Den Haag definitieve versie 7 oktober Slotakkoord. Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ) Opbrengsten, verantwoording en reflectie

Transcriptie

1 Den Haag definitieve versie 7 oktober 2015 Slotakkoord Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ) Opbrengsten, verantwoording en reflectie

2 1. Inleiding De Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ) is medio 2010 ingesteld voor een pilotperiode van 5 jaar, van medio 2010 medio De instelling van de OAZ vloeit voort uit het advies Kerend Tij van de Taskforce Zeeland 1 uit het voorjaar Dit advies is door de minister van OCW overgenomen en ondersteund door de betrokken partijen (Onderwijs, werkgevers BZW en MKB, gemeenten en provincie) in de provincie Zeeland. Het Ministerie van OCW heeft de financiering van de pilot op zich genomen en maakt via een subsidie aan de provincie Zeeland de inzet mogelijk van de Onderwijs Autoriteit Zeeland, de plaatsvervangend OAZ en een ondersteunende secretaris. De opdracht van de OAZ medio 2010 is om regie te voeren op het toekomstbestendig maken van het Zeeuwse beroeps- en hoger onderwijs in dienst van de sociaal-economische ontwikkeling van Zeeland. Aan de hand van enkele voorbeelden uit de afgelopen 5 jaar wordt duidelijk dat de inzet van de OAZ zich in deze periode verbreed heeft van het beroeps- en hoger onderwijs naar het voortgezet en later ook naar het primair onderwijs en andere samenlevingsdomeinen, alsmede het thema van onderzoek en innovatie: Bij de start medio 2010 heeft de OAZ, in lijn met het advies uit Kerend Tij, aanvankelijk als opdracht om regie te voeren op het proces van structuurversterking van het Zeeuwse beroeps- en hoger onderwijs in dienst van de sociaal-economische ontwikkeling van Zeeland. In het najaar van 2010 werd al duidelijk dat deze opdracht ook het voortgezet onderwijs diende te omvatten. Immers, de levensvatbaarheid van het vmbo en die van het mbo zijn nauw met elkaar verweven. Vanaf medio 2012 heeft de OAZ op verzoek van de besturen in het primair onderwijs en de Vereniging van Zeeuwse Gemeenten (VZG), hierin mede gesteund door opvattingen op het departement, haar regierol verbreed naar het werkveld primair onderwijs. In het primair onderwijs heeft het zwaartepunt van de OAZ gelegen bij de ontwikkelingen in de krimpregio Zeeuws-Vlaanderen, waarbij onder regie van de OAZ toegewerkt is naar een gebiedsplan voor toekomstbestendige integrale voorzieningen voor kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Medio 2013 heeft de OAZ de aanzet gegeven tot de inrichting van het Zeeuwse 3O-overleg, het laten opstellen van de eerste Zeeuwse onderwijs-arbeidsmarktmonitor en het voorzitterschap van dit overleg in de aanloopfase op zich genomen. In het voorjaar van 2014 is de OAZ door de provincie gevraagd om namens de 3O s in Zeeland een advies uit te brengen voor de versterking van het hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, mede in relatie tot de economische ontwikkeling van Zeeland. Het voorliggende Slotakkoord van de Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ) kent een dubbele doelstelling: 1. Allereerst fungeert het Slotakkoord als een inhoudelijke verantwoording van de OAZ in het laatste pilotjaar Ten tweede, zo mogelijk nog belangrijker, heeft het Slotakkoord ook de ambitie om terug te blikken en te reflecteren op een periode van 5 jaar OAZ-inzet: wat is er bereikt, welke lessen zijn er te trekken uit de pilot, in hoeverre is het OAZ-instrument overdraagbaar naar andere regio s en andere beleidsvelden? Leeswijzer In hoofdstuk 2 geven we een korte beschrijving van de uitgangspunten, werkwijze en samenstelling van de OAZ. In het derde hoofdstuk beschrijven we de inzet en opbrengsten van de OAZ in het laatste werkjaar Achtereenvolgens komen hierbij de terreinen van primair onderwijs (3.1), voortgezet onderwijs en mbo (3.2), hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek (3.3) en enkele sectoroverstijgende onderwerpen (3.4) aan de orde. Hoofdstuk 4, ten slotte, bevat een reflectie op de werkzaamheden en opbrengsten van de 1 Het rapport is te downloaden: 1

3 afgelopen jaren. Daarbij gaan we ook in op de overdraagbaarheid van ervaringen en inzichten naar andere regio s en/of beleidsterreinen. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de belangrijkste mijlpalen van het OAZ-werk in de periode

4 2. Uitgangspunten, werkwijze en samenstelling OAZ 2.1 Uitgangspunten OAZ Belangrijke uitgangspunten bij het OAZ-werk zijn: Onafhankelijkheid: de Onderwijs Autoriteit Zeeland is onafhankelijk en bepaalt haar inzet en programma op basis van het advies Kerend Tij en ideeën en afspraken in de geest van Kerend Tij die werkendeweg zijn ontstaan in dialoog met de Zeeuwse partijen, het departement van OCW en/of andere ministeries. Onafhankelijk wil in dit verband zeggen: de OAZ is geen zetbaas namens het departement van OCW en evenmin een loopjongen voor de Zeeuwse partijen in Den Haag. De OAZ probeert als onafhankelijke intermediair de dialoog tussen de Zeeuwse en de Haagse werkelijkheid te bevorderen om zo te komen tot beter begrip, beter beleid en betere praktijken. Opererend binnen kaders van reguliere bevoegdheden: alle betrokken instituties, besturen en organen behouden de eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheden en zetten deze zo veel mogelijk in dienst van het vergroten van de toekomstbestendigheid van de onderwijsinfrastructuur vanuit het perspectief van de sociaal-economische ontwikkeling van Zeeland. Handvest Kerend Tij als cultuurdocument : de kaders voor samenwerking tussen de Zeeuwse partijen en de OAZ zijn begin 2011 vastgelegd in het Handvest Kerend Tij. Het handvest is niet zozeer een juridisch document als wel een cultuurdocument, dat het belang onderstreept van instellingoverstijgend denken en handelen in het belang van de onderwijsinfrastructuur en de sociaal-economische ontwikkeling van Zeeland. Na het tot stand komen van het handvest heeft het primair onderwijs in Zeeland zich aangesloten door aan te geven dat men graag ook gebruik wilde maken van de inzet van OAZ. Vanaf medio 2012 wordt het primair onderwijs in Zeeland beschouwd als partner die instemt met de geest van het handvest. Geen formele macht: de OAZ beschikt niet over formele bevoegdheden en evenmin over enige vorm van formele macht. De OAZ opereert op basis van autoriteit, ontleend aan bestuurlijke ervaring, inhoudelijke expertise, Haagse contacten, onafhankelijkheid en het gegeven dat de leden van de OAZ zelf niet uit Zeeland afkomstig zijn en geen Zeeuwse deelbelangen vertegenwoordigen, uitsluitend het algemeen Zeeuwse belang. 2.2 Werkwijze OAZ Op basis van bovenstaande uitgangspunten heeft de OAZ in de afgelopen 5 jaar als volgt gewerkt: korte lijnen onderhouden met de drie O s (Onderwijs, Ondernemers, Overheid); een outreachende werkwijze: veel contact op locatie van de instellingen in Zeeland zelf: heel veel gesprekken voeren; naast het onderhouden van een Zeeuwse lijn het onderhouden van een Haagse lijn, vooral met het departement van OCW, maar waar nuttig ook met andere departementen, zoals Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Economische Zaken; waar mogelijk overleg en voortgangsbespreking en bewaking op afstand via en telefoon; het belang van voor het werk van de OAZ is niet te onderschatten: het mailarchief van de secretaris OAZ bevat begin augustus 2015 een kleine s, circa per jaar, circa 13,5 s per dag (op basis van 365 dagen per jaar); beperking van bestuurlijke drukte, voorkeur hebben voor compacte documenten en notities die de voortgang monitoren en sturen; sturing op hoofdlijnen, daarbij focus op proces én inhoud. In de afgelopen 5 jaar heeft de OAZ steeds gewerkt op basis van een globaal jaarplan met een globale verantwoording van de inzet. Twee elementen hierbij behoeven nadere toelichting: 1. Planmatigheid versus flexibiliteit: het werken met een globaal jaarplan en een globale verantwoording geeft de juiste balans tussen planmatig werken en flexibiliteit. De ervaring van 5 jaar OAZ leert namelijk dat er door ontmoetingen en gesprekken regelmatig nieuwe ideeën en initiatieven ontstaan, en dat ook 3

