BEGRIPPENLIJST FACTSHEETS

Transcriptie

1 Voorblad factsheets Waarom deze factsheets? De provincie Noord-Brabant heeft de milieubelasting door veehouderijen de afgelopen jaren gemonitord en in rapportages verwerkt. Daardoor is duidelijk geworden wat het effect van de regelgeving op de milieubelasting door veehouderijen is. Omdat de rapportages uitgebreid, vrij technisch en daardoor niet altijd even makkelijk leesbaar zijn, is besloten om bijgaande factsheets en begrippenlijst te maken. Hierin zijn een aantal begrippen en resultaten van de diverse rapportages samengevat. Het is aan te raden om op voorhand de verklarende begrippenlijst door te nemen. Basisgegevens rapportages Bij de rapportages is uitgegaan van twee verschillende bronnen: het Bestand veehouderijbedrijven en Landbouwtellingen. Hieronder is meer informatie te vinden over de twee basisgegevens. 1. Bestand veehouderijbedrijven (BVB) Het BVB is de belangrijkste peiler voor monitoring. De gemeenten voeren de vergunde situaties van veehouderijbedrijven in het BVB in. Het BVB bevat per locatie onder andere informatie over: de aanwezige dieren en de economische waarde hiervan (uitgedrukt in nge); stalsystemen; ammoniak-, geur- en fijnstofemissies. De provincie gebruikt het BVB bij de monitoring van het ammoniak-, geur- en fijnstofbeleid, maar vooral bij de voortgang van de plattelandsontwikkeling en het effect van de afwaartse beweging. 2. Landbouwtellingen (CBS) Vóór de maand mei van een kalenderjaar moet een ondernemer aan het Ministerie EL&I doorgeven hoeveel dieren er daadwerkelijk op zijn bedrijf aanwezig zijn, stalsystemen worden niet geregistreerd. Daarnaast wordt in CBS op bedrijfsniveau geregistreerd (een ondernemer kan verschillende locaties hebben, maar op één bedrijf registreren). Deze opgave wordt de landbouwtelling (of meitelling) genoemd. In de rapportage Veehouderij: ammoniak, geur en fijnstof is de vergunde situatie (volgens het BVB) gecorrigeerd naar de werkelijke situatie (volgens landbouwtelling). De rapportage Voortgang ontwikkeling veehouderij geeft alleen de vergunde situatie weer. De cijfers van beide rapportages komen daarom niet volledig overeen. De rapportages zijn als bijlage toegevoegd. Om welke rapportages gaat het? De gegevens van de factsheets zijn afkomstig uit vier rapportages, namelijk: Veehouderij: ammoniak, geur en fijnstof 2009 en Voortgang ontwikkeling veehouderij 2008, 2009 en Een verwant rapport is de Monitoringsrapportage Verordening stikstof en Natura2000. Deze laatste rapportage is in maart 2011 voor het eerst verschenen (nummer) en geeft de trend van de ammoniakdepositie vanuit veehouderijen weer. Hieronder is meer achtergrondinformatie te vinden over de andere rapportages. Veehouderij: ammoniak, geur en fijnstof Vanaf begin jaren 90 werkt de provincie, o.a. via het ammoniakreductieplan, aan het verminderen van de effecten uit de veehouderij op natuurgebieden. In 2003 is voor het eerst het rapport Ammoniak en stank in Brabant verschenen. Dat rapport beschrijft de milieudruk vanuit de landbouw. Er wordt iedere twee jaar gerapporteerd, maar nu met de titel Veehouderij: ammoniak, geur en fijnstof. Voortgang ontwikkeling veehouderij In 2005 is de uitvoering van de plattelandsontwikkeling in het kader van de reconstructie van start gegaan. Er ontstond behoefte om te zien of het gewenste effect werd bereikt. Daarom is toen het rapport Monitoring intensieve veehouderij in de Integrale Zonering opgesteld. Dit rapport geeft inzicht in de vergunde situatie (volgens het BVB) met betrekking tot de ontwikkeling van de intensieve veehouderij in de verschillende zones in Brabant en de emissies en globaal de milieueffecten daarvan. Het rapport verschijnt momenteel éénmaal per jaar en draagt sinds 2008 de titel Voortgang ontwikkeling veehouderij.

