Begeleiding pastoraal
|
|
- Marcella Abbink
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Begeleiding pastoraal Initiatieven Wenselijk Wie, wat, waar, hoe Evaluatie Er is een crisisteam of kerngroep op school Er wordt vorming en nascholing voor alle personeelsleden voorzien De directie brengt zo snel mogelijk een bezoek aan de betrokken familie Er heeft een individuele herdenking plaats voor een overleden personeelslid of leerling met de hele schoolgemeenschap Men gaat met een groep (vb met een bus) naar de uitvaart Begeleiding pastoraal op de basisschool Rouwbegeleiding op school overleg en evaluatie voor de uitwerking van een structureel beleid
2 Men begeleidt leerlingen bij het bezoek aan het mortuarium Men stelt een herinneringsbundel samen om aan de familie te bezorgen Op de sterfdag een jaar nadien neemt men nogmaals contact op men de familie Op school is er een herdenkingsplaats voor overledenen Leerlingen kunnen bij een vertrouwensleerkracht terecht Er is christelijke symboliek rond sterven en verrijzen aanwezig op school Voor terminale collega s of leerlingen is er aandacht of zorgt men voor attenties Het thema van lijden en dood komt vakoverschrijdend aan bod en is bespreekbaar Er zijn boeken of teksten aanwezig rond rouwverwerking Rouwbegeleiding op school overleg en evaluatie voor de uitwerking van een structureel beleid Pagina 2
3 Er is preventie in verband met suïcideproblematiek Er is informatie en vorming verband met rituelen en gebruiken in andere religies en culturen Na een sterfgeval is er een evaluatiegesprek over de genomen beslissingen en opvang Rouwaankondigingen worden doorgegeven aan de leraarskamer of betrokken klassen Er zijn afspraken met het secretariaat i.v.m. schriftelijke en telefonische communicatie Bij een overlijden in een klas blijft de overleden leerling zichtbaar aanwezig via een foto of lege plaats Er is een jaarlijks bezinningsmoment voor alle overledenen die betrokken zijn bij de schoolgemeenschap Andere & lokale voorstellen of initiatieven Rouwbegeleiding op school overleg en evaluatie voor de uitwerking van een structureel beleid Pagina 3
4 Aandachtspunten voor rouwzorg op school Het is onze verantwoordelijkheid om jongeren te leren omgaan met gevoelens en emoties, in het bijzonder met verdriet en rouw. De dood moet een plaats krijgen in het leven en op school, ook al bestaat er geen vak zoals doodsopvoeding. Nochtans komen overlijdens voor in elke schoolgemeenschap, al blijft de aandacht ervoor veelal enkel bij een berichtgeving aan de betrokkenen en/of een aanwezigheid bij de uitvaart. Soms doorkruist de dood het schoolleven zo plots, zo onverwacht en ingrijpend, dat van een echte crisis sprake is, zeker als een leerling of personeelslid sterft. Op korte tijd moet dan zoveel geregeld worden, dat een draaiboek bijna een noodzakelijk instrument is. De volgende gedachten kunnen bouwstenen zijn om een tactvol en weloverwogen scenario op te stellen, aangepast aan de specifieke situatie van de eigen school. We onderscheiden daarbij vijf belangrijke onderdelen (chronologisch verband): 1. De berichtgeving 2. Het samenstellen van een crisisteam 3. Bezoek aan de betrokken familie 4. Organisatorische aanpassingen binnen de schoolplanning 5. De eigenlijke melding 6. De tijd tot de uitvaart 7. Verdere opvang na de uitvaart 8. Terugblik en evaluatie 1. DE BERICHTGEVING Het bericht kan op verschillende manieren binnenkomen: een persoonlijke melding, telefonisch, per post of via een rouwadvertentie in de krant. Het moet zo vlug mogelijk doorgegeven worden aan de directie én aan de klastitularis. Zij worden op dat moment de sleutelfiguren en het crisisteam, en alleen zij mogen in het begin het bericht doorzeggen. Bij een plots sterfgeval op school is het vanzelfsprekend dat de familie onmiddellijk wordt verwittigd. Soms moet daarbij de hulp van de politie ingeroepen worden om hen op te sporen. Bij een overlijden buiten de lesuren is geheimhouding tot de volgende dag soms beter, zodat de leerlingen het eerste lesuur opgevangen kunnen worden. Al bestaat het risico dan dat sommigen het nieuws reeds via andere kanalen vernamen. Komt het bericht in het weekend binnen, dan is het zinvol alle betrokkenen op te bellen of een telefoonpyramide (met bijvoorbeeld drie verantwoordelijken) te organiseren om informatie door te geven, met een afspraak voor verdere opvang tijdens het eerste lesuur op maandag. In het geval van een telefoonpyramide moet de informatie correct en duidelijk doorgegeven en afgebakend worden. 2. SAMENSTELLEN VAN EEN CRISISTEAM De bedoeling van deze samenwerking is zorgen voor een gecoördineerde en doordachte reactie van de school op de plotselinge dood van iemand uit de schoolgemeenschap. Deze sleutelfiguren zijn : iemand van de directie, de klastitularis, de leerkracht godsdienst en eventueel een graadcoördinator of leerling-begeleider. Zij komen samen, stemmen hun agenda s op elkaar af en proberen zoveel mogelijk bereikbaar te zijn voor elkaar. Er moeten afspraken gemaakt worden over mogelijke wijzigingen in het uurrooster, het doorgeven van de informatie, de opvang en nazorg van leerlingen en collega s, het contact met de familie van de overledene, de laatste groet, de uitvaart, de rouwadvertentie, de gedachtenisviering en de administratieve regelingen. Vooreerst moet men goed zicht op de zaak krijgen: Wie is er gestorven? Wat is er precies gebeurd, waar en hoe? Welke informatie over de doodsoorzaak mag bekend gemaakt worden? Wanneer zal de uitvaart plaats vinden? Wie zijn de belangrijkste vrienden? Zijn er broers, zussen of andere familieleden op school? Overleg met de rechtstreekse betrokkenen is hierbij noodzakelijk. Pagina 4
