INSOLVENTIE IN HET INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT

Transcriptie

1 INSOLVENTIE IN HET INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT mr.dr. AJ. Berends KLUWER.7^ Deventer 2005

2 Inhoudsopgave Gebruikte afkortingen xv Proloog 1 1 Probleemstelling 1 2 Werkwijze 1 3 Mijn onafhankelijkheid 3 4 Het begrip 'insolventieprocedure' 5 5 Andere begrippen 8 Hoofdstuk I VIJF BENADERINGEN IN DE THEORIE 11 1 Territorialiteitsbeginsel Onversneden territorialiteit Cooperatieve territorialiteit 17 2 Uni versali teitsbeginsel Onversneden universaliteit Mengvormen en gradaties 21 3 Rechtskeuzebeginsel 24 4 Protocol-'benadering' en Neuorientierung 25 5 Beoordeling van de benaderingen Beoordelingscriterium Territorialiteitsbeginsel Onversneden territorialiteit Cooperatieve territorialiteit Lokalisatie van de activa Onderscheid binnenlandse schuldeisers - buitenlandse schuldeisers Voordelen van het beginsel van cooperatieve territorialiteit Conclusie Universaliteitsbeginsel Onversneden universaliteit Voordelen Nadelen Conclusie Mengvormen en gradaties 46

3 Vili Inhoudsopgave Mengvorm: territoriale procedures Gradaties Conclusie Intermezzo: strijd tussen universaliteit en territorialiteit achterhaald? 5.4 Rechtskeuzebeginsel 5.5 Protocol-'benadering' 5.6 Neuorientierung 6 Conclusie Hoofdstuk II INSOLVENTIEPROCEDURES DIE NIET ONDER DE INSOLVENTIEVERORDENING VALLEN 57 1 Afbakening werkingssfeer EEX-Verordening-werkingssfeer Insolventieverordening Praktisch belang van de afbakening Gourdain-Nadler Coursier-Fortis Lagere rechtspraak Pres. Rb. Amsterdam 3 augustus Rb. Amsterdam 22 november Rb. Haarlem 17 september Een niet in de jurisprudentie genoemd geval: de renvooiprocedure Artikel 6, onderdeel h, Rv 78 2 De werking in Nederland van een insolventieprocedure, geopend in een derde land: 'inkomend verkeer' Verhindert een buitenlandse insolventieprocedure de opening van een insolventieprocedure in Nederland? Kunnen schuldeisers beslag leggen op zich hier bevindende vermogensbestanddelen? De goederen bevinden zich op het moment van opening al in Nederland Hiret-Chiotakis Lagere rechtspraak De goederen worden na de opening naar Nederland gebracht Reinemann en Stok-Norden Felderhoff-Dennert Lagere rechtspraak Beslag, gelegd vóór de opening van de insolventieprocedure Moet de schuldeiser zijn vordering ter verificatie aanmelden? Kan van de gefailleerde hier betaling worden gevorderd? 93

4 Inhoudsopgave IX Activa buiten de Staat van opening en buiten Nederland Kan een buitenlandse curator hier een vordering instellen? Schilthuys-Thooris Lagere rechtspraak De rechten in Nederland van schuldeisers na afloop van de buitenlandse insolventieprocedure Vleeschmeesters-arrest Lagere rechtspraak Kan de buitenlandse curator hier activa die volgens de lex concursus tot de boedel behoren, opeisen? Kan degene die in het buitenland is gefailleerd hier nog over zijn vermogen beschikken? Leidt de opening van een buitenlandse insolventieprocedure tot schorsing van een in Nederland aanhangig geding? De werking in een derde land van een in Nederland geopende insolventieprocedure: 'uitgaand verkeer Schilthuys-Thooris Behoren zich in het buitenland bevindende goederen tot de boedel van een Nederlandse insolventieprocedure? Lindeteves-Meilink Comfin-arrest HR 8 juni 1971 (strafkamer) ABC-arrest Lagere rechtspraak Varia 4 Uit de jurisprudentie te destilleren regels Inkomend verkeer 4.3 Uitgaand verkeer 5 Zijn de uit de jurisprudentie te destilleren regels wenselijk? 6 Is er een alternatief? De UNCITRAL Modelwet 7 Toepasselijk recht Actio Pauliana BBB-jurisprudentie Drie andere uitspraken Gustafsen-Mosk Overige jurisprudentie Voorrangsrechten: zakelijke zekerheidsrechten en voorrechten Opvatting van Polak Opvatting van Van Galen en Van Apeldoorn Opvatting van Israél Opvatting van Struycken