5 nieuw rijksbeleid soms nieuwe mogelijkheden biedt. In die zin is de OAZ-inzet en die van de Zeeuwse partijen niet geheel programmeerbaar en heeft deze dus een flexibel karakter waar veranderende omstandigheden en inzichten hierom vragen. 2. Het verantwoorden van de opbrengsten van regie: de OAZ voert regie, maar draagt geen bestuurlijke verantwoordelijkheid. De Zeeuwse besturen zijn zelf verantwoordelijk voor hun keuzes. De OAZ-inzet is dan ook geen garantie voor resultaat: de OAZ kan aanjagen, stimuleren en verbinden, maar wanneer de Zeeuwse partijen en/of departementen, het parlement en andere relevante partijen onvoldoende meewerken in de voorgestelde richting, gebeurt er niets. Omgekeerd zou het arrogant zijn om Zeeuwse resultaten toe te schrijven aan de OAZ. De OAZ praat, smeert, legt lijntjes, bemiddelt, ondersteunt, doet voorstellen, zit voor et cetera, maar beslist niet. Geboekte resultaten zijn per definitie de resultante van een samenspel tussen meerdere actoren, waarbij van onafhankelijke regievoering uiteraard positieve impulsen verondersteld mogen worden. In die zin is het verantwoorden van de OAZ-inzet enigszins ambigu: in veel gevallen heeft de OAZ zeker bijgedragen aan resultaten op weg naar meer toekomstbestendigheid, intensievere samenwerking et cetera, maar de bestuurlijke verantwoordelijkheid hiervoor ligt ten principale bij de betrokken bestuurders. In die zin is het voorliggende Slotakkoord dan ook geen verantwoording van het kaliber jaarrekening, maar zoekt het in de beschrijving naar een balans tussen geleverde inspanningen en behaalde resultaten in een complex samenwerkingsproces, waarbij veel partijen zijn betrokken. 2.3 Samenstelling OAZ De Onderwijs Autoriteit Zeeland was in de periode als volgt samengesteld: Onderwijs Autoriteit Zeeland OAZ: Mr. Ed d Hondt, medio 2010 december 2011 Drs. Koos van der Steenhoven (vanuit ABDTOPConsult/BZK), januari november 2012 Ir. Johan de Leeuw (vanuit ABDTOPConsult/BZK), december 2012 augustus 2015 Plaatsvervangend OAZ: Ir. Hans de Goeij, medio 2010 augustus 2015 Secretaris OAZ: Dr. Hans Schuit, BMC, medio 2010 augustus 2015 Gemiddeld bedraagt de inzet van de OAZ en plaatsvervangend OAZ samen circa 2 dagen per week en de inzet van de secretaris circa 3 dagen per week. 4

6 3. Overzicht OAZ-activiteiten In dit hoofdstuk worden de belangrijkste OAZ-activiteiten in het vijfde en laatste pilotjaar ( ) beschreven. 3.1 Primair Onderwijs In het schooljaar heeft de OAZ-inzet in het primair onderwijs zich vooral geconcentreerd op de implementatie van het transitieplan 0-12 Zeeuws-Vlaanderen. Daarnaast heeft de OAZ de besturen in het Zeeuwse PO gestimuleerd om aanvragen voor procesbegeleiding in te dienen bij DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) in het kader van de Regeling Bekostiging regionale procesbegeleider leerlingendaling PO en VO Implementatie Transitieplan 0-12 Zeeuws-Vlaanderen Op 14 augustus 2014 heeft de OAZ namens de schoolbesturen in het primair onderwijs in Zeeuws-Vlaanderen een brief verstuurd naar staatssecretaris Dekker van OCW met het verzoek om fusiefaciliteiten, te ontvangen op grond van het opgestelde transitieplan, te mogen inzetten ten behoeve van een educatief aanbod voor 3- jarigen binnen een breder streven naar het opzetten van Integrale Kind Centra (IKC s). Dit educatieve aanbod voor 3-jarigen is geënt op de ervaringen met het zogenoemde startgroepenmodel in Koewacht. Het beoogde educatieve aanbod voor 3-jarigen dient een dubbel doel: enerzijds het tegengaan van de weglek van jonge kinderen naar België en anderzijds het leggen van een goed fundament voor de ontwikkeling van jonge kinderen. De pilot in Koewacht laat op beide punten veelbelovende resultaten zien. Op 18 maart 2015 heeft de staatssecretaris per brief toestemming gegeven aan de besturen voor PO in Zeeuws-Vlaanderen voor de inzet van fusiefaciliteiten ten behoeve van een voorschools educatief aanbod. Ondertussen is duidelijk geworden dat de betrokken besturen een groot deel van hun fusiefaciliteiten zullen moeten besteden aan kosten voor een Sociaal Plan, leegstand en tekorten op de reguliere begroting: omdat de besturen mede door de krimp relatief oud en duur personeel in dienst hebben en door de krimp weinig mogelijkheden hadden om te sturen op hun formatie, komen zij per fte enkel duizenden euro s per jaar tekort op hun begroting. Door dit financieel beslag zijn de schoolbesturen, de gemeenten en de organisaties voor kinderopvang gedwongen om opnieuw na te denken over het ambitieniveau voor startgroepen en IKC-vorming zonder aan de basisgedachte afbreuk te willen doen. In het schooljaar gaan de besturen in ieder geval in de kernen langs de grens van start met een educatief aanbod in de vorm van startgroepen. Daarnaast gaat binnen Terneuzen het eerste IKC van start. In het licht van bovenstaande constatering dat een groot deel van de fusiefaciliteiten besteed dient te worden aan verplichtingen anders dan startgroepen heeft de directeur-generaal voor primair en voortgezet onderwijs van OCW tijdens een werkbezoek begin juni 2015 aangegeven welwillend te staan tegenover de gedachte om de fusiefaciliteiten waar de besturen PO in Zeeuws-Vlaanderen recht op hebben niet verspreid over 6 jaar maar in één keer aan de voorkant uit te keren. Op 30 juli heeft de OAZ namens de schoolbesturen in het gebied een formeel verzoek verstuurd naar de DG om voorgaande constructie te effectueren. Begin juli hebben schoolbesturen, gemeenten en kinderopvang een procesbegeleider benoemd op grond van de toegekende middelen uit de landelijke regeling voor regionale procesbegeleiding in primair en voortgezet onderwijs. Daarnaast beraden de betrokken partijen zich nog op de invulling van de voorzittersfunctie voor het bestuurlijk overleg 0-12 Zeeuws-Vlaanderen. Hiervoor wordt een bestuurlijke zwaargewicht gezocht, die samen met de regionaal procesbegeleider na het vertrek van de OAZ richting en impulsen kan geven aan het transitietraject 0-12 binnen Zeeuws-Vlaanderen. 5

