen bij geïntegreerde marktpartijen Ziggo laat er in gesprekken geen misverstand over bestaan: alleen in bestaande netwerken wordt geïnvesteerd en er vindt vrijwel geen uitbreiding plaats van het kabelnetwerk. Nieuwe initiatieven van bewoners worden bestreden niet door juristen maar door marketeers. Menig dorp in Drenthe waar een bewonersinitiatief succesvol dreigt te worden, wordt op zaterdag op het marktplein dan ook opgeluisterd door een Ziggobus met marketeers die de basis onder een bewonersinitiatief proberen weg te halen. Ziggo verglaast zijn kabelnetwerken tot aan de wijkcentrale. Verglazen tot aan de huisaansluiting zou niet nuttig zijn. Gemeentelijke en regionale kabelbedrijven als Kabelnoord en Stichting Kabelnet Veendam doen dit juist wel. Daarnaast maakt Kabelnoord het mogelijk dat er een tweede aanbieder op het glasvezelnetwerk komt. Door het netwerk niet tot aan de huisaansluiting te verglazen, blijft Ziggo ook de enige aanbieder van diensten op het kabelnetwerk, daarbij gesteund door het uitblijven van de verplichting tot openstelling van dit netwerk door ACM. Mogelijk dat hier op termijn verandering in komt, waarna Ziggo de laatste horde om tot aan de huisaansluiting te verglazen ook kan nemen? KPN zet met de buitengebiedstrategie die eind 2015 is gelanceerd in op investeringen in bestaande telefoonnetwerken (upgrade naar VDSL) en in 4G. Helaas is een investering in VDSL alleen nuttig voor aansluitingen die zich binnen 500 meter van de wijkcentrale bevinden. Daarna is het effect door het verlies van snelheid vanwege de afstand nihil. Nog even los van de vraag of 4G ook beschouwd dient te worden als NGA, is de realiteit in Drenthe dat providers (KPN, Vodafone, T-Mobile en anderen) nog steeds niet op alle plekken snelle verbindingen realiseren. Sterker nog: op veel plaatsen is het in Drenthe niet eens mogelijk met de mobiele telefoon een telefoongesprek te voeren via 2G. Het kan Ziggo, KPN en andere marktpartijen niet kwalijk worden genomen dat ze streven naar het beste bedrijfsresultaat, maar effectiever en efficiënter zou het zijn wanneer de wijze van marktordening en -regulering deze partijen daadwerkelijk zou prikkelen om hun netwerken uit te breiden, om te investeren in hogere snelheden en om in voorkomend geval samen te werken met bewonersinitiatieven en andere belanghebbenden. De gangbare praktijk bij de gevestigde geïntegreerde bedrijven lijkt gericht op verdediging als de beste aanval. Terwijl de digitale samenleving op dit front, blijkens ook de voorstellen van de Europese Commissie, het meest gebaat zou zijn bij 4

5 aanval als de beste verdediging, als beste manier om de concurrentiepositie van Europa te verbeteren. Landen om ons heen - hoe doet Duitsland het? In Duitsland heeft het ministerie Richtlijn 2014/61/EC omgezet in wetgeving die erop gericht is om eigenaars/aanbieders van netwerken samen te brengen met gebruikers ervan. Op grond van de bestaande Duitse Telecommunicatiewet (artikel 77a, derde lid) kan de Duitse toezichthouder partijen verplichten data inzichtelijk te maken. Zie ternehmen_institutionen/breitband/infrastrukturatlas/infrastrukturatlas-node.html en etz/diginetz-gesetz_node.html. De Duitse Telecommunicatiewet bevat in hetzelfde artikel 77 bepalingen die medegebruik van netwerken mogelijk maakt (ook van andere eigenaars dan telecommunicatiebedrijven), op een manier die doet denken aan de wijze waarop toegang tot energienetwerken in Nederland ook geregeld is. In elk geval moeten eigenaars/aanbieders van netwerken aan partijen die om toegang verzoeken een aanbieding doen. Met de nieuwe Diginetz-Gesetz probeert de Duitse overheid nog een slag te maken in efficiëntere aanleg en effectiever gebruik van digitale infrastructuur. 5