2 BEGRIPPENLIJST FACTSHEETS Verordening ruimte 2011 Noord-Brabant (Verordening ruimte) De Verordening ruimte bevat in hoofdzaak algemene regels die gemeenten in acht moeten nemen bij het opstellen van bestemmingsplannen. In de Verordening zijn regels opgenomen met als doel het sturen van de juiste ontwikkelingen. Daartoe zijn regels gesteld gekoppeld aan de zoneringen (zie begrippenlijst Integrale zonering). Als gevolg van het burgerinitiatief Megastallen-nee en de commissie Van Doorn is de Verordening ruimte aangepast. Enkele wijzigingen zijn: één bouwlaag voor stallen; slot op de muur (geen uitbreiding meer mogelijk) in extensiveringsgebied; geen nieuwvestigingen meer; maximaal 1,5 hectare bouwblok. Verordening stikstof en Natura2000 De provinciale Verordening Stikstof en Natura2000, die op 15 juli 2010 in werking is getreden, stelt extra eisen aan de staltechnieken bij nieuw te bouwen of te renoveren stallen in heel Noord-Brabant. Doel is de ammoniakemissie terug te dringen, gericht op het instandhouden van de 21 Natura2000-gebieden in Noord-Brabant. Bedrijven die willen uitbreiden en renoveren en nieuwe stallen gaan bouwen zijn verplicht de best beschikbare ammoniakreductietechnieken (BBT++) toe te passen. Uitbreiding die leidt tot mogelijke hogere emissie van stikstof kan alleen maar wanneer het totaal aan stikstofdepositie van verschillende veehouderijen op de Natura2000-gebieden niet toeneemt. Dat betekent dat uitbreiding van een bedrijf alleen maar kan als een ander bedrijf krimpt of stopt. Om dit proces van groei en krimp van depositie te controleren en te regelen is er een depositiebank. Gebruik hiervan is verplicht. Wet ammoniak en veehouderij (Wav) De Wav, van kracht vanaf 8 mei 2002 en op 1 mei 2007 ingrijpend gewijzigd, is onderdeel van ammoniakregelgeving voor veehouderijbedrijven. De Wav geldt voor heel Nederland en verplicht elke provincie zeer kwetsbare (voor verzuring gevoelige) natuurgebieden aan te wijzen en te beschermen tegen schade door de emissie van ammoniak. In de Wav-gebieden en de 250 meter brede beschermingszone kunnen geen nieuwe bedrijven worden gevestigd, Er gelden enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld voor uitbreiding van biologische veehouderijen en uitbreiding met dieren ten behoeve van natuurbeheer. Voor melkveebedrijven geldt een speciale regeling: uitbreiding is mogelijk als de ammoniakemissie niet meer is dan een ammoniakemissie die overeenkomt met 200 stuks melkvee en 140 stuks jongvee. Integrated pollution prevention and control (IPPC) De IPPC is een Europese richtlijn die sinds 1 december 2005 van toepassing is. De richtlijn stelt regels aan veehouderijen die een bedrijfsomvang hebben van: >2000 vleesvarkens of >750 zeugen of > stuks pluimvee. Bedrijven die kilogram ammoniak produceren moeten aan strengere emissie-eisen voldoen (staltechnieken die als best beschikbare techniek (BBT+) staan geregistreerd). Bedrijven die > kilogram ammoniak produceren moeten voldoen aan technieken die als BBT++ (vergelijkbaar met een gecombineerde luchtwasser) zijn aangemerkt. Besluit ammoniakemissie huisvesting veehouderij (AMvB Huisvesting) Op 1 april 2008 is de AMvB Huisvesting in werking getreden. De AMvB regelt een algemeen emissiebeleid voor heel Nederland. Het besluit bepaalt dat veehouderijbedrijven, waarvoor emissiearme huisvestingssystemen beschikbaar zijn, voor 1 januari 2013 emissiearm moeten worden. Op grond van het besluit mogen alleen nog huisvestingssystemen worden toegepast met een emissiefactor die lager of gelijk is aan de in de regeling aangegeven maximale emissiewaarde. Veehouders die stoppen hebben uitstel tot 2020 en mogen de bedrijfvoering voortzetten onder voorwaarde dat ze hun stallen aanpassen met eenvoudige en goedkope technieken. De melkveehouderij krijgt vanaf 2014 te maken met een verplichting om de emissie terug te dringen. Er wordt gesproken over een reductie van 10% via voer- en managementmaatregelen.