7 Binnen de context van het regionaal transitieplan hebben er in het schooljaar scholenfusies plaatsgevonden binnen Zeeuws-Vlaanderen als onderdeel van een meeromvattend, organisch transitieplan waarbij het streven is om het totale aantal basisscholen in enkele jaren tijd terug te brengen van 63 naar zo n basisscholen ( ). De overblijvende basisscholen zijn toekomstbestendig, gerekend vanuit de huidige bekostigingsnormen en de beschikbare leerlingenprognoses OAZ-inzet PO Zeeland-breed De OAZ-inzet ten behoeve van het PO Zeeland-breed is het afgelopen jaar beperkt gebleven. In samenspraak met CPOZ (Coöperatie Primair Onderwijs Zeeland), VZG (Vereniging van Zeeuwse Gemeenten) en RPCZ (Regionaal Pedagogisch Centrum Zeeland) zijn er in totaal vier aanvragen voor procesbegeleiding ingediend bij DUO in het kader van de Regeling Bekostiging regionale procesbegeleider leerlingendaling PO en VO. Daarnaast is de OAZ betrokken geweest bij het Overleg Lokaal Onderwijs Beleid Borsele om te bezien of er tussen de diverse denominaties afspraken mogelijk zijn om te komen tot een meer toekomstbestendig scholenplan dan mogelijk zou zijn op grond van keuzes per denominatie. Hoewel in de desbetreffende bijeenkomst een kleine opening geboden werd, is de indruk vanuit de OAZ dat het tot stand komen van een optimaal scholenplan met de belangen van ouders en kinderen voorop in Borsele geen gemakkelijke opgave zal zijn. Ook heeft de OAZ haar diensten aangeboden ten behoeve van het fusietraject op Schouwen-Duiveland tussen het openbare Obase en het christelijke Radar. Dit fusietraject is vastgelopen, nadat de leden van Radar (Radar is als vereniging georganiseerd) besloten hebben om geen goedkeuring te verlenen aan de bestuurlijke fusie met Obase. Dit ondanks draagvlak voor deze fusie bij MR-en, ouders, personeel, directies en besturen. Door het nieuwe bestuur van Radar werd geen prijs gesteld op bemiddeling van de OAZ. Op afstand heeft de OAZ meegedacht met het CPOZ over de inrichting van het Transfer Centrum Onderwijs Zeeland (TCOZ), dat inmiddels uit de startblokken is gekomen. In het algemeen hebben de OAZ in het afgelopen jaar veel signalen uit het Zeeuwse PO bereikt dat er grote behoefte bestaat aan wetgeving die de positie van Samenwerkingsscholen goed regelt. De OAZ heeft deze signalen met enige regelmaat bij het departement onder de aandacht gebracht. Daarbij heeft de OAZ de indruk dat een aantal besturen verdere samenwerking en uitruil van scholen opgeschort heeft in afwachting van het tot stand komen van wetgeving ter zake. Het traject daarvoor is inmiddels in gang gezet en lijkt in het najaar van 2015 tot een parlementaire afronding te kunnen komen. 3.2 Voortgezet onderwijs en mbo Vanwege de nauwe verwevenheid van vmbo en mbo is de inzet van de OAZ vooral gericht op het voortgezet onderwijs én het mbo in onderlinge samenhang. Vanaf begin 2011 is samenwerking tussen vmbo en mbo één van de belangrijkste speerpunten van de OAZ geweest. In 2011 heeft de OAZ KPMG opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de toekomstbestendigheid van het Zeeuwse voortgezet onderwijs en mbo. Sinds het verschijnen van het KPMG-rapport De Zeeuwse uitdaging in september 2011, in opdracht van OAZ i.s.m. de stakeholders, zijn het Zeeuwse voortgezet onderwijs en mbo met elkaar in gesprek over horizontale en verticale samenwerking bij de inrichting van het Zeeuwse (voorbereidend) beroepsonderwijs. Het KPMG-rapport heeft bij de betrokken vo- en mbo-besturen geleid tot het inzicht dat versterking van de infrastructuur voor (voorbereidend) beroepsonderwijs in Zeeland alleen mogelijk is door niet-vrijblijvende samenwerking tussen alle betrokken besturen. Een door de besturen ingestelde schrijfgroep, later omgevormd tot regiegroep (beide ondersteund door de secretaris van de OAZ) heeft voorstellen gedaan voor niet-vrijblijvende samenwerking. In juli 2012 hebben de besturen voor vo en mbo in Zeeland ingestemd met het voorstel Hoofdstructuur vmbo-mbo Zeeland van de 6

