Dossier: AVD Aanwezig 1 NTS X 2 Aanvraagformulier X 3 Projectvoorstel X 4 Bijlage beschrijving

Transcriptie

1 Dossier: AVD Aanwezig 1 NTS X 2 Aanvraagformulier X 3 Projectvoorstel X 4 Bijlage beschrijving X dierproeven 5 DEC-advies X 6 Ontvangstbevestiging X Evt. Vragen CCD aan aanvrager X Evt. antwoorden aanvrager X 7 Beschikking en vergunning X Versie

2 1 Format Niet-technische samenvatting Dit format gebruikt u om uw niet-technische samenvatting te schrijven Meer informatie over de niet-technische samenvatting vindt u op de website Of neem telefonisch contact op. ( ). 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostiek bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5 jaar Voeding, supplementen, kauwstaven, diagnostiek 2 Categorie van het project 2.1 In welke categorie valt het project. U kunt meerdere mogelijkheden kiezen. Fundamenteel onderzoek x Translationeel of toegepast onderzoek Wettelijk vereist onderzoek of routinematige productie Onderzoek ter bescherming van het milieu in het belang van de gezondheid Onderzoek gericht op het behoud van de diersoort Hoger onderwijs of opleiding Forensisch onderzoek Instandhouding van kolonies van genetisch gemodificeerde dieren, niet gebruikt in andere dierproeven 3 Projectbeschrijving 3.1 Beschrijf de doelstellingen van het project (bv de wetenschappelijke vraagstelling of het wetenschappelijk en/of maatschappelijke belang) Het project voorziet in de behoefte van practici en wetenschappers om nieuwe producten te evalueren alvorens ze te kunnen adviseren. Het doel is om goede voorlichting te kunnen geven aan studenten en practici. De kliniek heeft een voorbeeld functie naar andere dierenartsenpraktijken waarbij als een nieuwe diagnostische test of een nieuwe voedingstherapie een duidelijk voordeel biedt ten opzichte van bestaande therapieën dit ook wordt onderwezen/geadviseerd als de nieuwe gouden standaard.

3 3.2 Welke opbrengsten worden van dit project verwacht en hoe dragen deze bij aan het wetenschappelijke en/of maatschappelijke belang? 3.3 Welke diersoorten en geschatte aantallen zullen worden gebruikt? 3.4 Wat zijn bij dit project de verwachte negatieve gevolgen voor het welzijn van de proefdieren? 3.5 Hoe worden de dierproeven in het project ingedeeld naar de verwachte ernst? Het wetenschappelijk belang is dat er zorgvuldige testen plaatsvinden van nieuwe producten opdat op objectieve wijze kan worden vastgesteld of bepaalde voeders, supplementen, kauwstaven of diagnostische testen effectief zullen zijn. Daarna kunnen deze nieuwe voedingstherapieën en diagnostische testen worden ingezet, onderwezen en geadviseerd ter verbetering van de patiëntenzorg. Honden, katten, fretten, konijnen, duiven en papegaaien; erkende leverancier, of eigen fok (hond) of eigen kweek (duif), maximaal 50 honden, 24 katten, 24 fretten, 24 konijnen, 50 duiven en 24 papegaaien. Voor een smakelijkheidstest zal een dier gedurende 24 uur moeten vasten. Onze dieren krijgen standaard 1x per dag te eten, dus feitelijk is dit geen extra ongerief. Voor de smakelijkheidstest moeten de dieren wel honger hebben anders zullen ze beide voerpannen laten staan. Voor een voedingsproef zullen de dieren vaak gedurende een korte periode (maximaal 3 dagen aaneengesloten) individueel worden gehuisvest. Voor het onderzoek naar kauwkluiven (alleen hond en kat) zullen de dieren 2 maal onder algehele verdoving gaan voor gebitsreiniging en inspectie. De gevolgen van bloedafname (zeer kleine kans op stolsel of nabloeden) en algehele verdoving (narcose risico). De verwachte ernst is licht ongerief en bestaat uit: huisvesting alleen, bloedafname, en mogelijke effecten op het gebit. Het ongerief van herhaalde narcose is matig. Diersoort Aantal Licht ongerief Matig ongerief Hond 50 80% 20% Kat 24 80% 20% Konijn % Fret % Duif % Papegaai % 3.6 Wat is de bestemming van de dieren na afloop? Hergebruik voor onderwijs en onderzoek. De dieren zullen goed worden verdeeld over de verschillende proeven zodat ze niet achtereenvolgend in belastende proeven zullen worden ingezet. 4 Drie V s 4.1 Vervanging Geef aan waarom het gebruik van dieren nodig is voor de beschreven doelstelling en waarom proefdiervrije alternatieven niet gebruikt kunnen worden. Voor smakelijkheidstesten, verteringsproeven, dosis-response curves, referentiewaarden en gebitsstudies zijn geen modellen beschikbaar; ze zullen echt bij dieren moeten worden getest/bepaald. 4.2 Vermindering Leg uit hoe kan worden verzekerd dat een zo gering mogelijk aantal Het aantal dieren per proef zal worden bepaald aan de hand van een zorgvuldige berekening rekening houdend met het gewenste effect dat aangetoond moet worden en de geaccepteerde foutmarges. Om het aantal bloedafnames te beperken zal voor het bepalen van referentiewaarden ook

4 dieren wordt gebruikt. gebruik worden gemaakt van bloedmonsters die zijn verkregen van gezonde dieren tijdens het onderwijs (weefsel databank) en van bloed dat overblijft na bepalingen in het laboratorium. 4.3 Verfijning Verklaar de keuze voor de diersoort(en). Verklaar waarom de gekozen diermodel(len) de meest verfijnde zijn, gelet op de doelstellingen van het project. Er zal voldoende aandacht zijn voor het aanbieden van verrijking en optimale verzorging gedurende de proef. Het proefdier is tevens doeldier en daarmee leveren de resultaten van deze proeven een direct voordeel op voor de betreffende diersoort. Vermeld welke algemene maatregelen genomen worden om de negatieve (schadelijke) gevolgen voor het welzijn van de proefdieren zo beperkt mogelijk te houden. Tijdens de proef zullen de dieren dagelijks worden geïnspecteerd en bij constatering van pijn, angst of lijden worden de dieren direct uit de proef gehaald en op passende wijze worden behandeld. De voorgestelde experimenten worden al gedurende vele jaren uitgevoerd dus er is veel ervaring met het te verwachten ongerief en de mogelijkheden om dit zo veel mogelijk te voorkomen. Bij een duidelijk nadelig effect van een nieuwe voedingstherapie zal de proef voortijdig worden beëindigd. 5 In te vullen door de CCD Publicatie datum Beoordeling achteraf Andere opmerkingen

5 2 Aanvraag Projectvergunning Dierproeven Administratieve gegevens U bent van plan om één of meerdere dierproeven uit te voeren. Met dit formulier vraagt u een vergunning aan voor het project dat u wilt uitvoeren. Of u geeft aan wat u in het vergunde project wilt wijzigen. Meer informatie over de voorwaarden vindt u op de website of in de toelichting op de website. Of bel met (10 ct/min). 1.1 Heeft u een deelnemernummer van de NVWA? Neem voor meer informatie over het verkrijgen van een deelnemernummer contact op met de NVWA. 1 Gegevens aanvrager Ja > Vul uw deelnemernummer in Nee > U kunt geen aanvraag doen Vul de gegevens in van de instellingsvergunninghouder die de projectvergunning aanvraagt. Vul de gegevens van het postadres in. Alle correspondentie van de CCD gaat naar de portefeuillehouder of diens gemachtigde en de verantwoordelijke onderzoeker. 1.4 Vul de gegevens in van de verantwoordelijke onderzoeker. Naam instelling of organisatie Naam van de portefeuillehouder of diens gemachtigde Universiteit Utrecht KvK-nummer Straat en huisnummer Postbus Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht Postcode en plaats 3508 TC Utrecht IBAN Tenaamstelling van het rekeningnummer (Titel) Naam en voorletters Functie Afdeling Telefoonnummer adres NL27INGB Universiteit Utrecht Universitair docent (assistant-professor) Dhr. Faculteit Diergeneeskunde, Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Mw. 1.5 (Optioneel) Vul hier de gegevens in van de plaatsvervangende verantwoordelijke onderzoeker. (Titel) Naam en voorletters Functie Afdeling Telefoonnummer adres Universitair hoofddocent (associate-professor) Dhr. Faculteit Diergeneeskunde, Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Mw.