3 Wet stankemissie en veehouderij (Wsv) De Wsv werd van kracht na de vaststelling van de reconstructieplannen op 22 april Daarvoor was de ministeriële Richtlijn Stankhinder (1996) van kracht. De Wsv werd van toepassing op alle reconstructiegebieden behalve het extensiveringsgebied overig. De ministeriële Richtlijn bleef van kracht in het stedelijk gebied en in de extensiveringsgebieden overig. De beoordelingssystematiek voor geurhinder in de Wsv is dezelfde als in de Richtlijn. In vergelijking met de in de Wgv geïntroduceerde systematiek was sprake van een onderschatting van de geurhinder door bedrijven met hoge geuremissies. De Wsv geeft, door een aantal versoepelingen t.o.v. de Richtlijn, meer ruimte aan veehouderijen. De ruimte voor de veehouderij werd landelijk vastgesteld. Wet geurhinder veehouderij (Wgv) Op 1 januari 2007 werd de Wet geurhinder en veehouderij (Wgv) van kracht. De Wgv maakt gebruik van een nieuwe systematiek waarmee de hinder veel beter dan voorheen wordt ingeschat. De ruimte voor veehouderijen kunnen gemeenten met de Wgv zelf gebiedsgericht vaststellen. De milieuvergunningverlening staat met de Wgv in dienst van de ruimtelijke ontwikkeling. Daarvoor is het wel nodig dat gemeenten eigen geurbeleid hebben geformuleerd. Gemeenten bepalen welke geurbelasting en daarmee welke mate van geurhinder zij acceptabel achten voor haar burgers. Daarbij speelt de aard van het gebied, bijvoorbeeld stedelijk of LOG, een rol. Gemeenten bepalen de ruimte voor veehouderijen. Wet ruimtelijke ordening (Wro) in relatie tot geurhinder Bij de beoordeling of ruimtelijke plannen voldoen aan de RO-eis van een goed woon- en leefklimaat wordt gebruik gemaakt van (delen van) werkwijzen die zijn ontwikkeld in het kader van de milieuvergunningverlening. Dit geldt ook voor het aspect geurhinder. Dit is een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Door eigen geurbeleid op basis van de Wgv vast te stellen kunnen gemeenten ruimtelijke ontwikkelingen sturen (zie Wet geurhinder en veehouderij). Reconstructie Herinrichting van het buitengebied. De aanleiding voor de reconstructie was in eerste instantie om de problematiek rond de intensieve veehouderij op te lossen na de uitbraak van de varkenspest. Uiteindelijk is het een allesomvattend plan geworden om het buitengebied opnieuw in te richten en een kwaliteitsimpuls te geven. Dat geldt niet alleen voor de landbouw, maar ook voor natuur, recreatie, water en de leefbaarheid in de kleine plattelandsdorpen. In Brabant zijn de plannen in 2005 vastgesteld. Een belangrijk onderdeel van het reconstructieplan is de integrale zonering. Tegenwoordig wordt de reconstructie plattelandsontwikkeling genoemd. Integrale zonering Opgesteld bij de Reconstructiewet in Doel is om woonkernen en natuur te beschermen tegen veehouderijen en om veehouderijen op een goede locatie ontwikkelruimte te bieden. Verschillende zoneringen zijn: Extensivering natuur: zone van circa 250 meter rondom (zeer kwetsbare) natuurgebieden. Extensivering overig: zone van circa 250 meter om woonkernen. Stedelijk gebied: woonkernen. Verwevingsgebied: een mengeling van kansen voor de landbouw en voor de natuur. Afhankelijk van de accenten van het gebied zijn er op plekken groeimogelijkheden. Landbouwontwikkelingsgebied: Ook wel LOG genoemd. Zone in een reconstructiegebied met ontwikkelingsmogelijkheden voor de intensieve veehouderij. Nederlandse grootte-eenheid (nge) De nge is een reële economische maatstaf die gebaseerd is op het bruto standaardsaldo. Op deze manier kan de economische waarde van een kip met die van een koe vergeleken worden en kan de omvang van een bedrijf weergegeven worden.