8 regiegroep vo-mbo, dat voorziet in een gemeenschappelijk kader voor de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen vmbo-mbo voor heel Zeeland. In het schooljaar is er in vier regio s (Oosterschelderegio, Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren en de reformatorische regio ) onder leiding van de regiegroep vo-mbo en procesbegeleiders van Van Beekveld en Terpstra een begin gemaakt met de vertaling van dit kader voor doorlopende leerlijnen vmbo-mbo. De ambitie van de betrokken scholen was erop gericht om in het schooljaar van start te kunnen gaan met deze doorlopende leerlijnen. Vanwege de aankondiging door OCW van nieuwe onderwijsprogramma s binnen het vmbo is de ontwikkeling van de doorlopende leerlijnen weliswaar vertraagd, maar tegelijk versterkt. Om het ontwerp- en invoeringsproces binnen Zeeland een steun in de rug te geven, heeft het departement van OCW na een gesprek met de OAZ en een vertegenwoordiging uit de regiegroep, alsmede een formeel verzoek hiertoe van de OAZ in oktober 2014, toegezegd dat de Zeeuwse scholen voor voortgezet onderwijs collectief de mogelijkheid krijgen om per 1 augustus 2015 van start te kunnen gaan met de nieuwe beroepsgerichte programma s voor het vmbo en hierbij gebruik te maken van de Vakmanschapsroute (VKR). Per 1 augustus 2015 wordt breed binnen het Zeeuwse VO als onderdeel van de doorlopende leerlijnen vmbo-mbo een start gemaakt in leerjaar 3 van het vmbo met de invoering van doorlopende leerlijnen op basis van de nieuwe vmboprogramma s voor Zorg en Welzijn en Bouwen, Wonen & Interieur. De overige doorlopende leerlijnen (inclusief Diensten & Producten) volgen één jaar later. Binnen het bredere kader van het creëren van doorlopende leerlijnen vmbo-mbo in Zeeland heeft de OAZ bij het departement extra ruimte gevraagd voor samenwerkingsmogelijkheden binnen het vmbo op Walcheren. In augustus 2015 gaat VMBO Walcheren van start, vooralsnog vanuit de bestaande gebouwen en de bestaande teams. Vanaf augustus 2016 willen CSW en Mondia vmbo Walcheren volledig geïntegreerd gaan uitvoeren, mede op basis van een nieuwe gebouwelijke situatie (deels verhuizing, deels nieuwbouw, deels verbouw, deels afstoting). Binnen vmbo Walcheren zijn goede, gedragen afspraken gemaakt over de positie van denominaties binnen het gezamenlijke vmbo. De ondersteuning van de doorlopende leerlijnen vmbo-mbo werd ook in het schooljaar verzorgd door Beekveld en Terpstra en is bekostigd uit eigen middelen van de schoolbesturen en de OCW-regeling Bekostiging regionale procesbegeleider leerlingendaling PO en VO. In navolging van vmbo Walcheren zijn ook de schoolbesturen binnen de Oosterschelderegio (Pontes Scholengroep, Edudelta en Ostrea) zich aan het oriënteren op de vorming van een VMBO Goes. Binnen Zeeuws-Vlaanderen zijn drie van de vier besturen zich aan het oriënteren op bestuurlijke samenwerking. In het najaar van 2015 zullen zij naar verwachting een besluit nemen over de meest optimale vorm voor hun onderlinge bestuurlijke samenwerking. Het vierde schoolbestuur (Zeldenrust-Steelant College) kiest ervoor (deels op denominatieve gronden) om vooralsnog niet te participeren in de beoogde bestuurlijke samenwerking. Het ZSC participeert overigens wel in de brede Zeeuwse ontwikkelingen van doorlopende leerlijnen vmbo-mbo. Een bijzondere plaats binnen de vmbo-mbo-ontwikkelingen wordt ingenomen door het project Top Techniek Zeeuws-Vlaanderen (TTZV). Met ondersteuning van de OAZ hebben de vmbo-scholen en Scalda medio 2012 een door het Platform Bètatechniek gehonoreerd projectplan opgesteld met als doel de instroom binnen de techniekopleidingen te verbeteren en te investeren in de kwaliteit van programma s en opleidingsfaciliteiten. Het plan omvat onder andere de inrichting van een gemeenschappelijke Technum-achtige praktijkvoorziening in Terneuzen: het Centrum voor Top Techniek (CTT) Zeeuws-Vlaanderen. Voor het CTT is inmiddels een businesscase opgesteld. Begin juli 2015 hebben de stakeholders (vmbo, mbo, bedrijven, gemeenten, provincie) onder leiding van de OAZ met elkaar geconcludeerd dat er voldoende meerjarige, financiële zekerheden zijn om per 1 augustus 2017 (gebouw en programma s gereed, governance, personeel en organisatie geregeld) van start te kunnen gaan met het CTT in Terneuzen. Daarmee zal ook beneden de Westerschelde een moderne faciliteit voor techniekonderwijs beschikbaar komen die, net zoals het Technum in Vlissingen, leerlingen en studenten uit het vmbo, mbo en de bedrijfsopleidingen zal gaan bedienen. 7

9 Tijdens een werkbezoek van de DG Primair en Voortgezet Onderwijs en de directeur Voortgezet Onderwijs van OCW begin juni 2015 hebben een aantal bestuurders uit de regiegroep VO-MBO een aantal knelpunten benoemd waar zij tegenaan lopen binnen het vmbo-mbo-traject. Deze zijn inmiddels in juli 2015 via een brief van de OAZ aan de DG formeel onder de aandacht gebracht van het departement. De borging van het vmbombo-traject staat hoog op de agenda van het Zeeuws Bestuurders Overleg, waarin naast vo-bestuurders ook bestuurders uit mbo en hoger onderwijs deelnemen. 8

10 3.3 Hoger onderwijs en onderzoek Masterplan HWOO Zeeland: Campus Zeeland! In mei 2014 is de OAZ benaderd door GS van Zeeland met het verzoek om namens de 3 O s in Zeeland een Masterplan op te stellen voor de versterking van de kennisinfrastructuur (hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek), mede in dienst van de economische ontwikkeling van Zeeland. Voor het opstellen van het gevraagde masterplan/advies heeft de OAZ een analyse gemaakt van de belangrijkste sleuteldocumenten op het snijvlak van onderwijs, onderzoek en economische ontwikkeling en gesprekken gevoerd met een aantal landelijke sleutelfiguren op het snijvlak van kennisontwikkeling, bestuur en economie en uiteraard met de betrokken stakeholders in Zeeland zelf. In februari 2015 is het OAZ-advies Campus Zeeland! uitgebracht ( ). De belangrijkste adviezen uit Campus Zeeland! zijn om: het hoger onderwijs en onderzoek binnen Zeeland gericht te versterken met een aantal uitbreidingen (meer massa, meer aansluiting op de Economische Agenda van Zeeland en het DNA van Zeeland); de keten kennisvragen è onderzoek è valorisatie è nieuwe producten en diensten te versterken door het organiseren van kennis- en innovatietafels, waarbij de ambitie is dat een deel van deze tafels zich zal transformeren tot duurzame, programmatisch werkende samenwerkingsverbanden van bedrijven/organisaties, kennisinstellingen en overheden (triple helix). Het OAZ-advies is breed omarmd door de 3 O s binnen Zeeland en heeft ook een centrale positie binnen het nieuwe Collegeakkoord van GS Krachten bundelen gekregen. Wanneer het advies onverkort wordt uitgevoerd zijn medio 2019 (na afloop van het lopende Collegeakkoord) de volgende resultaten geboekt: 1. Zeeland kent een groot aantal kennis- en innovatietafels met een goede dekking wat betreft de Economische Agenda en het DNA van Zeeland. Binnen deze tafels wordt duurzaam, programmatisch samengewerkt in de innovatieketen: vraagarticulatie è fundamenteel/toegepast wetenschappelijk onderzoek è valorisatie: nieuwe producten en diensten voor consument en samenleving. Deze tafels zijn niet exclusief Zeeuws. Ook bedrijven en kennisinstellingen uit de rest van Nederland en andere landen met name Vlaanderen kunnen participeren, en vice versa. 2. Het Centrum voor Onderwijs Excellentie bij de UCR heeft zich mede door een substantiële bijdrage vanuit het Rijk kunnen ontwikkelen tot een (inter)nationaal gewaardeerd expertisecentrum. De basis van dit Centrum ligt in een goede uitwisseling van praktijk en onderzoek in Zeeland zelf. 3. Zeeland beschikt over een Bèta College als tweede University College, dat zich profileert op techniek en ondernemerschap. 4. De Delta Academy van de HZ heeft zich samen met andere kennispartijen ontwikkeld tot een robuust Delta Instituut. 5. De groene kolom heeft op het gebied van onderwijs en onderzoek positie verworven binnen het Zeeuwse HWOO en geeft uitvoering aan een ambitieus programma in samenspraak met een groene kennis- en innovatietafel. 6. Zeeland respectievelijk de Zuidwestelijke Delta kennen een Onderzoeks- en Innovatie Academie Zuidwest- Nederland, die gevoed door de diverse kennis- en innovatietafels, een katalyserende werking heeft op de HWOO-infrastructuur en het innovatief vermogen van Zeeland. 7. NIOZ en IMARES zijn betrokken bij meerdere kennis- en innovatietafels en hebben een transformatie doorgemaakt tot een coöperatief kenniscentrum, dat flexibel inspeelt op kennisvragen van binnen en buiten de regio in het blauw-groene kennisdomein. 9