5 Aandachtspunten voor rouwzorg op school 3. OP BEZOEK BIJ DE BETROKKEN FAMILIE Nog dezelfde dag van het bericht neemt het crisisteam contact op met de familie: om uit naam van de school deelneming te betuigen, om af te spreken wat precies mag gezegd worden over het overlijden en om een afspraak te maken voor een bezoek. Dan kan verder besproken worden of de familie ook een bezoek van de leerlingen wenst, of vanuit de school een rouwadvertentie wordt geplaatst, of de leerlingen een laatste groet kunnen brengen aan de overledene, of zij aanwezig kunnen zijn en/of actief kunnen deelnemen aan de uitvaartplechtigheid, en of er een herdenkingsdienst op school georganiseerd wordt. 4. ORGANISATORISCHE AANPASSINGEN Bij een plots overlijden kan overwogen worden het uurrooster aan te passen: voor één dag of enkele dagen, voor één klas, enkele klassen of de hele school. Vragen die moeten gesteld worden zijn: Welke activiteiten kunnen blijven doorlopen? Welke worden beter afgelast of uitgesteld? Wie gaat er mee de overledene groeten en wie gaat naar de uitvaart? Begeleidende leerkrachten moeten hiervoor eventueel enkele uren kunnen vrijgemaakt worden. Hopelijk kan er ook ruimte gegeven worden aan leerkrachten die gewoon uit zichzelf willen meegaan. Wat ook heel belangrijk is: de schooladministratie moet onmiddellijk op de hoogte gebracht worden, om te voorkomen dat er nog correspondentie op naam van de overledene wordt verstuurd. 5. DE EIGENLIJKE MELDING Deze moet goed voorbereid en afgesproken worden: wie zegt wat, hoe, wanneer, aan wie? De getroffen klas moet geïnformeerd worden aan het begin of in de loop van de dag, nooit op het einde voor het naar huis gaan. De eerste opvang is immers belangrijker dan de melding zelf. Het crisisteam zorgt voor een schriftelijke mededeling aan alle collega s, die zo de andere klassen persoonlijk op de hoogte kunnen brengen. Zowel voor de collega s als voor de leerlingen kan een overlijdensbericht met foto worden uitgehangen. Voor de grote meerderheid op school is een foto interessant om een beeld te hebben van wie er gestorven is. Van belang is ook de vraag of de ouders van de leerlingen moeten geïnformeerd worden, eventueel alleen de ouders van de betrokken klas(sen). Dit kan gebeuren per brief of met een gedicteerde mededeling in de schoolagenda. Eventueel kan hierbij ook het oudercomité betrokken worden. Voor de melding zelf is het goed om met twee naar de klas te gaan. Na een korte inleidende zin wordt het nieuws eerder zakelijk meegedeeld. Niet alle informatie wordt ineens gegeven. Het is beter eerst wat tijd te laten voor emoties om vervolgens feitelijke aanvullingen te geven. Als de eerste emoties wat geluwd zijn, kan ter sprake gebracht worden wat er verder zal gebeuren : alle concrete schikkingen. Van belang hierbij is ook dat er een contactpersoon voorgesteld wordt die in de eerste dagen beschikbaar blijft voor een persoonlijk gesprek. Hierna is het goed om het klaslokaal te verlaten en in een andere ruimte of buiten op de speelplaats samen te komen. Hopelijk krijgen de leerlingen ook de kans even onder elkaar samen te zijn, zonder, leerkracht. Koffie, thee of frisdrank zou op zo n moment beschikbaar moeten zijn. Tot slot is er nog speciale aandacht vereist voor eventueel afwezige leerlingen: zij moeten zo spoedig mogelijk geïnformeerd worden, en liever persoonlijk dan telefonisch (er is bij hen thuis misschien op dat ogenblik niemand om hen op te vangen). 6. DE TIJD TOT DE UITVAART Voor vele leerlingen is het de eerste keer dat ze een laatste groet aan een overleden kunnen brengen. Zo n afscheid kan, mits het goed begeleid wordt, helend zijn voor het verdere rouwproces. Daarom wordt zo n begroeting best georganiseerd tijdens de les, al kan niemand verplicht worden om mee te gaan. Het beste is dat de hele groep samen naar het mortuarium gaat en dat de leerlingen daar vrij worden gelaten om al of niet naar binnen te gaan. Hierbij zijn best twee leerkrachten aanwezig, iemand die permanent in de dodenkamer blijft en iemand die buiten de leerlingen opvangt. Het is belangrijk de leerlingen alle tijd te geven, maak er geen lopende band van. Nadien wordt bij voorkeur in groep teruggekeerd naar de school en wordt er voor opvang gezorgd. Eventueel kan nadien op school wat tijd voorzien worden om verder te werken aan de voorbereiding van de uitvaart, met tekst en muziek. Het is tevens een uitgelezen kans om de leerlingen te helpen iets neer te schrijven over hun gevoelens van verdriet en onmacht. Soms is het ook interessant vooraf iets te vertellen over het ritueel van de uitvaart en het verloop ervan. Er kan ook contact opgenomen worden met de voorganger van de plechtigheid om te vragen dat de klas rechtstreeks zou aangesproken en betrokken worden tijdens de uitvaart. Leerkrachten kunnen onderling ook afspreken om deze dagen aan elkaar een klasboek door te geven waarin staat vermeld of en hoe er over de dood is gesproken in de klas. Naar de uitvaart gaat men best met de hele groep samen, en het is ook hier belangrijk is om samen terug te keren en dan tijd te voorzien om na te praten. Pagina 5
