Private buitengerechtelijke incassomarkt

Transcriptie

1 Impressie bijeenkomst 24 september 2018 versie 28 september 2018 Private buitengerechtelijke incassomarkt 1

2 Inleiding Op 24 september 2018 vond een bijeenkomst plaats over de problematiek in de incassomarkt. Doel van de bijeenkomst was een gezamenlijk beeld te creëren van de problematiek in de incassomarkt. De aftrap van de bijeenkomst vond plaats door Anita Vegter (DG Rechtspleging en Rechtshandhaving bij J&V). Zij pleit voor een incassomarkt die maatschappelijke waarde heeft, zowel voor de schuldeiser als de schuldenaar. Anita Vegter pleit voor een gezamenlijke aanpak van de problematiek. Daarbij is het belangrijk om ook gezamenlijk de problematiek te herkennen. Na de aftrap door Anita Vegter vond er een paneldiscussie plaats (zie hierna) gevolgd door zeven werkgroepen, waarin is gesproken aan de hand van probleemstellingen. Impressies van die gesprekken treft u hierna aan. Paneldiscussie De paneldiscussie werd gevoerd met Jan Franssen (NVI), Wilbert van de Donk (KBvG) en Koos Peters (Consumentenbond). Dhr. Franssen is een voorstander van reguleren van de incassomarkt en van het beroep incasseerder. Dit is nu een vrij beroep en een ieder kan een incassobureau starten. Alleen met wettelijke reguleringen kunnen incassobureaus die het niet nauw met de regels nemen worden geweerd. Daarbij pleit hij voor goed geregeld en uitgevoerd toezicht. Tegen toezicht op open normen is, dat toezicht zich moet toespitsen op zo concreet mogelijke wetgeving op basis waarvan effectief toezicht kan worden uitgeoefend en de ruimte voor pseudo regelgeving wordt tegengegaan. Het uitbannen van excessen in de incassomarkt wordt door dhr. Van de Donk bepleit. De omvang van de excessen is niet groot, maar deze moeten wel bestreden worden. Daarbij zou gekeken kunnen worden naar de Gerechtsdeurwaarderswet. De WIK/BIK is het enige wettelijke kader dat er nu is en wordt niet voldoende geacht. Hij wijst op drie uitspraken van de Hoge Raad die nog geen helderheid hebben gegeven ten aanzien van het minimumbedrag. Jan Franssen vult hierop aan dat er ook nog steeds geen evaluatie van de wet heeft plaatsgevonden. Dhr. Peters wil de kloof tussen incasseren en schuldhulpverlening verkleinen. Hij wijst op het onderzoek naar de handelspraktijken van incassobureaus dat is uitgevoerd door de ACM in Hij geeft aan dat het onderzoek als basis kan dienen voor de aanpak van de problematiek. Hij pleit voor het opnieuw kijken naar de staffel op grond waarvan buitengerechtelijke kosten in rekening mogen worden gebracht. 2

3 : zes thema s Aan zeven tafels bespreken deelnemers zes thema s, allen deel van de problematiek op de private buitengerechtelijke incassomarkt. Deze thema s zijn naar voren gebracht in een ambtelijke voorverkenning. Deelnemers stemden op het thema dat zij het belangrijkste vonden: 1. Regie / ontbreken van regulering 16 stemmen 2. Positie schuldenaar 7 stemmen 3. Gebrek aan data /overzicht 6 stemmen 4. Doorverkoop 2 stemmen 5. Verdienmodellen 0 stemmen 6. WIK / BIK 0 stemmen In het vervolg bespreken we de zes thema s in deze volgorde. 1. Regie / ontbreken van regulering De incassomarkt vraagt om regulering (34 uit ca. 620 incassobedrijven aangesloten bij NVI, gelet op aantal werknemers binnen deze bedrijven beslaan zij 70% van de incassomarkt). Incasseren is iemand vragen om te betalen, daar is op zich niets mis mee. Het gaat om misbruik van omstandigheden. Is er sprake van oplichting dan bestaat daarvoor het juridische systeem. Waar kun je terecht in het geval van een betwistbare vordering? Incrementeel; geen empathie, geen contact communicatie Bestrijd excessen individueel Het is een sociale kwestie. De burger en kleine ondernemer moeten niet weerbaar genoeg. Maatschappelijk verantwoord ondernemen; Je krijgt de klant die je verdient. De overheid als incassant, moet in het kader van de aanpak ook naar zichzelf durven kijken. Zie de bijzondere bevoegdheden die het CJIB, de Belastingdienst en DUO hebben. Komen tot een Incassowet o Doel: ordentelijke marktwerking, terwijl overregulering wordt voorkomen. o Onderdelen: toetredingseisen, gedragscode, keurmerk. o Verbinding met NVI, KBvG, NvvK, Consumentenbond, AFM/ACM. o Regie: rol voor Justitie en rechtsbescherming. o Snel in actie komen, gefaseerd. Wetswijziging duurt (te) lang. Weerbaarheid verhogen, zowel van de burger als van de kleiner ondernemer: hulp toegankelijk maken; voorlichting; onderwijs; fatsoenlijke bejegening; kosten. Investeren in bv sociaal raadslieden/juridisch loket. Brede aanpak vanuit de centrale overheid, met belangrijke rol voor de gemeente als incassowaakhond. 2. Positie schuldenaar (groep A) 3

