Module 3b. Componeren met Making Music. Studielast: 4-14 uur.

Transcriptie

1 Module 3b Componeren met Making Music. Studielast: 4-14 uur. Doel: Voldoende kunnen omgaan met het softwarepakket Making Music, in ieder geval het tekenpalet. Zelf enkele composities kunnen schrijven, didactische vertalingen kunnen maken. Inhoud: Deze module kan geheel als zelfstudiemodule worden gevolgd. Zie hierna. Het principe van dit programma is dat je tekent en dat je tekening feitelijk de grafische weergave van je compositie is. Veel muziekmethodes werken met grafische notatie, en dit programma biedt de beste mogelijkheden om daar op aan te sluiten. Je hoort onmiddellijk wat je gedaan hebt en krijgt zo spelenderwijs inzicht in vormprocessen in de tijd en samenklankprocessen. De neiging tot experimenteren is erg groot, maar het gevaar dat je blijft steken in rare klankjes ook. Er zijn in het buitenland experimenten geweest met dit programma. (zie bij literatuur Meg makes Music.) Men raadt aan om kinderen veel experimenteertijd te gunnen. Het is echter ook goed mogelijk om de kinderen structureel met muzikale processen in aanraking te brengen door gerichte opdrachten te geven. In de zelfstudiemodule rond dit programma krijg je inzicht in al deze mogelijkheden en kun je van daaruit tot een afweging komen hoe dit programma ingezet zou kunnen worden. Een groot nadeel van het programma is de geluidskwaliteit: alle geluiden zijn gebaseerd op midi, en alhoewel de samples op de geluidskaart steeds beter zijn geworden is het onmogelijk om de subtiele klankverschuivingen die via echte instrumenten mogelijk zijn na te bootsen via een dergelijk programma. Een ander nadeel is dat het klankresultaat bijna per definitie atonaal is, en daardoor ver afstaat van het gangbare muzikale referentiekader van kinderen. Toch is de ervaring dat kinderen het leuk vinden om op deze manier met klank en muziek te experimenteren. Materiaal: Zelfstudiepakket Making Music. Software: Making Music (gratis versie alleen online, anders te verkrijgen via internet: $40. Zie softwarebeschrijvingen op de website Creating Music ) Opdracht: De hierna volgende zelfstudiemodule geeft diverse mogelijkheden aan om te verwerken in een cursus. Het schrijven van een of meer eigen composities aan de hand van de muzikale mogelijkheden van het programma en het maken van enkele didactische vertalingen zoals geschetst in deze zelfstudiemodule zijn minimaal gewenst.

2 Zelfstudiepakket Making Music Met dit pakket leer je: De voornaamste functies kennen van Making Music Zelf materiaal maken voor stage of lespraktijk Kwaliteitsnormen hanteren m.b.t. gemaakte producties door kinderen. De opzet van deze module is als volgt. Je leert in elk hoofdstuk enkele functies kennen, dit door middel van instructies, zoals ze ook aan kinderen van de bovenbouw gegeven zouden kunnen worden. Behalve technische functies gaat het ook steeds om het gebruik van gerichte muzikale parameters. Aan het einde van elk hoofdstuk staan er steeds enkele handreikingen m.b.t. het zelf ontwerpen van opdrachten voor kinderen. Helemaal op het einde van het hele pakket is een apart hoofdstuk welk gaat over het hanteren van kwaliteitscriteria bij het coachen van de composities van de kinderen. Deze criteria dien je van het begin af aan ook op je eigen composities toe te passen! Hieronder het werkscherm van Making Music. De meeste functies worden weergegeven door middel van icoontjes. Soms zijn er ook toetsen of toetscombinaties nodig.

3 Hoofdstuk 1: Basisfuncties. Lang, kort, hoog, laag Opdracht 1 Tekenen, afspelen en gummen Druk de linkermuisknop in en houdt deze vast. Beweeg van links naar rechts over het witte scherm. Je hoort wat je tekent. Laat de muisknop los. Klik links op de grote groene pijl: de tekening wordt afgespeeld! Klik op de gum Gum alle muziek uit. Om weer te kunnen tekenen moet je eerst op de penseel klikken. Opdracht 2 Probeer ongeveer na te maken wat je hier onder ziet: Als het je gelukt is: Speel het af. Denk na over wat je hoort: o Korte streepjes klinken:.. o Lange streepjes klinken.. o Hoge streepjes klinken.. o Lage streepjes klinken. Opdracht 3 Verzin zelf een tekening Afspraken: Geen streepjes die tegelijk klinken (niet onder elkaar.) Gebruik korte en lange, hoge en lage streepjes, trappetjes enz. Luister elk stukje af en gum de stukjes die je niet mooi vindt uit. Probeer iets te maken dat je leuk vindt klinken.