6 Aandachtspunten voor rouwzorg op school 7. VERDERE OPVANG Enerzijds kan een gevoel ontstaan van Nu is het genoeg geweest. Laat de doden hun rust. We gaan nu voort. Dergelijke gebeurtenissen kosten immers veel energie in het schoolleven. Maar anderzijds zijn de jongeren heel erg aangegrepen door de ervaring van de dood, en willen ze in hun beleving de tijd als het ware nog even laten stilstaan. Zo komen trouwens de eerste signalen van rouwverwerking aan de oppervlakte. Aandacht voor rouwverloop is alleen mogelijk in een schoolcultuur waar gevoelens en emoties een plaats krijgen en ze niet verdrongen worden. De leerlingen moeten daarom geen voorkeursbehandeling krijgen, het hoeft niet altijd expliciet besproken worden, maar de leerkracht moet gevoelig blijven voor persoonlijke uitingen en gedragingen. Doelgerichte activiteiten kunnen de verliesverwerking bevorderen, maar jongeren kunnen niet gedwongen worden tot praten als ze dat niet willen. Vanuit de school kunnen alleen kansen aangeboden worden, zoals bijvoorbeeld aandacht voor Allerheiligen, de verjaardag en sterfdag van de overledene. Vergeet op zo n momenten ook de ouders niet, want in hun rouw blijven zij hopen op een teken van de school. De herinnering aan een gestorvene mag blijven, en dus hoeft een lege plaats niet onmiddellijk te verdwijnen of opgevuld te worden. De leegte leeg laten is bijna een visuele voorstelling van de rouwopgave waar men voor staat. Soms ondervinden leerlingen na een sterfgeval ernstige studie- en gedragsproblemen. Het crisisteam en de klassenraad kunnen dan de hulp inroepen van het CLB voor een individuele opvang. In uitzonderlijke gevallen kan het nodig zijn om gespecialiseerde hulp van een rouwtherapeut in te roepen. Voor de groep kan het ook heilzaam zijn om contact te hebben met iemand van buitenaf, al was het maar tijdens een éénmalig klasgesprek. Voor de meeste leerlingen is het ook van belang dat ze bij iemand op school (een soort vertrouwenspersoon) terecht kunnen voor persoonlijk contact. 8. TERUGBLIK EN EVALUATIE Eigenlijk zou het crisisteam een maand na een sterfgeval opnieuw moeten samenkomen voor een terugblik op de gebeurtenissen en een evaluatie van de gang van zaken. Daar kunnen ook signalen besproken worden die opgevangen werden tijdens de lessen of in individuele gesprekken, zonder hierbij de vertrouwensrelatie tussen de leerling en de leerkracht te schenden. Op dit moment kan worden afgesproken wie in naam van de school contact blijft houden met de familie en welke data belangrijk zijn om te blijven herdenken. Als het crisisteam de kans ziet om zo n drietal maanden later nog eens samen te komen, dan kan men alles nog eens bespreken en kunnen de voorbije ervaringen leiden tot nieuwe inzichten. Uit negatieve ervaringen kunnen lessen voor de toekomst getrokken worden. Dit is het ogenblik om het bestaande draaiboek aan te passen waar dat nodig blijkt. Gebaseerd op het boek GEBROKEN WIT van P. SOMERS Pagina 6
7 Berichtontvanger: STAPPEN TOELICHTING Overlijden familielid neemt contact op met wie? Nagaan van correctheid van het bericht Melding kan binnenkomen via telefoon, rouwbrief, politie. Doorgeven aan directie of gedelegeerde. Om wie gaat het? Welke relaties, klassen? Aard van het overlijden? Omstandigheden? Wanneer? Wie contacteren? Overleg binnen kerngroep Afspreken wie het bericht meldt, welke gegevens relevant zijn. Hoe melden (bv met gebed, per klas, in leraarskamer )? Wie informeren (op school/buiten school)? Bekendmaking Personeel. Leerlingen. Ouders. Rouwbericht. Afwezigen niet vergeten! Symboliek (bv stille ruimte, foto, rouwboek ) Opvang voorzien voor emoties, gesprek. Contact met familie Telefonisch contact. Bezoek. Afspraken ivm uitvaart. Rekening houden met hun wensen en gewoonten. of gezinslid Overlijden leerling Overlijden collega Handreiking bij overlijden (afspraken) Pagina 7
8 Tijd tot de uitvaart Hoe normale schoolleven en structuur laten doorgaan en aandacht voorzien voor rouw. Begeleiding van leerlingen (bv georganiseerd bezoek aan mortuarium, betrokkenheid bij gebeuren & afscheid ) Afscheidsmoment Afspraken wb deelname, begeleiding, vervoer, opvang achteraf ) Nazorg Blijven aanspreken en ook niet overdrijven (individueel, werkvormen), omgaan met zichtbare leegte, persoonlijke begeleiding voorzien indien nodig, contact houden met familie (bv persoonlijke bezittingen terugbezorgen, rouwboek, kaartje, telefoontje ) administratie aanpassen, herdenkingsmoment voorzien Evaluatiemomenten Vanuit regelmatige feedback afspraken bijsturen waar nodig Handreiking bij overlijden (afspraken) Pagina 8
9 Verlies en rouw op school Publicaties/informatie/opleidingen Rouwen op school: 'Rouw op school' probeert u en de leerlingen steunend en ondersteunend nabij te zijn wanneer de dood zich aandient op school. In de wolken: boeken en materialen bij verliessituaties. Expertisecentrum omgaan met verlies (opleidingen) Rouwzorg Vlaanderen: is een vrijwilligersorganisatie rond 'zorg om mensen in rouw' en wordt gerund door een ploeg ervaren en geschoolde mannen en vrouwen. Missing You is een organisatie die zich met hart en ziel inzet voor rouwende kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Stichting kind en rouw: een stichting die zich het lot aantrekt van kinderen die in een rouwproces terecht zijn gekomen door het (plotselinge) overlijden van een dierbare. Gezinspastoraal: verlies en crisissituaties. Zorgsaam: aanbod rouw. Palliatieve zorg Oost-Vlaanderen. Verdriet en rouw Klasse. Rouwkost: rouwverwerking op de basisschool. Manu Keirse: Kinderen helpen bij verlies: 15 tips. Rouw op school: een interessant document met info, scenario s en voorbeeldbrieven. Troost in wanhoop: een educatief pakket Rouwkoffers: Brieven IJD Gezinspastoraal (bisdom Gent) Afscheid van het leven. Palliatieve zorg Oost-Vlaanderen Leefsleutels Zelfdoding Ziekte Voorbeeldbrief bij overlijden Verlies en rouw (h)erkennen en opvolgen: secundair Verlies en rouw (als de dood voor de dood op school): basis Werkgroep verder: nabestaanden na zelfdoding Federatie palliatieve zorg Vlaanderen: Niet te jong voor verlies Kankerspoken: stichting verdriet door je hoofd Pagina 9
10 Verlies en rouw op school De bomen komen uit de grond En uit hun stam de twijgen En ied'reen vindt het heel gewoon Dat zij weer bladeren krijgen We zien ze vallen naar de grond En dan opnieuw weer groeien Zo heeft de aarde ons geleerd Dat ál wat sterft zal bloeien - Toon Hermans - Pagina 10
1. Het bericht komt binnen Tijdens of na de schooluren: Deelneming betuigen. Vragen wat er gebeurd is. Het nieuws direct melden aan de directie.