4 De wet laat ruimte voor gedragingen van bedrijven die er toe leiden dat mensen in schulden terechtkomen: o vonnissen opkopende partij o.b.v. DirectPay. o 15% rente per jaar. o Een kale kip kun je niet plukken, maar wel koken. Het belang van de massa voor de dienstverlener anders is het niet rendabel, waardoor het belang van het individu ondergeschikt wordt. Ontbreken aan kennis/toegang tot een laagdrempelig recht, waarbij rekening houden met weten is nog geen doen (rekening houdend met schaamte, schaarste, etc.). Er zijn geen regels waaraan rekeningen moeten voldoen, waardoor het onduidelijker wordt voor de schuldenaar. NB: toevoeging: waar rekeningen aan moeten voldoen is helder, zie fiscus ( akelijk/btw/administratie_bijhouden/facturen_maken/factuureisen/). De positie van de overheid in relatie tot schuldenaren / overige schuldeisers. CJIB/Belastingdienst: behoefte aan een integrale benadering. o Maatschappelijke kosten/baten integraal afwegen (MKBA). Gewenste situatie: o Handhaving en toezicht op sociaal incasseren. Voorbeelden uit de markt (Incassokeurmerk NVI, Keurmerk Sociaal Incasseren; ethisch manifest schuldeiserscoalitie) toepassen op de WIK. Onwenselijke situatie: o Onnodige kosten en oneigenlijke druk uitoefenen. Geen onterechte vorderingen creëren en opvolgen. o Het kan niet voor niets: anders is er geen mogelijkheid voor sociale incasso. Positie schuldenaar (groep B) Consumenten kijken weg van het probleem (struisvogelgedrag) i.p.v. problemen te onderkennen en deze op te lossen. Het sociale vangnet van consument is kleiner geworden; de consument weet de weg niet naar hulp of vindt deze pas in een laat stadium. In de keten van betrokkenen zijn weinig prikkels (misschien zelfs tegenovergestelde prikkels) om maatwerk voor de consument te leveren (aandacht kost geld). Leveranciers maken gebruik van agressieve verkoopstrategieën / de consument wordt verleid om tot aanschaf over te gaan. Daarbij is het terugbetaalrisico vaak al verdisconteerd in de prijs van het product. 4

5 Het huidige kader voor incassokosten biedt geen ruimte voor maatwerkoplossingen voor consumenten; het leidt juist tot excessen waarbij kosten worden opgehoogd. Schuldenaren gaan berekenend tewerk, waarbij het ook voorkomt dat rechten van de schuldenaar niet doelmatig worden ingezet en alleen worden gebruikt om kosten te kunnen verhalen. NB: vraag is hoeveel schuldenaren werken zo? Hoe verhoudt dit zich tot de wetenschappelijke onderzoeken van het WRR, HU e.d. ihkv de theorie van schaarste, mobility mentoring en het cognitieve vermogen? Informatiestromen zijn nu niet altijd doelmatig. Verjaringstermijn op rente consumentenkrediet. Vroegsignalering: o Incassobranche kan hierin een belangrijke schakel vormen; zij komen bij de schuldenaar thuis en zien dat er meer problemen zijn. Meer ruimte / prikkels voor maatschappelijk verantwoord incasseren: o De schuldeiser moet ook (deels) op de blaren zitten, die heeft product/dienst verkocht en is vaak al uit de kosten. 3. Gebrek aan data / overzicht Veel data voorhanden in verschillende databases die nu niet gedeeld worden. Debiteur is overzicht kwijt. Incasserende partijen missen volledig beeld. Schuldhulpverleningspartijen missen volledig beeld. Hierdoor worden onnodige en kostenverhogende acties genomen zowel voor schuldeiser als debiteur. Gevolg is stapelen van schulden/te lange trajecten/te laat ingrijpen. Laaggeletterdheid en gebrekkig doenvermogen van (groot) deel van de doelgroep debiteuren is probleemverhogende factor. Niet besproken is de vraag of de incassomarkt op zich voldoende overzichtelijk is en of hier een probleem ligt. Verschillen van mening bestaan over wenselijkheid van het delen van data: o Crediteuren willen graag zo snel mogelijk en zoveel mogelijk data delen, zodat stapeling van kosten kan worden voorkomen. Volgens crediteuren is tot bepaalde hoogte datadeling nu al mogelijk, gebeurt het ook al en is dat conform de AVG. o Schuldhulpverlening brengt in (vanuit perspectief van de debiteur): daar zit ook risico op misbruik; en mogelijk een nieuw verdienmodel voor datahandel? 5