5 X Inhoudsopgave Staatscommissie IPR Diamanten-arrest Philippens-Omsa Daf-De Rooy Overige jurisprudentie 7.4 Eigendomsvoorbehoud 7.5 Verrekening 7.6 Arbeidsovereenkomst Detacheringsrichtlijn Intermezzo Vervolg detacheringsrichtlijn Ontslag-perikelen Richtlijn insolventie van de werkgever Richtlijn overgang ondernemingen Varia in de lagere jurisprudentie 7.7 Slotopmerking Hoofdstuk III DE EUROPESE INSOLVENTIEVERORDENING Hoofdlijnen van de Verordening Het begrip 'insolventieprocedure' Collectiviteit Insolventie Beschikkingsonbevoegdheid Curator Gerechtelijke procedure? Alleen liquidatieprocedures of ook saneringsprocedures? Insolvenzverfahren Schuldsaneringsregeling natuurlijke personen Doorstart Uitgezonderde schuldenaren Bedrijfseconomischt toezicht Bevoegdheidsgrond Rangregeling vorderingen op een verzekeraar Overige opmerkingen Bevoegdheid - soorten procedures Criterium voor de bevoegdheid tot het openen van de hoofdprocedure 246

6 Inhoudsopgave XI Formeel criterium of materieel criterium? Het begrip 'centrum van de voornaamste belangen' Rb. Assen 5 juni Hof Den Haag 8 aprii Hof Amsterdam 17 juni Daisytek-zaken; concernverhoudingen Weerlegbaar vermoeden ook met betrekking tot natuurlijke personen? Criterium voor de bevoegdheid tot het openen van een territoriale procedure Het begrip 'vestiging' Gevolgen van territoriale procedures Zelfstandige territoriale procedure Onmogelijkheid van een hoofdprocedure Plaatselijke schuldeiser Vestiging-gerelateerde vordering Niet voldaan aan vereisten, toch opening van een territoriale procedure / opening van een procedure die niet op de bijlagen staat Vermelding bevoegdheidsgrond in verzoekschrift? Vermelding bevoegdheidsgrond in vonnis? Toepasselijk recht Hoofdregel: lex concursus Hoedanigheid schuldenaar Rangorde vorderingen Vorderingen van belastingautoriteiten Uitzonderingen Arbeidsovereenkomsten Machtiging van de rechter-commissaris tot beeindiging Andere vragen in verband met artikel 10 Ivo Intermezzo: andere gevallen, genoemd in artikel 68 lid 2 Fw Optreden in rechte Het verklaren een wederkerige overeenkomst gestand te doen die zowel door de schuldenaar als door zijn wederpartij niet of gedeeltelijk is nagekomen Het opzeggen van een huurovereenkomst Het lossen van een met pand of hypotheek bezwaard goed tegen voldoening van hetgeen waarvoor het pand- of hypotheekrecht strekt Ingeval een schuldeiser een retentierecht heeft op een zaak, het opeisen en verkopen van de zaak of het voldoen van de schuldeiser 346

7 XH Inhoudsopgave Het opeisen van de goederen van de bewindvoerder en deze zo aan het bewind onttrekken Actio Pauliana : uitzondering in artikel 13 op hoofdregel Uitzonderingen in de artikelen 5 lid 4, 6 lid 2 en 7 lid 3 op hoofdregel Artikel 9 lid Leidt slagen actio Pauliana tot wijze van tenietgaan die onder artikel 10 lid 1 onder d EVO valt? Levering en actio Pauliana Verkrijging van beschikkingsonbevoegde van niet-registergoederen Enkele andere onderwerpen 'Uitsluitend' Meer dan één lex concursus toepasselijk: mogelijk? wenselijk? Opvolging van de ene lex concursus door de andere Verwijzing naar recht van een 'Lidstaat' Samenloop van meer dan een insolventieprocedure: welke lex concursus? 373 Zakelijke rechten, recht op verrekening, eigendomsvoorbehoud In welk recht moet de desbetreffende bepaling voorkomen, wil artikel 5 operationeel worden? Wat betekent 'onverlet'? De hard and fast rule Zakelijke rechten en de hard and fast rule Verrekening en de hard and fast rule Waardoor moet het zakelijke recht onverlet worden gelaten? De règie pure et simple Wat wordt onverlet gelaten? Conclusie Enkele voorbeelden Een afkoelingsperiode ipso iure Een afkoelingsperiode als bedoeld in de artikelen 63a, 241a en 309 Fw Separatisten moeten bijdragen in faillissementskosten Stil pandrecht op 'bodemzaken' in Nederland Voorrecht, verhaalsrecht en voorrang in verband met vordering tot voldoening van kosten tot kosten van behoud gemaakt Lossingsrecht 'Frauduleuze lokalisatie' Actio Pauliana? Fraus legis? Onrechtmatige daad? Zakelijke rechten: artikel Verrekening: artikel 6 429

8 Inhoudsopgave XIII Epiloog: beknopte beoordeling verordening en ius constituendum 441 Summary 469 Bibliografie 489 Bijlage 515 Zakenregister 547 Jurisprudentieregister 551 Artikelenregister 559