DRAAIBOEK BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING DATUM: Wat gebeurt er? Wat moeten we doen? 1. Het bericht komt binnen Tijdens of na de schooluren: Deelneming betuigen. Vragen wat er gebeurd is. Het nieuws
Nadere informatieProtocol verdriet en rouw voor de basisschool
Protocol verdriet en rouw voor de basisschool Inleiding Dit protocol brengt punten onder de aandacht die in het geval van overlijden of ernstig (ongeneeslijk) ziek worden van een kind, een medewerker of
Nadere informatieDraaiboek bij ziekte en overlijden
Datum Draaiboek bij ziekte en overlijden Hoe kan de school handelen bij het overlijden van een leerling? In dit overzicht vindt u een samenvatting van deze informatie in een checklist per onderdeel. Dit
Nadere informatieProtocol bij het overlijden van een leerling
Protocol bij het overlijden van een leerling Algemeen: Er worden geen mededelingen aan de pers gedaan. Het locatie aanspreekpunt of de directeur meldt alleen dat onze 1 ste zorg de nabestaanden en de medeleerlingen
Nadere informatieOverlijden CALANDLYCEUM. 04-10/264hbOud 12 oktober 2004 DRAAIBOEK BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN PERSONEELSLID OF EEN LEERLING(E)
Overlijden CALANDLYCEUM 04-10/264hbOud 12 oktober 2004 DRAAIBOEK BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN PERSONEELSLID OF EEN LEERLING(E) 1 Binnenkomen van de informatie Mededeling komt binnen via concierge/secretariaat:
Nadere informatieMONTESSORICOLLEGE EINDHOVEN ROUWPROTOCOL WAT TE DOEN BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING
MONTESSORICOLLEGE EINDHOVEN ROUWPROTOCOL WAT TE DOEN BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING Draaiboek voor het overlijden van een leerling Dit draaiboek bevat een checklist ofwel een lijst van af te werken
Nadere informatieProtocol Rouw en Verdriet
Protocol Rouw en Verdriet Protocol rouw en verdriet op school Het protocol heb ik gelezen. Er komt duidelijk naar voren dat er gewerkt met behulp van het protocol. Hierin staan verschillende stappen die
Nadere informatieHet bericht van overlijden komt op school binnen op:. Via:...
Protocol verdriet en rouw op de basisschool. Het bericht komt binnen. Het bericht van overlijden komt op school binnen op:. Via:... De ontvanger zorgt voor: De opvang voor degene die het meldt. De overdracht
Nadere informatieDraaiboek bij overlijden (leerling of collega)
Draaiboek bij overlijden (leerling of collega) Het bericht komt binnen (vink de checklist af): Bij een ongeval, bij een overlijden op school of een overlijden waarbij de school betrokken is: Zorgt de ontvanger
Nadere informatieDraaiboek bij overlijden
Draaiboek bij overlijden Inhoudsopgave DRAAIBOEK BIJ OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING...3 DRAAIBOEK BIJ OVERLIJDEN VAN EEN COLLEGA...8 DRAAIBOEK BIJ OVERLIJDEN VAN EEN OUDER VAN EEN LEERLING...12 DRAAIBOEK
Nadere informatieZelfdoding in het jeugdwerk. Na een overlijden
Zelfdoding in het jeugdwerk Na een overlijden 33 Ik verneem het nieuws dat iemand overleden is door zelfdoding Luister naar het verhaal. Plan zo snel mogelijk een eerste overleg met de hoofdbegeleider
Nadere informatieRouwverwerking CBS Roemte Wirdumerweg 16 9919 HD Loppersum 0596 571390 mail@cbsroemte.nl www.cbsroemte.nl
Rouwverwerking CBS Roemte Wirdumerweg 16 9919 HD Loppersum 0596 571390 mail@cbsroemte.nl www.cbsroemte.nl rouwverwerking CBS Roemte 1 ROUWVERWERKING BIJ KINDEREN Voor achtergrondinformatie zijn er in deze
Nadere informatieBijlage 12. Checklist
Bijlage 12. Checklist Algemeen Zijn alle personeelsleden op de hoogte van de werking van het draaiboek? Hebben de personeelsleden een vorming signaaldetectie gekregen? Zit het draaiboek in het inlooptraject
Nadere informatieAANDACHTSPUNTEN BIJ HET OPSTELLEN/ BIJWERKEN VAN EEN DRAAIBOEK BIJ OVERLIJDEN VAN EEN BEWONER IN DE VOORZIENING
Verbondsinformatief Zorg na het overlijden - Bijlage 1 AANDACHTSPUNTEN BIJ HET OPSTELLEN/ BIJWERKEN VAN EEN DRAAIBOEK BIJ OVERLIJDEN VAN EEN BEWONER IN DE VOORZIENING Opmerkingen vooraf: - Het is belangrijk
Nadere informatieRouwprotocol Bij het overlijden van een collega na een lange ziekte.
Rouwprotocol Bij het overlijden van een collega na een lange ziekte. Het protocol is bestemd voor het primair onderwijs. Het is ontwikkeld en samengesteld door mevrouw Roelie Loois, IB'er bij SBO Mozaïek
Nadere informatieRouwprotocol Widdonckschool Weert
Rouwprotocol Widdonckschool Weert overlijden van ouder(s) / verzorger(s) In dit protocol wordt beschreven hoe Widdonckschool Weert kan handelen bij het overlijden van een ouder(s) / verzorger(s) van (een
Nadere informatieOmgaan met verlieservaringen in een schoolcontext
Omgaan met verlieservaringen in een schoolcontext Aanbod vanuit de netwerken palliatieve zorg Lucie Cannie Psychologe Netwerk Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Netwerk palliatieve zorg 15 Vlaamse netwerken,
Nadere informatieHet is belangrijk dat er een duidelijk afspraak bestaat over wat er dient te gebeuren op het moment dat de melding binnenkomt.