6 1.6 (Optioneel) Vul hier de gegevens in van de persoon die er verantwoordelijk voor is dat de uitvoering van het project in overeenstemming is met de projectvergunning. 1.7 Is er voor deze projectaanvraag een gemachtigde? (Titel) Naam en voorletters Functie Afdeling Telefoonnummer adres 2 van 3 Dhr. Ja > Stuur dan het ingevulde formulier Melding Machtiging mee met deze aanvraag Nee Mw. 2 Over uw aanvraag 2.1 Wat voor aanvraag doet u? Nieuwe aanvraag > Ga verder met vraag 3 Wijziging op (verleende) vergunning die negatieve gevolgen kan hebben voor het dierenwelzijn Vul uw vergunde projectnummer in en ga verder met vraag 2.2 Melding op (verleende) vergunning die geen negatieve gevolgen kan hebben voor het dierenwelzijn Vul uw vergunde projectnummer in en ga verder met vraag Is dit een wijziging voor een project of dierproef waar al een vergunning voor verleend is? Ja > Beantwoord dan in het projectplan en de niet-technische samenvatting alleen de vragen waarop de wijziging betrekking heeft en onderteken het aanvraagformulier Nee > Ga verder met vraag Is dit een melding voor een project of dierproef waar al een vergunning voor is verleend? Nee > Ga verder met vraag 3 Ja > Geef hier onder een toelichting en ga verder met vraag 6 3 Over uw project 3.1 Wat is de geplande start- en einddatum van het project? 3.2 Wat is de titel van het project? 3.3 Wat is de titel van de niettechnische samenvatting? Startdatum Einddatum Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 3.4 Wat is de naam van de Dierexperimentencommissie (DEC) aan wie de instellingsvergunninghouder doorgaans haar projecten ter toetsing voorlegt? Naam DEC Postadres adres DEC Utrecht Postbus GA Utrecht dec-utrecht@umcutrecht.nl

7 p-0[ 3 van xx Aanvraag 3 van 3 Onderwerp Dienst Regelingen Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 4 Betaalgegevens 4.1 Om welk type aanvraag gaat het? 4.2 Op welke wijze wilt u dit bedrag aan de CCD voldoen. Bij een eenmalige incasso geeft u toestemming aan de CCD om eenmalig het bij 4.1 genoemde bedrag af te schrijven van het bij 1.2 opgegeven rekeningnummer. Nieuwe aanvraag Projectvergunning 1285,= Wijziging Lege Via een eenmalige incasso Na ontvangst van de factuur Lege 5.1 Welke bijlagen stuurt u mee? 5 Checklist bijlagen Verplicht Projectvoorstel Niet-technische samenvatting Overige bijlagen, indien van toepassing Melding Machtiging 6.1 Print het formulier uit, onderteken het en stuur het inclusief bijlagen via de beveiligde verbinding naar de CCD of per post naar: Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag 6 Ondertekening Ondertekening door de instellingsvergunninghouder of gemachtigde (zie 1.7). De ondergetekende verklaart: dat het projectvoorstel is afgestemd met de Instantie voor Dierenwelzijn. dat de personen die verantwoordelijk zijn voor de opzet van het project en de dierproef, de personen die de dieren verzorgen en/of doden en de personen die de dierproeven verrichten voldoen aan de wettelijke eisen gesteld aan deskundigheid en bekwaamheid. dat de dieren worden gehuisvest en verzorgd op een wijze die voldoet aan de eisen die zijn opgenomen in bijlage III van richtlijn 2010/63/EU, behalve in het voorkomende geval de in onderdeel F van de bijlage bij het bij de aanvraag gevoegde projectvoorstel gemotiveerde uitzonderingen. dat door het ondertekenen van dit formulier de verplichting wordt aangegaan de leges te betalen voor de behandeling van de aanvraag. dat het formulier volledig en naar waarheid is ingevuld. Naam Functie Plaats Utrecht Datum - - Handtekening

8 3 Format Projectvoorstel dierproeven Dit format gebruikt u om uw projectvoorstel van de dierproeven te schrijven Bij dit format hoort de bijlage Beschrijving dierproeven. Per type dierproef moet u deze bijlage toevoegen. Meer informatie over het projectvoorstel vindt u op de website Of neem telefonisch contact op. ( ). 1 Algemene gegevens 1.1 Vul uw deelnemernummer van de NVWA in. 1.2 Vul de naam van de instelling of organisatie in. 1.3 Vul de titel van het project in Universiteit Utrecht Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische testen bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 2 Categorie van het project 2.1 In welke categorie valt het project. U kunt meerdere mogelijkheden kiezen. Fundamenteel onderzoek x Translationeel of toegepast onderzoek Wettelijk vereist onderzoek of routinematige productie Onderzoek ter bescherming van het milieu in het belang van de gezondheid of het welzijn van mens of dier Onderzoek gericht op het behoud van de diersoort Hoger onderwijs of opleiding Forensisch onderzoek Instandhouding van kolonies van genetisch gemodificeerde dieren, niet gebruikt in andere dierproeven 3 Algemene projectbeschrijving 3.1 Achtergrond Licht het project toe. Beschrijf de aanleiding, de achtergrond en de context. Besteed aandacht aan de bij vraag 2 aangekruiste categorieën. Geef in geval van wettelijk vereiste dierproeven aan welke wettelijke eisen (in relatie tot beoogd gebruik en markttoelating) van toepassing zijn. Geef in geval van routinematige productie aan welk(e) product(en) het betreft en voor welke toepassing(en). Geef in geval van hoger onderwijs of opleiding aan waarom in dit project, in relatie tot het opleidingsprogramma en eindtermen, is gekozen voor dierproeven.

9 Het Departement van Geneeskunde van Gezelschapsdieren van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht wordt gezien als een vooruitstrevende kliniek waar regelmatig nieuwe diagnostische testen en voedingstherapieën worden ingezet. De kliniek heeft een voorbeeld functie naar andere dierenartsenpraktijken waarbij als een nieuwe diagnostische test of een nieuwe voedingstherapie een duidelijk voordeel biedt ten opzichte van bestaande therapieën dit ook wordt ingezet, geadviseerd en onderwezen als de nieuwe gouden standaard. In dat kader wordt ons regelmatig gevraagd of het mogelijk is om nieuwe voeders, supplementen, kauwstaven of diagnostische testen te testen ten opzichte van bestaande voedingstherapieën en diagnostische testen. Dit in het kader van Evidence Based Veterinary Medicine; deze nieuwe voedingstherapieën of diagnostische testen zullen alleen worden gebruikt in de praktijk als via onafhankelijk studies is aangetoond dat deze een voordeel bieden ten opzichte van bestaande voedingstherapieën of diagnostische testen en daarmee bijdragen aan het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren. Voor alle voeders, supplementen en kauwstaven geldt dat de ingrediënten veilig zijn en mogen worden toegelaten op de markt volgens EU richtlijnen EC 183/2005, Directive 2002/46/EC, Regulation 1170/2009, Novel Food Regulation 258/97, Directive 2009/39/EC, EU Regulation 767/2009, Regulation 1831/2003 en Regulation 953/2009. En voor kruidenmengsels Directive 2004/24/EC. Juist op de universiteit kunnen deze voeders, supplementen, kauwstaven en diagnostische testen worden getoetst omdat daar op een objectieve en wetenschappelijke manier wordt bekeken of de nieuwe voeders (bijvoorbeeld een dieet met een laag jodiumgehalte die mogelijk leidt tot genezing bij katten met een te hard werkende schildklier), supplementen (bijvoorbeeld omega-3 vetzuren ter ondersteuning van de gewrichten bij honden en katten met artrose), kauwstaven of diagnostische testen (bijvoorbeeld de SDMA test; een nieuwe test om nierschade in een eerder stadium te ontdekken) een voordeel bieden ten opzichte van bestaande testen en therapieën. Het gaat hier uitdrukkelijk niet om wettelijk voorgeschreven onderzoek. Het uittesten van voedingstherapieën en diagnostische testen wordt volgens een vast protocol uitgevoerd en valt onder de Wet op de dierproeven. Daarom wordt voor deze proeven een vergunning aangevraagd. De werkprotocollen worden vooraf getoetst door de wetenschappelijk onderzoeksgroep Advances in Veterinary Research en de eis is dat ook negatieve resultaten zullen worden gepubliceerd. 3.2 Doel Beschrijf de algemene doelstelling en haalbaarheid van het project. In het geval het project gericht is op één of meer onderzoeksdoelen: op welke vra(a)g(en) dient dit project antwoord(en) te verschaffen? In geval het een ander dan een onderzoeksdoel betreft: in welke concrete behoefte voorziet dit project? Het project voorziet in de behoefte van practici en wetenschappers dat nieuwe producten op een onafhankelijke wijze zijn getest alvorens ze te kunnen inzetten of adviseren (Evidence Based Veterinary Medicine). Het doel van de universiteit is om goede voorlichting te kunnen geven aan studenten en practici en om zelf de beste voedingstherapieën en diagnostische testen in te zetten in de patiëntenzorg ter verbetering van het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren. De kliniek heeft een voorbeeld functie naar andere dierenartsenpraktijken waarbij als een nieuwe test of een nieuwe therapie een duidelijk voordeel biedt ten opzichte van bestaande therapieën dit ook wordt onderwezen en geadviseerd als de nieuwe gouden standaard. Als het gaat om een geheel nieuwe test dan zijn ook referentiewaarden nodig en ook die zullen moeten worden bepaald door middel van het afnemen van weefselmonsters (bloed, urine, faeces) en dit is dan ook opgenomen in deze koepelaanvraag. 3.3 Belang Beschrijf het wetenschappelijk en/of maatschappelijk belang van de hierboven beschreven doelstelling(en). Het wetenschappelijk belang is dat op objectieve wijze kan worden vastgesteld of bepaalde voeders, supplementen, kauwstaven of diagnostische testen een voordeel bieden ten opzichte van bestaande diagnostiek en voedingstherapieën, danwel het bepalen van referentiewaarden in het geval van een geheel nieuwe diagnostische test. Het maatschappelijke belang is een verbetering van de patiëntenzorg met als gevolg een verbetering van het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren.