4 Opdracht 4 Maak een liedje na Probeer een regel of nog meer van een liedje dat je kent te tekenen. Dit is heel moeilijk. Als je dat lukt of bijna lukt is dat erg knap. Proberen maar! Opdracht 5 Sla een liedje op Als je iets gemaakt hebt dat je wilt bewaren: klik op een leeg vakje beneden in beeld. Hier van zijn 6 vakjes (je ziet er 4). Je kunt dus in totaal 6 verschillende muziekjes opslaan. Wat je hebt opgeslagen kun je weer weggooien: klik op de prullenbak die er onder staat. Je kunt ook afspelen wat je hebt opgeslagen: klik op het kleine groene pijltje. Sla een of twee liedjes die je het beste vond op. Maken praktijkopdrachten De opdrachten zoals je ze hier boven hebt gezien zijn in principe ook toepasbaar voor kinderen. Spelenderwijs leren ze de basisfuncties kennen, maar tegelijk ook werken met lage en hoge tonen en lange en korte tonen. Je kunt hier ook veel concretere opdrachten aan verbinden, die te maken hebben met deze begrippen. Sommige opdrachten kun je ook halen uit muziekmethodes. Verzin zelf nog twee opdrachten waarbij uitsluitend de technische mogelijkheden van dit hoofdstuk worden gebruikt. Denk hierbij aan directe vertalingen vanuit methodes, open en meer gesloten opdrachten. Formuleer het in kindertaal op een zo uitdagend mogelijke manier.

5 Hoofdstuk 2: hard en zacht Opdracht 1 Openen van opgeslagen liedje. Selecteren en wissen. Het liedje van de vorige keer dat je had opgeslagen kun je terug horen. Dat doe je gewoon door op een van de opgeslagen nummers te klikken onder aan in beeld. Daarna klik je op invoegen: Let op: doe dit pas als je scherm eerst leeg is. Als je scherm niet leeg is wordt het oude muziekje bij het nieuwe gezet. Wil je je scherm leeg maken dan kun je gummen, of je selecteert alles en doet dan Ctrl + backspace. Selecteren doe je zo: Klik op dit icoontje: selectie. Door nu van linksboven tot rechtsonder over de hele tekening of over een stukje van de tekening te slepen is dat geselecteerd. Maak eerst een klein muziekstukje Maak daarna het scherm weer leeg door alles te selecteren en dan Ctrl backspace. Open daarna een compositie die je eerder had opgeslagen. Oefen dit allemaal een paar keer. Opdracht 2 Selecteren, Hard en zacht Twee icoontjes: zacht en hard. Selecteer een klein stukje van een nummer dat je eerder maakte. Wil je dat een selectie zachter klinkt, klik dan op zacht, nog een keer klikken is nog zachter, nog een keer klikken is zo zacht mogelijk. Zo kun je ook iets harder maken, of heel hard. Maak een compositie met melodieën (alle noten na elkaar, niet tegelijk) Selecteer verschillende stukjes: sommige maak je zacht, andere hard Opdracht 3 Kopiëren Als je iets hebt geselecteerd, kun je er op klikken en het verslepen. Maar je kunt het ook kopiëren. Als je nu gaat slepen en de selectie ergens los laat heb je het dubbel. Het nieuwe stukje kan eerder, later, hoger of lager staan, net wat je wilt. Nu heb je twee mogelijkheden: los laten en klikken: op de plaats waar je het