11 8. Het RSC is in rustig financieel en personeel vaarwater gekomen. Middelburg huisvest een masteropleiding Amerikanistiek. RSC en UCR werken intensief samen. 9. De HZ heeft zich verder doorontwikkeld tot een solide hbo-instelling met een goede reputatie op het gebied van onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie. De HZ opereert binnen een groot aantal triplehelix-innovatieprojecten. De samenwerking met Avans en andere kennisinstellingen binnen Zuidwest- Nederland heeft zich verder ontwikkeld. De HZ groeit het hardst op het gebied van Associate Degreeopleidingen. 10. De agglomeratie Middelburg-Vlissingen heeft op het gebied van instellingen voor hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek meer massa en meer profiel gekregen. 11. Het acquisitieteam is erin geslaagd om enkele allianties (samenwerking, dependancevorming) aan te gaan met universitaire bachelor- en masteropleidingen, alsmede enkele onderzoeksinstituten die passen bij de Economische Agenda Zeeland en het DNA van Zeeland. De proeftuinkwaliteiten van en de aanwezigheid van kennis- en innovatietafels binnen Zeeland blijken belangrijke assets bij de acquisitie van onderzoeksinstituten. De OAZ is door de stuurgroep Campus Zeeland! (provincie, kennisinstellingen, bedrijfsleven, gemeenten) gevraagd om in afwachting van een definitieve inrichting van governance en projectstructuur de stuurgroep te ondersteunen bij de voorbereiding en implementatie van de adviezen uit Campus Zeeland!. Op de meeste hiervoor genoemde speerpunten zijn medio 2015 met ondersteuning vanuit de OAZ de eerste stappen gezet ter voorbereiding van de implementatie van Campus Zeeland!. De OAZ is in beginsel bereid tot het leveren van de gevraagde ondersteuning, ook na 1 september 2015, waarbij de verwachting bestaat dat de inzet vanuit de OAZ het komende jaar geleidelijk aan zal afnemen in intensiteit en medio 2016 beëindigd zal zijn. Voor de goede orde: het gaat hier om een nieuwe, smallere opdracht dan de OAZ-inzet waarover in dit Slotakkoord gerapporteerd wordt. Naar alle waarschijnlijkheid zal de inzet van de OAZ ten behoeve van Campus Zeeland! financieel ondersteund worden door de ministeries van OCW en EZ University of Applied Sciences HZ In de afgelopen jaren heeft de HZ gewerkt aan versterking van de opleidingsportefeuille (o.a. de opleidingsniches uit Kerend Tij ). In de nationale rankings scoort de HZ stelselmatig hoog wat betreft studenttevredenheid. In de rankings van de laatste jaren staat de HZ steevast in de top-3 van beste hogescholen. Mede door de positieve uitstraling die hiervan uitgaat, ligt de HZ op koers voor het bewerkstelligen van een studentenpopulatie, die duurzaam op of meer studenten uitkomt (in het studiejaar staan circa studenten ingeschreven bij de HZ). De positieve ontwikkeling van het aantal studenten in de voorgaande jaren is een goed vertrekpunt voor een duurzaam gezonde bedrijfsvoering. Ondanks bovenstaande hoopvolle signalen beseft de HZ terdege dat stilstand achteruitgang is. Investeren in onderwijsinnovatie en verbetering van de huisvesting blijven nodig om de aantrekkingskracht van de HZ op studenten verder te vergroten, zowel nationaal als internationaal. Om die reden hebben HZ en OAZ samen gezocht naar mogelijkheden voor verdere investeringen ten behoeve van strategische investeringen in huisvesting en onderwijsinnovatie en heeft de OAZ bemiddeld bij het heropenen van het gesprek met OCW over het herbestemmen van de Schutte-afdracht aan het departement (aanbeveling uit Kerend Tij ). Inmiddels heeft het departement in het afgelopen jaar positief gereageerd op het verzoek van de HZ. Dit scheelt de HZ circa 1,2 miljoen op jaarbasis in de exploitatie. Hierdoor neemt de ruimte voor strategische investeringen in meer eigentijdse huisvesting en onderwijsinnovatie met een veelvoud van dit bedrag toe. Op basis van de nieuw ontstane ruimte kan de HZ een ambitieus meerjarenhuisvestingsplan in uitvoering nemen, dat onder andere voorziet in een grondige verbouwing van de huidige locatie aan de Edisonweg, de locatie aan de Boulevard en de verhuizing van de Delta Academy naar Middelburg. 10