6 De vraag is hoe je kunt controleren of data misbruikt wordt en hoe je misbruik kunt voorkomen, in plaats van misbruik achteraf kunt signaleren. Doelstellingen om data te delen zijn verschillend vanwege uiteenlopende/soms tegenstrijdige (eigen) belangen. Private partijen kunnen tot op zekere hoogte data delen binnen wettelijk kader. Dit is nog niet helder afgebakend. Wie is de eigenaar van de data? Wenselijke situatie: o Vroegsignalering is heel belangrijk o Data bundelen door de overheid is wenselijk (hier wordt ook al mee geëxperimenteerd). o Duidelijkheid nodig over welke data door wie en wanneer gedeeld mogen worden. o Burger is eigenaar van en heeft regie over eigen data. o Segmenteren en differentiëren (maatwerk). o Betrokkenheid van AP/deskundigheid op terrein AVG is nodig. Onwenselijke situatie: o Uitsluiting van diensten en producten van nutsdiensten. o Vanuit positie debiteur bezien; risico op misbruik van ingestemde dataverstrekking. 4. Doorverkoop Definitie: doorverkoop is als het economisch eigendom overgaat. Doorverkoop is een deel van een groter probleem. Het doorverkopen van schulden op zich is geen probleem. Kanttekening: schulden kunnen na de eerste doorverkoop vaker worden doorverkocht. Dan is de oorspronkelijke schuld vaak verhoogd met bijkomende kosten. Dat geheel wordt als 1 pakket verkocht. Bij elke doorverkoop wordt het bedrag dus hoger. Dat is wel een probleem: de kosten nemen toe en de situatie wordt voor de schuldenaar steeds onduidelijker. De omvang/grootte van de problemen die ontstaan bij doorverkoop is niet duidelijk. Kosten zijn voor de schuldenaar hoog bij doorverkoop, door: o Hoge gerechtelijke kosten (snel dagvaarden). o Oplopende rente (bij kredietverstrekking). Bij bancaire schulden gaat ca. 96% van de gevallen via het minnelijke traject. o Bij meerdere verkoopstappen stapelen de kosten zich op voor de schuldenaar. Proces is onduidelijker voor de schuldenaar door doorverkoop, zeker in combinatie met financiële stress. o Doorverkochte schulden worden vaker hard geïnd, omdat er geen klantrelatie aanwezig is. Het is lastig om niet-willers en niet-kunners te scheiden. 6