6 ziet wordt het neergezet. Je kunt ook op het icoontje invoegen klikken. Dan wordt het stukje er tussen ingevoegd, de rest schuift op. Als iets is geselecteerd is het zwart. Je kunt het dan verwijderen (Ctrl backspace), kopiëren, harder maken (een of meer keren ), zachter maken ( ) Maak een muziekstuk met echo. Dat doe je zo: Maak een kort stukje dat goed klinkt. Kopieer dit stukje en sleep het een stukje verder. Het mag ook hoger of lager klinken! Klik drie keer op zacht. Speel het af. Maak op deze manier een leuk stukje met veel echo s en sla het als je klaar bent op. Opdracht 4 Langere stukjes, zoom, tempo Onder aan het scherm zie je dit: Dit is een scrollbalk. Door op het handje te klikken dat naar rechts wijst gaat het scherm verder. De compositie kan zo veel langer worden. Klik op Je kunt nu alles zien. Op het vergrootglas staat dan in plaats van een opeens een +. Door er nog een keer op te klikken wordt het scherm weer hetzelfde als eerst. Soms is het handig om bij een lang muziekstuk een klein stukje te horen of het goed is. Dat doe je door te klikken op de bovenste bruine balk, op de plek waar je wilt dat afgespeeld wordt. Uitproberen! De muziek kan ook sneller of langzamer afspelen. Dat regel je met. Sleep het rondje naar links: de muziek is langzamer. Naar rechts: sneller. Maak een muziekstuk dat langer is dan een scherm. Gebruik ook hard, zacht en kopiëren. Probeer uit wat het beste tempo is. Als je tevreden bent, sla je het op. Maken praktijkopdrachten Verzin net als bij het vorige hoofdstuk twee uitdagende opdrachten voor kinderen, waarbij ook hard en zacht een rol speelt. Gebruik eventueel muziekmethodes als uitgangspunt.

7 Hoofdstuk 3: Samenklanken Opdracht 1 Akkoorden maken Als er strepen getekend worden onder elkaar dan klinken ze tegelijk. Dit noemen we een akkoord. Akkoorden kunnen heel zuiver klinken, maar ook spannend of soms vals. Zo kun je muziek maken die soms heel mooi klinkt, maar soms ook spannend. Akkoorden hebben meestal 3 of 4 tonen, maar het kunnen er ook meer zijn. Bij het tekenen is het moeilijk om strepen even lang te maken en dat moet eigenlijk wel bij akkoorden. Maar met kopiëren gaat het gemakkelijk, je sleept de gekopieerde streep gewoon naar boven of beneden. Als een akkoord niet klinkt zoals je wilt, kun je het beste uitproberen wat je moet veranderen: selecteer een streep en sleep deze een klein stuk naar boven of beneden. Maak een lange streep, een beetje onderaan het scherm. Selecteer deze. Klik op kopiëren. Sleep de kopie naar boven, enkele stapjes hoger. Speel af. Als het je niet bevalt selecteer je de bovenste streep en sleept hem een stapje hoger of lager. Maak op die manier een driestemmig akkoord (drie strepen). Maak verschillende driestemmige akkoorden, heel zuivere, maar ook heel spannende. Maak een muziekstukje met alleen maar driestemmige akkoorden. Je kunt akkoorden of zelfs meer akkoorden tegelijk ook kopiëren. Gebruik ook hard en zacht! Opdracht 2 allerlei akkoorden, ook melodieën Probeer op de manier van opdracht 1 ook vierstemmige, of misschien zelfs vijf- of zesstemmige akkoorden te maken. Wissel stukjes met akkoorden af met stukjes melodie. Gebruik veel kopiëren om een goede compositie te krijgen. Maak er een zo spannend mogelijk muziekstukje van. Maken praktijkopdrachten Het is belangrijk om de kinderen zich eerst te laten concentreren op akkoorden, en op de graad van consonantie. Hier kun je allerlei leuke associaties als uitgangspunt nemen. Die richting geven aan hun fantasie en onderzoek. Gebruik je eigen fantasie om de kinderen te prikkelen, en verzin twee opdrachten rond akkoorden. Om het gereedschap te leren hanteren kunnen bovenstaande opdrachten in eerste instantie gebruikt worden.