10 3.4 Onderzoeksstrategie Geef een overzicht van de algemene opzet van het project (strategie). Voor het evalueren van voeders, supplementen, kauwstaven en diagnostische testen zijn standaard protocollen gepubliceerd en deze zullen worden gevolgd. Deze protocollen zullen vooraf worden getoetst door de wetenschappelijke commissie Advanced Veterinary Research, waarbij de eis is dat ook negatieve resultaten zullen worden gepubliceerd. Het betreft hier maximaal licht ongerief, met uitzondering van de herhaalde algehele anaesthesie voor het onderzoek naar kauwkluiven (matig ongerief). Voeders en supplementen worden onderzocht door het doen van preferentie/smakelijkheidstesten (geen dierproef), verteringsproeven al dan niet met een marker (individuele huisvesting voor maximaal 3 dagen als maximaal ongerief) gevolgd door vaste uitleesparameters (meestal bloed, urine of ontlastingsonderzoek). Het maximale ongerief bestaat dan uit 3 dagen individuele huisvesting en een beperkt aantal bloedmonsters (zie bijlage beschrijving dierproeven). Als een diagnostische test wordt uitgevoerd gaat het om afname van een aantal bloedmonsters (zie bijlage beschrijving dierproeven) Geef een overzicht op hoofdlijnen van de verschillende onderdelen van het project en de daarbij gebruikte type(n) dierproef of dierproeven. We onderscheiden: testen van voeders, supplementen en kauwstaven en het onderzoek van nieuwe diagnostische testen. Omdat deze een zeer vergelijkbare opzet hebben zijn deze als 1 type dierproef aangegeven. Als voorbeeld van voedingstherapie: omega-3 vetzuren bij katten: de groep katten wordt onderverdeeld in 2 groepen, 1 groep krijgt een placebo en 1 kat krijgt omega-3 vetzuren. Aan het begin van de studie en na 8 weken wordt van alle katten bloed afgenomen om het vetzuurprofiel te bepalen (om te zien of de supplementen ook in het bloed terecht zijn gekomen en in welke mate het vetzuurpatroon wordt veranderd, ook wordt gekeken naar ontstekingsmediatoren). Voorbeeld diagnostische test: SDMA om nierschade vast te stellen bij de hond: bij de gezonde honden zal bloed en urine worden afgenomen om de SDMA waarden bij gezonde honden te kunnen vaststellen en te relateren aan ureum, creatinine en proteïnurie Beschrijf en benoem de logische samenhang van deze verschillende onderdelen en de eventuele fasering in de uitvoering. Vermeld eventuele mijlpalen en keuzemomenten. Het gaat hier om kleinschalig onderzoek dat voortvloeit uit onze positie als referentie kliniek. Het zijn allemaal relatief kleine onderzoeksvragen waarbij de nieuwe voedingstherapieën en diagnostische testen worden getoetst aan de reeds bestaande voedingstherapieën en diagnostische testen, met als doel verbetering van de patiëntenzorg en daarmee verbetering van het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren in het kader van Evidence Based Veterinary Medicine Benoem de typen dierproeven. Vul per type dierproef een bijlage Beschrijving dierproeven in. Volgnummer Type dierproef 1 Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische testen bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien

11 4 Bijlage Beschrijving dierproeven Deze bijlage voegt u bij uw projectvoorstel dierproeven. Per type dierproef moet u deze bijlage invullen en toevoegen. Meer informatie vindt u op de website Of neem telefonisch contact op. ( ). 1 Algemene gegevens 1.1 Vul uw deelnemernummer van de NVWA in. 1.2 Vul de naam van de instelling of organisatie in. 1.3 Vul het volgnummer en het type dierproef in. Gebruik de volgnummers van vraag van het format Projectvoorstel Universiteit Utrecht Volgnummer 1 Type dierproef Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 2 Beschrijving dierproeven A. Experimentele aanpak en primaire uitkomstparameters Beschrijf de keuze van de experimentele aanpak en de primaire uitkomstparameters. Bij een smakelijkheidstest zal gebruik worden gemaakt van een 2-pan methode danwel een variant hierop waarbij een dier 2 of meerdere voeders tegelijkertijd zal worden aangeboden en waarbij wordt gekeken naar eerst benaderd, eerst gegeten en hoeveelheid gegeten van elk van de voeders. Bij een verteringsproef zal worden gekeken naar de hoeveelheid ontlasting die wordt geproduceerd in een bepaalde periode waarin een specifiek voeder zal worden gevoerd. Bij een dosis-curve zal na het ingeven van de voeding of het supplement op gezette tijden bloed, urine en of faeces worden verzameld om te kunnen beoordelen of en zo ja in welke mate en wanneer een stof aanwezig is na toediening. In geval van een studie naar de effecten van kauwkluiven of aangepaste voeders of supplementen op het gebit zal op vaste tijden een score gedaan worden van de mate van tandvleesontsteking, tandplaque en evt mondgeur onder algehele anaesthesie, waarbij het gebit direct gereinigd zal worden. Om te starten met een gelijke uitgangssituatie, vindt dit ook plaats aan het begin van het experiment. Voor bloedafname als referentie voor een diagnostische test zal eenmalig of op gezette tijden bloed worden afgenomen en zal een bepaling worden gedaan. Beschrijf de beoogde behandeling van de dieren (inclusief de aard, de frequentie en de duur van de behandelingen waaraan de dieren worden blootgesteld) en onderbouw de gekozen aanpak. Voor een smakelijkheidstest zal een dier gedurende 24 uur moeten vasten (geen dierproef). Onze dieren krijgen standaard 1x per dag te eten, dus feitelijk is dit geen extra ongerief. Voor een verteringsproef zullen de dieren vaak gedurende een korte periode (maximaal 3 dagen aaneengesloten) individiueel worden gehuisvest om zo op individueel niveau urine en ontlasting te kunnen verzamelen. Bij een dosis-curve zal maximaal bloed worden afgenomen op tijdstip 0, en vervolgens na ieder uur tot 6 uur, dan iedere 3 uur tot 24 uur en dan evt op 3 dagen en na 1 week. Deze strategieën zijn gangbaar in de eerdere studies die zijn

12 gedaan en ook gepubliceerd (oa. Goffin et al. 2017). Maximaal af te nemen bloedvolume is 1% van het lichaamsgewicht per dag (stel hond van 25 kg, max 1% v.h. lichaamsgewicht, 250 ml per dag, 2 ml/monster). Voor de gebitsstudies is het standaardprotocol om op tijdstip 0 een gebitssanering (onder algehele anaesthesie) uit te voeren inclusief bijbehorende score. Vervolgens wordt gedurende minimaal 28 dagen een bepaalde voeding, supplement of kauwkluif verstrekt op dagelijkse basis, waarna dezelfde procedure wordt herhaald. Het dier (alleen hond en kat) ondergaat dus 2x algehele verdoving voor gebitssanering en inspectie. Geef aan welke overwegingen en statistische methoden worden gebruikt om het aantal benodigde dieren tot een minimum te beperken. Het aantal dieren wordt bepaald met behulp van poweranalyse. In het algemeen wordt gesteld dat een verandering van 20% kan worden beschouwd als klinisch relevant voor gebitsstudies. Vervolgens wordt het aantal dieren berekend op basis van de toegestane foutmarges (alpha en beta). Voor effecten van voeders en supplementen wordt een vergelijkbare berekening uitgevoerd. Voor diagnostische tests wordt een gewenste correlatie met de huidige gouden standaard berekend op basis waarvan het aantal dieren zal worden bepaald. B. De dieren Benoem de diersoorten, herkomst, geschatte aantallen en levensstadia. Onderbouw deze keuzes. Honden, katten, fretten, konijnen, duiven en papegaaien; erkende leverancier, of eigen fok (hond) of eigen kweek (duif). Op basis van poweranalyse zal het aantal dieren worden bepaald. In de koepel doen wij een aanvraag voor gebruik van maximaal 50 honden, 24 katten, 24 fretten, 24 konijnen, 50 duiven en 24 papegaaien. C. Hergebruik Is er hergebruik van dieren? Nee, ga door met vraag D. x Ja > Geef aan op basis van welke overwegingen hergebruik in dit geval acceptabel wordt geacht. De proeven hebben hooguit matig ongerief en de dieren blijven geschikt voor onderwijs en onderzoek, en zullen daarvoor worden hergebruikt Is er in het voorgaande of in het geplande gebruik sprake van (of een risico van) ernstig ongerief? x Nee Ja > Geef aan op basis van welke overwegingen hergebruik in dit geval acceptabel wordt geacht. D. Vervanging, vermindering en verfijning Laat zien hoe de toepassing van methoden voor vervanging, vermindering en verfijning zijn meegewogen bij het bepalen van de experimentele strategie, de keuze van de dieren en de opzet van de dierproef en welk keuzes daarbij zijn gemaakt. Vervanging: voor smakelijkheidstesten, verteringsproeven, dosis-response curves, referentiewaarden en gebitsstudies zijn geen modellen beschikbaar; ze zullen echt bij dieren moeten worden getest/bepaald. Vermindering: het aantal dieren per proef zal worden bepaald aan de hand van poweranalyse in overeenstemming met de IvD. Verfijning: de methodiek is reeds uitvoerig getest en in standaardprotocollen weergegeven, er zal voldoende aandacht zijn voor het aanbieden van verrijking en optimale verzorging gedurende de proef. Dieren worden niet langer aan ongerief blootgesteld dan strikt noodzakelijk. Geef aan welke maatregelen zijn genomen om de kans op pijn, lijden of angst bij de dieren en de kans op nadelige milieueffecten tot een minimum te beperken. Tijdens de proef zullen de dieren dagelijks worden geïnspecteerd en bij constatering van pijn, angst of lijden zal direct worden ingegrepen. De voorgestelde experimenten worden al gedurende vele jaren uitgevoerd dus er is veel ervaring met het te verwachten ongerief en de mogelijkheden om dit zo veel mogelijk te voorkomen. E. Herhaling Herhaling en duplicering