Bijlage 2: Voorbeelden van draaiboeken Voorbeeld : draaiboek bij het overlijden van een leerling Inleiding In dit plan wordt stilgestaan bij de vraag hoe er gehandeld moet worden wanneer een leerling overlijdt.
Nadere informatieDraaiboek bij overlijden
Draaiboek bij overlijden DRAAIBOEK BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN COLLEGA Ia. De gebeurtenis vindt plaats op school 1. Een levensbedreigend voorval op school wordt onmiddellijk aan de vestigingsdirecteur gemeld.
Nadere informatieProtocol Overlijden en rouwverwerking
Protocol Overlijden en rouwverwerking 1. Stappenplan bij een (plotseling) sterfgeval 2. Gewelddadige dood 3. Omgaan met de media de Wijnberg Onderwijsexpertise SO-VSO Versie: juni 2018 1 1. Stappenplan
Nadere informatie[ROUWPROTOCOL] Dit rouwprotocol geeft aan hoe de Jacobus school omgaat bij overlijden
[ROUWPROTOCOL] Dit rouwprotocol geeft aan hoe de Jacobus school omgaat bij overlijden Dit rouwprotocol is van kracht per 01-01-2016 en blijft in werking voor zolang er geen wijzigingen zijn overeengekomen.
Nadere informatieStichting voor Voortgezet Vrijeschoolonderwijs Noord-Holland
CRISISDRAAIBOEK Wat te doen als zich een niet verwachte situatie voordoet? We stellen actieplannen voor voor een aantal situaties: wat de doen als verwacht kan worden dat zich Pers bij de school meldt
Nadere informatieRouwprotocol. Valentijnschool. een ziekte. een ongeluk. een leerling. oom, tante etc. van een leerling. collega. een ziekte.
Rouwprotocol Valentijnschool 1. Bij het overlijden van een leerling na een ziekte 2. Bij het overlijden van een leerling door een ongeluk 3. Bij het overlijden van een gezinslid van een leerling 4. Bij
Nadere informatieSKOEM e.o. Stichting Katholiek Onderwijs Echt-Maasbracht e.o.
SKOEM e.o. Stichting Katholiek Onderwijs Echt-Maasbracht e.o. Ingrijpende gebeurtenissen Geldig t/m 31/07/2017 INHOUD Samenvatting : Protocol ingrijpende gebeurtenissen Stichting Katholiek Onderwijs Echt
Nadere informatieSuïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014
Wat is een suïcidepreventiebeleid? Suïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014 Een stappenplan waarin uitgeschreven staat hoe er binnen een organisatie met suïcidaliteit wordt omgegaan en
Nadere informatieRouwprotocol Bij het overlijden van een leerling door een ongeluk op of bij de school.
Rouwprotocol Bij het overlijden van een leerling door een ongeluk op of bij de school. Het protocol is bestemd voor het primair onderwijs. Het is ontwikkeld en samengesteld door mevrouw Roelie Loois, IB'er
Nadere informatiePROTOCOL ALS DE DOOD INGRIJPT
PROTOCOL ALS DE DOOD INGRIJPT Wat te doen als een leerling of een personeelslid overlijdt Morgenster 1 Protocol INHOUD Een bericht van overlijden komt binnen 3 Stappenplan 4 Werkvormen 8 BIJLAGE 1: ACHTERGRONDINFORMATIE
Nadere informatiePROTOCOL ALS DE DOOD INGRIJPT. Wat te doen als een leerling, een personeelslid of een ouder van een leerling overlijdt
PROTOCOL ALS DE DOOD INGRIJPT Wat te doen als een leerling, een personeelslid of een ouder van een leerling overlijdt Basisschool De Wegwijzer Meidoornlaan 17 3465 TK Driebruggen Basisschool De Wegwijzer
Nadere informatieAanpak. belang. ak kan zeer. - telefonisch. Het bericht. (vooraf aan te wijzen) vervanger. - de directie of. van de klas/groep
PLOTSELINGE DOO OD van een leerling, leerkracht of iemand anders uit de schoolgemeenschap Aanpak voor basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs INLEIDING Leerlingen, leerkrachten, directiee en
Nadere informatieVrije Basisschool de Regenboog
Protocol Rouwverwerking 1. Het overlijden van een leerling 2. Het overlijden van een personeelslid 3. Het overlijden van een ouder, broer of zus van een leerling 1. Het overlijden van een leerling 1.1.
Nadere informatieProtocol rouwverwerking:
Protocol rouwverwerking: 1. het overlijden van een leerling: A. Het bericht komt binnen: Toezeggen dat er iemand terug zal bellen. Vragen op welke nummers men bereikbaar is en op welk tijdstip. Dus niet
Nadere informatieDit protocol kan gehanteerd worden ingeval er een bericht van overlijden wordt ontvangen.
Overlijdensprotocol Dit protocol kan gehanteerd worden ingeval er een bericht van overlijden wordt ontvangen. Procedure Overlijden van een leerling buiten schooltijd Procedurenummer Auteur: Datum en wijzigingen
Nadere informatieAandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding. Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw
Aandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw Werkgroep verder In Vlaanderen elk jaar + 8.000 nabestaanden na zelfdoding Direct betrokkenen
Nadere informatieRouwen. Praten en delen met lotgenoten
Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.