8 Hoofdstuk 4: Toonladders Opdracht 1 Glijbanen maken Hier boven zie je een glijbaan. De stapjes gaan langzaam omhoog, snel naar beneden. Deze glijbaan is gemaakt door eerst een tree te tekenen, deze te kopiëren en een stapje hoger te zetten enz. Boven kwam een lange tree, en toen heel snel naar beneden, door een klein streepje telkens een stapje lager te kopiëren. Maak ook een glijbaan en speel hem af. Luister wat er gebeurt. Je kunt ook glijbanen maken met een knik: eerst snel dalen, dan even langzaam, dan weer snel. Misschien nog wel andere soorten. Opdracht 2 Glijbanen uit China of uit Rusland Selecteer de glijbaan die je net gemaakt hebt. Klik daarna op nevenstaand symbool, welk staat voor toonladder. Hier kun je als het ware kiezen hoe de glijbaan gaat klinken: Klik je op een van de trappen (toonladders) dan hoor je het verschil. Minor doet misschien denken aan Russisch, Pentatonic aan Chinees, Whole tone klinkt erg geheimzinnig. Kies er een uit en klik dan op het handje met de vingers omhoog (OK.) Als je nu je glijbaan afspeelt klinkt hij als de gekozen toonladder. Probeer ze allemaal uit en kies de twee die je het mooiste vindt. Klik je op own scale dan kun je stapjes uit de

9 ladder weghakken (klikken). Je krijgt dan een eigen trap die je ook kunt kiezen! Maak een compositie met twee of meer trappen die heel anders klinken. Ook kun je stil naar boven lopen en hard naar beneden glijden (hard en zacht). Of andersom? Kan natuurlijk ook! Opdracht 3 Speeltuin met allemaal glijbanen Wat heel grappig uitziet en klinkt is als er meerdere kinderen tegelijk glijden maar op een andere glijbaan, of als dezelfde glijbanen net een stukje van elkaar staan, waardoor een kind net iets eerder beneden komt dan het andere kind. Dit kun je ook tekenen en laten spelen, bijv. zo iets: Maak een tekening met drie of meer glijbanen, die door elkaar heen glijden. Probeer ook glijbanen te maken die een beetje anders klinken (Russisch, Chinees, of nog anders..). Als je tevreden bent, sla je de tekening op. Opdracht 4 Fantasie pretpark Heb je wel eens een glijbaan gezien waar je eerst glijdt en dan pas klimt? Of een glijbaan waar je steil moet klimmen en langzaam glijden? Zo n pretpark gaan we maken. We maken eerst een gewone glijbaan. Deze selecteren we en kopiëren we. De kopie zetten we er naast, en we kopiëren hem gelijk nog een keer. Er zijn vier icoontjes waar je grappige dingen mee kunt doen. Je kunt iets onderste boven zetten, of iets van achter naar voren: Je kunt het dichter op elkaar persen of juist uit elkaar trekken: Zo kun je door een glijbaan te kopiëren en telkens te veranderen een raar pretpark krijgen, bijv. zoiets:

10 Maak zelf ook een fantasiepretpark Maken praktijkopdrachten Bovenstaande voorbeelden zijn allemaal als kant en klaar idee ook voor kinderen te gebruiken. Je kunt natuurlijk ook de kinderen fixeren op twee compleet anders klinkende toonladders en daar een spannend verhaaltje om heen laten bouwen, waardoor het verhaal als het ware door de soort toonladder ondersteund wordt. Ook het verbreden en in elkaar schuiven van een fragment kan als uitgangspunt voor een opdracht gemaakt worden. Korte motiefjes die je omkeert, hier kan een leuk spel door ontstaan. Kortom, mogelijkheden te over om de kinderen op een speelse manier, maar gericht dingen te laten ervaren en ontdekken. Maak ook nu weer twee praktijkopdrachten al dan aan de hand van een methode, waarbij je zo prikkelend mogelijk de kinderen gericht iets laat ontdekken.