13 Geef aan hoe is nagegaan of deze dierproeven niet al eerder zijn uitgevoerd. Indien van toepassing geef aan waarom duplicatie noodzakelijk is. De voorgestelde proeven zijn al veelvuldig uitgevoerd, echter het gaat hier om nieuwe voeders, diagnostische testen, kauwkluiven, supplementen die volgens eenzelfde protocol zullen worden getest. F. Huisvesting en verzorging Huisvesting en verzorging Worden de dieren anders dan volgens de eisen in bijlage III van de richtlijn 2010/63/EU gehuisvest en/of verzorgd? x Nee Ja > Geef, indien dit kan resulteren in nadelige effecten op het dierenwelzijn, aan op welke wijze de dieren worden gehuisvest en verzorgd en motiveer de keuze om af te wijken van de eisen in bovengenoemde bijlage III. G. Plaats waar de dieren worden gehuisvest Worden de dierproeven geheel of gedeeltelijk uitgevoerd bij een inrichting die niet onder de rechtstreekse verantwoordelijkheid van een instellingsvergunninghouder Wod valt? X Nee > Ga verder met vraag H. Ja > Geef aan wat voor bedrijf of instelling dit betreft. Waarom is hiervoor gekozen en hoe wordt een adequate huisvesting, verzorging en behandeling van de dieren gewaarborgd? Ongeriefinschatting/humane eindpunten H. Pijn en pijnbestrijding Valt te voorzien dat er pijn kan optreden bij de dieren? XNee > Ga verder met vraag I. Ja > Worden in dat geval verdoving, pijnstilling en/of andere pijnverlichtingsmethoden toegepast? Nee > Motiveer dan waarom geen pijnverlichtingsmethoden worden toegepast. Ja > Geef dan aan welke pijnverlichtingsmethoden worden toegepast en op welke wijze wordt verzekerd dat dit op een optimale wijze gebeurt. I. Overige aantasting van het welzijn en maatregelen Welke eventuele andere vormen van welzijnsaantasting worden voorzien? Gevolgen van individuele huisvesting, complicaties bij bloedafname (hematoom, nabloeden), effecten op gebit (verergeren van de ontsteking) Geef aan wat de mogelijke oorzaken hiervan zijn. Gedrag, ervaring van de onderzoeker, ongewenste effecten van het te testen product) Beschrijf welke maatregelen worden genomen om deze schadelijke effecten te voorkomen of waar mogelijk te minimaliseren. Goede observatie van gedrag, uitvoering door ervaren clinici, goede analyse van het te testen product vooraf

14 J. Humane eindpunten Valt te voorzien dat zich bij deze dierproef omstandigheden voordoen waarbij het toepassen van humane eindpunten geïndiceerd is om verder lijden van de dieren te voorkomen? x Nee > Ga verder met vraag K. Ja > Geef aan welke criteria hierbij worden gehanteerd. Welk percentage van de dieren loopt kans deze criteria te halen? K. Classificatie van ongerief Geef aan hoe in het licht van alle hierboven beschreven negatieve effecten het cumulatief ongerief wordt geclassificeerd in termen van terminaal, licht, matig of ernstig ongerief. Licht, voor gebitsstudies matig (Honden 80% licht, 20% matig; katten 80% licht, 20% matig; fretten 100% licht, konijnen 100% licht; duiven 100% licht; papegaaien 100% licht). Helaas is het technisch niet mogelijk om het ongerief voor de gebitsstudies terug te brengen naar licht. Om een goede evaluatie te doen is algehele anaesthesie noodzakelijk en dat zal voor ieder onderzoek maximaal 2x nodig zijn (begin en eindscore). Voordeel voor de dieren is wel dat bij iedere narcose het gebit professioneel gereinigd zal worden. L. Wijze van doden Einde experiment Worden de dieren als onderdeel van het experiment of na afloop van het experiment gedood? x Nee Ja > Geef aan waarom het doden van dieren als eindpunt essentieel is voor deze proef. Wordt er een methode(n) van doden uit bijlage IV van richtlijn 2010/63/EU toegepast? Nee > Beschrijf de euthanasiemethode en onderbouw de keuze hiervoor. Ja

15 5 A. Algemene gegevens over de procedure 1. Aanvraagnummer : 2017.II Titel van het project : Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische testen bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 3. Titel van de NTS : Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostiek bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien 4. Type aanvraag: nieuwe aanvraag projectvergunning wijziging van vergunning met nummer : 5. Contactgegevens DEC Naam DEC : DEC Utrecht Telefoonnummer contactpersoon : adres contactpersoon : dec-utrecht@umcutrecht.nl 6. Adviestraject (data dd-mm-jjjj): ontvangen door DEC: aanvraag compleet: in vergadering besproken: anderszins behandeld: termijnonderbreking(en) van / tot : / , / en / besluit van CCD tot verlenging van de totale adviestermijn met max. 15 werkdagen: aanpassing aanvraag: advies aan CCD: De aanvraag is afgestemd met de IvD en deze is hiermee akkoord. 8. Eventueel horen van aanvrager - Datum: - Plaats: - Aantal aanwezige DEC-leden: - Aanwezige (namens) aanvrager: - Gestelde vragen en verstrekte antwoorden: - Het horen van de aanvrager heeft geleid tot aanpassing van de aanvraag. 9. Correspondentie met de aanvrager - Datum vragen: Datum antwoord:

16 - Gestelde vragen en antwoorden: Projectvoorstel 3.1 Achtergrond: De DEC heeft gesproken over wat de waarde is van het onderdeel voedingsadditieven/supplementen in gezonde dieren. Heeft de uitkomst daarvan wel waarde voor de klinische praktijk? Wat is uw visie. Zeer zeker wel. Juist de lange termijn effecten voor preventie van ziekte is dat van belang. Ook is het belangrijk om bij gezonde dieren te zien of werkzame spiegels gehaald kunnen worden. 3.4 Onderzoeksstrategie: U schrijft: Deze onderdelen hangen met elkaar samen omdat voor beide type studies eenzelfde opzet gewenst is, alle type studies slechts licht ongerief geven. De DEC vindt dit geen sterke argumentatie en bovendien geven de proeven niet alleen licht ongerief. De DEC raadt u aan dit beter te beargumenteren. Het gaat hier om kleinschalig onderzoek dat voortvloeit uit uw positie als referentie kliniek. Dat laatste is inderdaad de samenhang en zal als zodanig worden aangepast. Ik ben het met de DEC eens dat de andere argumentatie niet sterk is en bovendien onjuist is geformuleerd. Bijlage 1 C. Hergebruik: U noemt hier alleen dat de dieren voor het onderwijs hergebruikt worden, maar niet dat de dieren ook voor ander onderzoek gebruikt kunnen worden, terwijl u dat in de NTS wel aangeeft. Graag alsnog toevoegen. Ik ben het met de DEC eens en zal dit toevoegen. K. Classificatie van ongerief: Voor wat betreft de kauwstaven verzoekt de DEC u om, in overleg met de IvD, te kijken of er niet een mogelijkheid is om het ongerief terug te brengen naar licht ongerief. Helaas is dat technisch niet mogelijk, om een goede evaluatie te doen is algehele anaesthesie noodzakelijk en dat zal voor ieder onderzoek tenminste 2x nodig zijn (begin en eindscore). Alleen bij een cross-over design worden dezelfde dieren 4x onder narcose gebracht. Voordeel voor de dieren is wel dat bij iedere narcose het gebit professioneel gereinigd zal worden. Ik heb dit nu opgenomen in de tekst. Niet Technische Samenvatting 3.4 Verwachte negatieve gevolgen voor het welzijn van de proefdieren: De DEC vraagt zich af wat de toegevoegde waarde is van het 24 uur laten vasten voor de smakelijkheidsproeven. Graag uw toelichting. Onze dieren krijgen standaard 1x per dag te eten, dus feitelijk is dit geen extra ongerief. Voor de smakelijkheidstest moeten de dieren wel honger hebben anders zullen ze beide voerpannen laten staan. Ik heb dit ook in de tekst opgenomen en alleen gehuisvest vervangen door individueel gehuisvest, immers het betreft geen solitaire huisvesting. - De antwoorden hebben geleid tot aanpassing van de aanvraag. 2