7 Naar mate de kans op inning lager wordt, zijn de persoonsgegevens in toenemende mate een reden voor spelers om schulden te kopen. Kant van de schuldenaar: weinig voordeel zichtbaar van doorverkoop. Commerciële kant schuldeiser/opkoper: o Minder risico voor schuldeiser bij doorverkoop, geen tijdsinvestering (financieel aantrekkelijk). o Opkoper steekt wel de nek uit om met een risicovolle portefeuille aan de slag te gaan. Gewenste situatie: o Idealiter lopen de kosten voor de schuldenaar niet op doordat schulden worden doorverkocht, dat betekent: Bij lagere vorderingen zou je minder willen dagvaarden (dat zijn grote kosten voor de schuldenaar) Bij hogere vorderingen zou de rente minder moeten stijgen In een vergelijkbare markt zou je kunnen vergelijken wat de uiteindelijke kosten zijn bij het wel of niet doorverkopen van vorderingen; bijvoorbeeld bij energieleveranciers. o De situatie moet voor de schuldenaar duidelijk blijven, ook als de schuld is doorverkocht. Er moet heldere communicatie over zijn. Dit gebeurt niet altijd, terwijl dit wel gedaan dient te worden. o Aanpak zou moeten aansluiten bij menselijk gedrag. o Het zou voor de schuldeiser mogelijk moeten zijn om zich aan te sluiten als er al een vonnis is, zodat er geen extra kosten ontstaan voor de schuldenaar (vergelijkbaar met aanpak in België). Vraag: welke (aspecten van) de aanpak in andere markten/eu-landen werken? Echter elke cultuur kent wel zijn eigen aanpak en deze kun je niet zomaar in een ander land één op één overnemen. 5. Verdienmodellen Burger is in beginsel niet gebaat bij gerechtelijke procedure die is kostbaar, langdurig en intensief. De procedure geeft soms rust en is soms nodig op een overzichtelijk probleem snel op te lossen. Bijzondere positie overheid (CJIB), die ingrijpt op deze dynamiek. Hoewel ons gesprek gaat over de problematiek in de private markt, is het belangrijk dat de irritatie die overheidsoptreden oproept wordt onderkend. 40 minimumkosten leidt slechts in beperkte mate tot verdienmodellen, met name bij de cumulatie van vorderingen. Voor het overige dekt 40 de kosten. Bij doorverkoop is er geen sprake van een verdienmodel maar wel van schadebeperking (als er vorderingen worden doorverkocht verliest de schuldeiser, maar de schade wordt beperkt). 7

8 Door de introductie van de minimumtarieven zijn er meer schuldeisers die zelf ook het inningsproces doen. Dat kan lucratief zijn. Grote zorgverzekeraars doen het vaak zelf. De beeldvorming rondom de WIK/BIK heeft ertoe geleid dat er minder excessen plaatsvinden dan daags na de introductie van de WIK/BIK. Ook crediteuren moeten hun verantwoordelijkheid nemen of daarop worden aangesproken. Geef crediteur + incassobureau inzicht in de klant; dat levert een bijdrage aan vroegsignalering. Tuig schuldhulpverlening op. 6. WIK / BIK 1. Regeerakkoord: minimumbedrag van 40,- naar beneden? 2. Bedrag kan oplopen door btw. 3. Bedrag kan oplopen door termijnbetalingen. 4. Geen toezichthouder op WIK; geen sanctiemogelijkheden. Gedeelde perspectieven : T.a.v. de vraag of 40,- verlaagd zou kunnen worden, is het de vraag voor welk probleem de verlaging een oplossing zou bieden. Want op zichzelf is 40,- een redelijke vergoeding (als minimumbedrag). Achtergrond is de keuze voor een forfaitair stelsel (geen koppeling van een handeling die wordt verricht en wat je als incassobedrag verschuldigd zou moeten zijn). Er is zo sprake van een redelijke verdeling over schuldenaren / rechtszekerheid. En zeker bij een integrale benadering kan dit tarief niet zonder meer omlaag. T.a.v. het ontbreken van een prikkel om een lager bedrag dan 40,- in rekening te brengen, wordt eveneens gesteld dat als er al een probleem is, een verlaging van het tarief dit probleem niet oplost. Dat het bedrag van 40,- verder kan oplopen indien btw moet worden betaald, wordt niet herkend als probleem; schade komt terecht bij schuldeiser, die gaat toch wel verhalen. T.a.v. het probleem dat meer incassokosten in rekening kunnen worden gebracht wanneer sprake is van gemiste vervolgtermijnen en na elke termijn een 14-dagen brief wordt gestuurd, vindt men dat volgens de wet cumulatie gewoon mag, maar dat eventuele ongewenste prikkels zouden moeten worden weggenomen. N.a.v. ontbreken toezichthouder en sanctiemogelijkheden op WIK is een gedeeld perspectief dat de WIK in bepaalde opzichten geen duidelijkheid heeft gebracht. Zo interpreteren kantonrechters de 14-dagenbrief en 8

9 termijnbetalingen verschillend. Ook daardoor is er soms misbruik onder sommige bureaus en dan is het probleem dat er geen sanctiemogelijkheden zijn. Extra gedeeld perspectief: Verdienmodel op eigen debiteuren zou niet mogelijk moeten zijn; in dat geval zou geen 40,- in rekening mogen worden gebracht. 9