4 Kritische depositiewaarde (KDW) Ieder natuurtype (bijvoorbeeld heide) kan een bepaalde stikstofdepositie (kritische depositiewaarde) aan zonder dat er een negatief effect optreedt. Indien de stikstofdepositie boven de KDW komt, kan dit leiden tot achteruitgang van het natuurtype.

5 Factsheet bedrijfsontwikkeling Achtergrond Veehouderijen kunnen ongewenste invloed hebben op mensen of de natuur. Via wet- en regelgeving op RO- en milieugebied en via het traject van de plattelandsontwikkeling wordt getracht deze invloeden te verkleinen. Doelstelling Eén van de doelen van de plattelandsontwikkeling is het verminderen van de milieubelasting en het verbeteren van het woon- en leefklimaat van burgers. Om dit te bereiken moet de (intensieve) veehouderij rondom woon- en natuurgebieden worden afgebouwd of verplaatst naar geschiktere (duurzame) locaties in verwevings- en landbouwontwikkelingsgebieden. Veroorzakers Niet van toepassing. Wettelijk kader Reconstructieplannen (afwaartse beweging). Verordening Ruimte. Wat hebben de maatregelen opgeleverd? De provincie Noord-Brabant telde op 1 januari actieve veehouderijlocaties in het BVB. Dit zijn 283 veehouderijen (2,5%) minder dan op 1 januari Tabel 1 laat de ligging van de veehouderijen zien (en de toe- en afname daarvan ten opzichte van 2009). In 2009 nam het totale aantal veehouderijen af met 208 en in 2008 met 98. De afname is een gevolg van een natuurlijk proces (stoppende boeren), maar ook door extra inzet vanuit de provincie en gemeenten via: regeling verplaatsing intensieve veehouderij (VIV). regeling beëindiging intensieve veehouderij (BIV). intrekken lege vergunningen. extra inzet, via de milieudiensten, bij de gemeenten om het BVB op te schonen en controles op veehouderijbedrijven uit te voeren. Tabel 1 Aantal bedrijven in 2010 naar specialisatie en per zonering Soort bedrijf Ext. natuur Ext. overig Stedelijk Verweving 1 LOG Totaal Gespecialiseerde intensieve bedrijven Intensieve bedrijven met extensieve neventak Gemengde bedrijven Extensieve bedrijven met een intensieve neventak Gespecialiseerde extensieve bedrijven Totaal In de Verordening Ruimte is in 2010 de wijziging opgenomen dat niet aangewezen gebied gewijzigd is in verwevingsgebied.

6 De afname is het grootst bij intensieve veehouderijen, gevolgd door de extensieve bedrijven met een intensieve neventak. Uit de tabel 1 blijkt dat in het stedelijk gebied de meeste bedrijfslocaties stoppen (-7%), gevolgd door de extensiveringsgebieden (natuur -3% en overig -2%). Hoewel het aantal locaties afneemt, stijgt de economische omvang (nge) als geheel licht. Dit komt vooral door een groei in economische omvang in het landbouwontwikkelingsgebied (+5%). In het stedelijk gebied en extensivering overig en natuur daalt de economische omvang sinds Volgens de landbouwtellingen worden minder dieren gehouden dan op grond van het BVB zijn vergund. Het duurt soms enige jaren voordat een bedrijf de vergunde capaciteit bereikt. Volgens de landbouwtellingen stijgt het aantal varkens, kippen en rundvee de laatste jaren, maar ligt het aantal dieren nog onder het niveau van Het aantal geiten stijgt sinds 2000 en is in 2009 bijna verdubbeld ten opzichte van Volgens de landbouwtellingen stijgt het aantal werkelijk gehouden rundvee, varkens en geiten harder dan het vergunde aantal dieren (volgens BVB). Dit betekent dat ondernemers de stallen aan het opvullen zijn en dat het verschil tussen het aantal vergunde en daadwerkelijk aanwezige dieren kleiner wordt. Wat zijn de laatste ontwikkelingen? Als gevolg van het burgerinitiatief Megastallen-nee en de commissie Van Doorn is in 2010 en 2011 het reconstructieplan via de Verordening Ruimte aangepast. Verwacht wordt dat het aantal bedrijven hierdoor verder zal dalen. Er is op 9 december 2011 een motie aangenomen die de provincie Noord-Brabant ertoe verplicht alles in het werk te stellen om de veestapel terug te dringen. Bij de opzet van de depositiebank (Verordening stikstof en Natura2000) is het BVB flink opgeschoond. Het aantal geiten is in 2010 door de ruimingen tijdens de Q-koortsepidemie met 10% afgenomen. De verwachting is dat door de verplichte eisen voor dierenwelzijn en AMvB Huisvesting een deel van de (kleinere) varkens- en pluimveebedrijven gaat stoppen. Dit levert een verdere afname van het aantal bedrijven op. Hoe gaan we onze doelstelling realiseren? Het aantal veehouderijen blijft afnemen. Naar aanleiding van het burgerinitiatief zijn besluiten genomen die veehouderijen beperken in hun uitbreidingsmogelijkheden. Momenteel zijn er genoeg instrumenten beschikbaar om het proces van afwaarts door te zetten. Daarnaast moeten alle intensieve bedrijven per 1 januari 2013 voldoen aan de welzijnseisen en AMvB Huisvesting, waardoor de verwachting is dat er een verdere daling plaatsvindt van het aantal veehouderijen. Extra sturing is niet nodig. Wel blijft het van belang dat gemeenten inzetten op het intrekken van de zogenaamde lege milieuvergunningen.