17 - Datum vragen: Datum antwoord: Gestelde vragen en antwoorden: Uw antwoord op het de vraag over de waarde van het testen van voedingssupplementen op gezonden dieren vindt de DEC niet adequaat. Graag nogmaals uitgebreider beantwoorden. Het testen van voedingssupplementen is noodzakelijk bij gezonde dieren omdat deze een normaal metabolisme hebben en juist bij deze dieren kan worden bepaald in hoeverre een voedingssupplement biologisch beschikbaar is en werkzame plasmaspiegels geeft. Vervolgens is een studie in dieren met de ziekte nodig, echter daarvoor is meestal geen CCD toestemming nodig, omdat dan de bloedafnames achterwege blijven en vooral wordt gekeken naar werkzaamheid. Voor de biologische beschikbaarheid wordt dus onderzoek gedaan bij gezonde dieren en voor klinische trials worden zieke dieren gebruikt. Wat betreft de vraag over de inschatting van het ongerief is het de DEC niet helder of er overleg met de IvD heeft plaatsgevonden. De DEC ontvangt in enkele zinnen graag een weergave van de uitkomst van dit gesprek. Hierbij de reactie van de IvD: Tijdens de DEC-vergadering is besproken of het ongerief t.g.v. van 4x anesthesie voor gebitsreiniging en evaluatie correct in geschat (matig) en of dit ongerief niet terug te brengen is tot licht. Inderdaad heb ik geadviseerd in een overleg met jou het ongerief in te schatten als matig. Je kan de DEC melden dat jij in de overleg met de IvD bij de uitvoering van dit onderzoek (beschreven in het werkprotocol) alles zal doen het ongerief te beperken. Ik zal het werkprotocol beoordelen en in overleg met jou kijken om het ongerief te beperken (zo kort mogelijke anesthesie, anesthesie antagoneren zodat een snelle recovery plaatsvindt, duur tussen de gebitsreinigingen/evaluaties verkorten, etc.; jij kan dit nog aanvullen met suggesties om het ongerief te verminderen). Ik zal ook de mate van ongerief bij de honden bij de uitvoering beoordelen. Mogelijk dat we dan achteraf (welzijnsevaluatie) het ongerief kunnen beoordelen als gering. Maar op voorhand blijft het advies dat ik dit ongerief inschat als matig. Het antwoord op de vraag m.b.t. het vasten is wat verwarrend. Het zou helderder zijn als in de bijlage ook wordt opgenomen dat de honden normaal gesproken slechts 1x daags gevoerd worden, waardoor het vasten inderdaad niet als extra ongerief wordt ervaren. Dit is aangepast. Tenslotte vraagt de DEC zich nog af wat u bedoelt met het verschil tussen 'alleen huisvesten' en 'individuele' en 'solitaire huisvesting'? Welke benaming hij ook kiest, het zal in de bijlage onder punt F. ook genoemd moeten worden. Alleen huisvesten kan zowel individueel als solitair zijn. Individueel huisvesten betekent wel indirect contact met soortgenoten mogelijk, terwijl dit met solitaire huisvesting niet mogelijk is. - De antwoorden hebben geleid tot aanpassing van de aanvraag. 3

18 - Datum vragen: Datum antwoord: Gestelde vragen en antwoorden: Dank voor uw aanvullende antwoorden. De DEC blijft echter moeite houden met het ongerief dat gepaard gaat met dit onderzoek. De DEC vraagt zich af of het niet mogelijk is om de opzet aan te passen door bij voorbeeld van het cross-over design af te stappen en slechts één kauwstaaf per proefdier te onderzoeken? Dat is wellicht minder elegant, maar scheelt wel twee narcoses en beperkt het ongerief. Dat is zeker mogelijk, ik zal de cross-over eruit halen. Als dit gewenst is dan zal daar een aparte vergunning voor worden aangevraagd. Op basis van de noodzakelijke narcoses heb ik het ongerief nog steeds op matig laten staan. Als dit naar beneden mag worden bijgesteld vind ik dat prima, maar ik vind dat zelf lastig om te bepalen. De DEC is het overigens niet eens met de suggestie van de IvD om de duur tussen de gebitsreinigingen en evaluaties te verkorten. Vermoedelijk zal het ongerief daardoor juist toenemen in plaats van afnemen. Wat is uw visie daarover? Ik ben het met de DEC eens dat dat geen goede oplossing is om het ongerief terug te brengen. Er dient een gedegen periode te worden gebruikt, anders heeft het onderzoek geen waarde. Ik zie meer in het beperken van het aantal narcoses. Verder levert dit type onderzoek geen ongerief op, sterker nog, de gebitssanering kan pathologie voorkomen en dat is dus juist goede preventieve zorg. - De antwoorden hebben geleid tot aanpassing van de aanvraag. 10. Eventuele adviezen door experts (niet lid van de DEC) - Aard expertise: - Deskundigheid expert: - Datum verzoek: - Strekking van het verzoek: - Datum expert advies: - Advies expert: B. Beoordeling (adviesvraag en behandeling) 1. Het project is vergunningplichtig (dierproeven in de zin der wet). 2. De aanvraag betreft een nieuwe aanvraag. 3. De DEC is competent om hierover te adviseren. 4. Er zijn geen DEC-leden betrokken bij het betreffende project. C. Beoordeling (inhoud): 1. De aanvraag is toetsbaar en heeft voldoende samenhang. In het kader van Evidence Based Veterinary Medicine wordt het Departement van Geneeskunde van Gezelschapsdieren van de Faculteit Diergeneeskunde regelmatig gevraagd om, als referentie kliniek, nieuwe voeders, supplementen, kauwstaven of diagnostische testen objectief 4

19 te testen ten opzichte van bestaande voedingstherapieën en diagnostische testen. Nieuwe voedingstherapieën of diagnostische testen zullen in de praktijk alleen worden toegepast en geadviseerd als via onafhankelijk studies is aangetoond dat ze een voordeel bieden ten opzichte van de reeds bestaande voedingstherapieën of diagnostische testen en dus bijdragen aan het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren. Het is helder welke handelingen individuele dieren zullen ondergaan en welke mate van ongerief de handelingen tot gevolg hebben. De aanvrager heeft aangegeven dat het een koepelaanvraag voor kleinschalig onderzoek betreft, welke voortvloeit uit haar positie als referentie kliniek en voorziet in de behoefte van practici en wetenschappers om nieuwe producten op een onafhankelijke wijze te laten testen. De DEC is van mening dat de voorliggende aanvraag als een toetsbaar en haalbaar project/koepelaanvraag beschouwd dient te worden (zie voorbeeld 4B in de Handreiking Invulling definitie project'). 2. Voor zover de DEC bekend, is er geen mogelijk tegenstrijdige wetgeving die het uitvoeren van de dierexperimenten in de weg zou kunnen staan. 3. De in de aanvraag aangekruiste doelcategorie sluit aan bij de hoofddoelstelling. Belangen en waarden 4. Het directe doel van het project is het op een onafhankelijke wijze testen van nieuwe voedingstherapieën en diagnostische testen alvorens ze te kunnen inzetten of adviseren (Evidence Based Veterinary Medicine). Het uiteindelijke doel van het project is het geven van goede voorlichting aan studenten en practici en om zelf de beste voedingstherapieën en diagnostische testen in te zetten in de patiëntenzorg ter verbetering van het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren. De DEC is van mening dat er een duidelijke relatie is tussen het directe en het uiteindelijke doel, en dat het doel gerechtvaardigd is in de context van het onderzoeksveld en de behoeften vanuit de veterinaire kliniek. 5. De belangrijkste belanghebbenden in dit onderzoeksproject zijn: de proefdieren, het onderzoeksveld en industrie. Voor de proefdieren, en tevens doeldieren, geldt dat hun welzijn en integriteit wordt aangetast. De dieren zullen beperkt worden in hun natuurlijke gedrag en gedurende de proef zullen de dieren stress ondervinden en mogelijk pijn ervaren. Daarentegen vindt het onderzoek plaats ten gunste van de verbetering van de gezondheid van gezelschapsdieren en worden de morele waarden welzijn en rechtvaardigheid dus bevorderd. Voor het onderzoeksveld geldt dat zij gebaat is bij het publiceren van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Het is mogelijk dat de onderzoekers het publiceren van resultaten voortkomende uit dit project van belang achten voor hun eigen carrière en de industrie heeft commerciële belangen bij het testen van, de door haar ontwikkelde, nieuwe voeders, supplementen, kauwstaven of diagnostische testen. Persoonlijke en commerciële belangen van de onderzoekers en de industrie vormen echter op zichzelf geen voldoende rechtvaardiging voor 5