11 Hoofdstuk 5: Instrumenten Opdracht 1 Instrumenten Tot nu toe hebben we alleen maar een piano gehoord bij onze oefeningen (behalve als je al allemaal dingen hebt lopen uitproberen natuurlijk ) Je kunt nog veel meer instrumenten gebruiken. Klik op Elk instrument heeft een eigen kleur als we straks gaan tekenen. Maar eerst kiezen we het instrument: Door op een instrument te klikken horen we hoe het klinkt. Zoek eens uit: Op welke instrumenten moet je blazen. Welke instrumenten hebben toetsen als een piano. Welke hebben snaren zoals een gitaar. Op welke moet je slaan zoals op een trom. Wat hebben we nog meer? Kies een instrument en als je gaat tekenen krijg je de kleur die er bij hoort. Je hoort ook het gekozen instrument. Als je iets geselecteerd hebt van een tekening en je kiest daarna een instrument dan klinkt dat stukje als dat instrument. Open een muziekstuk dat al klaar was. Selecteer een stukje Verander van dat stukje het instrument Doe dat met meer stukjes. Probeer van alles uit tot je tevreden bent Opdracht 2 Een vogelstukje Een van de geluiden is een vogeltje. Vogeltjes fluiten allemaal anders. Merels fluiten soms snel, soms langzaam, soms hoog, soms laag, soms hard of zacht. Maar ze doen ook heel vaak kleine stukjes precies hetzelfde.

12 Maak een muziekstukje met alleen maar vogelgeluiden. Laat het zo echt mogelijk klinken Opdracht 3 Een slagwerkstukje Bij de instrumenten zitten een paar instrumenten waar je op moet slaan als op een trom. We gaan een spannend muziekstuk maken met alleen maar die instrumenten. Verzin zelf maar hoe het spannend kan worden! Maken praktijkopdrachten Nu zul je merken dat de kinderen helemaal hun fantasie gaan gebruiken. Het combineren van instrumenten is voor hen een van de meest fascinerende dingen, waarbij ze om een sfeer te creëren veel ruimte hebben. Het is belangrijk dat de kinderen toch eerst de andere fases doorlopen, omdat ze anders vaak blijven steken in wat gepiel met instrumenten. Ook nu is het nog goed om de verkenningen niet alleen compleet vrij te laten, maar in sommige opdrachten ook te richten. Dit kan doordat je opdrachten geeft die wel de fantasie prikkelen, maar daarnaast richting geven m.b.t. bijv. vorm of keuze instrumenten. Maak twee prikkelende praktijkopdrachten waarbij het gebruik van verschillende instrumenten het voornaamste uitgangspunt is.

13 Hoofdstuk 6: voorgrond en achtergrond Opdracht 1 Akkoorden en melodieën Sommige instrumenten daar kun je goed akkoorden mee spelen, zoals piano en gitaar. Met andere instrumenten (bijv. trompet, klarinet, viool), daar kun je goed melodieën mee spelen. Kies 2 instrumenten, een akkoordinstrument en een melodie-instrument. Verzin eerst akkoorden (ook stukjes kopiëren!). Probeer dan een melodie te maken die tegelijk met de akkoorden klinkt. Opdracht 2 Voorgrond en achtergrond Maak 2 lagen: een laag is een soort behang: alles klinkt zacht, je kiest instrumenten die minder opvallen. Op sommige plaatsen teken je een tweede laag, deze is veel harder en er wordt een instrument gebruikt welk veel meer opvalt. Het is heel stil. In de verte hoor je af en toe wat zacht gerommel, of vogeltjes, of een zacht muziekje. Opeens klinken er harde spannende geluiden. Maak een muziekstuk waarbij je zo iets hoort. Opdracht 3 Opus 1 Componisten geven aan hun muziekstukken een nummer. De eerste compositie is opus 1. Je hebt nu zoveel geleerd, dat je denk ik wel een compositie kunt maken die helemaal van jezelf is! Maak een muziekstuk, waarbij alles mag. Probeer veel uit, luister goed en sla het op als je tevreden bent. Geef het ook een naam. Maken praktijkopdrachten De eerste opdracht, akkoorden en melodieën is feitelijk heel lastig. Hij geeft de kinderen al inzicht in de voornaamste functies bij veel muziek: melodie met begeleiding. Het voornaamste wat je hier leert is dus feitelijk omgaan met voorgrond en achtergrond. Achtergrond kun je op meer manieren maken: Door keuze van instrumenten (vaak tokkelende of slagwerkinstrumenten.) Door hard/zacht (zacht dus.) Door bepaalde regelmatige patronen: herhalen van fragmenten dus, ostinaten e.d., orgelpunten (lange tonen die blijven liggen, meestal in een diep register) enz. Maak 2 prikkelende praktijkopdrachten waarbij de verhouding voorgrondachtergrond centraal staat.