7 Factsheet ammoniak Achtergrondinformatie Emissie van ammoniak (NH 3) draagt fors bij aan de vermesting en verzuring van water, bodem en lucht. Te hoge emissies hebben negatieve effecten op kwetsbare natuur zoals de 21 Natura2000- gebieden in provincie Noord-Brabant. Doelstelling Beschermen en verbeteren van de kwaliteit van de natuurgebieden door de emissie van ammoniak te verminderen. Veroorzakers (Intensieve) veehouderij. Verkeer. Industrie. Buitenland. Wettelijk kader Nationaal emissieplafond (NEC) afkomstig van Europese regelgeving. Wet ammoniak en veehouderij (Wav), met emissieplafond per bedrijf en een verbod op nieuwvestiging in een zone van 250 meter rondom natuur en bescherming zeer kwetsbare natuurgebieden. Bescherming van Natura2000-gebieden op basis van de Vogel- en Habitatrichtlijn; Verordening Stikstof en Natura2000 Noord-Brabant, toepassen van emissiereducerende technieken (BBT ++) bij nieuwe stallen vanaf 2010 en in 2028 voor alle stallen verplicht. Gestreefd wordt naar gemiddeld mol per hectare stikstofdepositie op Natura2000- gebieden in AMvB Huisvesting: maximale emissie per diersoort, emissiereducerende technieken verplicht toepassen. Europese IPPC-richtlijn. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en Wet milieubeheer (Wm). Meststoffenwet en Besluit Mestbassins. Wat hebben de maatregelen opgeleverd? Hoewel de gemiddelde stikstofbelasting in de provincie Noord-Brabant is afgenomen, een daling vanaf 2005 met ruim 200 naar ruim mol per hectare in 2009, is de rijksdoelstelling (uit het NMP4) van gemiddeld mol per hectare voor alle natuur nog niet in zicht. Dat geldt zeker voor belangrijke Brabantse natuurgebieden met relatief gevoelige natuur en lagere kritische depositiewaarden. Hoewel er dus sprake is van een dalende depositie en een toenemende bescherming, hebben de meeste natuurgebieden nog steeds te maken met een overbelasting. Zo heeft in % van het areaal van de Wav-gebieden en overige natuurgebieden die tot de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) maar niet tot de Wav behoren, een stikstofbelasting boven de kritische depositiewaarde (KDW). Van de Natura2000-gebieden heeft een beperkt aantal een stikstofbelasting onder de KDW. Steeds meer bedrijven hebben emissiearme stallen. In 2009 wordt ruim 60% van de varkens en ruim 30% van het pluimvee volgens de emissie eisen van de AMvB Huisvesting gehouden (zie tabel 1).