12 Binnen het OAZ-advies Campus Zeeland! neemt de HZ een belangrijke plaats in, onder andere door de oprichting van een Delta Instituut. Naar verwachting kan het beoogde instituut, inmiddels omgedoopt tot Delta Platform, begin 2016 van start gaan. Een ander belangrijk speerpunt uit Campus Zeeland! met betrekking tot de HZ betreft het versterken van de samenwerking met andere HO-instellingen in Zuidwest-Nederland (Avans, HAS Den Bosch, NHTV), zodat een doelmatig aanbod van opleidingen op AD-, bachelor- en masterniveau kan worden bewerkstelligd. De HZ heeft hiertoe met de collega-hbo-instellingen een convenant afgesloten in het voorjaar van University College Roosevelt (UCR) Vanaf medio 2011 zijn er op initiatief van de OAZ gesprekken gevoerd tussen OCW, Universiteit Utrecht, Hogeschool Zeeland, provincie Zeeland en andere stakeholders, verenigd in de Stichting Roosevelt Academy Fonds (SRAF), over een sluitende bekostigingsstructuur voor de Roosevelt Academy (inmiddels University College Roosevelt) en een meer transparante en efficiënte governancestructuur. In dit proces is tussen de betrokken partijen overeenstemming bereikt over een verbeterde exploitatie (o.a. ophoging rijksbijdrage met 2 ton op jaarbasis) en governance. Hiermee is een goed fundament gelegd voor een verdere versterking van de positie van het nationaal en internationaal als excellent beoordeelde Liberal Arts and Sciences College, dat het UCR sinds zijn oprichting in 2004 is. Vanuit dit stevige fundament kan het UCR verder kijken en plannen ontwikkelen voor een verdere uitbouw van de instelling zonder concessies te willen doen aan de excellentieambities, die de instelling in zijn 10-jarig bestaan steeds gekenmerkt hebben. Zo is in september 2014 het Roosevelt Center for Excellence in Education (RCEE) geopend door koningin Maxima. Hierin werken Zeeuwse partijen vanuit het po, vo, mbo, hbo en wo samen aan onderzoek en onderwijs op het gebied van onderwijsexcellentie. Het RCEE is een belangrijke pijler binnen het OAZ-advies Campus Zeeland!. In het voorjaar heeft het RCEE een projectvoorstel ingediend bij OCW met het verzoek om boven op de financiering van het RCEE uit Zeeland zelf extra middelen te investeren in het centrum. Hierover zijn op dit moment gesprekken gaande tussen OAZ, RCEE en OCW. Daarnaast is het UCR actief betrokken bij de vorming van een tweede University College in Zeeland met een profiel gericht op techniek en ondernemerschap als onderdeel van Campus Zeeland!. Het UCR participeert in een kwartiermakersteam onder leiding van de oud-rector-magnificus van de TU Eindhoven, Hans van Duijn Roosevelt Study Center (RSC) Het Roosevelt Study Center is een kleinschalig onderzoeksinstituut dat zich gespecialiseerd heeft in de moderne Amerikaanse geschiedenis en cultuur en de Amerikaans-Europese betrekkingen in de 20 e en 21 e eeuw. Na een herstructurering van onderzoeksmiddelen vanuit de KNAW in 2011 is het RSC dankzij een structurele bijdrage van OCW van 2 ton op jaarbasis (reductie per jaar ten opzichte van KNAWsubsidie) behouden gebleven als onderzoeksinstituut voor Zeeland. Tegelijkertijd zag het RSC zich ook geconfronteerd met een korting van de subsidie van de provincie Zeeland ad Inmiddels trekken deze bezuinigingen een zware wissel op het RSC en zijn afgeslankte staf, zodanig dat de continuïteit en kwaliteit van het RSC op de tocht staan. Daarmee dreigt uitholling van het toch al kleinschalige academische klimaat in Zeeland. In het afgelopen jaar heeft het RSC de al langer bestaande samenwerking met de Universiteit Leiden versterkt op bestuurlijk vlak (toetreding van de decaan Faculteit Geesteswetenschappen tot de Raad van Toezicht van het RSC) en op inhoudelijk terrein (uitbreiding onderwijs verzorgd door RSC bij UL). Ook heeft het RSC onderwijscursussen verzorgd bij het UCR. Binnen het kader van Campus Zeeland! wordt op dit moment in samenwerking met de Universiteit Utrecht en de Universiteit Leiden een verkenning uitgevoerd voor de overplaatsing van de masteropleiding American Studies van de Universiteit Utrecht naar Middelburg, waarbij het RSC, als onderzoeksinstituut met een hoogwaardige internationale reputatie, zorg kan dragen voor de academische inbedding van de opleiding. 11

13 3.3.5 NIOZ en Imares In het kader van de implementatie van Campus Zeeland! is de OAZ vanaf medio april gevraagd door de stuurgroep CZ! om samen met een materiedeskundige in de persoon van Rein van der Kluit te bemiddelen bij het behoud van NIOZ en Imares als academische onderzoeksinstituten voor Zeeland. Op basis van voorstellen van OAZ en Rein van der Kluit hebben NIOZ en Imares inmiddels de intentie uitgesproken om in Zeeland actief te blijven als mariene kennisinstituten. Voor een definitief besluit dienen nog wel een aantal stappen gezet te worden, maar de intenties en perspectieven zijn gericht op het gevestigd blijven binnen Zeeland van beide kennisinstituten. 12

14 3.4 Sectoroverstijgende thema s Zeeuwse onderwijs-arbeidsmarktmonitor en overlegstructuur 3 O s Aan het begin van het vierde OAZ-jaar ( ) is in Zeeland het Zeeuwse 3O-overleg (onderwijsinstellingen, ondernemers, gemeenten, provincie) van start gegaan onder tijdelijk voorzitterschap van de OAZ. Het Zeeuwse 3O-overleg is gericht op het maken van strategische afspraken tussen de aanvoerders van de diverse O s in de driehoek onderwijs, arbeidsmarkt en economische ontwikkeling. Naast de intrinsieke waarde van een 3O-overleg was de totstandkoming van een dergelijk overleg ook een subsidievoorwaarde voor een eenmalige bijdrage vanuit BZK voor de inrichting en uitvoering van de eerste Zeeuwse onderwijsarbeidsmarktmonitor. Een kleine twee jaar later is de continuïteit van de Zeeuwse onderwijs-arbeidsmarktmonitor door de uitvoering van volgende monitoredities onder te brengen bij Scoop en programma-afspraken tussen provincie en Scoop. Daarnaast is met het oog op het vertrek van de OAZ binnen het 3O-overleg geconstateerd dat de beoogde meerwaarde van het 3O-overleg medio 2015 nog steeds door alle betrokkenen onderkend wordt, maar dat een aantal verbeteringen nodig is om deze meerwaarde ook tot wasdom te kunnen laten komen. Twee belangrijke verbeterpunten zijn het investeren in en borgen van voldoende capaciteit bij het ondersteuningsorgaan van het 3O-overleg, de agendacommissie en de stroomlijning van de bestaande overleggen binnen de beleidsdomeinen van onderwijs, arbeidsmarkt en economische ontwikkeling. Deze moeten strakker betrokken worden op het 3O-overleg. De OAZ is door het 3O-overleg gevraagd om daar op de valreep van de OAZ-termijn nog een advies over uit te brengen. Naast deze twee verbeterpunten hebben de bestuurders binnen het 3O-overleg ook op een andere manier geïnvesteerd in de continuïteit en vitaliteit van het 3O-overleg door de nieuwe gedeputeerde Economie te kiezen als voorzitter Zeeland Centraal In 2011 zijn door de OAZ de eerste stappen gezet op weg naar een digitaal kennis- en informatieplatform voor onderwijsdoeleinden. Dit proces kreeg medio 2012 een belangrijke versnelling door de instelling van een stuurgroep onder leiding van de HZ en de inrichting van een projectorganisatie onder de titel Zeeland Centraal. Begin 2013 kregen de betrokken partijen (HZ, Scalda, UCR, Zeeuwse Bibliotheek, Scoop, Hoornbeeck College en Edudelta) na bemiddeling door de OAZ toestemming van OCW en groen licht voor de uitrol van Zeeland Centraal. Zowel OCW als de betrokken Zeeuwse instellingen samen investeren gedurende drie jaar ieder 1,2 miljoen in deze projecten, dus in totaal 2,4 miljoen. Deze projecten dienen de centrale doelen van Zeeland Centraal, te weten valorisatie van kennis in het onderwijs en de regio en kwaliteitsverbetering, verduurzaming en innovatie van het Zeeuwse onderwijs: 1. ZC Onderwijs 2.0 is een project dat zich richt op optimalisering van het onderwijs door middel van betere onderwijskundige en didactische integratie van digitaal leren. 2. ZC Kenniscirculatie 2.0 betreft de ontwikkeling van een laagdrempelig digitaal kennisplatform in dienst van de verspreiding van praktijkgericht onderzoek en kenniscirculatie in het onderwijs en de beroepspraktijk (bedrijven, instellingen, overheden). Voor beide programmalijnen is een projectorganisatie ingericht. De bestuurlijke betrokkenheid van de hiervoor genoemde organisaties is geborgd door een stuurgroep onder leiding van de HZ. Aan de vooravond van het laatste projectjaar constateert de OAZ dat Zeeland Centraal op koers ligt en van waarde zal blijven als digitaal kennis- en informatieplatform voor onderwijs, overheden en bedrijfsleven binnen Zeeland zelf, maar ook als broedplaats voor ideeën en praktijken die in bredere zin relevant zijn voor de BV Nederland Grensoverschrijdende samenwerking In de afgelopen jaren is gebleken dat het onderwerp grensoverschrijdende samenwerking zeer complex is. Er zijn vele barrières op weg naar grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van onderwijs en arbeidsmarkt. De OAZ kiest in relatie tot het thema van grensoverschrijdende samenwerking niet voor de lange weg van harmonisering van wet- en regelgeving tussen Nederland en de onderwijs- en arbeidsmarktsystemen 13