20 het gebruik van proefdieren in dit onderzoek. Het gaat uiteindelijk om de vraag of de geteste producten bijdragen aan een verbetering van de behandeling van veterinaire patiënten. 6. De aanvrager geeft niet aan nadelige effecten op het milieu te verwachten. De DEC ziet geen aanleiding om aan te nemen dat zich toch nadelige effecten zullen voordoen. Proefopzet en haalbaarheid 7. De experimenten worden uitgevoerd door Departement van Geneeskunde van Gezelschapsdieren van de Faculteit Diergeneeskunde. De DEC acht de kennis en kunde van de onderzoeksgroep en andere betrokkenen m.b.t. de dierproeven derhalve ruim voldoende en verwacht dat de doelstellingen behaald kunnen worden, en dat voorkomen kan worden dat mens, dier en milieu onnodige negatieve effecten ondervinden als gevolg van de dierproeven. De DEC is er bovendien van overtuigd dat de aanvrager gedurende het project zal kunnen en blijven voldoen aan de 3V-beginselen om te voorkomen dat teveel proefdieren zullen worden ingezet en dat ze onnodig nadeel zullen ondervinden van de experimenten. 8. Het project is goed opgezet, de voorgestelde experimentele opzet en uitkomstparameters sluiten logisch en helder aan bij de aangegeven doelstellingen en de gekozen strategie en experimentele aanpak kan leiden tot het behalen van de doelstelling binnen het kader van het project. Voor het evalueren van voeders, supplementen, kauwstaven en diagnostische testen worden standaard protocollen gevolg. Een door de faculteit ingestelde wetenschappelijke commissie Advanced Veterinary Research toets deze protocollen, waarbij de eis is dat ook negatieve resultaten worden gepubliceerd. De DEC acht dit een goede ontwikkeling. Voeders en supplementen zullen worden onderzocht door het doen van preferentie/smakelijkheidstesten (geen dierproeven), verteringsproeven (al dan niet met een marker), gevolgd door vaste uitleesparameters (meestal bloed, urine of ontlastingsonderzoek). Diagnostische tests zullen worden uitgevoerd door het afnemen van een aantal bloedmonsters. Welzijn dieren 9. Er is sprake van de volgende bijzonderheden op het gebied van categorieën van dieren, omstandigheden of behandeling van de dieren: Bedreigde diersoort(en) (10e lid 4) Niet-menselijke primaten (10e) Dieren in/uit het wild (10f) Niet gefokt voor dierproeven (11, bijlage I EU richtlijn) Zwerfdieren (10h) Hergebruik (1e lid 2) Locatie: buiten instelling vergunninghouder (10g) Geen toepassing verdoving/pijnbestrijding (13) Dodingsmethode niet volgens bijlage IV EU richtlijn (13c lid 3) 6

21 De dieren zijn afkomstig van uit voorgaand onderwijs of onderzoek en hebben hooguit licht ongerief ondervonden. 10. De dieren worden deels gehuisvest en verzorgd op een wijze die voldoet aan de eisen die zijn opgenomen in bijlage III van de EU richtlijn. Voor de verteringsproef zullen de dieren gedurende een korte periode (maximaal 3 dagen aaneengesloten) individueel worden gehuisvest om zo op individueel niveau urine en ontlasting te kunnen verzamelen. 11. Het cumulatieve ongerief als gevolg van de dierproeven is realistisch ingeschat en geclassificeerd. De smakelijkheidstest, de verteringsproef en de dosis-curve studie veroorzaken licht ongerief voor 80% van de honden, katten, fretten en konijnen en 100% van de papegaaien en duiven. Het ongerief voor de overige dieren is ingeschat als matig vanwege de herhaalde anesthesie (2x) in de gebitsstudie. De DEC heeft uitgebreid gediscussieerd over het matige ongerief dat gepaard gaat met gebitsstudie en het belang van dit experiment. Na uitvoerige correspondentie met de aanvrager hierover, heeft de aanvrager de proefopzet aangepast van 4x (cross-over design) naar 2x anesthesie, waarna de DEC akkoord is gegaan met de opzet. Het totale ongerief blijft wel matig, maar de DEC is van mening dat het ongerief met deze opzet zo goed mogelijk beperkt wordt. 12. Dierproeven gaan per definitie gepaard met het een aantasting van de integriteit, omdat het dier instrumenteel gebruikt wordt waarbij het ongerief ondergaat en daar zelf verder geen enkel voordeel van heeft. Daarnaast kan de integriteit van de dieren gedragsmatig worden aangetast vanwege de individuele huisvesting. Hierdoor is geen direct fysiek contact met soortgenoten mogelijk. 13. Vanwege de opzet van het experiment worden geen humane eindpunten verwacht. 3V s 14. De aanvrager heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat er geen geschikte vervangingsalternatieven zijn. Voor de smakelijkheidstesten, verteringsproeven, dosis-response curves, referentiewaarden en gebitsstudies zijn geen ex vivo modellen beschikbaar. Om de doelstelling van dit project te kunnen behalen zijn derhalve in vivo experimenten noodzakelijk. 15. Het aantal te gebruiken dieren is realistisch ingeschat en er is een heldere strategie om ervoor te zorgen dat tijdens het project met het kleinst mogelijke aantal dieren wordt gewerkt waarmee nog een betrouwbaar resultaat kan worden verkregen. Voor het berekenen van het aantal benodigde dieren worden statistische methoden toegepast. Om het aantal bloedafnames te beperken zal voor het bepalen van referentiewaarden ook gebruik worden gemaakt van bloedmonsters die zijn verkregen van gezonde dieren tijdens het onderwijs (weefsel databank) en van bloed dat overblijft na bepalingen in het laboratorium. 7

22 16. Het project is in overeenstemming met de vereiste van verfijning van dierproeven en het project is zodanig opgezet dat de dierproeven zo humaan mogelijk kunnen worden uitgevoerd. Zoals bij C11 reeds is aangegeven, heeft de onderzoeker ermee ingestemd om de opzet van de studie zo aan te passen dat het aantal narcoses voor de gebitsreiniging van 4 naar 2 is teruggebracht. 17. Er is geen sprake van wettelijk vereist onderzoek. Dieren in voorraad gedood en bestemming dieren na afloop proef 18. Hoewel dit is niet expliciet in het projectvoorstel is opgenomen, gaat de DEC ervan uit dat, afhankelijk van het aanbod, dieren van beide geslachten zullen worden ingezet. 19. De dieren worden niet gedood in het kader van het project. 20. Hergebruik is niet aan de orde omdat de dieren niet worden gedood. NTS 21. De niet-technische samenvatting is een evenwichtige weergave van het project en begrijpelijk geformuleerd. D. Ethische afweging 1. De morele vraag die de DEC dient te beantwoorden is of het belang van dit onderzoek, namelijk het testen van nieuwe voedingstherapieën en diagnostische testen alvorens ze te kunnen inzetten of adviseren, de onvermijdelijke aantasting van het welzijn en de integriteit van de gebruikte proefdieren kan rechtvaardigen. 2. Er vindt een beperkte aantasting van welzijn en integriteit van de proefdieren plaats, met licht tot matig ongerief. Indien de hierboven genoemde doelstellingen behaald worden, dan zal dit project bijdragen aan een verbetering van de patiëntenzorg en daarmee verbetering van het welzijn en de gezondheid van de gezelschapsdieren in het kader van Evidence Based Veterinary Medicine. De DEC kent hier veel gewicht aan toe. Het is aannemelijk dat de translationele doelstelling behaald zal worden. Daarvoor is de inzet van proefdieren noodzakelijk, maar de onderzoekers doen al het mogelijke om het ongerief voor de dieren en het aantal dieren tot een minimum te beperken. Dat het voor de individuele onderzoeker van belang kan zijn om aansprekende onderzoeksresultaten te boeken is juist, maar in de uiteindelijke afweging kent de DEC daar weinig gewicht aan toe. 3. Op grond van het bovenstaande is de DEC van oordeel dat het doel van deze koepelaanvraag een substantieel belang vertegenwoordigt, en dat dit substantiële belang opweegt tegen de beperkte aantasting van het welzijn van de proefdieren. De DEC is overtuigd van de kwaliteit, kennis en kunde van de onderzoeksgroep. De koepelaanvraag is goed en helder opgezet, de 8

23 verschillende typen onderzoek (diagnostische testen en voedingstherapieën) zijn terecht ondergebracht in e e n koepelaanvraag, en het is aannemelijk dat de gekozen strategie en experimentele aanpak kunnen leiden tot het behalen van het doel binnen het kader van de koepelaanvraag. De DEC waardeert het zeer dat de onderzoeker de opzet van het onderzoek heeft aangepast teneinde het ongerief voor de gebitsstudie te beperken, evenals de verplichting tot het publiceren van negatieve resultaten. De DEC is ervan overtuigd dat de gebruikte aanpak de meest verfijnde is, en dat voorkomen zal worden dat mens, dier en milieu onnodige negatieve effecten ondervinden als gevolg van de dierproeven. Op grond van het bovenstaande is de DEC van oordeel dat het gebruik van de proefdieren zoals beschreven in de aanvraag gerechtvaardigd is. E. Advies 1. Advies aan de CCD De DEC adviseert de vergunning te verlenen. De DEC adviseert de vergunning te verlenen onder de volgende voorwaarden. Op grond van het wettelijk vereiste dient de projectleider bij beëindiging van het project een beoordeling achteraf aan te leveren die is afgestemd met de IvD. Voor de uitvoering van dit project is tevens ministeriële ontheffing vereist Overige door de DEC aan de uitvoering verbonden voorwaarden, te weten... De DEC adviseert de vergunning niet te verlenen vanwege: De vaststelling dat het project niet vergunningplichtig is om de volgende redenen: De volgende doorslaggevende ethische bezwaren: De volgende tekortkomingen in de aanvraag: 2. Het uitgebrachte advies is gebaseerd op consensus. 3. Er zijn geen knelpunten/dilemma s naar voren gekomen tijdens het beoordelen van de aanvraag en het opstellen van het advies. 9