8 Tabel 1: aantal varkens en kippen gehuisvest volgens de AMvB Huisvesting en met luchtwassers jaar Totaal aantal kippen % kippen emissie-arm gehuisvest % kippen gehuisvest met Totaal aantal varkens % varkens emissie-arm gehuisvest % varkens gehuisvest met luchtwassers volgens AMvB luchtwassers volgens AMvB % 2% % 12% % 3% % 25% % 3% % 34% Subsidieregelingen van het Rijk en de provincie hebben een versnelling gebracht in de installatie van luchtwassers bij veebedrijven. Zo is het aantal varkensbedrijven met een luchtwasser toegenomen van 740 in 2007 naar 916 in Positief is dat in deze periode het aantal gecombineerde luchtwassers stijgt van 17 naar 129. Deze nieuwste soort luchtwassers verminderen naast de uitstoot van ammoniak ook die van geur en fijnstof. Op dit moment kunnen luchtwassers al in de varkenshouderij worden toegepast omdat er voldoende systemen beschikbaar zijn. Voor de pluimveehouderij komen deze mogelijk beschikbaar. Dat geldt nog in mindere mate voor de rundveehouderij, terwijl juist deze veesector uitbreidt. De ammoniakdepositie door de rundveesector neemt hierdoor verhoudingsgewijs toe. De grotere varkens- en puimveebedrijven moesten in 2007 volgens de IPPC-richtlijn al emissiearm zijn. Wat zijn de laatste ontwikkelingen? Vanuit het Rijk wordt nieuwe wetgeving ontwikkeld. De zogenaamde Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) die waarschijnlijk in 2012 wordt vastgesteld, beoogt ook de stikstofbelasting van de Natura2000-gebieden verder terug te dringen. Hoe gaan we onze doelstelling realiseren? Een combinatie van nationale (AMvB Huisvesting) en provinciale (Verordening stikstof en Natura2000) wet- en regelgeving moet de ammoniakdepositie de komende tijd voldoende terugbrengen. De Verordening, die sinds 2010 in werking is, is strenger dan de AMvB. Via de Verordening stikstof en Natura2000 zijn afspraken gemaakt om de emissie uit stallen te verminderen, de ontwikkeling te reguleren en te monitoren via een depositiebank en piekbelasters te saneren. De effecten van de verordening zullen vanaf 2011 zichtbaar worden.

9 Factsheet geurhinder Achtergrondinformatie Geurhinder door veehouderijen draagt wezenlijk bij aan de verslechtering van de kwaliteit van de leefomgeving. Een te hoge geurbelasting veroorzaakt stankoverlast, hinder en stress en heeft daarmee een negatieve invloed op de gezondheid van omwonenden. De rapportage Veehouderij: ammoniak, geur en fijnstof 2009 richt zich op de relatieve verandering van de geurhindersituatie na De gerapporteerde geurhinder is niet gemeten maar berekend. Deze methode is ook gebruikt bij de milieueffectrapportages in het kader van de reconstructieplannen en wordt gebruikt bij de vergunningverlening volgens de Wet geurhinder en veehouderij (Wgv). Het absolute niveau, de mate van hinder, is een zaak van gemeentelijk beleid. De berekende geurhinder geeft een indicatie van de hinderbeleving. Lokale omstandigheden kunnen de beleving beïnvloeden. Ook kan in een gemeente met een daling van het aantal geurgehinderden 2 lokaal sprake zijn van terechte geurklachten. Gemeenten zijn op het gebied van zowel ruimtelijke ordening als milieu bevoegd gezag voor veehouderijen. Met de Wgv kunnen zij, anders dan in het verleden, eigen geurnormen voor milieu en ruimtelijke ordening integreren en vaststellen. De provincie heeft geen zeggingskracht over het gemeentelijk geurbeleid. Overigens kunnen verplaatsingen die al zijn vergund, maar waarvan de vergunning op de oude locaties nog niet is ingetrokken, leiden tot een overschatting van het aantal geurgehinderden. Ook na 2005 niet correct ingevoerde wijzigingen in het Bestand Veehouderij Bedrijven (BVB) dragen bij aan een vertekend beeld van de geschetste geursituatie. Doelstelling Afname van het aantal geurgehinderden ten opzichte van Veroorzakers Veehouderijen. Wettelijk kader Voor Wet stankemissie en veehouderij (Wsv) en Ministeriële Richtlijn uit Sinds Wet geurhinder en veehouderij (Wgv). Wet ruimtelijke ordening (Wro). Hoe staan we ervoor? De geuremissie in Brabant nam tot 2007 toe, maar neemt sindsdien af. Ook in verwevingsgebieden is dat het geval, maar in de LOG s blijft de geuremissie stijgen. In stedelijk gebied is de afname procentueel het grootst. Het aantal geurgehinderden nam Brabantbreed toe tot 112% in 2007 daarna volgde een daling tot 105% in De stevige stijging in het stedelijk gebied in 2007 en de scherpe daling daarna is opmerkelijk. Van de Brabanders woont ca. 94% in stedelijk gebied en ca 0,1% in de LOG s. De Wsv bood relatief veel ruimte voor veehouderijen met een hoge geuremissie, wat heeft bijgedragen aan de toename van het aantal geurgehinderden tot De Wgv heeft voor een omslag gezorgd. 2 We beschouwen hier iemand als geurgehinderde als de berekende kans op geurhinder groter is dan 12%. Voor de LOG-gebieden is een grens van 20% aangehouden.

