Gespreksnotitie taalinterventies: de volgende stap Werkgroep Taalinterventies, 3 okt 2016

Transcriptie

1 Gespreksnotitie taalinterventies: de volgende stap Werkgroep Taalinterventies, 3 okt 2016 BBO bijlage 6.9 Inleiding en achtergrond Met het Inspectieverslag De Staat van het Onderwijs is de discussie over toenemende kansenongelijkheid in het onderwijs aangewakkerd. De onderwijsinspectie concludeert dat de kansenongelijkheid in het onderwijs oploopt en dat de verschillen tussen leerlingen met lager en hoger opgeleide ouders toenemen. Hierdoor zouden veel kinderen met laagopgeleide ouders niet dezelfde kansen krijgen als kinderen van hoogopgeleide ouders, waardoor veel talent onbenut blijft. Hoofdinspecteur Arnold Jonk gaf in zijn presentatie voor Stadsscholen020 aan dat de ongelijkheid van kansen tussen kinderen van hoog- en laagopgeleide ouders groot is en momenteel flink toeneemt. Volgens hem zakken vooral kinderen van lager opgeleide ouders weg. Voor deze kinderen blijft aandacht en ondersteuning nodig, gedurende de hele schoolloopbaan. Om kansengelijkheid te bevorderen is het belangrijk dat leerlingen goed Nederlands taalonderwijs krijgen en voldoende (verlengde) leertijd om kansen te krijgen om op het passende niveau hun loopbaan te voltooien.de verkenning van professor Kuiken en gesprekken met experts op verzoek van de gemeente Amsterdam tonen aan dat goed taalbeleid cruciaal is voor kinderen om op hun eigen niveau succesvol het onderwijs te doorlopen. Goed en effectief taalbeleid op scholen zal leiden tot een betere ontwikkeling van kinderen en daardoor meer kansengelijkheid. Dit is de basis die de kinderen nodig hebben voor hun verdere onderwijsloopbaan en werkende leven. De gemeente Amsterdam ontvangt financiële middelen vanuit het Rijk om, afhankelijk van de regionale context en leerlingenpopulatie, onderwijsachterstanden tegen te gaan. Hiervoor zetten we in Amsterdam in op de VVE en daarna taalondersteuning en verlengde leertijd voor de kinderen die het nodig hebben.alle kinderen kunnen gebruik van maken van deze voorzieningen, maar er wordt onderscheid gemaakt op basis van de behoefte van het kind. De focus van het taalbeleid moet meer liggenop kinderen die meer risico lopen op een taalachterstand, zoals kinderen van laag opgeleide ouders en/of kinderen die in een taalarme omgeving opgroeien. Proces Scholen tonen waardering voor de financiële middelen voor de taalinterventies, maar het kan nog beter. De gemeente Amsterdam is daarom samen met het BBO een proces gestart om het huidige beleid en processen rondom de taalinterventies te verbeteren. Hiervoor zijn we diverse malen bij elkaar gekomen in de werkgroep taalinterventies om tot een nieuw voorstel te komen. Het verzoek van het BBO om de voorziening te hervormen is leidend geweest voor het proces en de totstandkoming van dit voorstel. Daarnaast is literatuuronderzoek gedaan en zijn ouders en experts geraadpleegd. Dit heeft geleid tot het onderstaand voorstelvoor het nieuwe taalbeleid. Op basis hiervan stellen wij de volgende hoofdlijnen voor het nieuwebeleid: A.Ambitie: Alle kinderen in Amsterdam die het nodig hebben krijgen de taalondersteuning om op het taalniveau te komen dat past bij hun intelligentie en capaciteiten. Hierdoor kunnen zij hun schoolloopbaan op het passende niveau succesvol doorlopen. B. Waar gaan we op inzetten?