24 6 > Retouradres Postbus EK Den Haag Universiteit Utrecht Postbus TC UTRECHT 3508TC80125 Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag centralecommissiedierproeven.nl (10 ct/min) Onze referentie Aanvraagnummer AVD Bijlagen 2 Datum 2 februari 2018 Betreft Ontvangstbevestiging aanvraag projectvergunning Dierproeven Geachte Wij hebben uw aanvraag voor een projectvergunning dierproeven ontvangen op 2 februari Het gaat om uw project "Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien". Het aanvraagnummer dat wij aan deze aanvraag hebben toegekend is AVD Gebruik dit nummer wanneer u contact met de CCD opneemt. Wacht met de uitvoering van uw project Als wij nog informatie van u nodig hebben dan ontvangt u daarover bericht. Uw aanvraag is in ieder geval niet compleet als de leges niet zijn bijgeschreven op de rekening van de CCD. U ontvangt binnen veertig werkdagen een beslissing op uw aanvraag. Als wij nog informatie van u nodig hebben, wordt deze termijn opgeschort. In geval van een complexe aanvraag kan deze termijn met maximaal vijftien werkdagen verlengd worden. U krijgt bericht als de beslisperiode van uw aanvraag vanwege complexiteit wordt verlengd. Als u goedkeuring krijgt op uw aanvraag, kunt u daarna beginnen met het project. Factuur Bijgaand treft u de factuur aan voor de betaling van de leges. Wij verzoeken u de leges zo spoedig mogelijk te voldoen, zodat we uw aanvraag in behandeling kunnen nemen. Is uw betaling niet binnen dertig dagen ontvangen, dan kan uw aanvraag buiten behandeling worden gesteld. Dit betekent dat uw aanvraag niet beoordeeld wordt en u uw project niet mag starten. Pagina 1 van 2

25 Meer informatie Heeft u vragen, kijk dan op Of neem telefonisch contact met ons op: (10 ct/minuut). Datum: 2 februari 2018 Aanvraagnummer: AVD Met vriendelijke groet, Centrale Commissie Dierproeven Deze brief is automatisch aangemaakt en daarom niet ondertekend. Bijlagen: - Gegevens aanvraagformulier - Factuur Pagina 2 van 2

26 Datum: 2 februari 2018 Aanvraagnummer: AVD Gegevens aanvrager Uw gegevens Deelnemersnummer NVWA: Naam instelling of organisatie: Universiteit Utrecht Naam portefeuillehouder of diens gemachtigde: Postbus: Postcode en plaats: 3508 TC UTRECHT Gegevens verantwoordelijke onderzoeker Naam: Functie: Afdeling: Telefoonnummer: adres: Universitair docent (assistant-professor) Faculteit Diergeneeskunde, Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Pagina 1 van 3

27 Gegevens plaatsvervangende verantwoordelijke onderzoeker Naam: Functie: Afdeling: Telefoonnummer: adres: Universitair hoofddocent (associate-professor) Faculteit Diergeneeskunde, Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Datum: 2 februari 2018 Aanvraagnummer: AVD Over uw aanvraag Wat voor aanvraag doet u? [x] Nieuwe aanvraag [ ] Wijziging op een (verleende) vergunning die negatieve gevolgen kan hebben voor het dierenwelzijn [ ] Melding op (verleende) vergunning die geen negatieve gevolgen kan hebben voor het dierenwelzijn Over uw project Geplande startdatum: 1 januari 2018 Geplande einddatum: 31 december 2022 Titel project: Titel niet-technische samenvatting: Naam DEC: Postadres DEC: adres DEC: Betaalgegevens Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien Onderzoek naar voeding, suppiementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien DEC Utrecht De leges bedragen: 1.285,- De leges voldoet u: Postbus 85500, 3508 GA Utrecht dec-utrecht@umcutrecht.nl na ontvangst van de factuur Checklist bijlagen Verplichte bijlagen: Overige bijlagen: [x] Projectvoorstel [x] Beschrijving Dierproeven [x] Niet-technische samenvatting [x] DEC-advies Pagina 2 van 3

28 Ondertekening Naam: Functie: Plaats: Utrecht Datum: 2 februari 2018 Datum: 2 februari 2018 Aanvraagnummer: AVD Pagina 3 van 3

29 > Retouradres Postbus EK Den Haag UU-ASC Postbus TA UTRECHT 3508TA Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag centralecommissiedierproeven.nl (10 ct/min) Onze referentie Aanvraagnummer AVD Bijlagen 2 Datum 2 februari 2018 Betreft Factuur aanvraag projectvergunning Dierproeven Factuur Factuurdatum: 2 februari 2018 Vervaldatum: 4 maart 2018 Factuurnummer: Ordernummer: o.v.v. CB Omschrijving Betaling leges projectvergunning dierproeven Betreft aanvraag AVD Bedrag 1.285,00 Wij verzoeken u het totaalbedrag vóór de gestelde vervaldatum over te maken op rekening NL29INGB onder vermelding van het factuurnummer en aanvraagnummer, ten name van Centrale Commissie Dierproeven, Postbus 93144, 2509 AC te 's Gravenhage. Pagina 1 van 1

30 6.1 From: Info-zbo To: Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht; Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht Cc: Subject: vragen bij de behandeling van AVD Date: vrijdag 9 maart :22:54 Geachte Bij de behandeling van uw aanvraag AVD getiteld: Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische testen bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien Hebben wij nog een paar vragen. Kunt u het ongerief zoals beschreven in de Niet Technische Samenvatting in overeenstemming brengen met de bijlage dierproeven? Kunt u toelichten waarom konijn en fret ook 20% matig ongerief ondergaan? Uit het advies van de DEC volgt dat alleen hond en kat 20% matig ongerief ondergaan. In de bijlage dierproeven onder B. staan de konijnen niet beschreven. Onder K. is de ongeriefclassificatie voor konijn en fret niet correct. Onder K. moet u het aantal narcoses beperken tot 2 en de opmerking over het cross over design verwijderen. Dit in navolging van het advies van de DEC. Onder C. klopt de tekst niet; de dieren kunnen tot matig ongerief ondervinden en niet ten hoogste 'licht'. Uw aanvraag zal in de vergadering van 23 februari verder besproken worden, Meet vriendelijke groet, Namens Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag... T: E: info@zbo-ccd.nl Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten. This message may contain information that is not intended for you. If you are not the addressee or if this message was sent to you by mistake, you are requested to inform the sender and delete the message. The State accepts no liability for damage of any kind resulting from the risks inherent in the electronic transmission of messages.

31 6.2 From: To: Cc: Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht Subject: vragen bij de behandeling van AVD tav Date: maandag 12 maart :07:07 Attachments: format-nts 1-3. na afstemming IvD en DEC.docx bijlage-beschrijving-dierproeven 1-3 na afstemming met DEC.docx Geachte leden van de CCD, hartelijk dank voor de kritische evaluatie van mijn aanvraag. Bijgevoegd ontvangt u de aangepaste formulieren. - Ik heb het ongerief in de bijlage beschrijving dierproeven nu in overeenstemming gebracht met de NTS - u heeft gelijk dat fretten en konijnen alleen licht ongerief zullen ondervinden, het matige ongerief is verwijderd - de konijnen zijn nu wel beschreven onder B. en ook in de NTS sonden die een keer niet vermeld, dat is nu ook aangepast - onder K is de mate van ongerief voor fretten en konijnen aangepast - onder K is het aantal narcoses gezet op maximaal 2, en de cross-over is verwijderd - onder C is licht vervangen door matig Ik zie uit naar uw besluit. Met vriendelijke groet, Utrecht University Faculty of Veterinary Medicine Dept. Clin. Sciences Comp. Animals - Clinical Nutrition Yalelaan 108, 3584 CM Utrecht, The Netherlands From: Info-zbo [info@zbo-ccd.nl] Sent: Friday, March 09, :22 AM To: Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht; Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht Cc: Subject: vragen bij de behandeling van AVD Geachte Bij de behandeling van uw aanvraag AVD getiteld: Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische testen bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien Hebben wij nog een paar vragen. Kunt u het ongerief zoals beschreven in de Niet Technische Samenvatting in overeenstemming brengen met de bijlage dierproeven? Kunt u toelichten waarom konijn en fret ook 20% matig ongerief ondergaan? Uit het advies van de DEC volgt dat alleen hond en kat 20% matig ongerief ondergaan. In de bijlage dierproeven onder B. staan de konijnen niet beschreven. Onder K. is de ongeriefclassificatie voor konijn en fret niet correct. Onder K. moet u het aantal narcoses beperken tot 2 en de opmerking over het cross over design verwijderen. Dit in navolging van het advies van de DEC. Onder C. klopt de tekst niet; de dieren kunnen tot matig ongerief ondervinden en niet ten hoogste 'licht'. Uw aanvraag zal in de vergadering van 23 februari verder besproken worden, Meet vriendelijke groet, Namens Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag... T: E: info@zbo-ccd.nl Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten. This message may contain information that is not intended for you. If you are not the addressee or if this message was sent to you by mistake, you are requested to inform the sender and delete the message. The State accepts no liability for damage of any kind resulting from the risks inherent in the electronic transmission of messages.