10 130% 125% 120% 115% 110% 105% 100% 95% 90% 85% 80% Totaal Stedelijk Extensivering Vervewing LOG Figuur 1 Relatieve trend aantal geurgehinderden Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verandering van het aantal geurgehinderde personen per gemeente. Tot de stippellijn zijn 20 gemeenten opgenomen waarvan het aantal geurgehinderden in 2009 met meer dan 25 is toegenomen ten opzichte van Deze gemeenten zijn gesorteerd op toename van het aantal geurgehinderden. Bij percentages kleiner dan 100% is sprake van een afname van het aantal geurgehinderden ten opzichte van Tabel 1 Verandering aantal geurgehinderden per gemeente sinds 2005 Gemeente Aantal inwonenden Verschil t.o.v in Reusel-De Mierden % 157% Landerd % 141% Asten % 130% Mill en Sint Hubert % 157% Hilvarenbeek % 111% Oirschot % 121% Uden % 120% Cranendonck % 117% Roosendaal % 156% Helmond % 114% Maasdonk % 110% Nuenen, Gerwen en Nederwetten % 143% Laarbeek % 110% Cuijk % 117% Heeze-Leende % 113% Son en Breugel % 107% Rucphen % 114% s-hertogenbosch % 117% Valkenswaard % 119% Halderberge % 106% Alphen-Chaam % 91% Baarle-Nassau % 95% Bergeijk % 65% Bergen op Zoom % 73% Bernheze % 101% Best % 104% Bladel % 92% Boekel % 95% Boxmeer % 95%

11 Gemeente Aantal inwonenden Verschil t.o.v in Boxtel % 93% Breda % 94% Deurne % 102% Dongen % 100% Drimmelen % 100% Eersel % 82% Eindhoven % 170% Etten-Leur % 97% Geertruidenberg % 104% Geldrop-Mierlo % 89% Gemert-Bakel % 96% Gilze en Rijen % 102% Goirle % 108% Grave % 102% Haaren % 91% Heusden % 78% Lith % 95% Loon op Zand % 88% Moerdijk % 102% Oisterwijk % 83% Oosterhout % 97% Oss % 80% Schijndel % 99% Sint Anthonis % 100% Sint Michielsgestel % 92% Sint-Oedenrode % 104% Someren % 100% Steenbergen % 71% Tilburg % 86% Veghel % 86% Veldhoven % 78% Vught % 113% Waalre % 97% Waalwijk % 92% Werkendam % 81% Woensdrecht % 110% Woudrichem % 69% Zundert % 96% Aalburg* * Bij de gemeente Aalburg is geen resultaat vermeld. Deze gemeente heeft weinig veehouderijen. Omdat in het BVB drie keer hetzelfde bedrijf was vermeld waren de gegevens daardoor voor de hele gemeente niet meer representatief. Wat zijn de laatste ontwikkelingen? In 2010 hebben de trends van de geuremissie zich doorgezet.

12 Hoe gaan we onze doelstelling realiseren? De provincie gaat het gesprek aan met gemeenten boven de stippellijn. De ervaringen van gemeenten die er wel in geslaagd zijn om de geurhinder te beperken zal in de gesprekken worden gebruikt. Gemeenten die een andere richting in willen slaan wordt een handvat geboden. Voor de circa 40 veehouderijen waar de provincie bevoegd gezag is, is de provincie bij wet verplicht de gemeentelijke geurnormen toe te passen. Daarnaast gaat de provincie in het kader van het PMP onderzoeken of veehouderijen via de Provinciale Milieuverordening verplicht kunnen worden om andere emissiearme technieken toe te passen. Deze emissiearme technieken kunnen zorgen voor een reductie van ammoniak, geur en fijnstof.