2 1) Ondersteuning voor alle kinderen die het nodig hebben -Alle kinderen die het nodig hebben krijgen ondersteuning, waarbij de focus ligt op kinderen met laagopgeleide oudersen/of kinderen die opgroeien in een taalarme omgeving die meer risico lopen op een onderwijsachterstand. - Betere overgang/overdracht tussen po-vo als het gaat taalondersteuning 2) Goede taalondersteuning -Taalondersteuning wordt meer gericht op resultaten. Scholen moeten minder verantwoorden, maar betermonitoren op resultaten. -Onderzoek uitbreiden naar effectief taalbeleid en verlengde leertijd in Amsterdam, door bv Kohnstamm. 3) Meer ondersteuning van docenten -Ondersteuning van (taal)docenten: trainingen, professionalisering. Nader uitwerken -Peer reviews. Docenten die zich bezig houden met taalbeleid worden gestimuleerd om bij elkaar in de klas te kijken en van elkaar te leren. 4) Meer maatwerk -Het instrument van taalbeleid wordt gemoderniseerd waardoor scholen maatwerk kunnen bieden (er wordt minder strak voorgeschreven voor hoeveel leerlingen / in welke groepen de taalinterventies moeten worden ingezet) - Op termijn komt er meer ruimte voor scholen om met lumpsum financiering zelf effectieve taalinterventiesop te zetten C. Hoe gaan we dit doen? Er wordt voorgesteld om het beleid gefaseerd in te voeren. In het komend jaar wordt het huidige instrument geoptimaliseerd en tegelijktijdig wordt een pilot uitgevoerd, waarbij geëxperimenteerd wordt met focus op doelgroepen, waarbij scholen de financiële middelen lumpsum uitgekeerd krijgen met afspraak over resultaten vooraf. Na de pilotfase kunnen de goede voorbeelden breder uitgerold worden over het Amsterdamse onderwijs. Fase , zie voorstel: Optimaliseren van het huidige instrument; Pilot uitvoeren naar nieuw instrument in samenwerking met het BBO: doelgroepdefiniëren en operationalisering en testen van lumpsum financiering; Opzetten monitoring gericht op resultaten Opzetten centrale ondersteuning van docenten Fase 2 na pilotperiode: Breed invoeren van beleid gericht op doelgroepen Meerjarig programma voor taalbeleid met maatwerkplan en lumpsum financiering Verantwoording op resultaten: minder administratieve lasten en meer ruimte. Versterken centrale ondersteuning van docenten Fase 3 toekomstperspectief: Beleid integreren met diverse voorzieningen (hoogbegaafdheid,passend onderwijs, techniek etc.)in de brede (buurt)school.

3 Voorstel voor fase 1. Taalinterventies in Uitgangspunten: In het nieuwe beleid hanteren we de volgende uitgangspunten: 1. Doel Zoals in de huidige voorziening beschreven blijft het doel om basisscholen in staat te stellen om de betreffende leerling zo snel mogelijk op het taalniveau te krijgen dat past bij zijn mogelijkheden, waardoor de leerling daarna (weer) volledig mee kan doen aan het reguliere onderwijs. 2. Doelgroep Kinderen met laagopgeleide ouders, in een taalarme (niet-nederlandstalige) omgeving lopen een groot risico om een taal- en/of onderwijsachterstand te hebben of op te lopen. Deze groepen zullen naar verwachting meer behoefte hebben aan taalondersteuning. Daarnaast is het van belang dat alle kinderen die het nodig hebben toegang hebben tot deze ondersteuning. 3. Behoud van effectieve Interventies Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat goed ingerichte onderwijsverlenging kan leiden tot goede schoolresultaten en daarmee tot minder kansenongelijkheid. Op verzoek van OJZ heeft prof. Kuiken een verkenning uitgevoerd naar de werkbare bestanddelen van onderwijsverlenging ten behoeve van het nieuwe beleid. Uit de literatuur blijkt het volgende: Schakelklassen: Deze maatregel is in 2005 als een tijdelijke maatregel gelanceerd, maar is voor sommige scholen niet meer weg te denken uit het onderwijslandschap. Schakelklassen hebben in het algemeen een positief effect op de taalprestaties van de leerlingen. Het is nog niet duidelijk welke variant (voltijd, deeltijd, verlengde schooldag) het beste uit de bus komt. Zomer- en vakantiescholen: Onder de regeling Onderwijstijdverlenging 2009 werden zomerscholen en vakantiescholen opgezet. Uit de evaluaties bleek dat leerlingen, ouders en leerkrachten tevreden waren, maar de resultaten nogal verschilden per school. Kopklassen: Dit is verlengde leertijd tussen groep 8 en het vo, bedoeld om leerlingen naar een hogere vorm van voortgezet onderwijs door te laten stromen. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen uit kopklassen naar hogere schooltypen doorstromen en dat ze daar een hogere positie bereiken dan vergelijkbare leerlingen die geen kopklas hebben gevolgd. 4. Voorwaarden Er zijn genoeg argumenten om de taalinterventies te behouden en niet rigoureus af te stappen van de bestaande interventies. Er zijn volgens wetenschappelijke inzichten en experts een aantal voorwaarden voor succesvolle onderwijstijdverlenging: Voldoende uren verlengde leertijd. Het dient de aanbeveling om de lessen uit te smeren over de tijd. De kwaliteit van de aangeboden instructie is van belang, met als randvoorwaarde gekwalificeerde docenten. Er moet meer resultaatgericht gestuurd worden vanuit de (lokale) overheid. Scholen moeten hierbij de mogelijkheid krijgen om ondersteund te worden. Uitvoering nieuw beleid taalinterventies: A. Huidig instrument aanpassen Om bovenstaande redenen wordt het huidige instrument geoptimaliseerd. Aanpassingen aan het huidige instrument bevatten de volgende elementen:

4 1. Rangorde Momenteel worden er twee rangordes aangebracht als het subsidieplafond is bereikt. De eerste rangorde is het aantal scholen met een gemiddeld leerlinggewicht van 20 procent of meer. Indien er nadat de eerste rangorde is aangebracht nog ruimte is voor financiële middelen wordt de tweede rangorde aangebracht, namelijk scholen die voorgaand jaar ook een subsidie hebben ontvangen. In de praktijk blijkt dat deze rangorde niet werkt. Deze filtert niet van groot aantal scholen naar klein aantal scholen, zoals werd verwacht. De groep wordt juist groter door de tweede rangorde. Het voorstel is om een nieuwe rangorde aan te brengen die filtert van groot naar klein en meer rekening houdt met de doelgroep. De scholen die een aanvraag doen worden gerangschikt op het percentage gewichtenleerlingen, van hoog naar laag. Bij het verlenen van de subsidie wordt deze volgorde aangehouden totdat het subsidieplafond is bereikt. 2. Flexibiliteit Momenteel is er bij de uitvoering van de verschillende instrumenten van de taalinterventies weinig ruimte voor flexibiliteit en innovatie. Schakelklassen bijvoorbeeld kunnen alleen in de groepen 3 t/m 6 worden aangeboden, in een fysiek aparte klas. Dat betekent dat dit niet geïntegreerd kan worden in bepaalde onderwijsconcepten, waarbij meer in kleine groepjes in de klas ondersteuning wordt geboden door de jaren heen. Het voorstel is om een aantal randvoorwaarden te handhaven zoals het subsidiebedrag van voor cofinanciering van een gekwalificeerde docent en het minimaal aantal ondersteuningsuren en minimaalaantal kinderen, maar de school bepaalt zelf hoe de schakelklas wordt ingezet.dit wordt wel bij de aanvraag aangegeven. 3. Resultaatgericht In de huidige verantwoording wordt weinig gestuurd op resultaten. Het gaat voornamelijk om de verantwoording van het uitvoeren van het instrument. Daardoor is uit beeld geraakt welke effecten de interventies hebben. Dit wordt door de wetenschappers en experts benadrukt als tekort in het huidige model. In het algemeen is effectmeting lastig, maar het voorstel is om de resultaten te monitoren. Scholen die een subsidie ontvangen wordt gevraagd om bij de start en bij de afronding de taal- en rekentoetsen uit hun leerlingvolgsysteem aan te leveren aan een onderzoeksbureau. De data zal niet gebruikt worden als verantwoordingsinstrument, maar wel om na een aantal jaar inzichtelijk te maken wat de interventies hebben opgeleverd aan resultaten. 4. Ondersteuning Uit de expertmeeting bleek ook dat ondersteuning bij het uitvoeren van de interventies wenselijk is. Het taalbeleid kan soms effectiever worden uitgevoerd als scholen indien gewenst ondersteuning kunnen krijgen. Het gaat hierbij om professionalisering van docenten, een vraagbaak bij integraal taalbeleid en praktische tools. Dit moet nog nader uitgewerkt worden. 5. Verbeteren van overgangen Daarnaast kan de overgang van het po naar vo versterkt worden door betere informatieoverdracht over het taalniveau van het kind. Taalversterking kan ook nog in het vo nodig zijn voor sommige kinderen. Dit moet nog nader uitgewerkt worden. B. Pilot Daarnaast is het voorstel om samen met de schoolbesturen een pilot voor één jaar op te zetten om te experimenteren met lumpsum bekostiging gericht op doelgroepen. Een groep van koplopers (3 scholen) krijgt de ruimte om te experimenteren.als de uitkomsten positief zijn, dan kan overwogen worden om het model breder in te voeren. De uitgangspunten voor de pilot:

5 Er wordt een werkgroep opgezet om de pilot vorm te geven. In de eerste twee bestuurlijke werkgroepen wordt besloten aan welke criteria de deelnemende scholen moeten voldoen en worden de drie scholen geselecteerd in samenspraak met de besturen. Scholen die deelnemen aan Stadsscholen020 worden uitgesloten van deze pilot. Zij kunnen wel regulier taalinterventies aanvragen. In de werkgroep wordt uitgewerkt wie de doelgroep is en of deze als verdeelsleutel kan worden gebruikt. Op dit moment is nog lastig om op kind- of schoolniveau de indicatoren (zoals bijv. minimaal opleidingsniveau mbo2, taalarme omgeving, vve-indicatie etc.) beschikbaar te krijgen. Scholen krijgen per doelgroepkind een vast bedrag om ondersteuning te bieden. Hiervoor worden nog rekenvoorbeelden gemaakt. De financiële middelen worden lumpsum uitgekeerd aan de scholen. De school stelt hiervoor een taalplan op of neemt de betreffende paragraaf op uit het bestaande schoolplan. Zij hoeven geen aanvraag te doen voor een specifieke taalinterventie, maar het geld is vrijer te besteden aan taalbeleid en activiteiten rondom rekenen en academische vaardigheden. Het gaat wel om effectief bewezen interventies. In de verantwoording is het uitgangspunt: zo min mogelijk verantwoording, maar toetsen op behaalde resultaten. De vraag is nog welke indicatoren worden gebruikt voor de verantwoording. De pilot wordt nauwgezet gevolgd door experts en er zullen een aantal keer per jaar gesprekken plaatsvinden over de voortgang. Ook zullen de resultaten nauwgezet gevolgd worden. Zodoende is er tijd en ruimte om te experimenteren met een aantal modellen voordat deze breed wordt uitgerold.