32 7 > Retouradres Postbus EK Den Haag Universiteit Utrecht Postbus TC UTRECHT 3508TC80125 Centrale Commissie Dierproeven Postbus EK Den Haag centralecommissiedierproeven.nl (10 ct/min) Onze referentie Aanvraagnummer AVD Bijlagen 1 Datum 20 maart 2018 Betreft Beslissing aanvraag projectvergunning Dierproeven Geachte Op 2 februari 2018 hebben wij uw aanvraag voor een projectvergunning dierproeven ontvangen. Het gaat om uw project "Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien" met aanvraagnummer AVD Wij hebben uw aanvraag beoordeeld. Beslissing Wij keuren uw aanvraag goed op grond van artikel 10a lid 1 van de Wet op de dierproeven (hierna: de wet). U kunt met uw project starten. De vergunning wordt afgegeven van 20 maart 2018 tot en met 31 december De onderbouwing van deze beslissing vindt u onder 'Overwegingen'. Procedure Advies dierexperimentencommissie Bij uw aanvraag heeft u een advies van de Dierexperimentencommissie (DEC) DEC Utrecht gevoegd. Dit advies is ontvangen op 2 februari Bij de beoordeling van uw aanvraag is dit advies betrokken overeenkomstig artikel 10a lid 3 van de wet. Het advies van de DEC is betrokken bij de behandeling van uw aanvraag. Pagina 1 van 3

33 Nadere vragen aanvrager Op 9 maart 2018 hebben wij u om aanvullingen gevraagd. U heeft tijdig antwoord gegeven. De aanvullingen hadden betrekking op aanpassingen in de NTS en bijlage dierproeven met betrekking tot de diersoorten en het ongerief. Uw antwoord is betrokken bij de behandeling van uw aanvraag. Datum: 20 maart 2018 Aanvraagnummer: AVD Overwegingen Alle hierboven genoemde stukken liggen ten grondslag aan ons besluit. Wij kunnen ons vinden in de inhoud van het advies van de DEC, inclusief de daaraan ten grondslag liggende motivering. Bezwaar Als u het niet eens bent met deze beslissing, kunt u binnen zes weken na verzending van deze brief schriftelijk een bezwaarschrift indienen. Een bezwaarschrift kunt u sturen naar Centrale Commissie Dierproeven, afdeling Juridische Zaken, postbus 20401, 2500 EK Den Haag. Bij het indienen van een bezwaarschrift vragen we u in ieder geval de datum van de beslissing waartegen u bezwaar maakt en het aanvraagnummer te vermelden. U vindt deze nummers in de rechter kantlijn in deze brief. Bezwaar schorst niet de werking van het besluit waar u het niet mee eens bent. Dat betekent dat dat besluit wel in werking treedt en geldig is. U kunt tijdens deze procedure een voorlopige voorziening vragen bij de Voorzieningenrechter van de rechtbank in de woonplaats van de aanvrager. U moet dan wel kunnen aantonen dat er sprake is van een spoedeisend belang. Voor de behandeling van een voorlopige voorziening is griffierecht verschuldigd. Op kunt u zien onder welke rechtbank de vestigingsplaats van de aanvrager valt. Pagina 2 van 3

34 Meer informatie Heeft u vragen, kijk dan op Of neem telefonisch contact met ons op: (10 ct/minuut). Datum: 20 maart 2018 Aanvraagnummer: AVD Centrale Commissie Dierproeven namens deze: Bijlagen: - Vergunning Hiervan deel uitmakend: - DEC-advies - Weergave wet- en regelgeving Pagina 3 van 3

35 Projectvergunning gelet op artikel 10a van de Wet op de Dierproeven Verleent de Centrale Commissie Dierproeven aan Naam: Universiteit Utrecht Adres: Postbus Postcode en plaats: Deelnemersnummer: TC UTRECHT deze projectvergunning voor het tijdvak 20 maart 2018 tot en met 31 december 2022, voor het project "Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien" met aanvraagnummer AVD , volgens advies van Dierexperimentencommissie DEC Utrecht. De functie van de verantwoordelijk onderzoeker is Universitair docent (assistant-professor). Het besluit is gebaseerd op de volgende (aangepaste) stukken: 1 een aanvraagformulier projectvergunning dierproeven, zoals ontvangen op 2 februari de bij het aanvraagformulier behorende bijlagen: a Projectvoorstel, zoals ontvangen op 2 februari 2018; b Bijlagen dierproeven Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien, zoals ontvangen op 12 maart 2018; c Niet-technische Samenvatting van het project, zoals ontvangen op 12 maart 2018; d Advies van Dierexperimentencommissie zoals ontvangen op 2 februari 2018 e De aanvullingen op uw aanvraag, ontvangen op 12 maart Pagina 1 van 2

36 Aanvraagnummer: AVD Naam proef Diersoort/ Stam Aantal dieren Ernst Onderzoek naar voeding, supplementen en diagnostische tests bij honden, katten, konijnen, fretten, duiven en papegaaien Honden (Canis familiaris) 50 Katten (Felis catus) 24 Fretten (Mustela putorius furo) 24 Konijnen (Oryctolagus cuniculus) 24 20,0% Matig 80,0% Licht 20,0% Matig 80,0% Licht 100,0% Licht 100,0% Licht Andere vogels (andere Aves) / duiven Andere vogels (andere Aves) / papegaai ,0% Licht 100,0% Licht Ter informatie Onderstaande informatie is opgenomen op grond van artikel 1d lid 4, artikel 10a1 lid 2, artikel 10 lid 2 en/of artikel 10a3 van de wet. Go/ no go momenten worden voor aanvang van elk experiment afgestemd met de IvD. Het is verboden een dierproef te verrichten voor een doel dat, naar de algemeen kenbare, onder deskundigen heersende opvatting, ook kan worden bereikt anders dan door middel van een dierproef, of door middel van een dierproef waarbij minder dieren kunnen worden gebruikt of minder ongerief wordt berokkend dan bij de in het geding zijnde proef het geval is. Het is verboden dierproeven te verrichten voor een doel waarvan het belang niet opweegt tegen het ongerief dat aan het proefdier wordt berokkend. Overige wettelijke bepalingen blijven van kracht. Pagina 2 van 2

37 Aanvraagnummer: AVD Weergave wet- en regelgeving Dit project en wijzigingen Volgens artikel 10c van de Wet op de Dierproeven (hierna de wet) is het verboden om andere dierproeven uit te voeren dan waar de vergunning voor is verleend. De dierproeven mogen slechts worden verricht in het kader van een project, volgens artikel 10g. Uit artikel 10b volgt dat de dierproeven zijn ingedeeld in de categorieën terminaal, licht, matig of ernstig. Als er wijzigingen in een dierproef plaatsvinden, moeten deze gemeld worden aan de Centrale Commissie Dierproeven. Hebben de wijzigingen negatieve gevolgen voor het dierenwelzijn, dan moet volgens artikel 10a5 de wijziging eerst voorgelegd worden en mag deze pas doorgevoerd worden na goedkeuren door de Centrale Commissie Dierproeven. Artikel 10b schrijft voor dat het verboden is een dierproef te verrichten die leidt tot ernstige mate van pijn, lijden, angst of blijvende schade die waarschijnlijk langdurig zal zijn en niet kan worden verzacht, tenzij hiervoor door de Minister een ontheffing is verleend. Verzorging De fokker, leverancier en gebruiker moeten volgens artikel 13f van de wet over voldoende personeel beschikken en ervoor zorgen dat de dieren behoorlijk worden verzorgd, behandeld en gehuisvest. Er moeten ook personen zijn die toezicht houden op het welzijn en de verzorging van de dieren in de inrichting, personeel dat met de dieren omgaat moet toegang hebben tot informatie over de in de inrichting gehuisveste soorten en personeel moet voldoende geschoold en bekwaam zijn. Ook moeten er personen zijn die een eind kunnen maken aan onnodige pijn, lijden, angst of blijvende schade die tijdens een dierproef bij een dier wordt veroorzaakt. Daarnaast zijn er personen die zorgen dat een project volgens deze vergunning wordt uitgevoerd en als dat niet mogelijk is zorgen dat er passende maatregelen worden getroffen. In artikel 9 staat dat de persoon die het project en de dierproef opzet deskundig en bekwaam moet zijn. In artikel 8 van het Dierproevenbesluit 2014 staat dat personen die dierproeven verrichten, de dieren verzorgen of de dieren doden, hiervoor een opleiding moeten hebben afgerond. Voordat een dierproef die onderdeel uitmaakt van dit project start, moet volgens artikel 10a3 van de wet de uitvoering afgestemd worden met de instantie voor dierenwelzijn. Pijnbestrijding en verdoving In artikel 13 van de wet staat dat een dierproef onder algehele of plaatselijke verdoving wordt uitgevoerd tenzij dat niet mogelijk is, dan wel bij het verrichten van een dierproef worden pijnstillers toegediend of andere goede methoden gebruikt die de pijn, het lijden, de angst of de blijvende schade bij het dier tot een minimum beperken. Een dierproef die bij het dier gepaard gaat met zwaar letsel dat hevige pijn kan veroorzaken, wordt niet zonder verdoving uitgevoerd. Hierbij wordt afgewogen of het toedienen van verdoving voor het dier traumatischer is dan de dierproef zelf en het toedienen van verdoving onverenigbaar is met het doel van de dierproef. Bij een dier wordt geen stof toegediend waardoor het dier niet meer of slechts in verminderde mate in staat is pijn te tonen, wanneer het dier niet tegelijkertijd voldoende verdoving of pijnstilling krijgt toegediend, tenzij wetenschappelijk gemotiveerd. Dieren die pijn Pagina 1 van 2