15 op het niveau van de staat België en het gewest Vlaanderen. Daar zijn andere gremia voor. Waar en wanneer gewenst ondersteunt de OAZ concrete initiatieven op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking. Een voorbeeld van een grensoverschrijdende casus is het Piste-project, dat geïnitieerd is door Scalda. Medio 2014 heeft de OAZ bij het departement van OCW een verzoek van Scalda ondersteund om de bekostigingsregels voor minderjarige deelnemers aan het Piste-project te versoepelen. In het Piste-project worden leerlingen uit Zeeuws-Vlaanderen met een havo-diploma in een extra vavo-jaar voorbereid op instroom in het Belgische/Vlaamse hoger onderwijs, waarvoor een zesjarig traject in het voortgezet onderwijs een toelatingseis is. Achterliggend doel van het project is om bij te dragen aan het behoud van hoger opgeleide jongeren voor de regio Zeeuws-Vlaanderen. Begin oktober 2014 is bekend geworden dat OCW voor het schooljaar toestemming heeft gegeven voor het versoepelen van de bekostigingsregels voor minderjarige deelnemers aan het VAVO en in beginsel ook welwillend is om deze versoepeling binnen nader vast te stellen randvoorwaarden voort te zetten in komende jaren. Dat de behoefte aan grensoverschrijdend denken en handelen binnen een regio als Zeeland altijd aanwezig is, is begin juli nog gebleken in het Zeeuwse 3O-overleg. Scalda gaat samen met partners aan weerszijden van de grens onderzoeken op welke manier beroepskwalificaties in tekortberoepen op een eenvoudige manier aangepast, opgeplust kunnen worden, zodat zij ook aan de andere kant van de grens op de arbeidsmarkt erkend kunnen worden. 14

16 4. Reflectie op 5 jaar OAZ Het uiteindelijke oordeel over de toegevoegde waarde van een instrument als de OAZ is uiteraard aan anderen. De provincie Zeeland heeft overigens aan Scoop gevraagd om hier nader onderzoek naar te doen. Toch lijkt het ons goed om allereerst zelf te reflecteren op de inzet en opbrengsten van de OAZ in de periode De Taskforce Zeeland heeft in zijn advies Kerend Tij uit 2010 gepleit voor de instelling van een regievoerende autoriteit met doorzettingsmacht om het Zeeuwse beroeps- en hoger onderwijs meer toekomstbestendig te maken. De OAZ, die sinds medio 2010 actief is in Zeeland, heeft weleens gedroomd van doorzettingsmacht, maar heeft hier nooit over kunnen beschikken. Achteraf is dat waarschijnlijk maar goed ook. Mensen zijn nu eenmaal enthousiaster wanneer zij zelf kunnen sturen en ondernemen; mensen springen niet graag door hoepels die door anderen voor hen klaargezet zijn. De ervaring van 5 jaar OAZ heeft geleerd dat resultaten het beste bewerkstelligd worden vanuit een organische manier van werken binnen de driehoek inhoud proces relatie. Wanneer we zelf terugblikken op het OAZ-tijdperk, constateren we dat er de afgelopen jaren veel zaken binnen het Zeeuwse onderwijs in beweging gekomen zijn. Bijlage 1 en hoofdstuk 3 geven daar een goede indruk van. Vanaf de tekentafel beschouwd zijn deze opbrengsten waarschijnlijk suboptimaal. In een werkelijkheid met mensen van vlees en bloed gaan complexe processen vaak twee stappen vooruit en één naar achteren of opzij. Soms hadden zaken wellicht sneller of beter gekund, maar de belangrijkste opbrengst is denken wij dat er een onomkeerbare beweging binnen de diverse onderwijssectoren binnen Zeeland tot stand is gekomen, waarbij de bestuurders gericht zijn op toekomstbestendigheid en interorganisatorische samenwerking en zij hun mensen hierin proberen mee te nemen. Deze opbrengsten zijn de resultante van een complex samenspel van persoonlijke kwaliteiten, de balans tussen organisatiebelangen en maatschappelijke belangen, overheidsbeleid en toevallige omstandigheden. Eén zo n toevalligheid is het bestaan van een OAZ. Limburg, Friesland en Groningen hebben bij voorbeeld geen OAZ. Vanwege de zorgen van toenmalig gedeputeerde Van Heukelom over de kwetsbaarheid van het Zeeuwse beroeps- en hoger onderwijs heeft toenmalig minister Plasterk de Taskforce Zeeland ingesteld. In het kielzog van het Taskforce-advies Kerend Tij kwam er een Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ), zonder doorzettingsmacht dus. Hoewel de OAZ niet over doorzettingsmacht heeft kunnen beschikken, heeft zij wel een katalyserende functie kunnen vervullen binnen het complexe krachtenveld binnen en rondom de onderwijsinfrastructuur in Zeeland. Zelf denken we dat de OAZ effectief is geweest in haar katalyserende regierol om een aantal redenen: 1. De OAZ heeft geen doorzettingsmacht, maar wel autoriteit op basis van expertise en netwerk. De OAZ kan niets afdwingen, alle besturen en organisaties hebben en houden hun eigen autonomie. De OAZ kan wel organisaties en besturen met gezag aanspreken op hun verantwoordelijkheid ten aanzien van organisatie overstijgende vraagstukken en belangen. Het gezag ontleent de OAZ aan jarenlange ervaring in het openbaar bestuur in eindverantwoordelijke functies, kennis van onderwijs, arbeidsmarkt en economie en het beschikken over een hoogwaardig netwerk binnen de wereld van openbaar bestuur en onderwijs. Misschien zou je dit kunnen omschrijven als doorzettingsgezag. 2. De OAZ is onafhankelijk, vertegenwoordigt het algemeen belang, is niet organisatie gebonden. Niemand binnen de OAZ is zelf afkomstig uit Zeeland. Er liggen geen persoonlijke of organisatiebelangen van de OAZ-leden in Zeeland. Van meet af aan heeft de OAZ duidelijk gemaakt geen loopjongen voor Zeeuwse belangen te willen zijn en evenmin als zetbaas voor Den Haag te willen fungeren. Dit gegeven draagt bij aan de acceptatie van boodschappen van de OAZ. Hierdoor kan de OAZ over en weer begrip creëren tussen de Haagse en Zeeuwse werkelijkheid en bijdragen aan beter beleid en betere (onderwijs)praktijken. De OAZ stelt zich vanuit het algemeen belang dienend op ten aanzien van de 15