Nadere informatieGEDRAGSCODE BIJ OVERLIJDEN VAN EEN KIND OF COLLEGA
GEDRAGSCODE BIJ OVERLIJDEN VAN EEN KIND OF COLLEGA Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Melding 3. Coördinatie 4. Het vertellen van het nieuws aan de kinderen 5. Organisatorische aanpassingen 6. Contacten met
Nadere informatieROUWPROTOCOL. BS De Regenboog. Rouwprotocol Bs de Regenboog Schijndel versie: juli 2014
1 ROUWPROTOCOL BS De Regenboog 2 OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING 1. Na verifiëring worden de teamleden via email, en daarna telefonisch geïnformeerd door de directie. De leerkrachten bepalen zelf in hoeverre
Nadere informatieDraaiboek bij calamiteiten
Draaiboek bij calamiteiten Draaiboek bij calamiteiten Vooraf 1. Bespreken en vaststellen van het draaiboek met het personeel 2. Leidinggevende in geval van calamiteiten Datum: november 2015 : José Winckelmolen
Nadere informatieGEWELDDADIG GEDRAG naar medeleerling(en), personeel en/of zichzelf
GEWELDDADIG GEDRAG naar medeleerling(en), personeel en/of zichzelf Melding van incident aan directie/ontvanger Ontvanger doet melding aan directie Opvang van de melder Directie of ontvanger verifiëren
Nadere informatieEEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK!
EEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK! Wat doet u als werknemer als u na het overlijden van een geliefd persoon niet in staat bent om te werken? Als u innerlijk volledig in beslag
Nadere informatieDraaiboek. Rouw en Verdriet
Draaiboek Rouw en Verdriet Schooljaar 2014-2015 Draaiboek bij het overlijden van een leerling Melding Het bericht komt binnen opvang van degene die het bericht meldt overdracht van de melding naar de schoolleiding
Nadere informatieProtocol bij overlijden van een kind, een ouder of een medewerker
Protocol bij overlijden van een kind, een ouder of een medewerker Laatst bijgewerkt: augustus 2015 Inleiding Dit protocol is bedoeld als leidraad voor het geval een ouder, kind of pedagogisch medewerker
Nadere informatiedienstverlening/ protocollen Specifiek bijbehorende instrumenten opgeslagen in: niet van toepassing Eerstvolgende evaluatiedatum mei 2013
Statusoverzicht. Consultatie unitmanagers/ locatiemanagers mei 2011 evaluatie Consultatie cliëntenraad sept. 2001 OR Instemming Advies N.v.t. n.v.t. Vastgesteld door Bestuursgroep sept. 2001 Borging. Proceseigenaar
Nadere informatieProtocol rouwverwerking Anne Frankschool
Protocol rouwverwerking Anne Frankschool Soms weet je al een tijdje dat het slechte bericht eraan komt, een andere keer is het een donderslag bij heldere hemel: iemand is dood: een kind uit je groep, een
Nadere informatieProcedure euthanasie ouderenzorg
Procedure euthanasie ouderenzorg 1. Euthanasie: Volgens de Belgische wetgeving wordt euthanasie omschreven als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek
Nadere informatieProtocol Sterfgevallen Tinker Bell Kinderdagverblijven B.V.
Protocol Sterfgevallen Tinker Bell Kinderdagverblijven B.V. Schoolstraat 38 2712 VC Zoetermeer Tel 079-3167555 Fax 079-3160725 www.tinker-bell.nl Inhoudsopgave Blz. Inleiding 2 1. Handelwijze bij overlijden
Nadere informatieérw^twcnti DENEKAMP PROTOCOL HOE TE HANDELEN BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN CLUBLID Denekamp, september 2009, vastgestelde versie
érw^twcnti DENEKAMP PROTOCOL HOE TE HANDELEN BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN CLUBLID Denekamp, september 2009, vastgestelde versie Aanleiding De club kan op enig moment onvermijdelijk geconfronteerd worden
Nadere informatieProtocol. Rouw en verdriet bij overlijden
Protocol Rouw en verdriet bij overlijden Versie: januari 2014 Pagina 2 Stappenplan bij (plotseling) sterfgeval Stap 1: Stap 2: Stap 3: Stap 4: Stap 5: Stap 6: Stap 7: Stap 8: Stap 9: Het bericht Het crisisteam
Nadere informatieDatum 1 december (Voorbeeld uit When death impacts your school,the Dougy Center, 2000)
Datum Voorbeeldbrieven aan leerlingen, ouders en collega's bij zelfdoding van een leerling Als tip: geef zoveel mogelijk de feiten weer: wie, wat, waar, wanneer en hoe (in zoverre mogelijk en volgens afspraak
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid na ingrijpend verlies Lunchbijeenkomst MKB Zwolle, 20 mei dejongeweduwe.nl
Duurzame inzetbaarheid na ingrijpend verlies Lunchbijeenkomst MKB Zwolle, 20 mei 2016 Wist u dat... Er jaarlijks circa 230.000 werknemers een dierbare verliezen Er iedere dag in Nederland 4 jonge weduwen
Nadere informatieProcedure sterfgevallen Villa Kakelbont
Procedure sterfgevallen Procedure sterfgevallen 1 evaluatiedatum: 15-05-2015 Inhoudsopgave Procedure sterfgevallen... 1... 1 1. Inleiding... 3 2. Het overlijden van een kind in de groep tijdens de opvang...
Nadere informatieProtocol: rouw en verdriet
SPECIAAL BASISONDERWIJS Protocol: rouw en verdriet SBO Toermalijn, Emmen Mei 2012 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 HOOFDSTUK 1: ROUW EN VERDRIET... 4 1.1. INLEIDING... 4 1.2. WELK BESEF HEBBEN KINDEREN
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> Levens- en geloofsvragen Het gaat steeds om dezelfde kernvragen: wat maakt het leven de moeite waard? Wat maakt het leven zinvol?