13 Factsheet fijnstof Achtergrondinformatie Fijnstof is een vorm van luchtverontreiniging die een negatief effect kan hebben op de gezondheid van de mens. Kortstondige blootstelling aan hoge concentraties kan de gezondheid schaden, terwijl langdurige blootstelling aan lage concentraties kan leiden tot chronische bronchitis en infecties. Daarnaast kunnen endotoxinen en pathogenen zich aan fijnstof hechten. Doelstelling Verbeteren van de luchtkwaliteit en daarmee de volksgezondheid. Veroorzakers In Noord-Brabant zijn de veehouderij en verkeer en vervoer de grootste emissiebronnen van fijnstof. Wettelijk kader Europese Kaderrichtlijn Luchtkwaliteit grenswaarden voor: o PM10: jaargemiddeld 40 μg/m 3, maximaal 35 overschrijdingsdagen van 50 μg/m 3 ; o PM2,5: jaargemiddelde van 25 μg/m 3 (vanaf 2015). Wet milieubeheer (Wm) en Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Wat hebben de maatregelen opgeleverd? De normen voor fijnstof zijn vastgelegd in de Europese Kaderrichtlijn Luchtkwaliteit. In 2005 moest aan deze normen worden voldaan. Omdat Nederland niet aan de normen kon voldoen is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgesteld. Het NSL is in april 2009 goedgekeurd door de Europese Commissie. Met deze goedkeuring heeft Nederland voor fijnstof uitstel gekregen tot midden 2011 en voor stikstofdioxide tot 1 januari Voor fijnstof gaat het onder andere om veehouderijbedrijven die niet aan de normen voldoen. Hiervoor zijn het Rijk en de betrokken gemeenten - die het bevoegd gezag zijn voor deze bedrijven- verantwoordelijk. In opdracht van het ministerie van I&M is voor het NSL onderzocht welke veehouderijbedrijven de luchtkwaliteitsnormen voor fijnstof overschrijden. In figuur 1 zijn de gebieden weergegeven waar de grootste overschrijdingen zijn in Nederland. In 140 gevallen betreft het veehouderijbedrijven, waarvan er 81 in Noord Brabant zijn gevestigd. Gemeenten zijn in overleg met de veehouders om deze overschrijdingen op te heffen. Figuur 1: Aantal veehouderijen dat leidt tot normoverschrijdingen De fijnstofemissie (gecorrigeerd naar werkelijke dieraantallen) is tussen 2005 en 2007 gedaald en in 2009 weer licht gestegen. Sinds 2007 neemt in het gebied wonen de fijnstofemissie af, maar in het gebied extensivering natuur neemt deze toe. De toename is onder andere het gevolg van het feit dat pluimveebedrijven voor 1 januari 2012 van batterijhuisvesting moesten omschakelen naar een ander huisvestingsysteem. Door technische maatregelen blijven de ammoniak- en geuremissies nagenoeg gelijk, maar neemt de fijnstofemissie toe.

14 Wat zijn de laatste ontwikkelingen? Eind december 2011 is de monitoringsrapportage van het NSL gepubliceerd. Hieruit blijkt dat een aanzienlijk deel van de veehouderijbedrijven geen overschrijding meer veroorzaakt. 64 veehouderijbedrijven (waarvan 26 Brabantse) zorgen nu nog voor overschrijdingen. Hoe gaan we onze doelstelling realiseren? De verantwoordelijkheid voor de saneringsopgave van de fijnstofoverschrijdingen ligt bij het Rijk en bij de betrokken gemeenten. Hierin heeft de provincie geen rol. Om de overschrijdingen door de veehouderij opgelost te krijgen stelt het Rijk in 2012 een subsidieregeling open. De provincie heeft in het verleden de toepassing van gecombineerde luchtwassers gestimuleerd. Deze verminderen behalve ammoniak en geur ook de uitstoot van fijnstof. Daarnaast gaat de provincie in het kader van het PMP onderzoeken of veehouderijen via de Provinciale Milieuverordening verplicht kunnen worden om andere emissiearme technieken toe te passen. Deze emissiearme technieken kunnen zorgen naast een reductie van ammoniak en geur ook een reductie van fijnstof en endotoxines.