17 organisaties die stappen willen zetten op weg naar de toekomst; hoe kunnen we helpen? is een standaardzin uit het OAZ-repertoire. 3. De OAZ werkt niet top-down, maar interactief, in co-creatie. De OAZ is medio 2010 aan de slag gegaan met de aanbevelingen uit het Taskforce-advies Kerend Tij. Daarin waren een aantal speerpunten geagendeerd, maar er was geen sprake van een gedetailleerd plan. De invulling van adviezen was en is een verantwoordelijkheid van Zeeuwse partijen zelf, waar nodig gefaciliteerd met regelruimte of extra middelen uit Den Haag. De werkwijze van de OAZ is er steeds één geweest van een globaal plan, daar commitment op vragen en vervolgens in dialoog met de betrokken partijen proberen zo concreet mogelijk vervolgstappen formuleren en uitvoeren. Anders gezegd: de OAZ werkt in co-creatie met de betrokken partijen, vraagt van hen eigenaarschap voor het concretiseren en implementeren van besluiten. Dat kan gaan over de realisatie van doorlopende leerlijnen vmbo-mbo, maar ook over samenwerking tussen kinderopvang en basisscholen. Ook hier is de rol van de OAZ weer dienend en ondersteunend ten aanzien van de acties geformuleerd door de Zeeuwse partijen zelf. 4. De aanwezigheid van enkele visionaire bestuurders, die verder kunnen kijken dan het kortetermijninstellingsbelang. Op meerdere momenten zijn er bestuurders geweest binnen ons werk die verder hebben gekeken dan het kortetermijninstellingsbelang. Zonder deze bestuurders was er geen Scalda geweest, was er geen doorlopende leerlijn techniek tussen het Calvijn College en Scalda tot stand gekomen, was er geen VMBO Walcheren geweest en was er geen transitieplan 0-12 Zeeuws-Vlaanderen geweest. Hetzelfde geldt voor de totstandkoming van bijvoorbeeld het 3O-overleg, Zeeland Centraal, het RCEE, het Delta Platform, Campus Zeeland! en de steun voor het Centrum voor Top Techniek Zeeuws- Vlaanderen. Over de volle breedte hebben Zeeuwse bestuurders hun verantwoordelijkheid genomen en gezocht naar medestanders en draagvlak. Essentieel daarbij is dat bestuurders de durf hebben om grensoverschrijdend te denken en te handelen: over de grenzen heen van de eigen organisatie, de eigen gemeente, de eigen provincie, het eigen land, over de grenzen heen van het hier en nu. Grenzen overschrijden impliceert ook de dialoog opzoeken binnen en tussen de drie O s en veronderstelt ook een besef bij onderwijsbestuurders dat het onderwijs er niet is voor de eigen instelling, maar dienend is aan de samenleving. Natuurlijk hebben we vanuit de OAZ na 5 jaar nog steeds wensen op dit punt, maar door de bank genomen zien we een toename van bestuurders die grensoverschrijdend willen denken en handelen, waarbij het instellingsbelang dienend is ten aanzien van dat van de samenleving (leerlingen, burgers, overheden en bedrijven). 5. De toegenomen urgentie en het toegenomen bewustzijn daarvan (sense of urgency) dat bevolkingskrimp binnen een groot gebied met economische en leefbaarheidsambities om soms pijnlijke besluiten vraagt. Allereerst is de OAZ van start gegaan op basis van een door OCW en Zeeuwse partijen gedragen analyse, neergelegd door de Taskforce Zeeland in het advies Kerend Tij. Hiermee is een eerste fundament gelegd voor het toekomstbestendig denken en handelen door Zeeuwse partijen. De OAZ heeft door een tweetal onderzoeken bijgedragen aan het vergroten van de sense of urgency met betrekking tot dalende leerlingenaantallen en dalende inkomsten in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het mbo: krimp is niet alleen bij de buren, er komen minder leerlingen in plaats van meer, minder leerlingen heeft consequenties voor het aanbod van scholen en opleidingen, bij ongewijzigd beleid gaat 70% van de scholen failliet. Tegelijkertijd zijn er de laatste jaren steeds meer bestuurders gekomen, deels van buiten Zeeland, die de urgentie van de cijfers onderkennen en de moed hebben om daar acties aan te verbinden. 6. Facilitering van het werk in Zeeland door OCW. OCW heeft het werk van de OAZ gedurende 5 jaar gefaciliteerd. Door de facilitering van een OAZ, een plaatsvervangende OAZ en een secretaris was er niet alleen voldoende bestuurskracht en agendabeschikbaarheid binnen de OAZ, maar ook voldoende tactischoperationele slagkracht om overleggen te organiseren en deze voor en na te bereiden. Daarnaast was er in veel gevallen bereidheid bij OCW om te onderzoeken of er meer beleids- en regelruimte mogelijk was voor scholen in krimpgebieden en bleek het departement regelmatig bereid om voor concrete, tijdelijke ondersteuningsvragen (onderzoek, procesbegeleiding, toolkit IKC) uit Zeeland budget vrij te maken. Behalve dat hierdoor concrete veranderingen in werking gezet zijn, dragen deze vormen van ondersteuning door OCW ook bij aan het gezag van de OAZ als regievoerder. 16