Nadere informatie2 : INFORMATIE over hoe om te gaan met verdriet, voor en nà OVERLIJDEN :
1. VOORWOORD : Als leerkracht, maar ook als ourraads- en mezeggenschapsraadslid kunnen we te maken krijgen met het verlies van een kind, een our, of lid van het team, ourraad, of mezeggenschapsraad, Als
Nadere informatieJongeren begeleiden in hun omgang met de dood
Rouwen op school Jongeren begeleiden in hun omgang met de dood Magda Habraken Licentiaat in de godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen, godsdienstleerkracht en leerling- en studiebegeleider in een secundaire
Nadere informatiekrijgt met een sterfgeval van een naaste. We proberen zoveel mogelijk met hem of haar
ROUWPROTOCOL UW SAMENWERKING 1. Algemeen Dit protocol is een handreiking over hoe te handelen wanneer we worden geconfronteerd met overlijden. Overlijden van een (oud) collega, van naaste familie van een
Nadere informatieAandacht voor verlies- en rouw als onderdeel van een goede oude dag
Aandacht voor verlies- en rouw als onderdeel van een goede oude dag (drs) Cor Maas Geestelijk verzorger bij Dichterbij en Siza gespreksleider moreel beraad. 1 Inleiding: - visie - gevolgen ouder worden
Nadere informatiePROTOCOL VERDRIET EN ROUW OP SCHOOL
PROTOCOL VERDRIET EN ROUW OP SCHOOL Versie mei 2007 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Overzicht rouwprotocol 3. Het crisisteam 4. Stappenplan: 1. Melding en bijeenroepen crisisteam 2. Duidelijkheid zien te
Nadere informatieProtocol sterfgevallen
Protocol sterfgevallen Kinderdagverblijf De Kleine Zeester Inhoudsopgave - Inleiding. - Handelwijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang. - Handelswijze bij overlijden van een kind thuis of in
Nadere informatieBijlage 11. PROTOCOL bij het overlijden van een leerkracht-leerling-ouder. Protocol rouwverwerking Brede schoolde Lindenhoeve
Bijlage 11 PROTOCOL bij het overlijden van een leerkracht-leerling-ouder Protocol rouwverwerking Brede schoolde Lindenhoeve Soms weet je al een tijdje dat het slechte bericht eraan komt, een andere keer
Nadere informatieVERDRIET EN ROUW OP SCHOOL
PROTOCOL Februari 2003 VERDRIET EN ROUW OP SCHOOL Inhoudsopgave blz.2 blz 3 blz.7 blz.8 Inleiding Overzicht rouwprotocol Het crisisteam Stappenplan Stap1: Melding en bijeenroepen crisisteam blz.9 blz.10
Nadere informatieRondpunt vzw Uitbreidingstraat 518 bus Berchem Tel.:
Rondpunt vzw Uitbreidingstraat 518 bus 2.01 2600 Berchem Tel.: 03 205 74 80 - info@rondpunt.be www.rondpunt.be 25 080 Slachtoffers 0-14 jaar Doden (30 dagen) 11 Zwaargewonden 146 Lichtgewonden 2 220 Meerderheid
Nadere informatieProtocollen KDV Het (B)engeltje. 3 april 2013
Overlijden Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Handelswijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang 2.1 hoe te handelen op het moment 2.2 hoe te handelen in de week erna 2.3 hoe te handelen op langere
Nadere informatieProtocol bij overlijden
Protocol bij overlijden Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Handelswijze bij overlijden van een kind tijdens de kinderopvangtijd Hoe te handelen op het moment Hoe te handelen in de week er na Hoe te handelen
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> wie ben ik? waarom gebeurt dit? wat maakt mijn leven zinvol? Wie dit soort vragen heeft of met zijn ziel onder de arm loopt,
Nadere informatieSterfgevallen. S. Lalic Kindercentrum UniKidz B.V. Buitenschoolse Opvang Unikidz BV
S. Lalic Kindercentrum UniKidz B.V. Buitenschoolse Opvang Unikidz BV informatie@unikidz.nl 1 Inhoudsopgave Inleiding... 2 2 Handelwijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang... 3 2.1 Hoe te handelen
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht
Nadere informatieRouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland
Rouwproces Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Definitie rouwproces Rouwen is het verwerken van een groot verdriet. Het is een proces waarbij iemand geleidelijk aan leert omgaan met pijn, verdriet,
Nadere informatieVERDRIET EN ROUW OP SCHOOL
VERDRIET EN ROUW OP SCHOOL Pagina 0 van 14 Inhoud 1 Inleiding... 2 2 Overzicht Protocol... 3 2.1 Acties vanuit school... 3 2.2 Acties vanuit het bestuurskantoor (door de directeur-bestuurder)... 5 3 Het
Nadere informatieVERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN
Protocol VERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN Augustus 2008 B.S. de Hovenier Sportlaan 7 6065AJ Montfort Tel. 0475-549017 Fax. 0475-549018 info@bsdehovenier.nl PROTOCOL VERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN Inleiding
Nadere informatieDebriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013
Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatieFormaliteiten na overlijden. Informatie voor nabestaanden
Formaliteiten na overlijden Informatie voor nabestaanden Graag willen wij onze deelneming betuigen met het overlijden van uw naaste. Het zal moeilijk zijn om uw aandacht te richten op de formaliteiten
Nadere informatieSuïcidepreventie op de werkvloer: van signaalherkenning tot nabestaanden
Suïcidepreventie op de werkvloer: van signaalherkenning tot nabestaanden Studiedag Wel-zijn of niet-zijn op het werk - 18/03/2016 Stefanie Ghekiere Coördinator Suïcidepreventiewerking CGG Anwerpen Ine
Nadere informatieProtestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel
Uw kerkelijke uitvaart Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel Adres: Amstelkerk, Kerkstraat 11, 1191 JB Ouderkerk aan de Amstel Website: www.amstelkerk.net Voor de pastorale begeleiding
Nadere informatiedoen op hun eigenheid. Het is een verhaal van één dat hier en daar ook het verhaal van anderen is. Anderen zullen er wellicht iets van zichzelf in
Inleiding Dit boek is het verhaal over het sterven van mijn moeder. Het is waar gebeurd. Ik ben me ervan bewust dat het vertellen van een verhaal een kwestie is van rangschikken en kiezen en dus ook van
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Rouwverwerking
PATIËNTEN INFORMATIE Rouwverwerking 2 PATIËNTENINFORMATIE Een dierbare is overleden. Dit is een aangrijpende gebeurtenis. In de eerste plaats gaat onze deelneming uit naar u en de overige nabestaanden.
Nadere informatieZorg na overlijden. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Zorg na overlijden Informatie voor patiënten F0245-3415 december 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357
Nadere informatieTussen Hemel en Aarde
Tussen Hemel en Aarde Praktijk voor Rouw & Rituelen Karel Seclefstraat 2 2180 Ekeren - Antwerpen 0474/28.60.23 katrien@tussenhemelenaarde.be www.tussenhemelenaarde.be Facebook: TussenHemelEnAarde Lid van:
Nadere informatieFormaliteiten na overlijden. Informatie voor nabestaanden
Formaliteiten na overlijden Informatie voor nabestaanden Graag willen wij onze deelneming betuigen met het overlijden van uw naaste. Het zal moeilijk zijn om uw aandacht te richten op de formaliteiten
Nadere informatieAbeltje Peuterspeelzaal Protocol: Sterfgevallen
Abeltje Peuterspeelzaal Protocol: Sterfgevallen Laatst gewijzigd: 10 januari 2013 Auteur: Michèle Goeman Verschillende sterfgevallen Binnen een peuterspeelzaal kun je te maken krijgen met verschillende
Nadere informatieBeleid bij een sterfgeval
Inhoudsopgave. Inleiding... 2 1 Handelwijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang... 3 1.1 Hoe te handelen op het moment... 3 a Handelingen naar het kind en z n ouders... 3 b Handelingen naar de
Nadere informatieProtocol calamiteiten en trauma s op school
Protocol calamiteiten en trauma s op school Reutum juli 2012 PROTOCOL CALAMITEITEN EN TRAUMA S OP SCHOOL Steeds vaker worden scholen geconfronteerd met calamiteiten of schokkende gebeurtenissen, waarbij
Nadere informatieGelovig afscheid vieren in de parochie Machelen Sint-Gertrudis
Als een dierbare sterft... Gelovig afscheid vieren in de parochie Machelen Sint-Gertrudis Een geliefde mens verliezen is een pijnlijk en ingrijpend gebeuren. Het afscheid raakt het hart van een gezin of
Nadere informatieProtocol bij sterfgevallen. St. De lotus. Inhoudsopgave
Protocol bij sterfgevallen St. De lotus Inhoudsopgave 1Inleiding 2 Handelwijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang 2.1 Hoe te handelen op het moment 2.2 Hoe te handelen in de week erna 2.3 Hoe
Nadere informatieUitvaart voorbede Voorbeeld 1.
Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen
Nadere informatieWat na het overlijden van een dierbare? Praktische informatie in verband met de te treffen maatregelen bij een overlijden
Wat na het overlijden van een dierbare? Praktische informatie in verband met de te treffen maatregelen bij een overlijden Een geliefde verliezen door de dood is een pijnlijke ervaring. Als mens worden
Nadere informatiePraktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies
Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies Als ervaringsdeskundige bied ik je een ruim hart een open blik onbevangen luisteren voorbij de hindernissen De reis door het leven is geen
Nadere informatieMet vriendelijke groet, Miltenburg Uitvaartverzorging
Vrijwel alles in dit leven is onzeker, slechts één ding staat vast: voor iedereen komt een moment waarop aan dit leven een einde komt. Of de dood nu plotseling komt of niet- u kunt er voor zorgen dat uw
Nadere informatieNOODPLAN. Versie februari
NOODPLAN Versie februari 2009 1 ONDERSTEUNING VOOR JEUGD RODE KRUISKERNEN BIJ NOODSITUATIES Een Jeugd Rode Kruiskern is geen onderwerp voor een stilleven. Kinderen, jongeren en jeugdleiders blijven niet
Nadere informatieRouw en Verdriet bij Ouderen. Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder
Rouw en Verdriet bij Ouderen Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder Ouder worden: spontane ongewilde onomkeerbare veranderingen Fysieke veranderingen - Gezondheid - Mobiliteit - Fysieke capaciteiten
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Nabestaandenzorg
PATIËNTEN INFORMATIE Nabestaandenzorg 2 PATIËNTENINFORMATIE Er is een dierbare van u in ons ziekenhuis overleden. Wij wensen u veel sterkte bij het verwerken van dit verlies. Voor u als nabestaande volgt
Nadere informatieSuïcidepreventie op de werkvloer
Suïcidepreventie op de werkvloer Gezonde marktplaats - Logo Antwerpen - 25/11/2015 Ine Vermeersch Coördinator Suïcidepreventiewerking CGG Oost-Vlaanderen Inhoud 1. Inleiding 2. Suïcidepreventie op de werkvloer:
Nadere informatieDelen is Helen. Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid
Delen is Helen Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid Rouw Is een natuurlijk proces, waarbij verdriet en eenzaamheid voorkomende gevoelens kunnen zijn. Verlies van gezondheid
Nadere informatieENQUÊTE NO BLAME EN PESTPREVENTIE IN DE VLAAMSE BASISSCHOLEN
ENQUÊTE NO BLAME EN PESTPREVENTIE IN DE VLAAMSE BASISSCHOLEN 1. Inleiding Sinds 2002 biedt Leefsleutels vormingen aan over de No Blame-methode bij pesten. Omdat er na vijf jaar nog geen cijfers bestaan
Nadere informatieINTENTIEVERKLARING PALLIATIEVE ZORG
INTENTIEVERKLARING PALLIATIEVE ZORG INLEIDING Het MB van 22 november 2001 bepaalt dat RVT s, Gemengde inrichtingen (RVT-ROB) en ROB s die ten minste sinds 1 juli 2001 het forfait C+ factureren middelen
Nadere informatieBalans in evenwicht. Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon. Ann Herman St. Jozefskliniek Izegem 27/09/11
Balans in evenwicht Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon Historiek Binnen de werkgroep Sociaal werk van de Federatie Palliatieve Zorg werkten we geruime tijd rond de taakinhoud
Nadere informatieTraumatische rouw Peta Schotanus juni 2017
Traumatische rouw Peta Schotanus juni 2017 Michael Dudok de Wit: Father and daughter 2 Normale rouw Rouw is een normale reactie op een ingrijpende verlieservaring Rouw treedt alleen op wanneer er sprake
Nadere informatieProtocol bij sterfgevallen
Protocol bij sterfgevallen Herziene versie: november 2013 1. Inleiding Binnen de kinderopvang heb je met vele kinderen, ouders en teamleden te maken. Hoe groter je centrum is, hoe groter de kans dat je
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar
DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt
Nadere informatie